Y Tyst

Yr Annibynwyr Cymreig. Y GYMANFA. Efallai mai'r fwyaf poblogaidd gyda gwerin yr Enwad o'n holl wyliau yw'1' Gymanfa Breg- ethu. Ynddi hi y clywyd ar hyd y blynyddau brif bregethwyr yr Enwad. Sonnid am dani ar aelwydydd yr Enwad rai misoedd cyn iddi ddod. Gadawai'r amaethwr a'r siopwr a'r glowr a'r chwarelwr eu dyledswyddau tymhorol am y dydd hwniiw. Y neb a fynnai adnabod ein cenedl yn iawn, rhaid oedd ei- gweld ar ddydd y Gymanfa Bregethu. Cynhelid hi bob amser yn yr awyr agored, oddieithr pan fyddai'r meysydd yn wlybion. Codid math o lwyfan byehan i'r pregethwyr efallai mai nifer o hen gertwyni wedi eu dodi ynghyd fyddai'11 gwneud y llwyfan-»-lle i ychydig eistedd, ac i'r llefarwr sefyll yii y ffrynt. Mawr y golygfeydd gaed ym meysydd y Gymanfa a diangof fydd y prof- iadau gall filoedd o bobl oreu ein gwlad. Ni ddarperid Ue mawr i'r gwrandawyr eistedd. Saf ent, gaii mwyaf, oni ddygai un gadair neu ystol gydag ef ac nid oedd cerfyddwyr Cypru uwch- law gwneud hynny. Anaml y gwneid casgliad ar faes y Gymanfa. Cyfrannai holl eglwysi'r sir ryw gymaint at y draul o'i chynnal. Erbyn hyn nid yw'r Gymanfa mor boblog- aidd. Yn wir, aeth i lawr gryn lawer mewn ambell i sir. Ni chyll pobl ddiwrnod o waith i'w mynychu, ac ni theimlir yr un diddordeb ynddi. Paham, tybed ? Gall fod y wlad, oher- wydd cyflawnder o gyfleusterau eraill i wrando yr Efengyl, wedi dod i deimlo nad oes cymaint o angen y Gymanfa. Hefyd, nid yw pobl yn gallu colli diwrnod o waith heddyw mor rhwydd ag y gwneid gynt, ac ni fedd y werin yr un hamdden a'n tadau. Ond ai dyna'r cwbl ? Tybed nad all fod pethau eraill yn peryglu'r Gymanfa ? Y mae'r pregethwyr mor gymeradwy ag erioed, yn ol pob golwg, er efallai heb lawn eymaint o ddoniau'r Gymanfa ag oedd gan Hir- aethog, Ap Fychan, Tanymarian, Herber ac eraill. Eto i gyd, gall y pregethwyr heddyw dynnu cynulleidfaoedd, mae'n hawdd gweld. Oni all fod. dirgelwch y dirywiad ym materol- iaeth y trefniadau ? Onid aeth y Gymanfa yn gyfle i ambell eglwys wneud arian drwyddi ? Codir pabell fawr, a chodir tal trwm am fynd i honno i eistedd. Adeiledir hefyd oriel goed fawr oddeutu llwyfan y Gymanfa, a threthir y neb a fynno eistedd yn yr oriel hon. Cedwir draw bawb na thalo, fel pe na fai i wrando'r Efengyl, druan, ond o dan brotest. Rhaid iddo sefyll yn y pellter, fel gwr gwahanglwyfus—' yn aflan,' am nad oes swllt ganddo i'w roi am sedd yn yr oriel neu'r babell Yn sicr, cariwyd hyn i eithafion annheilwng mewn ambell sir ac oni roddir pen disyfyd arno, y mae'n sicr o ladd y Gymanfa. Nid rhyfedd fod dadleu ac ymgip- rys mawr yn y Cwrdd Chwarter am gael y Gymanfa.' Os mai gwneud arian yw amcan ardal neu eglwys, wel mynned eisteddfod, neu cynhalied ffair o dan yr enw basar--os yw'n ddigon dibris i hynny. Gadawed y Gymanfa'n llonydd, beth bynnag. Gobeithiwn y cyfyd y Cyfundebau, gan ddodi eu hwynebau fel callestr yn erbyn y dirywiad ffiaidd hwn. YMTID Y PIISGYN. Yn ofalus a chynnil, ac heb awydd yn y bNTd clwyfo neb, yr hoffem gyfeirio at y mater hwn. Nid yw'n fwy nodweddiadol o'r Enwad Anni- bynnol nag o'r enwadau eraill ychwaith. Ond ofnwn ei fod yn wir am danynt oil—eu bod yn colli'r grawn, ac yn casglu pethau salach yn dal y plisgyn ar draul colli'r cnewyllyn. Ynglyn ag addysg yr athrofeydd enwadol y dywedwn hyn. Nid oes neb a ddiystyrro ddysg, nac a fychano ddiwylliant, nac a gredo fod yn bosibl cael gweinidogaeth effeithiol heb fesur helaeth o'r cyfryw. Tybed, er hynny, nad yw'r athro- feydd enwadol—ysgolion y proffwydi-vn byw gormod o dan gyfaredd y prifysgolion, ac yn cyfaddasu eu hunain i gyfarfod a gofynion y cyfryw yn ormodol ? yn cymeryd eu rheoli i raddau rhy fawr gan ddylanwadau'r colegau cenedlaethol ac yn mabwysiadu delfrydau y rhai hynny iddynt eu hunain ? Yr hyn sydd gynier- adwy yng nghynteddau'r cenhedloedd sydd erbyn hyn yn dweyd yng nghynghorair'r deml, ac aeth ysgolion y proffwydi yn efelychwyr i sefydliadau addysgol y byd. Os oes ar yr Enwad eisiau rhywbeth heddyw, y mae arno eisiau dynion a dawn Duw ynddynt; dynion ag aiddgarweh cadarn o blaid y gwir ynddynt dynion ag angerdd y proffwydi yn eu heneidiau. Gallu i bregethu'n syml ac yn oleu a chynnes a gwir argyhoeddiadol sydd yn cael ei ddeisyfu yn anad dim. Nid aeth y wlad yn rhy ddysg- edig eto i wrando ar y cyfryw. Os y bydd yn efengylydd dirrodres, ac wedi ceisio ymgydna- byddu a Gair Duw, ynghyda'r ffordd o iawn gyfrannu gair y gwirionedd,' nid oes glust yn y wlad a drydd oddiwrtho. Pa faint all colegau ei wneud i sicrhau to o bregethwyr felly, anawdd yw dweyd. Nis gall yr un coleg ddodi talent mewn efrydydd a aned heb yr un, wrth gwrs: ac nis gall dynnu allan o fyfyriwr yr hyn nad yw ynddo o gwbl. Amhosibl gwneud preg- ethwr o bob llanc a lwydda i basio i'r coleg a ffol fyddai disgwyl dim o'r fath. Yr un pryd, nid ffol fyddai i athrofeydd yr Enwad lynu mwy wrth yr hen ddelfrydau a'i gwneud yn nod i droi allan ddynion ieuainc sydd wedi eu trwytho ag ysbryd y weinidogaeth yn hytrach na dim arall ac wedi cael y ddiwylliant ddefosiynol honno a'u cyfaddasa yn uniongyrchol i'w gwaith fel pregethwyr. Y mae diwyllio ysbryd y proff- wyd ieuanc yn llawn cyn bwysiced ag yw goleuo ei feddwl. Y mac ei hvfforddi ynglyn a, siarad, a daiilen, a chyfansoddi, a meddwl drosto ei hun, yng nghyfeiriad yr Efengyl, yn bwysicach na phasio holl arholiadau'r prifysgolion.-O'r Geninen,' cylchgrawn y genedl.