Y Drych

Y CAM NESAF I Gan T. J. Roberts, Yorkville, N. Y. I Nis gwyddom beth fydd y cam nesaf yn ei berthynas a'r telerau heddwch, yn nghyd a'r cynllun i uno cenedloedd a'u gilydd. Mae y ffaith fod y Gydgyngorfa yn Washington yn edrych ar y pethau a nodwyd o safle bpliticaidd yn pery fod cwmwl du yn hofran uwch ben y pre- senol a'r dyfodol yn hanes ein gwlad. Pe buasai gweision ein gwladwriaeth wedi aros uwch ben y pethau pwysfawr hyn, ac edrych arnynt o safbwynt brawdgarwch, cenedlgarwch, cyfiawn- der, rhyddid a gwareiddiad ben baladr y byd, buasai agwedd wahanol ar beth- au y dydd heddyw. Mae rhyw ofn wedi meddianu ein Seneddwyr, nid ofn eu cyd-Seneddwyr, nid ofn talu gwarogaeth i gyfansoddiad eu gwlad, ac nid ofn talu teyrnged o barch i'w deiliaid, ond ofn y cam nesaf. Gwelwn yn hanes y brodyr hyny wrth- odasant gadarnhau y telerau heddwch a'r undeb rhwng-genedlaethol, eu bod yn ofnus ac yn anmharod. Nid oedd- ynt wedi rhoddi yr ystyriaeth briodol i bwysigrwydd y materion hyn; rhodd- asant eu holl alluoedd ar waith i fygu y cwbl, i'w dileu am byth, os yn bosibl. Nid adgasedd at Brydain Fawr, neu wleidyddiaeth bwdr, neu ymgais am bleidlais y Gwyddel a'r Ellmyn, er mor gryf a dylanwadol i rywrai all y pethau hyn fod, nid y pethau hyn sydd yn creu ofn, ond yn hytrach ofn y cam nesaf. Mae hyawdledd dynion fel Borah a Reed ar Iwyfan y Senedd-dy, ac anerch- iadau dynion dysgedig fel Root a George Wharton Pepper, y tu allan i'r Senedd, yn profi tu hwnt i ameuaeth ei bod yn gyfyng arnynt o'r ddeutu, a bod chwant arnynt i ymddatod o herwydd ofn y cam nesaf. Un o ganlyniadau y rhyfel fawr aeth heibio yw dod a chenedloedd y byd yn nes at eu gilydd trwy ryw atdyniad an- weledig, ond sicr, er hyny; yr oedd i raddau wedi gwneyd ei ymddangosiad cyn y rhyfel, ond gwnaeth y rhyfel iddo gyflymu ei gerddediad nes cyraedd i diroedd sylweddoliad. Gwelodd rhai o'r Seneddwyr proffwydol y symudiad yn dod o bell, a thaflasant eu hunain i lawn gwaith o geisio parotoi y bobl ar gyfer ei ddyfodiad, ac i ddysgu iddynt yn hel- aeth am ei ganlyniadau, ac hyny, chwi gofiwch, cyn i'r rhyfel orphen. Yr oedd dosbarth arall o Seneddwyr heb fod yn agos mor gryf a phenderfyn- ol yn gweled y blaidd yn dod, yn eu tyb hwy, ac y buasai yn ysglyfio y cwbl o'i flaen. Dychrynasant hyd farw o'r bron, a dechreuasant lefaru a thafodau gwahanedig, megys o dan, a chawn fod rhai o honynt ddydd a nos yn ceisio pregethu tangnefedd yn wyneb yr ar- gyfwng, ac yn fedrus neillduol yn dal o flaen wynebau y bobl ddinas noddfa rhag dialydd y gwaed. Llygaid oedd iddynt, ond nis gwelsant; yn deall, ond ni ddeallasant; yr oedd arnynt ofn y cam nesaf. Mae yn ameuaeth 1 raddau fod gan ddynion ofn rhyfel; yn wir, mae y byd yn tueddu i hoffi y syniad, llama cenedloedd i ryfel ar fyr rybudd. A" vchvdig yn ol "nad ces dim ag y mae dynion yn ei hoffi yn fwy na lladd eu gilydd." Arall a ddy- wed: "Yr ofn mwyaf yw newyn, ac y mae newyn yn beth i'w ofni yn fwy na. rhyfel; eto i gyd, yr ydym mor ddi ofn o newyn fel nad oes darpariad ar ei gyfer, fel ag a ddarperir ar gyfer rhy-' fel. Pe byddem wedi ein goddiweddyd a newyn du yn ein gwlad, ond odid na fyddai trefniadau a chynlluniau afrifed yn cael eu tynu allan gogyfer a'r am- gylchiadau? Dilys genym y byddai moddion i atal newyn byth mwy yn canlyn y sefyllfa ddifrifol. Bu afiechydon a heintiau yn bethau i'w hofni yn ein gwlad, a gwledydd er- aill yn ogystal, ond erbyn heddyw mae y byd wedi myned rhagddo mewn gwy- bodaeth nes mae y pethau hyn o dan lywodraeth y meddygon penaf. Hedd- yw, mae llawer yn ofni ac yn crynu o herwydd lledaeniad Bolsheficiaeth, ac y mae yn beth i'w ofni, a'i ymlid ddylem allan o'n gwlad ar bob cyfrif, ond nid dyma yr ofn mwyaf. Yr ofn mwyaf yw cymeryd y cam nesaf. Bu ar ddyn- ion gymaint ofn y cam nesaf nes bron rhoddi i farwolaeth ar fyr rybudd un- rhyw un awgrymai y cam. Pwy glyw- odd erioed am ddyn, gafodd ei roddi i farwolaeth am gychwyn rhyfel? Nid oes hanes am unrhyw wlad wedi rhoddi i farwolaeth y rhai a wnaeth- ant ryfel. Cafodd Crist ei roddi i far- wolaeth gan ddynion ag oeddynt wedi dychryn gan swyn athrawiaeth y cam nesaf; y cam o Judasiaeth ac annghred- iniaeth i deyrnas Dduw. Gellir yn hawdd gymwyso yr hyn a gyfeiriwyd ato at y rhai sydd yn wrth- wynebol i'r telerau heddwch a'r undeb rhwng-genedlaethol, eu bod eto ag ofn y cam nesaf. Fe ddylem oil fel Crist- ionogion, fel crefyddwyr, fel deiliaid o'r wlad fawr hon, os y daw y cwestiynau i'w hateb a'u cadarnhau yn derfynol gan y cyhoedd ddydd yr etholiad, ddangos nad oes arnom ofn y cam nesaf, am ein bod yn cydwybodol gredu y byddai i hyny ddod a ni a'r byd yn gyffredinol o afaelion Judasiaeth, gormes a thrais, i ryddid pur dynolryw. Rhyddid, hedd- wch, cyfiawnder a brawdgarwch di- ragrith fyddo yn nodweddiadol o bob cenedl o dan haul.

ABRAHAM LINCOLN A'I ARAETH I GLASUROL Gan Joseph Aubrey, Youngstown, Ohio I in. I Sylwadau Beirniadol I Gwnawn ymgais i'w dadansoddi, er dangos yr elfenau a gyfansoddant ei thlysni a'i mawredd. Ymddengys i ni ei bod yn y pedwar peth canlynol: Ei geirweddiad perffaith; ei chyfaddasder i'r achlysur; ei hysbryd tyner a gwlad- garol; a'r egwyddorion mawrion a gyn- wysa. 1. Ei geirweddiad perffaith. Ysgrif- enwyd hi yn yr arddull gryno a di- addurn. Nid oes yma flodeuyn nac ys- noden o reitheg, end geiriau cryfion a grymus, eto gydag esmwythder a llyfn- der. Er nad oes yma un ymgais at addurn, er hyny y mae yn brydferth. Gesyd ei feddwl allan mewn can lleied o eiriau ag sydd bosibl, gyda'r crynhoad mwyaf dymunol yn y brawddegau. Apelia at y teimlad mewn modd nerth- ol, ond mwy i'r deall. Mae yn fywiog, ceidw y sylw, gwna a gedy argraff dwfn ar y meddwl, a rhydd i'r darllenydd faterion ac egwyddorion a hawliant fy- fyrdod ystyrgar. Cymaint yw ei theil- yngdod fel ag i gael lie ar bared un o ystafelloedd Prifysgolion Rhydychain ac Oxford, Lloegr, ac ystyrir hi gan ddysg- edigion Prydain Fawr fel engraifft o eir- weddiad perffaith (perfect diction). 2. Ei chyfaddasder i'r achlysur. Deallodd yr Arlywydd Lincoln natur a diben yr ymgynulliad ar faes Gettys- burg pan nyddai ei araeth; eu bod yn myned yno i gyflwyno y maes hwnw yn Fynwent Genedlaethol at wasanaeth y genedl, fel y byddai yn atdynfa, yn Fecca i'r bobloedd yn y dyfodol. Yr oedd araeth Everett, areithydd y dydd, yn feistrolgar ac effeithiol fel araeth ar y rhyfel, yn ei achosion, ei ddechreu- ad, a'i ganlyniadau, ,ac ystyrir hi yn gaffaeliad gwerthfawr i lenyddiaeth boliticaidd y wlad; ond nid oedd yn araeth gyflwyniadol, fel y cydnebydda Everett pan y dywedodd: "Mr. Arlyw- ydd, mi fuaswn i yn falch pe gallwn wenieithio i mi fy hun ddarfod i mi ddod mor agos i brif a chanolog feddyl- ddrych yr achlysur mewn dwy awr ag y daethoch chwi mewn dwy fynyd." Gwnaeth Lincoln araeth gyflwyniadol yn ngwir ystyr y gair. Yr oedd y gy- neddf o ddweyd ei feddwl yn eglur ac effeithiol yn nodwedd arbenig ynddo ar bob achlysur ac amgylchiad. 3. Ei hysbryd 8tyner a gwladgarol. Nid oes ynddi syniad i beri ffrom, i enyn llid a dig y Deheuwr mwyaf caethwas- iol a phenboeth. Gochel y wialen a'r frewyll yn gyfangwbl, eithr defnyddir geiriau deniadol, mewn modd tyner, a ffeithiau diymwad hanes; fod y tadau wedi dwyn allan genedl, a'r genedl hono wedi ei chenedlu mewn rhyddid, a'i chawell wedi ei siglo gan eu cynull- dai deddfwrfaol hwy eu hunain-y De- heuwyr yn ogystal a'r GogledJwyr, yn adeg y chwyldroad. Teimlodd y Cad- ben Blair, y milwr-fachgen Deheuol ar- dderchog a nodasom yn hanes J Cyfan- soddiad, rym a dylanwad angerddol yr araeth pan y dywedai: "Mae dynion er- aill wedi siarad geiriau cynyrfus dros )¡¡¡; — — y Gogledd, a thros y Deheu, ond nid erioed o'r blaen, feddyliwyf, gyda char- iad at y ddwy yn anadlu trwyddynt; a thynid colyn rhyfel pe gellid anadlu enaid Lincoln i mewn i'r byddinoedd." Y mae gwladgarwch a chepedlgarwch fel edafedd euraidd yn nodweddu pob brawddeg, ac yn eu clymu yn un cyfan- waith godidog. 4. Ei hegwyddorion mawrion. Dyma ei rhagoriaeth a'i gogoniant. Cafodd wisg dlos, cymwys a phriodol i'r fath egwyddorion mawrion. "Pedwar ugain a saith o flynyddau yn ol." Ar y Ped- werydd o Orphenaf, 1776, dadganodd cloch annibyniaeth ein gwlad acenion rhyddid, ac am enedigaeth cenedl new- ydd. Mae'r hen gloch fydenwog heddyw yn fud, a'i thafod haiarnaidd wedi tewi, ond nid cyn cyflawni diben ei bodolaeth a thraethu ei chenadwri grasol i blant gorthrwm; ac y ftiae adsain ei seiniau swynol yn hyglyw heddyw yn ngwahan- ol barthau o'r ddaear, a'r effaith a gyn- yrchodd yn weladwy yn nghynydd rhy- ddid trwy't holl fyd. Gyda phriodoldeb y gelwir hi yn "Gloch Rhyddid." Ni fedrai ganu ond ar un tant—tant rhydd- id. Mae yn gysegredig i ryddid. Hyhi yw yr unig gloch, ar a wyddom ni, yn yr holl fyd a sel awdurdod Beibl Duw ar ei gwar gref: "Cyhoeddwch ryddid," medd hi, "trwy'r holl wlad, ac i bob trigian- ydd o honi ("Proclaim liberty through- out all the land, unto all the inhabi- tants thereof." Lev. 25 10); yr hyn a ysgrifenwyd arni gyda phin o haiarn eirias boeth y toddydd a'r castiwr. Y mae rhywbeth yn hynod yn yr amgylch- iad hwn. Onid oes yma arwydd o rag- luniaeth nef, fel pe yn cyfarwyddo meddwl a Haw ei gwneuthurwr yn ngos- odiad brawddeg o'r Beibl oedd mor ar- wyddocaol o'r cyflwr trefedigol, ac fel llais Duw yn erchi arnynt i ymysgwyd o'r llwch ac i ymwroli i wneyd el hun- ain yn bobl rhyddion rhag trais a gorth- rymder y gorphenol. Bu'r hen gloch yn ffyddlawn i'w swyddogaeth am ddeg- au o flynyddoe'dd cyn y 4ydd o Orphen- af, 1776. Pob tone a roddai, a phob cnul a wnai trwy'r blynyddoedd hyn, oeddent fel geiriau barn o'r nef yn dweyd mewn modd gorchymynol wrth y caethfeistri Deheuol i ddryllio cadwyn- au eu caethion a'u gollwng yn rhydd; ond ni wrandawsant; troisant y glust fyddar i'w seiniau rhybuddiol. Ond daeth adeg, yn mhen llawer o flynydd- oedd wedi hyny, pan y gorfu arnynt i wrandaw ar seiniau croch udgorn rhyfel —yna rhyddhawyd yr hiliogaeth dda. Byth, byth, 0 Ryddid, na ro hun, Ar amrant y truenus ddyn Eill oddef trais a cham. —Ceiriog. (I'w Barhau)

Y DIWEDDAR THOMAS J. PRITCH- ARD, CHICAGO, ILL. Prudd bleser i ni yw gwneyd gair o goffad am y gwrthrych a nodir uchod. Ganwyd ef yn Rosendale, Wis., Awst 31ain, 1859. Pan yn 17 oed, symudodd i Cambria, lie y dysgodd waith gof. Yn y flwyddynl 1885, ymbriododd a Miss Ellen M. Roberts, a gwnaethant eu car- tref yn Bath, South Dakota, lie y trig- iasant am 9 mlynedd; yna dychwelas- ant i Cambria, a dylynodd yr ymadaw- edig ei oruchwyliaeth fel gof yno am ysbaid o 10 mlynedd, ac yna symudas- ant i Chicago, ac yno y maent wedi cartrefu ar ol hyny. Gwr tawel, glan ei rodiad ydoedd y diweddar frawd, ac un a fawr berchid gan bawb a'i had- waenai. Yr oedd yn gyfaill ffyddlon, teyrngarol a chywir. Yr oedd yn meddu ar chwaeth lenyddol o radd uchel, ac ar gyfrif y ffaith ei fod yn ddarllenwr, yn: meddu ar ystorfa dda o wybodaeth. Bu yn wael am oddeutu dau fis, ac ychydig ddyddiau cyn ei farwolaeth dad- ganodd ddymuniad wrth ei weinidog am gael ei dderbyn yn aelod o eglwys Heb- ron, a chydsyniwyd a'i gais. Bu farw yn ei gartref, Awst 5ed. a chynaliwyd gwasanaeth an,gladdol iddo, ddydd Iau, Awst 7fed, pryd y gwasan- aethwyd gan y Parch. John E. Jones, South Side, a'r noson hono symudwyd ei weddillion i Columbus, Wis., lie y daearwyd hwynt. Cymerwyd rhan yw y gwasanaeth yn y capel gan y Parchn. John E. Jones, South Side; J. O. Parry, Cambria, Wis.; Morris S. Jones, Chi- cago, a Goodwin, Oshkosh. Yr oedd yn aelod o'r Lincolni Park Chapter, Royal Arch Masons, Chicago, ac hefyd o'r Masonic Lodge, Cambria, yr hon gymdeithas a arweiniai y gwas- anaeth wrth y bedd. Heblaw aelodau o'r ddwy gymdeithas a nodwyd, yr oedd eraill o gymdeithasau Randolph a Col- umbus yn bresenol. Y personau aethant gyda'r corff o Chicago oeddynt: Mrs. T. J. Pritchard, Mr. a Mrs. Sam Williams, Dr. Hugh Williams, Mrs. Milton Williams a'r ferch, Grace, Mrs A. J. Coeg, a Mr. John Greenwald. Gedy ei briod, mam, a thri brawd: William yn Minnesota; Richard a John yn North Dakota, mewn galar a hir- aeth dwfn ar ei ol. Duw pob dyddan- wch fyddo yn eu cysuro a'u dyddanu yn y dydd blin a'u goddiweddodd, ac a sycho ymaith bob deigryn oddiar eu gruddiau.

r~?$100 Reward, $100 The readers of this paper will be pleased to learn that there Is at least one dreaded disease that science has been able to cure in all its stages, and that is catarrh. Catarrh being greatly influenced by constitutional conditions requires constitutional treatment. Hall's Catarrh Medicine Is taken Intern. ally and acts through the Blood on the Mucous Surfaces of the System. thereby destroying the foundation ot the disease, giving the patient strength by building up the constitution and assisting nature In doing Its work. The proprietors have so much faith In the curative powers of Hall's Catarrh Medi- cine that they offer One Hundred Dol- lars for any case that it falls to cure. Send for Hst of testimonials. Address F. J. CHEJNHY ft CO., To- ledo, Ohio. Sold by all Druggists, 75c. i

Y BARNWR WILLIAM H. THOMAS, SAIVTA ANA, CALIF. Gan y Parch. David Edwards, Lime Springs, Iowa Gyda hyfrydwch yr ydwyf yn cyf- Iwyno i sylw darllenwyr y "Drych" ddarlun o wr o'n plith fel cenedl ag sydd yn llanw swydd o urddas a chyf- rifoldeb mawr yn Nhalaeth Coliffornia. Y mae wedi enill y safle yn nerth pen- derfyniad a ffyddlondeb di-wyro i eg- wyddorion uniondeb; Cymro, ar gyfrif ei nodweddion rhagorol fel dinesydd a Christion, y dylem fel cenedl fod yn falch o hono, a llawenychu yn ei lwydd- iant a'i ddyrchafiad. Mab ydyw y Barnwr Thomas i Mr. a Mrs. Hugh Thomas, Lime Springs, la. Ganwyd ef yn Caernarfon, G. C., Hydref 23, 1868. Daeth gyda'i rieni i'r wlad hon yn 1874, gan ymgartrefu am nifer o flynyddau yn Remsen, N. Y.; pryd, yn 1878, y symudasant i Dalaeth Iowa. Bu am nifer o flynyddau yn. teithio dros y Davies Sewing Machine Company. Pen- derfynodd gymeryd cwrs cyfreithiol, a bu yn efrydu y gyfraith yn swyddfa y cyn-Farnwr John A. Lovely, Albert Lea, Minn. Wedi gorphen ei dymor, y mae yn sefydlu fel cyfreithiwr yn Leeds, North Dakota, lie y preswyliodd hyd 1909, pan y symudodd i Santa Ana, Calif. Daeth yn fuan i sylw fel cyf- reithiwr medrus, ac fel gwr o farn add- fed. Cafodd ei benodi gan. y Llywod- raethwr Hiram Johnson yn un o farn- wyr y Superior Court yn Swydd Orange. Yn 1919. cawn ef yn cael ei ddyrchafu gan y Llywodraethwr Stephens i fod yn un o'r saith barnwyr yn yr Appel- late Court, Califfornia, yr hon swydd a lenwir ganddo yn bresenol gydag urdd- as ac anrhydedd. Ond er amlder ei ddyledswyddau fel barnwr un o lysoedd uchaf y Dalaeth, myn hamdden i ysgrifenu ar faterion moesol a chrefvddol, yr hyn ddengys y dyddordeb dwfn a deimla yn mhethau penaf a mwyaf cysegredig ein gwlad. Ysgrifenodd amryw erthyglau gwerth- fawr i'r "Christian Statesman" ar "Briodas ac Ysgariaeth." Yn yr un cyhoeddiad am fis Tachwedd, 1916, ym- ddangosodd ysgrif gref o'i eiddo ar y "ddiod feddwol fel arch-elyn y cartref." Traddodwyd anerchiad campus ganddo enill," yr hwn sydd wedi ei gyhoeddi enill," yr hwn sydd wedi ei chynoeddi yn llyfryn bychan destlus. Anerchiad arall o'i eiddo ag sydd wedi ei chy- hoeddi yn llyfryn bychan ydyw yr un dan y teitl o gyfarchiad Nadolig, ac yn hon daw yn amlwg i'r golwg ei ysbryd crefyddol. Nis gallaf wn.eyd yn well, er rhoddi syniad i'r darllenydd am ragoriaeth y dyn, na dyfynu brawddeg ag sydd yn ddangosiad lied eglur o'r naws grefydd- ol a'i meddiana: "When the forgiving Christ is lifted up, He draws all men unto Himself. Religion taking on the form of the incarnate friendship behind prison walls, in hospitals, in mines, in factories, and in warehouses, gradually makes men immune to temptation. When most of the business of the coun- try is under the control of large cor- porations, and when these corporations hace Christianized directors, they will apply the principles of the lowly Naza- ren,e in their business, and this in turn will bring about brotherhood, so that employer and employee with each strive to help the other, and patriot- ism will become instinctive and univer- sal. Indeed, when the people see that religious men have valiantly and pa- tiently united with them to make just- ice legal and sure, they will be more inclined to reverence religion." Ond er amled ei ddyledswyddau ynad- ol, ni adewir i'r rhai hyn ddifwynp ei grefydd na Ilesteirio ei wasanaeth i'r eglwys, a ba un y mae yn aelod, ac yn athraw yn yr Ysgol Sabbothol. Da genyf ddeall nad ydyw wedi tyfu allan o'r cyfarfodydd crefyddol, ac nad ydyw wedi syrthio i'r camsyniad dybryd y gellir byw yn dduwiol ar draul diys- tyru y cyfarfod gweddi. Ni chyfynga prysurdeb ar ei ddeffosiwn, ac ni chy- mer ei ddifuddio o gymdeithas y saint. "Efe a yf' o'r afonydd hyn. ar y ffordd, ac am hyny y dyrcha efe ei ben." Y mae yn siaradwr cyhoeddus effeith- iol, yn effeithiol am ei fod o ddifrif, ac am nad ydyw yn ymgais am effaith. Cefais y fraint yr haf diweddaf o'i glywed yma yn traddodi anerchiad byw ar "Wasanaeth yr Eglwys ar ol y rhy- fel." Yr ydoedd yn galw i weled ei rieni ar ei ffordd adref o Gymanfa Gyff- redinol yr Henaduriaethwyr, yn mha un yr oedd wedi bod yn gweithredu ar am- ryw o'r pwyllgorau pwysicaf. Mae yn barod bob amser i roddi ei wasanaeth pan elwir arno, ac i neb yn fwy na'r genedl i ba un y perthyna. Y mae yn Gymro twymgalon, ac heb annghoflo ei ddyled i'r addysg a gafodd yn yr Ysgol Sabboth Gymreig. Dylem ddweyd ddarfod iddo ymuno mewn priodas a Miss May J. Perry, Postville, Iowa, Mehefin 15, 1892, ac ynddi hi cafodd wraig ag sydd mewn llawn cydymdeimlad a'i waith, ac yn gyfryw ag sydd yn teimlo dyddordeb dwfn yn mhob symudiad ag sydd a'i amcan i ddyrchafu dynoliaeth, yn foes- ol ac ysbrydol. Bydcted i'r Barnwr William H. Tho- mas a'i deulu gael mwynhau llawer o flynyddau, a'r rhai hyny yn esgyn yn uwch mewn dylanwad a defnyddioldeb fel yr elont yn mlaen. 4 « »

CASGLIAD Y CAN MIL I Gan y Parch. John C. Jones, D. D. I Oak Hill, Ohio Yn yr adroddiad argraffedig o'r Cas- gliad uchod a gyhoeddwyd adeg Cyman- fa Gyffredinol Racine, ceir cyfrif o bob addewid a ddaeth i law hyd Awst 24, 1919. Yr oedd cyfanswm yr addewidion a gafwyd yn $106,237.18, a'r taliadau gyda'r llog yn $90,700.78, yn dangos dros bymtheg mil o ddoleri heb eu talu. Dyna fel y safai y cyfrif adeg y Gym- anfa yn Racine. Er adeg y Gymanfa, mae $1,065.50 o arian wedi dod i law, yn gwneyd cyfanswm y derbyniadau heddyw (Rhag. 16, 1919)' yn $91,766.28. Dymunaf yn ddiolchgar gydnabod der- byniad y rhoddion canlynol, ddaethant i law ar ol Awst 24, 1919: Lake Crystal-Alvin Charles Ed- wards, $5.00; William Haydn Edwards, $5.00; Cyfanswm yr eglwys, $1,223.00. Postville, Neb.—Mr. a Mrs. Wm. E. Jones, $25.00 (cwblhau $50.00); Mr. a Mrs. l)wen Jones, $25.00 (cwblhau $100.00). Dylasai $75.00 o'r $100.00 fod yn yr adroddiad, ond trwy amryfiisedd y casglydd neu yr argraffydd, nid yw eu henwau yn rhestr Postville, er y gwelir fod cyfanswm yr eglwys yn yr adroddiad yn cynwys y rhodd 0 $75.00. Gwna yr uchod gyfanswm Postville yn $759.00. Slatington, Pa.—Mr. James Owen, $50.00, yn gwneyd cyfanswm yr eglwys yn $246.50. Minneapolis—Peter Williams, $37.50 (cwblhau$50.00); Mrs. Peter Williams, er cof am Maria .Williams,$18.75 (cwblhau $25.00); John J. Owens, $25.00 (rhan 0 $100.00); D. H. Evans, $50.00. Cyfanswm Minneapolis, $2,195. Peniel, Oshkosh-Mr. a Mrs. Sidney Phillips, $10.00; Willing Workers, $5.00 (cwblhau$10.00); Emerson Roberts, $7.50 (cwblhau $10.00); Mr. a Mrs. Moses Morgan, $10.00 (cwblhau $20.00); Miss Gwendoline Owens¡ $4,00; C. E. Society, $3.75 (cwblhau $5.00); J. F. Roberts,$5.00 (cwblhau $10.00); Edgar Jones, $25.00; Miss Lillian Jones, $25.00; Mr. a Mrs. Albert Roberts, $5.00. Cyfanswm Peniel, $265.50. Oshkosh, Wis.—Mr. a Mrs. John Owens ac Enid, $40.00. Cyfanswm Osh- kosh,$979.50. Nazareth, Columbus, Wis.—Luther Davies, er cof am Uriah Davies, $200.00. Cyfanswm Nazareth,$2,346.00. South Side, Chicago—Mrs. Elizabeth Reemer, $5.00 (cwblhau$10.00). Cyfan- swm South Side, $1,189.00. Y mae Mr. Lewis James wedi addaw $100.00 ych- wanegol at ei rodd flaenorol o $200.00. Moriah, Utica-Mr. a Mrs. Thomas Williams, Steuben St., $5.00. Cyfan- swm Moriah, $4,137.00. Hebron, Chicago-Mr. a Mrs. David Evans, $25.00 (rhan o $50.00); Mr. a Mrs. John R. Jones, $45.00; C. E. So- ciety, $15.00. Cyfanswm, $4,982.00. Wilkes-Barre, Pa.—Mrs. T. R. Gam- bold, $7.00; Mrs. O. R. Hughes, $5.00; Mrs. John O. Davies, $5.00 (rhan o $7.00). Cyfanswm, $1.519.00. Wymore, Neb.—John F. Davies, $25.00; Miss Olwen Davies, $25.00. Cyf- answm Wymore, $1,492.00. Horeb, Minn.—Mr. a Mrs. E. D. Price, $25.00 (cwblhau $100.00). Cyfanswm Horeb, $278.00. Salem, Venedocia, O,-Mr. a Mrs. Elias Jones, $20.00. Cyfanswm Salem, $1,980.00. Canada.-Mr. a Mrs. John 1$1,980.00, Canada. —Mr. a Mrs. John B. Jones, $10.00. Cyfanswm, $337.00. Carroll, Nebr.-Mr. a Mrs. H. W. Ed- wards,$10.00 (cwblhau $15.00). Cyfan- swm Carroll, $2,307.63. Moriah, Oak Hill, O.—Mrs. Mary Ed- wards, $7.00. Cyfanswm, $227.00. Lime Springs, Iowa-Morris H. Jones, $25.00 (cwblhau $100.00). Cyfanswm Lime Springs, $1,527.00. Milwaukee, Wis.—Mr. a Mrs. Wm. G. Williams, $200.00; Mr. a Mrs. John E. Griffith,$25.00. Cyfanswm Milwaukee, $1,224.53. Penderfynwyd yn y Gymanfa Gyffred- inol gadw y Casgliad yn agored, a cheis- io gorphen y Can Mil mewn arian. Y mae miloedd o ddoleri y gellir yn rhes- ymol eu dysgwyl o'r addewidion gwreiddiol, ond y mae rhai eglwysi a phersonau unigol yn hynod hwyrfrydig. Y mae yn rhaid cael $8,300 i ddwyn y casgliad i ben yn ogoneddus. Nid yw hyn ond swm bychan rhwng cynifer. Pe caem 10 i roi $100.00, ac 20 i roi $50.00, a 100 i roi $25.00, a 100 i roi $15.00, a 300 i roi $10.00, byddai y gwaith ar ben. Beth ddywed caredig- ion yr achos? Yn ngolwg pen y myn- ydd, a ydym am adael i'r ymdrech der- fynu heb ei chwblhau? Anfoner pob arian at y C-asgliad, fel o'r blaen, i mi i Oak Hill, Ohio. Diolchaf i Olygydd y "Drych" am adael i'r llith hon ym- ddangos, er boddlonrwydd i luaws o'r darllenwyr.

Y DDIWEDDAR MRS. WILLIAM G. DAVIES, MILWAUKEE, WIS. Unwaith eto gelwir arnom i gyhoeddi marwolaeth un o hen sefydlwyr y ddi- nas, sef Mrs. William G. Davies, 378 Jackson Street, Milwaukee, Wis., yn 77 mlwydd oed. Ganwyd yr ymadawedig yn Pontrhyddfendigaid, D. C., Rhagfyr 25, 1842. Ymfudodd i'r wlad hon gyda'i rhieni, sef Mr. a Mrs. John James, yn 1848, pan yn chwech mlwydd oed, gan ymsefydlu yn Milwaukee hyd y diwedd. Ymunodd a'r eglwys pan yn 14 oed. Yr oedd yn uni o'r charter members. Yn 1861, ymbriododd a William G. Davies, un o'r blaenoriaid ac arweinydd y gan am lawer o flynyddoedd, yr hwn a fu farw yn y flwyddyn 1910. «Ganwyd idd- ynt chwech o blant, o ba rai.y mae dwy ferch yn aros, sef Mrs. Daniel E. Da- vies, 745 Prospect Avenue, a Mrs. John D. Roberts, 378 Jackson Street, i alaru ar ei hoi. Wrth gofnodi marwolaeth y chwaer uchod, ni phetrusir dweyd y. goreu am dani, gan nad oes trwy ei holl fywyd ond y goreu i'w ddweyd. Pan y daeth yma, 71 mlynedd yn ol, nlid oedd Mil- waukee ond lie bychan iawn. Yr oedd yr Indiaid yn gyffredin yma y pryd hyny; byddai yn adrodd am danynt yni fynych. fel y byddent yn rhwymo eu hanifeiliaid lie mae y postoffice yn awr. Yr oedd ganddi rhyw ddawn neill- duol i adrodd hanes boreuol y ddinas, a chychwyniad yr achos Cymreig yma yn ngweithdy y saer ar lan y llyn. Os wyf yn cofio yn iawn, dywedai'fod ys- torm ar y llyn un diwrnod wedi myned a'r gweithdy i ffwrdd, a bu iddynt gael gweithdy arall yn y cyffiniau yn fuan. Glynodd Mrs. Davies yn ddifwlch gyda'r achos hyd y diwedd. Yr wyf yn ei hadnabod er's 35ain mlynedd, ac nid oes gof genyf iddi fod yn absenol o un- rhyw foddion yn yr holl amser. Nid yn unig yr oedd yn bresenol, ond yr oedd yn llawn gwaith yn mhob modd- ion. Dywedid y byddai ar adeg gened- igaeth y plant yn mhen yr wythnos yn y cor yn canu a'r plentyn ar ei glin. Nid oes gof genyf iddi gymeryd rhan gyhoeddus yn y cwrdd gweddi, ond ni byddai ball ar ei phrofiad yn y seiat, yr hyn yn ddigamsyniol a ddodai werth ar ei llafur a'i phroffes. Ymdrechodd yn ddyfal i ddwyn y plant i fyny yn. ofn yr Arglwydd. Y mae y ddwy ferch sydd yn aros yn brawf o hyn. Bu Mar- garet, sef Mrs. D. E. Davies, mor weith- gar gyda plant yr eglwys hyd nes yr ymunodd a'r Presbyteriaid Seisnig, fel na fu neb ar ei hoi yn llanw ei lie. Yn marwolaeth Mrs. Davies, bu yr aelod hynaf mewn amser farw. Ychyd- ig fisoedd yn ol, yr oedd cyfarfod wedi ei drefnu i gael trem ar sefydliad a hanes boreuol yr achos ganddi, ond o herwydd nychdod a gwendid, methodd a dod. Gwnaed y bwlch i fyny i radd- au gan. y doniol Ellis F. Ellis, yr hwn yn awr ydyw yr hynaf o ran amser yn yr eglwys, ac wedi ei eni yn Milwaukee. Bydd yn golled i'r eglwys am Mrs. Da- vies. Yr oedd bob amser yn bwyllog, heddychol ac o farn dda, ac yn gym- wynasgar pan y byddai galw am hyny. Bu farw o hen-aint a nychdod. Ni ddy- oddefodd fawr o boenau, ac er fod gan- ddi afael neillduol yn y byd hwn, yr hyn sydd naturiol, yr oedd yn, barod i'r byd arall, ac fel y dywysen yn addfed iawn i'r nef. Yn ol tystiolaeth y nyrs, Mrs. Mary Williams, croesodd y glyn a gwen ar ei gwyneb. Cynaliwyd y gwasanaeth angladdol, nos Lun, yn y capel, y Parch. Henry K. Jones yn gwasanaethu. Yr oedd tyst- iolaeth Mr. Jones yn gyfryw am dani ag a ddylai fod yn, symbyliad i'r rhai oedd yn gwrando i ddylyn ei hesiampl ac i'w hefelychu yn eu bywyd. Ni pherthyn i ni benderfynu dyfodo1 yn ar ol gadael y byd hwn; ond os wrth eu ffrwythau yr adnabyddir hwy, gellir dweyd yn ddi- betrus fod Mrs. Davies wedi dwyn ffrwvth ar ei ganfed, ac wedi cael der- byniad helaeth i lawenydd ei Har- glwydd. Anwyldeb a chariad a serch trwy y byd Sy'n cael ei drywanu a'i glwyfo o hyd. Galaru ac wylo mae rhywrai'n ddibaid, Pan ddelo y gelyn, ymadael sydd raid. Daeth galwad i'n dinas am un o'r hen saint, Nis gwyddom yr angen am dani na'r maint; Ond gwyddom bydd colled 'yr eglwys yn fawr, A npb yn y golwg i'w lanw yn. awr. Bu'n ffyddlawn i'r achos heb ball trwy ei hoes; Dylynodd yr lesu a chariodd y groes; Yn barod bob amser i ganmol y Gwr Fu'n chwysu y dagrau o waed ac o ddwr. Mor felus 'r ol cyraedd y cartref o hedd Fydd byw gyda'r lesu yn nghanol y wledd; Mwynhau y danteithion nefolaidd eu rhyw A byw mewn cymueithas dragwyddol a Duw! —Traeth Bach.

GAIR 0 CARROLL, NEBR. -1 Gan Robert Pritchard I Trwy fod arnaf eisieu talu am y "Drych," meddyliais y buaswn yn ys- grifenu gair yn fyr. Chwi welwch yn amgauedig dair doler er sicrhau y "Drych" am y flwyddyn ddyfodol. I mi, mae y "Drych" yn werth tair doler, pe dim ond darlleri am Sam Ellis a Dr. D. Williams yn ijwyo eu gilydd; ond cred- af fod y ddau yn edrych am le dyogel i redeg cyn taro. Yn Wayne County, caed crop ardder, chog o gorn eleni, a phawb o'r bron wedi ei gael i ddiddosrwydd, er fod y misoedd Hydref a Tachwedd wedi bod yn hynod o wlyb; ac ar ddiwedd Tach' wedd, talodd y gauaf ymweliad a ni, tua tair wythnos yn gynarach, a gwisg- wyd y ddaear a gwlsg wen, ac yn ol pob rhagolygon, yr erys gyda ni. Yn ami y clywir pobl yn dweyd nad ydynt yn cofio mis Rhagfyr mor eithafol o oer er's llawer o flynyddau; hyny yn gofyn llawer o Io i gadw y tai a'r addol- dai yn gynes; a thrwy fod y fath streic wedi tori allan, yr oedd pawb yn byw mor gynil ag yr oedd modd er arbed y glo gymaint ag oedd bosibl. Mae y ddwy eglwys yn y pentref yma, sef eglwys yr M. E. a'r B., yn cynal cyfarfod undebol; pan yn nghapel yr M. E., pregethwr y Bedyddwyr yn pre- gethu; a phan yn nghapel y Bedyddwyr, pregethwr yr M. E. yn pregethu. Nid yn unig safir glo i dwymo ond un capel, ond llai yn gwneyd y tro, trwy fod cy- maint mwy o gariad yn ymddangos yn ein plith; ac y mae y ddau bregethwr fel pe ar eu goreu, ac yn pregethu yn Ysgrythyrol dros ben. Am ba hyd y pery hyn, nis gwyddom, ond gobeithiwn y pery y cariad beth bynag. Gallaswn roddi tipyn o hanes yr eg- lwysi Cymreig yn y wlad, ond gadawaf hyny i ohebyddion y lie. Y maent wedi bod yn beio yn ddystaw yn ddiweddar. Gellir dweyd am un o honynt, ei fod yn dweyd, "Mi a briodais wraig," &c., ond am y llall; credaf pe dywedaswn, na chymerai yn anngharedig arnaf, mai pe- truso rhwng dau feddwl y mae; ond nid yw ond ieuanc eto. Nid yw ein dinas ond bechan i'w chyd- maru a llawer, ac nid ydyw ei phoblog- aeth ond tua phump cant; ond er hyny, mae yn ymdrechu ymestyn ar ol y di- nasoedd mawrion. Oni buasai fod y tywydd wedi bod gymaint yn erbyn, buasai y main street- wedi ei chwblhau trwy ei phalmantu, ond daeth y gauaf, a hwythau ddim llawer pellach na'i haner. Yr un modd gyda'r banc new- ydd sydd yn cael ei godi, ond yn an- orphenedig, pa un a gostia dros $40,000; hefyd, tri o bungalows heb eu cwblhau; fel ag y mae llawer o waith i'w orphen pan y daw y gwanwyn. Er fod y gauaf caled wedi ein dal, da genyf ddweyd fod trugaredd Duw yn, amlwg yn ein plith trwy fod iechyd y gymydogaeth yn rhagorol ar hyn o bryd.

Y DDIWEDDAR MRS. DANIEL HUGHES, PHILADELPHIA, PA. Gan J. Humphreys Griffiths Brydnawn Sul, Hydref y 12fed, yn ys- byty St. Agnes, bu farw y chwaer an- wyl, Mrs. Mary Hughes, anwyl briod Mr. Daniel Hughes, Latham Apart- ments, 17th and Walnut Streets. Bu yn dyoddef am amser, ac oddeutu chwe mis yn ol, aeth dan lawfeddygaeth, ac fe orfu iddi fyned drachefn; pan oeddym yn dysgwyl fod pobpeth wedi troi allan yn llwyddianus, trodd yn Y Ddiweddar Mrs. Mary Hughes angeuol iddi. Ganwyd yr ymadawedig, Gorphenaf 26, 1874, yn ferch i'r diwedd- ar William Edwards (Canwr Penillion), Ty Rhos, Mynydd Cilgwyn, a Mrs. Wil- liam Williams, Wind Gap, Pa., gynt o Ty Rhos, Cilgwyn. Ymfudodd i'r wlad hon gyda'i mam pan yn bymtheg oed, ac(ymsefydlodd yn Wind Gap. Ychydig wedi hyny, daeth Mrs. Hughes i'r ddi- nas hon, ac ymbriododd a Daniel Hughes oddeutu 22 mlynedd yn ol yn eglwys Annibynol Wind Gap (a hwy oedd y par cyntaf i ymbriodi yn yr eg- lwys hono). Bu Mrs. Hughes yn un o golofnau cedyrn gyda'r achos Gymreig, ac yn wasanaethgar gyda'r gwaith. Wedi ei marwolaeth, cafwyd hyd i doc- yn o geiniogau wedi ei roddi o'r neill- du ganddi, a phan daw galwad am ryw- beth neillduol yn yr eglwys, yr oedd yn rhoddi o honynt. Gedy gyda'i phriod i alaru ar ei hoi, bump o blant, William, Thomas, Eliza- beth, Helen a Margaret, yr hon' sydd wedi cyraedd ei chwech mlwydd oed; hefyd, ei mam, Mrs. Williams, a'i phriod, a'i brawd, Thomas Williams, Wind Gap, Pa.; Mrs. Thomas Mills a Mrs. F. Sykes, Philadelphia, chwiorydd. Claddwyd yr ymadawedig yn myn- went Arlington, a gwasanaethwyd gan ei gweinidog, y Parch. R. E. Williams, ar lan y bedd, ac yn yr eglwys, yr hon) oedd wedi ei gorchuddio a phlethdorch- au, wedi eu rhoddi gan yr eglwys Gym- reig, ac eraill, yn llawn o gyfeillion i dalu y gymwynas olaf i'r chwaer. Cy- feiriodd ein gweinidog at ffyddlondeb y chwaer. Yr oedd yn. y seiat a chyfar- fod y Ladies Aid bythefnos i'r diwrnod y cynaliwyd y gwasanaeth. Cludwyd yr arch gan John Evans, Robert Rob- erts, Evan Roberts, John Ed. Jones ac R. O. Davies. Bu Daniel Hughes yn morio am flyn- yddau gyda'i thad, yr ysgrifenydd, a gadawodd y Hong yn Philadelphia gyda'r brawd John T. Williams (Menai Bridge) flynyddau yn of. Mab yw i'r diweddar Daniel Hughes, Eryri Works, Caernarfon; a chwaer iddo yw Mrs. Robert Jones, Garnon St.; a mab iddi yw William John Jones sydd ar hyn o bryd ar ymwisliad a Daniel Hughes, wedi cyraedd y porthlad(f ar yr ager- long, "Hypathia," ac yn hwylio oddiyma yr wythnos hon. Yr oedd marwolaeth ei fodryb i William John yn frawychus, gan nas gwyddai hyd iddo gyraedd. Pan y gadawodd yma fisoedd yn' 01, yr oedd Mrs. Hughes yn teimlo yn well. Brawd yw Thomas Hughes, yn Barry Dock, a brawd arall wedi ei ladd yn Ffrainc, ar ol bod yno am ddwy flynedd a haner; a phan ddeuwyd o hyd i'r corff ar faes y rhyfel, yr oedd darlun o Mrs. Hughes a'r teulu yn Ilogell y milwr oedd wedi syrthio dros ei wlad, ac fe anfon- odd yr awdurdodau lythyr a'r darlun yn ol i'r teulu. Cynaliwyd y gwasanaeth angladdol i'r chwaer ymadawedig yn yr eglwys Gym- reig naw mlynedd i'r diwrnod yr ym- briododd yr ysgrifenydd, a chladdwyd Mrs. Hughes a fy mhriod ochr yn ochr yn yr un. fynwent, ac fe gawn nifer o Gymry eraill wedi gofalu am feddrod yn yr un llecyn. Er nas gallwn wneyd dim i'r anwyl- iaid sydd wedi ein gadael, y mae yn gymorth pan deimlwn fod nifer o Gymry yn tawel orphwys ger llaw eu gilydd. Dymuna y brawd Daniel Hughes a'r teulu gydnabod y caredigrwydd a'r cyd- ymdeimlad a ddangoswyd tuag atynt, gan fawr obeithio y cant nerth i ddal o dan y chwerw loes sydd wedi. dyfod i'w rhan. Duw a'u nertho, fel Tad yr am- ddifaid, a Barnwr y gweddwon.

mai perthyn i diriogaeth uchanianeg (metaphysics) y mae ysbryd. Dyddorol fyddai cael barn L. G. ar beth yw ysgogiad, pa fodd y dechreuodd ysgogi; a ydyw yn hunanysgogol, ynte a ysgogir ef gan rym arall? Mewn gair, a oes achos i ysgogiad; beth neu bwy ydyw yr achos hwnw? Gofyna L. G. "am brawf gwyddorol, ac nid dyfynu Ysgrythyr." Mae arnaf ofn, pe ceisiwn brofi fy mhwnc oddiar dir "meddyleg," y buasai ganddo yr un gwrthwynebiad i'r wyddor hono ag sydd ganddo i'r Beibl, o herwydd casglaf mai profiad materol geisia. Credwn nad oes dim eglurach na'r ffaith fod crediniaeth yn Nuw a llywod- raeth foesol y bydysawd, a sylweddol- iad o'r rhwymedigaeth foesol fel bodau cyfrifol, yn tueddu at ddaioni personol a chydgordiad cymdeithasol. Byddai yn anwyddonol synio fod daioni yn seilied- ig ar ffug, a gwirionedd yn ymorphwys ar gelwydd. Gan fod buddiant y gym- deithas ddynol yn dibynu ar amgyffred- iad moesol, onid ydyw yn wyddonol tyb- io fod yr hyn sydd fendithiol yn syl- „ faenedig ar wirionedd? Mae'r meddwl dynol yn faes cyfreithlawn astudiaeth athronyddol, a ffwlbri ydyw anwybyddu dyheadau enaid, os am gael golwg iawn ar athroniaeth bywyd. Dywed L. G. nad ydyw ei ymwybydd- iaeth ef yn dysgu fod dwy ffordd i ddewis cydrhyngddynt. Mae eithriad bron i bob rheol, ac yma efallai mai efe ydyw'r eithriad. Gwn am bobl, er yn gweled a chlywed, ag sydd yn an- alluog i weled a chlywed cynganedd lliwiau a seiniau. Gofyna eto, "Bsth yw y rheswm fod dau anifail o'r un rhywogaeth" (efe a minau) "yn meddwl mor wahanol am t bethau?" Prawf ydyw hynyna, frawd anwyl, nad anifeiliaid ydym, eithr bod- au rhyddewyllysiol. Eto, "Ymddengys mai cyfrifoldeb ydyw y swmbwl brocia S. E. i fyw yn dda (os gwna hyny)"; a dywed fod ganddo ef reswm cadarn dros i bawb fyw yn dda, ond ni ddywed beth ydyw. Ond os nad oes genych "copyright" ar y "rheswm cadarn," allan a fo, frawd. Gresyn fod L. G. yn meddwl mewn termau mor darawyddol, onide? Nid oes unrhyw werth mewn unrhyw fath o fyw sydd yn ganlyniad gorfodaeth neu brocio. Hynyna y tro hwn. I I