Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
7 articles on this Page
Advertising
1851 YDRYCH, 1919 Newydciadur Cenedlaethol Cyhoeddedig Bob Dydd Ia8 flrii y Talaethao Unedig$2.00 PIlI., Canatk & Chymra, tal yn mlarni Uaw yn ddieatliirad_$2.50 TRAOES OIYSBYSIADAU am Brisiaa Rhe- aymol. Anfoner am ein Tel eras. ANFONER ARIAN mewn Poet Office Order, Registered Letter aeu mewn Draft ar New York taladwy i'r perchenog- Thomas J. Griffiths & Sons, Drych Office, Utica, N. Y. AT EIN GOHEBWYR Er arbed trafferth r r elerc yn y Swyddfa cyfeirier pob gotiebiaeth a phob taliadau i'r "Drych" a'r "Cambrian" a'r rhai hyny yn adg, i Thomas J. Griffiths & Sons, Utica, N. Y.
[No title]
H. G. Wells yn un o'i lyfrau newydd- ion a ddywed y daw amser pan na fydd gauaf ar ein daear, eithr y bydd yn haf o hyd, hyd yn nod yn y pegynau! Ni fydd eisieu myned i gwffio a'r glowyr. Gobeithiwn ei fod yn gwybod, ac na siomir ni. Un o drafferthion y gwragedd yn Am- erica y dyddiau hyn yw y newyn siwgr. Y mae mwy o ofyn am siwgr nag am faddeuant. Gwneir cymaint o siwgr fel ei fod yn anhebgorol angenrheidiol i fywyd yr oes. Y mae halen wedi syrth- io i anfri-siwgr yw y cwbl; ond gall- wn sicrhau i'r oes hon, pe yr ymwnaent yn fwy a halen, y byddent yn gryfach pobl, ac yn burach. Y mae y gwaharddwyr Americanaidd wedi glanio yn Mhrydain i sobri a sychu Shon. Nid yw y fasnach feddwol yn fasnach i fyw mewn gwlad Gristion- ogol. Y mae hyny yn amlwg. Gresyn fod llu o Gristionogion yn gefnogol i'r "yfwch" yn Lloegr a Chymru; ond fe ddaw y "cave in," chwedl pobl Scran- ton, yn hwyr neu hwyrach, er fod yno glerigwyr, a phregethwyr, a diaconiaid, a phobl barchus yn credu na allant fyw heb y ddioden! Y mae craciau amlwg yn adeilad yr hen fileines eisoes! Un ddyledswydd a esgeulusodd llyw- odraethau ei chyflawni erioed fu edrych 1 fewn i eiillion cyfalaf, a'i orfodi i ranu y cynauaf a'r dosbarth a'i cynyrch- ai a'u llafur a'u lludded. Segurwyr fu- ont yn medi y cynauaf, ac yn casglu i ysguboriau, a chai y werin y briwsion. Ymddengys fod y cyfnod hwnw wedi myned heibio, wrth y cyffro a ffyna yn mhob parth o'r byd; a'r drwg yw fod pawb wedi eu cynyrfu fel pe i ranu y byd yn eu plith. Y mae lie i ofni y gwna hyny ein byd yn waeth nag oedd gynt. I ba gyfeiriad bynag yr edrychwn, ceir fod ein byd yn myned i ddyrys- wch ac annibendod. Angen mawr yr Hen Wlad y dyddiau hyn, ac er's oesau, yw tai cysurus i fyw ynddynt, ond dechreuir pryderu a ellir cyraedd yr amcan gyda llafur wedi esgyn mor uchel, ac yn parhau i esgyn. Y mae perygl i'r rhai feddant dai eu gollwng a'u hesgeuluso o herwydd y draul yik. nglyn a goruchwylion man. Y mae traul adeiladu wedi dyblu yn ddiwedd- ar; ac y mae yn ameus a fydd y wlad a'r ardaloedd yn alluog i gyfarfod a'r treuliau! Y mae lle i ofni y bydd yn rhaid i gymdeithas sefyll, edrych ac ys- tyried cyn yr a y byd i ddystryw! Y mae dirwest a gwaharddiaeth yn Lloegr fel pwnc cenedlaethol mewn cyf- Iwr difrifol. Yn nglyn a'r fasnach feddwol, y mae y Seison (a'r Cymry hefyd) mewn cyflwr o baganiaeth. Profa eu hymddygiad at Johnson, y Gwaharddwr, eu bod ar ol yn mhell i America. Gwelsom hanesyn am John- son wedi myned i wledd lie y traddod- odd anerchiad ar waharddiaeth, ac yr oedd croesaw i bawb ofyn neu wrth- wynebu, a chododd un boneddwr ar ei draed, gan adrodd.am ddyn ieuanc cryf a ddarostyngwyd i gyflwr o nychdod ac eiddilwch drwy yfed dwfr, ac awgrym- ai fod perygl i fechgyn Prydain fyned yn eiddilod dan reol gwaharddiaeth! Flynyddau yn ol, clywid llawer o son am ddyfrhau "stocks" (nid da corniog, feddylid), ond cyfranau mewn cwmniau. Caed yr ymadrodd o'r arfer o roi bwyd hallt i dda corniog fel yr yfent ddwfr hyd ychwanegu yn fawr at eu pwysi yn y farchnad. Y mae cryn lawer o hyny yn nglyn a phob trafodaeth, yn gyffelybiaethol felly. Ataliwyd ceir rheilffyrdd llawn o gywion yn ddiwedd- ar yn New York, o herwydd eu bod, set crombiliau y cywion, wedi eu llen- wi a thywod gymysgid a'u hymborth, er mwyn ychwanegu at eu pwysau! Y mae drwg ar gynydd enbydus yn ein gwlad, am y rheswm yn syml na chosb- ir drwg. Ni wyr pobl ei fod yn ddrwg hyd nes y'u cosbir yn galed. Gwelwn fod cryn wrthwynebiad i'r gwrthwynebydd cydwybodol yn nglyn a chael gorchwylion a breintiau. Rhoir y flaenoriaeth i'r rhai aethant i ymladd dros eu gwlad a'i hamddiffyn rhag y gelyn echrydus. (twelwn wrthwynebiad arbenig i athrawon fuont yn wrthwyneb- wyr cydwybodol. Os yr oeddynt yn wrthwynebwyr y pryd hwnw pan oedd y byd mewn cyfyngder enbydus, y maent yn berygl yn nghadeiriau athraw- on. Gwelwn wrthwynebiad yn Nghym- ru, jacsnid yw yn rhyfedd, oblegid o ran y cjidwybodwyr, buasai gwyr y cap a'r pigyn yn rhygyngu yn Mhrydain hedd- yw, a Hwn feallai yn brifathraw Aber- ystwyth! Y mae masnach drwy'r byd dan [ ddrwg-dybiaeth proffitiaeth neu orelwa. Pechod mileinig yw chwant am arian! Dyma dduw ein byd wedi'r oil, mewn byd ac eglwys..Y mae yn ymyrydd mawr a gwaith goreu gras. Y mae mor angenrheidiol i waith yr Arglwydd, gall- em feddwl! Ni all yr Arglwydd wneyd fawr heb gymorth llaw Mamon; a phan y ca gyfle, cymer le yr Arglwydd. Dyma. berygl drwg y byd heddyw; arian- garwch—chwant am arian, am fwy, am lawer, am fwy nag sydd eisieu, am gy- maint ag a ellir gael; ac y mae yn chwareu rhan fawr drwy ein gwareidd- iad! Y mae yn hen ddywediad, fod cariad yn cuddio lluaws o bechodau. Cuddir llawer o bethau heb law gan gariad. Cuddir peth anferth o bechodau gan broffes; a chuddir myrddiynau o ddryg- au gan wareiddiad. Ni feddyliai neb fod dynion mor felldigedig cyn i'r rhy- fel dori allan, pan y tynwyd y cauad, fel pe, oddiar y natur ddynol. Yn Rws- ia. suddodd y bobl yn ol i anwareidd- lwch Sodom a Gomorrah; a chawn fod y byd benbwygilydd a blys myned yn gythrwm at ei gilydd! I ba le yr aeth ein crefydd? Nid oedd ac nid yw ond rhagrith, ond i'r cyfle ddod iddi dori allan. Hyderwn fod digon o allu yn ein llywodraeth i gau i lawr ar y bwyst- fil yn y dyn. Gwelsom ymdriniaeth ddyddorol mewn cyhoeddiad Seisneg yn nglyn a gwerth llyfraii i'r gweinidog. "Na new- ynwch ymenydd y gweinidog," ebe un; yna a yn mlaen i ddweyd y dylai gael pob math o lyfrau i fod i fyny a'r oes. Os na cha y gweinidog gyflog da. ni all fforddio cael llyfrau, fel y gellid tybio mai pa fwyaf o lyfrau ddarllena, cryf- af y bydd fel gwas i Grist. OInWD fod cyfeiliornad mawr yn yr oil o hynyna. Credwn fod gormod o ddarllen rhyw fath a phob math o lyfrau. Cyhoeddir canoedd o honynt annghysylltiedig a chrefydd; a'r ysbrydol sydd yn werth- fawr yn y maes crefyddol. Credwn fod Ilenyddiaeth wedi drygu Cristionogaeth yn ddirfawr, am nad dysgeidiaeth yw, eithr gwybodaeth syml o les yr enaid. Y mae llawer o anialwch ar faes cre- fydd y dyddiau hyn; peth anferth o waith, ond ychydig o ffrwyth. Y mae llawer o bobj dda yn synu i'r dafarn gael y fath ergyd, ac mor ddi- gymwth yn y wlad hon. Ond nid yw yn syn pan yr edrychwn ar symudiad- au natur. Cymer amser i bethau dyfu, ond yn America, gwelir coed yn blod- euo mewn un noson. Heddyw, nid oes ond dail ar bren; yfory bydd yn wyn! Dyna fel y bu ar bren dirwest. Y ddoe nid oedd ond dail; heddyw y mae pren mawr gwaharddiaeth dan ei flodau. Dyna sydd yn gysur i wareiddfad, sef y daw diwygiadau fel pren yn blodeuo. Gwelwn ar yr ochr draw, yn Llundain, y werin yn caru y ddiod a chyfeddach, a'r dydd o'r blaen, gwnaed ymosodiad ar was da gwaharddiaeth hyd nes peri iddo golli ei lygad. 0 Shoni feddw! Ond hyn yw y gobaith a'r cysur y bydd i waharddiaeth flodeuo ar frys yno. Bydd o fendith anrhaethol i'r Prydein- iaid. Bwriada Johnson ymweled a Chymru, a hyderwn y'i hanrhydeddir yno fel un o gymwynaswyr penaf yr oes. Pan yn rhoddi egwyddor Crist ar walth, ni ddylid anwybyddu fod y diafol wrth ei waith ar yr ochr arall. Hyn yw y rhwystr a ebargofir gan y pasi- ffistiaid a'r Cristion eithafol. Y mae yn ddichon drwy ddiofalwch i Grist gael ei droi yn was i'r diafol! Siaradir yn barhaus y dyddiau hyn am garu gelyn, a dileu yr hen gas at dramoriaid, a dywedai Dr. Jowett y dydd o'r blaen, yn ei bregeth fod Crist wedi alltudio y gair "gelyn," a'r gair "tramoryn," ac y mae hyny yn wir, ontj.'a yw y "gelyn" a'r "tramoryn," y Bolshefic a'r "Coch- yn" o Rwsia a Germani, er engraifft, fel ag i fod yn ddigon diniwed i Gristion ymddiried ynddynt? Y mae yn iawn i Gristion ymgadw rhag niweidio y gelyn a'r tramoryn, ond y pwnc mawr a anwy- byddir yw hyn, A yw y gelyn a'r tra- moryn a'i fryd ar niweidio yr hwn a gymellir i'w gan? Fel hyn: Nid yw yn iawn i ddyn gamdrin ci ar yr heol, ond eto dylai ofalu na fydd i'r ci neidio ato a'i gnoi! Os y goddefa y Cristion bob- peth, y mae perygl i'r diafol gymeryd mantais arno, a throi y cyfan yn llwydd- Yr Awstraliaid yn Curo Rhydychain yn yr Ymdrechfa yn Henley. —C opyright Western Newspaper Union iant i'w deyrnas ef ei hun. Ai nid yw hynyna yn iawn? Dylai yr .hen Gymro (Myrddin Fardd o Chwilog, onide?) gael math o gofadail am ddod o hyd i'r ffaith hollfyd-ddydd- orol, mai "hogyn garw" oedd D. Lloyd George, ac y dylsid ei alw at ei waith o barotoi ei hun at y gorchwyl oedd Duw wedi ei gynysgaeddu a'i ddonio i'w gyf- lawni; a'r un pryd dylid codi math o wallgof-golofn i'w elynion ar hyd a lied Cymru! Gwelsom un papyr Cymraeg yn ei gollfarnu y dydd o'r blaen am ei fod wedi parotoi am bedwar mis ar gyfer y sefyll allan ar y rheilffyrdd. Gallesid tybio fod hyny yn gam ag ar- weinwyr y streic! Mae yn syn genym na fyddai rhai o'i elynion yn pasio pen- derfyniad o gondemniad ar Raglun- iaeth! Gwelsom ystori y dydd o'r blaen am Lloyd George sydd yn glod anferth iddo, ac yn brawf ei fod yn hogyn garw iawn. Ceisid droion argraffu ar ei feddwl (a gwnaed hyny gan y Liynges- ydd Sims o America) fod pethau yn eithafol o beryglus, o herwydd y tan- forolion gychod. Yr oeddynt yn gwelwi yn eu gwynebau, a'u calonau yn curo fel padelli dan fargoed; ac ebai yr hog- yn garw: "Ydynt, y mae pethau yn o ddrwg"; "ond," meddai efe gyda gwen, a chwyfiad ei law, "mi gawn ni'r gora arnyn' nhw. Peidiwch ofni." I CRIST A BELIAL Y gwyn glywyd yn ystod y rhyfel oedd fod Cristionogaeth yn fethiant, a diau y credid hyny gan luaws mawr, ac y mae y gred yn debyg o fyned ar gyn- ydd oddigerth i Gristionogaeth, neu yr Eglwys, fyned ati i roi egwyddorion Cristionogaeth ar waith. Nid yw Cristionogaeth mewn dam- caniaeth yn werth dim mwy na rhyw- beth arall na roir mewn gweithrediad. Nid yw bwyd yn werth dim oddigerth i ni ei fwyta; ac ofer fyddai cwyno yn erbyn bwyd, a neb yn ei fwyta! Dyna yw drwg mawr ac amlwg ein Cristionogaeth-addurn yw, nid bywyd. Ceir o fewn eglwysi ein gwlad bobl gy- foethog, pobl. mewn masnach, pobl yn cyflogi llafur, pobl yn byw bywyd hel- aethtfych beunydd, pobl yn meddu cyf- ran fawr o olud cymdeithas, pobl yn cael byd esmwyth, ac yn proffesu can- lyn Crist; ac eto cadwant afael yn yr enillion mwyaf allant, ac edrychant ar lafur a'i drafferthion yn ddigon didos- tur. Gwelir rhai fel Frick, newydd groesi i ryw ochr o'r byd tragwyddol, yn werth tua $200,000,000; golud a ym- ddengys fel tren ar reilffordd; a dywed- ai un cyhoeddiad na wyddai pa gymelint oedd ei olud, a bu farw o fwydwenwyn- iad. Ni ymddtengys fod neb yn galaru ar ei ol; ac ni welsom sylw caredig am dano, ond yr hen sylw edmygol o'i fod unwaith yn fachgen tlawd; fel pe bae dechreu yn dlawd, ac ymgyfoethogi ar dlodi eraill yn ogoniant i ddyn! Bu amser pan edrychid gydag ed- mygedd ar ddyn wedi codi o dlodi i olud, ond ni ystyrid y pryd hwnw beth olygai hyny. Golygai y gwrthgyferbyn- iol i ogoniant yn ol Paul, yr hwn a son- ia am Un oedd yn gyfoethog ac a ddaeth yn dlawd fel y cyfoethogid eraill drwy ei dlodi! Dyna yr unig ogoniant gweithfaol gwerth son am dano, sef pobl yn ym- gyfoethogi a chyfoethogi eraill gyda Haw; nid adeiladu eu goludoedd ar brin- der eraill. Dyma fydd yn rhaid i'r Eglwys, ac i Gristionogaeth wneyd, set addysgu yr athrawiaeth wrthgyferbyniol i'r hon fu mewn bri hyd yma. Rhaid fydd i Grist- ionogaeth ddechreu cyhoeddi yr eg- wyddor, a rhoi rhybudd i'r goludogion o'i mewn, ac o fewn cylch ei chlywed- igaeth, mai yr egwyddor yw gwasan- aethu eraill. Ni ddylai yr Eglwys ddyoddef yr un egwyddor arall! ATHRONIAETH BYWYD I Y mae rhywbeth go naturiol yn y cyffroadau a'r streiciau presenol drwy y byd, pan y'u cydmarwn a thyfiant neu ddadblygiad pren. Y syniad a golsdd- wyd gan yr Eglwys a'r Byd gynt oedd mai cyff oedd crefydd a gwareiddiad, ac y dylasai aros yn gyff-dim cangau yn tori allan o'r cyfr, ond yn unig y* hen fonyn yn aros yn fonyn! Dyna fel oedd yn gywir! Ond yn fuan aeth y cyff i droi allan gangau, a'r rhai hyny eto fan gangau, a buas- ai dyn call, callach na'r Pab o Rufain, a challach na'r erlidwyr enwog drwy yr oesau, yn dal mai felly y dylai bywyd ymddwyn. Yn fuan, aeth y cyff i ym- ladd a'r cangau, a'r cangau a'r cyff, ac a'u gilydd dan gynyrfiad yr hyn a ehvid yn "iawngredaeth." Credai y naill gangen mai hi oedd a'r bywyd oil, ac y dylasai Cristionogaeth dyfu yn ei chyfeiriad hi yn unig; ond dacw gangen gref arall yn myned i gyf- eiriad arall, gan darddu o'r un cyff, ac ynddo yr un fath fywyd. Yr unig beth nad oedd yn Gristaidd ynddynt oedd eu hysbryd drwg, gwrthwynebus, erlidgar a hunangyfiawn. Erbyn heddyw, sonir am gael hedd wch rhyngddynt, a ffurfio rhyw fath o Gyngrair, gan y teimlir erbyn hyn nad oes gwir a sylweddol achos ffrae rhyng- ddynt! Y mae athroniaeth bywyd-y bywyd llysieuol—wedi amlygu a dad- guddio y gwirionedd iddynt. Dyma ddull Pren y Bywyd o dyfu hefyd; fel pob pren. Y mae hon yn gydmariaeth dda, seil- iedig ar fywyd; a gellid ei dylyn yn mlaen yn mhellach. Nid oedd gobaith am ffrwyth o gwbl gyhyd ag yr arosai y pren yn gyff; nid oedd gobaith am ddail hyd yn nod hyd nes y torai y man gangau allan ar y rhai y tyf y dail; ac ni fyddai gobaith am y blagur, a'r blodau a'r "blawdd gwydd," yn yr hwn y mae dirgelwch cyfrin yr adgynyrch, yr hyn a gymer le cyn y daw y ffrwyth. Drwy y canol oesau (a'r cynoesau hefyd), ymdrech fawr y byd fu rhwya. tro tyflant pren gwareiddiad; ond er pob gwrthwynebiad ac erledigaeth ac ynfydrwydd iawngredaeth a chamgred- aeth, a phob credaeth, ymddadblygu wnai pren crefydd a gwareiddiad am y rheswm syml fod Bywyd ynddo a thrwy- ddo, sef y Ddeddf a rhoed ynddo gan Dduw. Ni all athronwyr a duwinyddion y "Drych," hyd yn nod atal gweithred- iad y Ddeddf hon. Gyda dadblygiad y Bywyd hwn, daw adeg y blaguro, a'r blodeuo a'r dwyn ffrwyth yn nghyflawn- der yr amser, a buasai genym yn awr oni bae!
BARN IANCI AM LLOYD GEORGE_I
BARN IANCI AM LLOYD GEORGE I Gan y Parch. R. T. Jones, Phila- I delphia, Pa. Mae ymffrostio yn ei gwronwyr a'i henwogion yn naturiol i bob gwlad, ac nid yw Cymru fechan yn eithriadol yn hyn, ac mae ganddi bob rheswm i fod yn falch o'i phlant anfarwol trwy yr oesau, ac yn enwedig ei Dafydd Lloyd George y dyddiau hyn. Yn ol y newyddiaduron, dau Gymro -Lloyd George a James H. Thomas, M. P.,—oedd y prif offerynau i derfynu y streic ddiweddaf. Desgrifia un o'r papyrau Seisnig Mr. Thomas yn myned un boreu i heol Downing i weled y Prif- weinidog, a dyma'r ymddyddan: "Lloyd George, can this thing be settled?" meddai Thomas. "Yes, Jim," meddai y Prifweinidog. Cyn boreu dranoeth, yr oedd y streic drosodd, y meistri a meib- ion llafur yn mwynhau gwledd yn nhy y Prifweinidog. Lloyd George yr ochr draw i'r mor, a Woodrow Wilson yr ochr hon, ydyw prif arweinwyr y byd heddyw. Amcan y pwtyn hwn ydyw dangos fod eraill heblaw y Cymry yn talu gwarog- aeth i Lloyd George, ac fel prawf o hyn, dyma gyfieithiad o erthygl olygyddol a ymddangosodd y dydd o'r blaen yn y "Philadelphia Ledger," un o brif new- yddiaduron ein gwlad: "Yn ddiweddar, y mae Prifweinidog ymerodraeth Prydain wedi bod yn myn- ed oddiamgylch urddysgolion (universi- ties) a cholegau y wlad, ac y maent hwythau wedi dangos yr anrhydedd mwyaf iddo, gan ei urddo a theitlau o bob gradd, a'r werin yn mhob man yr elai yn dangos y parch mwyaf iddo gyda brwdfrydedd annesgrifiadwy. Dyn mawr ydyw Lloyd George; efe ydyw y gwerinwr mwyaf yn holl hanes Albion falch. Mae ei enw yn uwch ei glod na Gladstone, ac mor uchel a Pitt. Nid oes yn hanes Prydain yr un Prifwein- idog a fu mor agos i galonau y bobl cyffredin a Lloyd George. Y ffaith yw, y mae Lloyd George yn gyfuniad o ddi- niweldrwydd, medrusrwydd, cywrein- rwydd, gallu a phob elfen angenrheidiol i wneyd gwladyddwr mawr. Y dydd o'r blaen, cymerodd dygwyddiad le yn Sheffield ag sydd yn engraifft amlwg o'i allu annghyffredin i gymwyso ei hun i bob amgylchiad, ac, hefyd, yn dangos poblogeiddrwydd y Cymro bach, yr hwn sydd wedi codi o fainc y cobler i fod yn arweinydd yr ymerodraeth fwyaf yn hanes y byd. "Y rheswm o'i ymweliad a Sheffield oedd gwahoddiad y Brifysgol, yr hon oedd i gyflwyno y teitl uchel o Ll. D. iddo. Ar ei waith yn eyraedd y dref, Lie yr oedd y lluoedd lawer yn dysgwyl, ymaflodd y myfyrwyr ynddo, a chodwyd ef ar eu hysgwyddau, gan ei gario oddi- amgylch a'r seindorf yn chwareu yn ogoneddus o flaen yr orymdaith. Ar ol cyraedd y brif neuadd yn yr Urddysgol, yr oedd y bloeddiadau gorfoleddus* y fath fel mai anmhosibl ydyw eu desgrif- io. Dywedir na welwyd y fath olygfa erioed o'r blaen o fewn muriau clasur- ol y Brifysgol. "Pan y cyflwynwyd ef i'r dorf, yn ei allu di-ail, siaradodd, ac yr oedd ei ffraethineb, ei athrylith, a'i deimlad angerddol y fath fel y trydanodd yr holl dyrfa; ei brif nodau oedd gwladgarwch a dyledswydd i Dduw- a dyn. Mewn modd difyr a meistrolgar, cyfeiriodd at y ffaith na chafodd efe erioed fanteis- ion colegol, ar yr un pryd yr oedd ar yr amser hwnw yn teimlo ei fod yn ddyn dysgedig, o herwydd y teitlau oedd wedi eu derbyn. "Mewn congl o'r neuadd yr oedd cwm- ni o fyfyrwyr bywiol a chwareus. Gan gyfeirio ei fys atynt, dywedodd: "Nid oes yr un o'r boneddwyr acw, myfyr- wyr diwyd a phryderus, gweithwyr caled (chwerthiniad mawr); nid oes yr un o honynt nad ydyw yn teimlo yn genfigenus o honof fi am y modd es- mwyth yr wyf fi wedi enill gradd ar ol gradd." Yn sydyn, trodd ei don i ddes- grifio, yn ei ffordd wreiddiol, y rhyfel. Cyfeiriodd at y gwroldeb a ddangoswyd ar faes y frwydr, y trychinebau a'r can- lyniadau galarus; nid oedd chwerthin a bloeddio mwyach, ond ocheneidio ac wylo. Yna gwefreiddiodd ei wrandawyr wrth siarad am y gwroldeb a ddangos- wyd gan fechgyn colegau Prydain. "Ar ol terfyn y gwasanaeth yn y brif neuadd, ymaflodd y myfyrwyr ynddo drachefn, gan ei gario, a chyn iddo ym- adael, gydag un llais ac mewn modd difrifol a pharchus, rhoddodd yr holl fyfyrwyr yr amod iddo y byddent oil i roddi eu goreu i Dduw, eu gwlad a'u cyd-ddyn. Ac yr oedd y Prifweinidog yn deilwng o'r oil." I-
NODION 0 NEW YORK, N. Y. I
NODION 0 NEW YORK, N. Y. I Gan Colwynian I I Dangosir brwdfrydedd neillduol yn nglyn a'r Eisteddfod fwriadir gynal ar Lincoln's Birthday, dan nawdd Cyfrinfa "Glyndwr." Erbyn hyn ceir hysbysiad o'r rhestr testynau yn y "Drych," a bydd rhestr gyflawn yn nghyd a'r ad- roddiadau allan ar fyrder, a gellir eu cael trwy anfon at yr ysgrifenydd, John R. Williams, 926 Amsterdam Avenue, New York. Proff. George Marks Evans, Mus. Bac., sydd i glorianu yr adran gerddorol; gwr o brofiad a medr gerdd- orol; ac yn gyfansoddwr o fri, ac, yn ddiau, y bydd sicrhau ei wasanaeth fel beirniad cerddorol yn gyfrwng i dynu llu o gorau ac unawdwyr. Yr ydym yn edrych gyda llonder am Eisteddfod lew- yrchus. Da genym hysbysu fod y ddwy eglwys yn llawn yni a brwdfrydedd, ac amryw gyfarfodydd dyddorol ac adeiladol, heb law y rhai crefyddol, i gael eu cynal dan eu nawdd. Mae yn hyfrydwch genym weled di- gon o frwdfrydedd a dyddordeb yn cael ei ddangos gan aelodau y ddwy eglwys Gymreig yn y ddinas, fel y maent wedi tynu allan waith mawr ar gyfer tymor y gauaf. Mae yr eglwys M. C., 155th Street, wedi ffurfio cymdeithas newydd, sef Cymdeithas y Dynion. Daeth cynulleid- fa dda yn nghyd nos Wener diweddaf i'r cyfarfod cyntaf, er fod y tywydd wedi troi yn anffafriol. Llywyddwyd y gweithrediadau gan J. Watkin Jones, brawd ffyddlawn a chymeriad gwir Gymreig, gyda chariad angerddol tuag at lenyddiaeth. Wedi i'r gynulleidfa ganu "America," awd trwy y rhaglen ganlynol: Unawd, Miss Mary Owens; unawd ar y crwth, Miss Elizabeth Rob- erts; adroddiad gan Miss Betty Rob- erts; anerchiad gan y gweinidog, y gweinidog, y Parch. D. Morgan Rich- ards; unawd ar y berdoneg, Miss Ruth Owens; adroddiad gan Wm. Chambers; anerchiadau gan Owen Evans ac Eben- ezer Williams. Rhoddir gwahoddiad cynes i'r rhai y tu allan i'r eglwys i ymuno; ac awn rhagom, oblegid y mae pobpeth yn ffafriol ond cael ffyddlon- deb. a chydweithrediad cyffredinol; felly y bydd i'r cyfarfodydd gyraedd eu hamcan da sydd gan y Gymdeithas mewn golwg, set hyrwyddo purdeb a sobrwydd, meithrin cariad a chyfeill- garwch, ac enyn ysbryd cyhoeddus yn yr aelodau. Teimlad pawb oedd mai pleser oedd bod yn bresenol, a diolch- wyd yn gynes i'r rhai gymerodd ran am eu parodrwydd i wasanaethu. Wedi ein digoni ag angenion y corff o'r danteith- ion darparedig, ymwahanwyd wedi treulio amser hapus. Nos 16U nesaf, Rhagfyr 18, yn eglwys (A) 11th Street, cynelir cyfarfod adlon- iadol, dan nawdd y bobl ieuainc. Bydd y cyfarfod yn cael ei wneyd i fyny mewn dadleu a chanu, a diweddir trwy wledd o ddanteithion blasus. Dywed y llywydd, David Matthews, y pydd y cyf- arfod yn werth i ddod iddo. Da genym hysbysu fod ymdrechion y ddwy eglwys yn nglyn a'r Sale of Work a Swper a gynaliwyd yn ddiweddar wedi ei goroni a llwyddiant tu hwnt i bob dysgwyliad, a hysbysir fod swm elw eglwys M. C., 155th Street, yn $2,600, a'r eglwys A., 11th Street, tua $800. Mae cymdeithasau merched y ddwy eglwys yn hynod am eu gweithgarwch, ac yn ffyddlawn i wneyd eu rhan i lanw y trysorfa. Da genym ddeall am lwyddiant Fred- erich Evans Sprock, mab ieuengaf Mr. a Mrs. Sprock, yn enill mewn cystadleu- aeth arholiad yn nglyn a mynediad i mewn am y cwrs o bedair blynedd yn Webb's Architecture Academy, 188th St. a Sedwick Ave. Yr oedd haner cant o ymgeiswyr, ac yr oedd yntau yn mhlith y deg llwyddianus. Uchel fyddo ei nod a'i ddelfrydau, a thrwy ddiwyll- iant a sel, driged i binaclau anrhydedd.
[No title]
—Cynaliwyd cyfarfod blynyddol o Gymdeithas Gweinyddesau Arfon yn Mhwllheli, o dan lywyddiaeth Mrs: Wynne Finch, pryd yr oedd cynrychiol- aeth dda yn bresenol. Buwyd yn tra- fod y cwestiwn o ddefnyddio rhodd o £ 1500 a gafwyd gan Gymdeithas y Groes Goch, a phasiwyd i roddi mil o bunau tuag at addysg merched ieuainc i fod yn weinyddesau. Cyflwynodd Mrs. Breese, Morfa Lodge, adroddiad blyn- yddol y Gymdeithas, a phasiwyd i ofyn gan y Weinyddiaeth Iechyd am hawl i feithrin y babanod yn y canolfanau hyd 5 oed.
[No title]
-Y mae y Parch. Dr. Morgan Jones Powell, M. A., yr hwn, fu yn ficer yn St. loan, Caerdydd, wedi ei benodi yn Ddeon Gwledig Caerdydd, yn olynydd i Canon F. J. Beik, fleer Roath, yr h't11 sydd wedi rhoddi i fyny ei swydd, o her- wydd ei waeledd. Brodor o Abertawe ydyw y Dr. Jones Powell, mab y di- weddar Mr. Thomas Powell, a bu yn ficer Abertawe. v
NOBION PERSONOL I :
NOBION PERSONOL I Cofled pobl Canada, Cymru, a'r holl wledydd tramor, y bydd y "Drych" yn $3.50 yn dechreu Ionawr ltaf, 1920, a $3.00 yn yr Unol Dalaethau. Bydded i'r holl ol-ddyledwyr ofalu am gael dalen lan i ddechreu'r flwyddyn newydd, neu mae genym ofn na fydd i'r "Drych" ym- weled a hwy. Y Proff. George Marks Evans, Shamo- kin, Pa., sydd wedi ei benodi yn feirn- iad y gerddoriaeth yn Eisteddfod New York, ddydd geni Lincoln, 1920. Llusern fad i gredadyn-yw adnod Annghydnaws a'r cyndyn; A thyst i haul ei thestyn, Goreu Duw i garu dyn. —David D. Jones, Red Granite, Wis. Business address R. J. Williams, Van- couver, B. C., yw 309 Crown Bldg., Pen- der St. Bydd yn dda ganddo i'w gyfeill- ion goflo hyn. Ni chredwn fod yr englyn a ganlyn yn iawn yn ngolwg y beirniaid, ond sicr yw genym ei fod yn talu yn well i ni na llawer o honynt: Wele fi eto yn anfon tri dolar-am y "Drych," Rhy drech yw bod hebddo; Pe bau'n ddau dri doler am dro Fe dalwn doed a ddelo. —Mrs. Eliz. T. Evans, Jackson, 0. A ganlyn a geir yn y "Cymro": Er gwaethaf y colledion, y mae perchenog y "Drych" am gario'r papyr yn mlaen, ond am godi ei bris a'i wneyd yn ddwy- ieithog. Mae yn debyg y bydd y "Cam- brian" yn myned i ffordd yr holl ddaear, a rhai o'i nodweddion yn cael eu cadw yn y "Drych." (Nid y bwriad yw ei wneyd yn llawer o ddwyieithog. Feallai y rhoddwn dipyn o Seisneg, fel "hufen rhew," i'r plant.—Gol.). Y mae yn llawen iawn genym gael y fraint a'r cyfleusdra o roi i'n darllen- wyr y tro hwn, ddarlun o'n gohebydd doniol ac Ysgrythyrol, D. P. Price, El- gin, 111. Cymerwyd y darlun dro yn ol, pan yr oedd yn 90 a chwe diwrnod oed; a hyderwn y cawn ei gymorth i lanw y "Drych" eto am flynyddau. Y mae efe o dras y patriarchiaid. Am haner dydd Sadwrn, Tachwedd 29, yn nghartref rhieni y briodferch, Mr. a Mrs. Dan O. Evans, Venedocia, Ohio, y Parch. R. -4. Williams, M. A., yn gweinyddu, unwyd mewn glan briodas, Miss Cora Lee Evans a Mr. Abner C. Jones, Chicago, 111. Gwnant eu cartref yn y dyfodol yn 2859 Warren Ave., Chi- cago. Derbyniasant anrhegion gwerth- fawr, a dechreuant eu gyrfa briodasol gyda dymuniadau goreu eu lluaws cyf- eillion. Ddechreu 1920, yr ydym am ddechreu o'r newydd eto gyda Phwlpud y "Drych." Di-lewyrch ac anniben. fu drwy 1919, o herwydd anewyllysgarwch y brodyr i gynorthwyo gydag ef. Ych- ydig o gyhoeddiadau gawsom, a hyny drwy lawer o gymell. T. J. a deimla fel llongyfarch y cyf- aill Talnedd ar ei gyfaddefiad yn y "Drych" diweddaf. Llonder meddwl i'r rhai a'i adwaena yn y blynyddoedd gynt oedd gair oddiwrtho, a dymuna T. J. bob cysur iddo ef a'i deulu. Y cyfaill goreu gawsom i'r Pwlpud yn ystod y flwyddyn sydd ar fyned heibio yw y Parch. A. L. Rowe, Nanti- coke, Pa. Daeth efe amryw droiau heb ei gymell, ac y mae y "Drych" yn ddi- olchgar iddo, ac yn ei osod i fyny fel siampl i eraill. Gogleisiwyd ni gan gerdyn hardd oddiwrth Gor Glyndwr, y Mountain Ash Welsh Male Concert Choir, yn dymuno i ni Nadolig LlaweD a Blwyddyn New- ydd Dda. Dymunwn ninau Nadolig Llawen i bawb o'n darllenwyr, a ben- thycwyr y "Drych." Yr ydym yn parhau o hyd i gael cwynion o hen Gymry a hen Gymraesau yn ymadael a'n byd heb air o gofiant, a hyny o ardgioedd lie y mae defnydd- iau gohebu. Nid yw hyn yn deilwng. Y mae y Gol. yn brysur iawn bob dydd a thrwy y dydd, ac eto gwna gryn lawer o hyn o garedigrwydd dros bobl eraill. Carem gael mwy o Gymraeg yn y Gymraeg. Y mae cryn lawer o Seisneg yn ymlusgo i fewn i ohebiaethau rhai go selog dros yr hen iaith. Ohebwyr, myn- wch eiriaduron Seisneg a Chymraeg. Ni chostiant ond ychydig; a bydd yn arbediad llafur i ni yma. Yn ystod ei absenoldeb yn Slating- ton, Pa., yn angladd ei nain, Mrs. Wil- liams Jones, y gwelwyd ei darlun a rhai o aelodau y teulu yn y "Drych," aeth ei eglwys yn Venedocia, Ohio, ati i godi cyflog ei gweinidog, y Parch. R. J. Wil- liams, i $2000, yn nghyd a'r persondy yn rhad. Y mae yn mryd Mr. E. Parry, 8 More- ton Road, Caergybi, G. C., i roi tro drwy y Talaethau, o New York i San Francis- co, gan ddarlithio yn Gymraeg a Seis- neg. A oes rhywun neu rywrai ar yr ochr hon yn trefnu teithiau o'r fath? A illai rhyw Gymro ei gyfarwyddo a'i gynorthwyo? Ysgrifena un o'n gohebwyr atom gan amgau gohebiaeth ddyddorol. Gan ei fod wedi ei gau gan dipyn o anhwyl- der, aeth ati i helpu i ddifyru darllen- wvr v "Drych." Dyna y bechgyn wna y byd yn lie gwerth i fyw ynddo. Sal neu iach, y maent o ryw wasanaeth. Diolch iddo. Pan aeth y son allan ar led fod y "Drych" yn gwla, cyffrodd ei gyfeillion yn mhob parth o'r byd, ac yn eu plith, y Parch. M. B. Morris, 212 Daisy St., Clarksburg, W. Va., yr hwn a ddywed ei fod yn ffrynd iddo er's 52 o flynydd- au, ac amgaua $3 am 1920. Byddai yn drychineb, ebe efe, iddo farw! Dymuna iddo flwyddyn newydd dda. Cor Glyndwr Parhau i enill clod a bri y mae Cor Glyndwr ar eu taith drwy Dalaethau y Dwyrain, ac yn fynych cant ddwy noson yn yr un ardal. Fel hyn y ceir yn y "Lewiston Evening Journal" am ei gampau cerddol yn y Lewiston City Hall; a dechrua drwy ddweyd fod pawb na chlywsant y cor, wedi colli y wledd oreu gawsant erioed. Ca yr arweinydd, Glyndwr Richards, air arbenig, fel tad gyda'i blant, o her- wydd ei sirioldeb a'i hynawsedd. Efe, yw adeiladydd y cor, a'i waith ef ydynt, ac y maent yn gynyrch ei ofal a'i allu. Dywed fod pob un o'r cor yn unawdydd, a chanant yn unawdau, yn ddeuawdau, triawdau, ac yn y cor. Rhodda ganmol- iaeth odidog iddynt fel cor, fel cyfan- gorff o leisiau dan berffaith reolaeth. Y mae eu dull o ganu yn gelfydd i raddau uchel iawn. Y mae y modd y gweithiant allan y cymeriadau,—y cres- cendos a'r diminuendos,—yn rhoddi y boddlonrwydd uchaf, ac y mae y gymer- adwyaeth yn gydnabyddiaeth o'u camp- au goruchel. Glowyr ydynt; y maent wedi bod yn filwyr, ac yn ngwasanaeth eu gwlad, a nifer wedi bod yn y ffrynt; rhal gyda'r Welsh Fusileers, ac eraill gyda'r Welsh Guards. Ymladdodd rhai o honynt ochr yn ochr a'r bechgyn Americanaidd. Cofiwch Gymry, dyma gyfle eich by- wyd i wrando ar ganu mor berffaith ag a glywch byth ar yr ochr hon i'r bedd. Y mae ganddynt amrywiaeth mawr o gerddi a chorawdau, a chanigau, ac un- awdau i foddio pob cenedl. Cor Mountain Ash ynl Granville, N. Y. Noson a hir gofir ar ddyffryn y Met- towee ydoedd nos Sadwrn, y 13 cyf., pryd y cafwyd yn y Pember Opera House wledd uwchraddol mewn cerddor- iaeth gan y meibion cerddgar uchod, yn cael eu harwain gan y Proff. T. Glyn- dwr Richards. Mawr oedd ein dysgwyl- iad am wyr Morganwg i'n plith, o her- wydd da y gwyddwn am eu clodydd a'u cariad at gerddoriaeth; rhai o honom wedi cael y fraint o fyw am flynyddau yn eu plith, ac yn hiraethu am gael eto am unwaith weled gwynebau hawddgar "Marchogion y Fandrel," a phair hyf- rydwch nid bychan i ni i'w cymeradwyo i'r holl Dalaethau ar eu hymweliad eto a'n gwlad, fel y cyfuniad perffeithiaf o leisiau gwrywaidd, ac un o'r esiamplau dysgleiriaf o'r hyn all dysgyblaeth ddi- wyro arweinydd medrus ei ddwyn oddi- amgylch. Fel y sylwyd, arweinid hwy gan y Proff. T. Glyndwr Richards, gwr ag y gellir dweyd gyda llawer o briod- oldeb, sydd a'i enw. yn enw teuluaidd. ac anwyl ar bob aelwyd Gymreig drwy Brydain, a hyny ar gyfrif ei gynieriad llachar, yn nghyd a'i allu a'i lwyddiant fel cerddor ac arweinydd corawl; ac ni phetruswn ei gyflwyno i sylw y wlad fel un a ddeil i'w gydmaru yn foddhaol a goreuon arweinwyr cerddorol y byd, a dywed ein profiad mai "yr hyn a wydd- om yr ydym yn ei dystiolaethu." Cyf- eiliwyd yn dra medrus gan y Proff. Wm. Evans, L. R. A. M., L. L. R. C. M., yn- tau yn engraifft odidog o'r perffeith- rwydd a'r safle uchel y gellir ei chyr- aedd drwy ymdrech a dyfalbarhad. Agorwyd y cyngerdd drwy i'r cor roddi dadganiad meistrolgar o'r "Des- truction of Gaza," a chawsant y gymer- adwyaeth fwyaf byddarol, a bu raid iddynt ail-ganu. Yr unawdwyr hefyd. yn nghyd a'r oil, heb enwi neb, a wnaent eu gwaith mor ragorol fel y bu raid iddynt oil ail-ganu; a dygwyd y cyng- erdd i derfyn drwy i'r cor ei goroni a dadganiad o'r cydgan desgrifiadol, "Ty- rol," ac ymunodd y gynulleidfa ar y di- wedd i ganu yr anthemau cenedlaethol, Cymreig ac Americanaidd. Hefyd, y nos Sabboth dylynol, cynal- iodd y cor uchod gyngerdd cysegredig yn nghapel y Methodistiaid Calfinaidd, lie yr oedd cynulleidfa orlifol yn gwran- daw, a gwnaeth y bechgyn eu rhan yno hefyd yn fendigedig; ie, yn fendigedig a ddywedwn, o herwydd nis gallem lai na theimlo fod rhyw naws ysbrydol yn gorphwys yn esmwyth ar y gweithred- iadau, ac yr oedd eu dadganiad o'r "Delyn Aur" yn codi rhyw hiraeth yn ein calon, ac yn peri i'n hysbryd ateb yn ngeiriau Tanymarian: Os rhaid canu, gadewch i mi Daro tant eu telyn hwy, Yna ffarwel i bob canu Ond y canu hwnw mwy. Terfynwyd y cyngerdd hwn eto drwy i'r cor roddi dadganiad tra effeithiol o'r cydgan, "Martyrs of the Arena"; dad- ganiad eto a roddodd y boddlonrwydd Ilwyraf i bawb oedd yn gwrando, a chof- ier mai canu yr oeddynt i rai na wydd- ent am y dernyn, o herwydd yr oedd yn y gynulleidfa lawer o hen aelodau y cor hwnw a gurasant o dan arweiniad y Proff. Bob Roberts brif gorau y Talaeth- au mewn cystadleuaeth ar y dernyn hwn flynyddau yn ol yn Cleveland, Ohio. —Gwlithyn. I Follansbee, W. Va. Bu farw John Matthews ar ol tri di- wrnod o gystudd caled. Nos Sadwrn, cafodd ei daro. ag ergyd o'r parlys, ac ni ddaeth ato ei hun, ac angeu a'i goddi- weddodd. Daeth i Follansbee pan gych- wynodd y gwaith. Genedigol oedd o Pontardulais, ac y mae ganddo frawd a chwaer yn Scranton, Pa.: Isaac Mat- thews a Mrs. Margaret Thomas. Gedy dri o blant, dwy ferch ac un bachgen: Mrs. Robert Russell, Rayland, Ohio, a Mrs. Robert Campbell, Shroudsville, 0.; hefyd un ferch yn yr Hen Wlad. Caw- som wylnos cyn yr angladd, pan y daeth ychydig yno i dalu y deyrnged olaf iddo fel yr arfer yn yr Hen Wlad, pan y darlienwyd rhan o Air Duw ac y can- wyd emynau Cymreig, ac yr aeth dau frawd i weddi. Aed a'r gweddillion i Shroudsville, lie y mae claddfa y teulu. Fy ngweddi yw am i'r Arglwydd fod yn gymorth i'r plant, y brawd a'r chwaer. -J. D. W.