Y Drych

$100 Reward, $100 The readers of this paper will be pleased to learn that there is at least one dreaded disease that science haa been able to cure in all its stages, and that is catarrh. Catarrh being greatly Influenced by constitutional conditions requires constitutional treatment. Hall's Catarrh Medicine is taken intern- ally and acts through the Blood on the Mucous Surfaces of the System, thereby destroying the foundation ot the disease, giving the patient strength by building up the constitution and assisting nature in doing Its work. The proprietors have so much faith In the curative powers of Hall's Catarrh Medi- cine' that they offer One Hundred Dol- lars for any case that It falls to care. Send for Hat of testimonials. Address P. J. CHENEY & CO., To- ledo, Ohio. Sold b7 all Druggists, 75c.

———— 0*0 RHESWM A FFYDD I Gan loan < Penod IX Ymofyn a mintai o faterolwyr wrth fyned heibio y buom yn Penod 8, pryd yr 4dgoowyd ni # dro neillduol yn ein hanes, a ni ar y pryd dan oed cyfrif- oldeb. Tra chwareuai rhyw haner dwsin o honom ar y ffordd, daeth dyn dyeithr heibio, troes atom gan ofyn am y ffordd i dref neillduol. Yn ein hymyl yr oedd camfa lie y cychwynai llwybr o'r ffordd i gyfeiriad y dref hono. Yr oedd yn lwybr anhygyrch iawn, yn wlyb, troelliog a dyrys i ddyn dyeithr; ninau mewn diniweidrwydd plentyn- aidd, eithaf gonest, a'i cyfarwyddasom ef i ddylyn y Jlwybr. hwnw. Yna efe roes ei law yn ei logell, a thynodd allan barthlen fechan (map), ac wedi sylwi ar hwnw, dechreuodd ein ceryddu ni yn llym am ei gamgyfarwyddo. Yr oedd y llwybr yn arwain i'r iawn gyfeiriad, a'r ffordd fawr yr un modd, ond nid oedd y llwybr wedi ei linellu ar ei barthlen ef. Felly ninau, ar ol ymofyn a'r materolwyr oedd ar y ffordd, a chael eu cyfarwyddyd, methaom ganfod fod eu llwybr wedi ei linellu ar barthlen rheswm i gyfeiriad creadigaeth dyn, o herwydd paham awn rhagom ar hyd ffordd y Brenin* t Dywedasom yn Penod 8, nad yw gwirioneddau y Beibl yn uniongyrchol ganfyddadwy i ffydd fel egwyddorion cyntaf i reswm; o ganlyniad, rhaid i ddyn roi ei reswm ar waith i glirio yr gnhawsderau a deimlir yn y ttystiol- I aethau, y rhai gyflwyna Duw trwy ddyn yn ei Air. Yn y fan yma, cwrdd- wn eto a dosbarth arall ar ein ffordd. sef yr uwchfeirniaid. Posibl y tybia rhai ei fod yn beth anfoneddigaidd, os nad ya rhyfyg, i'n bath ni ymofyn a dos- barth mor ddysgedig ac urddasol. a'r uwchfeirniaid; ond o edrych ar ein hymddygiad mewn goleu priodol, gwelir mai rhoddi arnynt anrhydedd yr ydym, canys mae genym yr hawl i ymholi a hwynt, neu beidio, ac er bod yn ddi- ddysg a chyffredin, mae genym yr hawl yn ngoleuni rheswm noeth i dderbyn neu wrthod eu cyfarwyddiadau. Pwy yw'r uwchfeirniaid? Gellir ateb mai ymchwilwyr ydynt i neillduolion y Beibl. Un o'r enw Eichhorn, Almaen- wr dysgedig, roes yr enw uwchfeirn- iaid ar y dosbarth hwn o ddysgedigion, a hyny nid i'r pwrpas o gyfleii y syn- iad eu bod fel dysgawdwyr uwchlaw pob dysgawdwr, ond yn hytrach i'w gwahaniaethu oddiwrth ddosbarth arall a elwid yn isfeirniaid. Gellir canfod y gwahaniaeth rhwng y ddau ddos- barth yn y goleu a ganlyn: Rhydd yr isfeirniaid eu holl sylw i gywirdeb geir- iol a thestynol llyfrau'r Beibl; modd y daethant o law yr awdwyr trwy gyd- maru gwahanol ddarlleniadau, a sylwi ar hen lawysgrifau y tadau boreuol. Yna daw yr uwchfeirniaid yn mlaen gan gymeryd eu safle ar osodiadau a chasgliadau yr isfeirniaid, a daliant ar nodweddion llenyddol a hanesion y Beibl trwy chwilio i nodweddion medd- yliol yr awdwyr, y cylchyniadau yr oeddynt ynddynt ar y pryd, a'r amcan- ion oedd ganddynt mewn golwg wrth eu hysgrifenu; a chydmarant y gwahan- ol lyfrau yn eu desgrifiadau, eu cofnod- ion, a'u hamcanion, gan bwyntio allan eu cywirdeb a'u hanngywirdeb. I ryw fesur terfynol, rhaid i ni gyd- nabod cyfreithlondeb ymchwiliadau treiddgar y dosbarthiadau hyn, a chyd- nabod gwerth eu llafur meddylgar. Hefyd, nis gallwn ddiystyru nac an- wybyddu rhai ysgrifau penigamp a ym. ddangosant trwy y "Drych" clodwiw. Iechyd i galon a phen oedd eu darllen. Y "Drych" i farw!! Tewch a'ch soi- Nis gall hyny ddygwydd tra bydd byw Index, E. P. Davies, Plas Gwyn, Dr. Daniel Williams, Medico, Morien Mon, Ieuan Fardd, R. Thomas, Tegfryn; a bu yn agos i mi ddweyd: a finau gyda hwynt. Ond na, nid anfantais i egluro ca- dernid y gwirionedd dwyfol yw yr is a'r uwchfeirniaid, eithr dadorchuddiant yn ddeallol beth yw yn ei hanfod, a gwelir ef yn gliriach, ac edmygwn ef yn fwy- fwy o'r herwydd, canys mae yr Ys- grythyr fel bwa (arch) a'i deuben, y naill ar graig o Dduwdod, a'r llall ar graig o ddyndod; a pho mwyaf y pwys- au roddir arni, i'r graddau hyny yr eg- lurir ei chadernid. Chwiliwyd a chwalwyd; chwilir a chwelir cylchyniadau y ddwyfol Gyfrol; anmhosibl cloddio dan hanfod yr hyn a hona; yn hytrach, wrth gloddio y dad- guddir dyfnder anfesurol ei sylfeini, heb gyffwrdd a'i gadernid, pellach na'i egluro. Rhaid cydnabod y gwisgwyd Gair Duw ag arwedd ddynol. Angen- rhaid oedd hyny mewn trefn i Dduw gyflwyno ei feddwl i gyraedd dealldwr- iaeth dyn. A'r un wedd, dyna hefyd oedd ystyr a diben mewn modd gwa- hanol i roddiad y Gair santaidd, canys yr oedd yn rhaid i Fab Duw ddod i gylchoedd y gwendidau dynol mewn trefn i egluro y dwyfol i'r dynol; a'r un modd, yr oedd yn rhaid i'r dwyfol ddefnyddio y meddwl dynol fel cyfrwng i gyflwyno trwy y Gair y meddwl dwy- fol i'r dynol. Yn awr, gadawn yr is a'r uwchfeirn- iaid (gonest), gan ddiolch iddynt am eu hymdrechion i symud ymaith bob anfantais allasai fodoli yn y cylchyn- iadau ar gyfrif* gwendidau y cyfryngau a chuddio gogoniant hanfod y Gair, megys amseriaid, croes ddehongliad, a gwrthddywediadau. Pan yr ymddiosg- odd yr Iesu o gylchoedd y gwendidau dynol, wedi ei adgyfodiad y canfu'r dys- gyblion ei ogoniant dysgleiriaf. Felly ninau yn ngoleuni ymchwiliadau dysg- edigion yr ydym yn dod i weled rhagor o ogoniant ysbrydol y Gair, oblegid nid oes neb eried wedi gallu gwrthbrofi ei ysbrydolrwydd er yn canfod olion gwen- clidau y cyfryngau. Ie, dyma'r Gair, ac mae genym yr ymddiriedaeth Iwyr- af ynddo fel ein barweinydd sicraf at y ddwyfol Ffynon; a chyda glanau ei ffrydiau, ymlwybrwn ar ein hymchwil bellach "wrth oleu llusern ffydd.

I DYCHWELYD YN OL I GYMRU Milwaukee, Wis.—Ddoe, Tachwedd 12, gadawodd Mr. Hugh Williams ein dinas ar ei ffordd adref o Red Granite, Wis., i Lanaelhaiarn, Arfon, wedi bod yn aros yn ein gwlad am tua phum mlynedd o amser. Daethai Mr. Wil- liams yma yn fuan 'wedi dechreuad y rhyfel i edrych am ei blant, gan fwr- iadu dychwelyd mewn ychydig fisoedd; ond yn y cyfamser suddwyd y "Lusi- tania," a gwnaed y mor yn rhy beryg- lus ganddo i fyned yn ol, gyda'r can- lyniad iddo aros yma hyd yn awr. Y mae gan Mr. Williams bedwar o blant yn y wlad: Mrs. David Hughes a Hugh Williams yn Milwaukee; Griffith a W. R. Williams yn Red Granite, Wis. Fel bron bawb o ardaloedd Llanael- haiarn, chwarelwyr ydynt Mr. Wil- liams a'r bechgyn, ac yn gweithio yn y chwarel yn Red Granite. Gyda hwy x treuliodd efe y rhan fwyaf o'i amser yn y wlad. Y mae ei fab, Griffith, wedi ymddyr- chafu i fod yn arolygydd ar y chwarel fwyaf yno, fel nad oedd gweithio o dan yr amgylchiadau yn rhyw galedi neill- duol i Mr. Williams. Daeth yr ysgrif- enydd i gyffyrddiad ag ef mewn picnic teuluaidd ar y Pedwerydd o Orphenaf yn Washington Park, dair blynedd yn ol, a chyfarfuasom luaws o weithiau ar ol hyny yma ac yn Red Granite. Daeth- om yn bur gydnabyddus a chyfeillgar, a mwynhawyd ei gymdeithas yn fawr fel hen Gymro pur a gwreiddiol. Y mae Mr. Williams wedi canu cryn lawer yn ei oes, er na phroffesa rhyw gydnabyddiaeth fawr a'r gelfyddyd. Yn mysg pethau eraill, dywedai wrthym ei fod wedi cael y fraint o ganu triawd gyda Ffrancon Davies mewn cyfarfod adloniadol yn ei gartref, pan oedd y dadganydd enwog hwnw yn gwasan- aethu fel offeiriad yn yr ardal cyn dechreu ar ei yrfa gyhoeddus. Bodd- had, onide, i edrych yn ol arno yn awr o fod wedi cael cydganu ag un o'r bari- toniaid goreu a welodd y byd erioed, heb son am Gymru. Y mae ei blant hefyd yn canu, ac y mae ei fab, William, yn meddu ar lais eithriadol mewn grym a chwmpas, a chyffelybwn ef i Caruso mewn an- sawdd; yn llawn a mawr yn ei holl gylch; a gallasai o ran llais, fel ein cyfaill, John B. Williams, o'r ddinas hon, fod yn un o ddadganwyr mawr America. Cafodd Mr. Williams groesaw mawr tra y bu yn aros yn ein dinas, ac yn mhlith eraill, cafodd yr ysgrifenydd yr hyfrydwch o'i gymdeithas, pryd y caf- wyd noswaith o ganu ac ymgomio, ad- rodd a thrin amgylchiadau hen Gymru Wen. Canwyd yn egniol a thanllyd gan Will Humphrey o Lanbedrog, ac yn ddwys a theimladwy gan Mrs. Hughes, merch Mr. Williams, gan yr hon y mae llais uchel a threiddgar, er nad mor nodedig a'i brawd, William. Hefyd, canwyd gan Mr. Williams a'r ysgrifenydd, a chanodd pawb nifer o hen emynau Cymreig. Teimlai Mr. Wil- liams yn hiraethus wrth adael gwlad ag y cafodd gymaint o groesaw, a gwlad mor ardderchog a manteisiol i fyw yn- ddi. Gobeithio y caiff daith ddyogel a dy- munol yn ol, ac y gwel bethau yn fodd- haol wedi dychwelyd. Ond os na fydd- ant felly, ac na fydd yn ei hoffi mwyach, deued yn ol yn uniongyrchol. Caiff yr un croesaw eto ag a gafodd, a bydd yn dda genym oil ei weled.—J. H. Wil- liams. I

—Y mae ffactri i wneyd basgedi wedi ei hagor yn y Drefnewydd, ar gyfer cyn- filwyr, a dywedir fod cryn lwyddiant' yn dylyn yr anturlaeth]

CAPEL CU RIG A'R WYDDFA, G. C. I Nid anyddorol i'r Llanberisiaid, yn nghyd a phobl Capel Curig, Arfon, fydd cael darlun o'r Wyddfa o gyfeiriad Capel Curig. Mor dlws yw'r olygfa ar y pentref tawel yn llechu yn nghanol y mynyddoedd cribog! Mae Penygroes- ffordd i'w weled yn amlwg yn y darlun, lie mae ffordd o Gaergybi i Lundain yn cyfarfod a'r ffordd o Llanberis. Y fyn- went lie yr hunai y cyndrigolion, am- ryw o honynt, mae yn ddiameu, yn an- wyl gan rai yr ochr yma i'r Werydd. Yr afon Llugwy yn ymddoleni yn dawel ar waelod y dyff^yn, ac yn gwneyd ei ffordd i ymuno agafon Conwy, yn e I d i, hi 1'r m or. nghol pa un y i'r mor. Ar lan y Ilyn, gwelir y gwesty byd- enwog a elwir, Royal Hotel, lie mae mawrion pob gwlad wedi ac yn bod yn lietya tra yn mwynhau golygfeydd ac yn dringo llechweddau rhamantus Er- yri. Ar y dde yn y darlun, ac ar y chwith, mae godrau Moel Siabod yn ymlithro i'r llynoedd. Yn y pellder draw, gwelir llethrau a chopa y Wydd- fa, am yr hon y canodd rhyw fardd: Hawdd yw dywedyd, dacw'r Wyddfa, Nid ai drosti ond yn araf. Ac yn olaf, ac yn benaf, yn y pen- tref prydferth hwn, y bu fyw ac y bu farw y pregethwr efengylaidd a'r gweddiwr taer, y diweddar Barch. Wil- liam Williams, Capel Curig; un o ef- rydwyr Coleg y Grug, fel yr arferai ddweyd, gan olygu nad oedd wedi cael dim addysg ond yr hyn a gafodd yn ngholeg anian ar lechweddau Eryri. Yr oedd yn dad i'r Parch. John Wil- liams, Caergybi, Bangor gynt. Ar fferm o'r enw Cwm Uchaf, ar ochr M6el Siabod, y ganwyd y diweddar Barch. William Curig Williams, Rhos- gadfatn. Yr oeddwn yn adnabyddus iawn ag ef, ac wedi chwareu llawer gyda'n gilydd. Ofer yw helaethu rhag- or. Feallai y caf gyfle eto yn fuan i adgofio am yr hen drigolion Capel Curig a Dyffryn y Gwtyd. I'r cyfarwydd a'r ardal, fel David Hughes, Brynllys Ffarm, Plainfield, ac amryw eraill, ni bydd dim anhawsder i adnabod ac i wybod enwau pob bry-n a chlogwyn gan mor eglur y maent. Yr wyf yn deall fod D. Lloyd Davies, Utica, yn gyfarwydd iawn a'r ardal.—R. W. Thomas, New York Mills, N. Y.

I NODION 0 BETHESDA, ARFON I I Gan Trebor Llechid I Cefais y fraint a'r pleser o dderbyn ymwelwyr o'r America, sef y. cyfaill Mr. Richard Roberts, Wardner, Idaho, a'i gyfaill, Mr. Caradog Jones, brodor o Lanberis. Mab yw Mr. Roberts i'r diweddar Robert Roberts, Ty Mawr, Bethesda, hefyd a fu yn oruchwyliwr ar chwarel Pantdreiniog am gyfnod o am- ser. Ni welsom ein gilydd er's blyn- yddau meithion. Yr oeddwn yn gydna- byddus iawn a hwy fel teulu yn yr hen amser gynt. Bu yn y wlad hon yn agos i ugain mlynedd yn ol. Cawn ei fo^ wedi treulio dros ddeugain mlynedd, ac wedi teithio llawer yn y wlad yna. Mae yn dderbyniwr erioed o'r "Drych," ac yn ddarllenwr mawr, ac y mae yn gallu gwneyd defnydd o'r hyn y mae wedi ei ddarllen. Cawsom lawer o hanes y wlad ganddo, mewn Ilawer ystyr. Yn sicr, yr oedd hi yn wledd ardderchog cael bod yn ei gymdeithas. Ymadaw- odd oddiyma foreu y dydd canlynol i'w hen ardal enedigol, sef Bethesda. Cawn ei fod yn barod wedi teithio llaw- er yn y wlad hon, ac yn bwriadu teith- io llawer eto. Ond y rhan felusaf i mi o'r holl ym- dyddanion melus a gafwyd am oriau lawer ydoedd ei gyfarfyddiad a'm dau fab yn Oakland, Calif. Bu yno gym- deithas felus a doniol a hwyliog, yn neillduol pan hysbysodd Roberts pa mor gydnabyddus ydoedd a'u tad a'u mam. Mawr ganmolai yr achos goreu yn y lie. Bu yn treulio y gauaf di- weddaf yn Oakland. Bwriada aros yma dros y gauaf, ac addawodd y byddai iddo dalu ail ymweliad a mi, a dysgwyl- iaf hyny yn fawr. Drwg genym hysbysu am y newydd prudd a dderbyniasom o Clwtybont, am farwolaeth Mrs. Mary Williams, 6 Mar- ian Terrace, Ebenezer, priod Mr. Wil- liam 1. Williams. Cafodd gystudd caled am tua pum mis, a bu farw yn 53 mlwydd oed. Yr oedd Mrs. Williams yn gymeriad dysglaer yn yr eglwys a'r byd. yn werth ei hefelychu. Gadawodd briod, ac un ferch, a mam oedranus, sef priod y diweddar Thomas Morris (Eos Idwal), Bethesda; tair chwaer a dau frawd. Cydymdeimlir a'r teulu a'r perthynasau yn eu galar a'u profedig- aeth. Yr hyn sydd yn cael llawer o sylw yn yr ardal a'r wlad y dyddiau hyn yw llwyddiant y dysgyblion yn yr YFgol Sir. Nifer y plant sydd yn yr ysgol ydyw 218, ac y mae y rhai hyny yn cael ell gwneyd i fyny o mor bell a Llanfairfechan, Bangor, a'r amglchoedd. Cawn fod 52 wedi bod yn llwyddianus i enill tystysgrifau Bwrdd Canol Cym- ru; a bu tri yn llwyddianus i enill tair ysgoloriaeth o'r pump a gynygiwyd gan awdurdodau addysg .y Sir, set Morfudd Hughes, Cloth Hall, y drydedd yn y Sir; Owen Glyn Williams, Neuadd Wen, y bachgen cyntaf yn y Sir; a Hughie 1. Owen, Tregarth, yr ail fachgen yn y Sir. Enillodd y tri uchod ysgoloriaeth o 920 v flwyddyn am dair blynedd mewn unrhyw goleg. Cyraeddodd tri eraill o'r dysgyblion safle uchel yn yr arholiad, set G. Ellis, Carneddi, y tryd- ydd bachgen yn y Sir; R. D. Pritchard, Penybryn, y pedwerydd; a Menai Jones, Llandegai, yr wythfed eneth yn y Sir. Yr oedd 27 o gynddysgyblion yr ysgol yn .efrydwyr yn Mhrifysgol Bangor. Mae yr ysgol uchod wedi bod yn neill- duol o lwyddianus yn nglyn ag addysg er ei hagoriad. Y mae y prifathraw, Mr. D. I. Williams, M. A., wedi treulio yn agos i chwarter canrif yn y lie, a dywedir mai y flwyddyn ddiweddaf oedd y flwyddyn fwyaf llwyddianus a'r dys- gleiriaf yn ei hanes. Credaf fod hyn yn anrhydedd fawr i Mr. Williams fel athraw yr ysgol. Bydded fod yr I un llwyddiant yn eu dylyn yn y dyfodol. Drama Newydd. Mae cwmni newydd wedi ei ffurfio i ddysgu drama newydd o waith Mr. John R. Jones, Minafon, Pant. Enw y ddrama ydyw "O'r Gorlan i'r Gad." Bwriadant roddi perfformiad cyntaf o honi yn yr ardal, ac y mae dys- gwyliad mawr am hyny, a bydd hyny y mis nesaf (Tachwedd). Pleser mawr genyf ydyw gwneyd yn hysbys am lwyddiant adaysgol yr ys- golor ieuanc gobeithiol, Mr. Elwyn Rob- erts, Mostyn Terrace, ar ei waith yn enill ysgoloriaeth o 975 yn Mhrifysgol Bangor. Dyma un eto o blant yr Ysgol Sir, a bu yn hynod lwyddianus yn mhob arholiad tra y bu yno. Gellir dyweyd fod yr hen ardal yn fyw i achos addysg erioed. Llawer sydd wedi codi i enwog- rwydd mawr yn Bethesda erioed. Beth bynag fydd sefyllfa ac amgylchiadau yr ardal, mae addysg yn myned yn mlaen yno. Chwarelyddiaeth. Deallwn fod am- ryw o hen weithwyr y Penrhyn yn cael gwaith yn y chwarel yn awr, a dechreu- ir gweithio yr ochr chwith i'r gwaith, y rhan a fu yn segur am o dair i bedair blynedd, o herwydd y rhyfel diweddaf. Hyderwn y bydd llwyddiant mawr yn dylyn yn y dyfodol, a'r chwarelyddiaeth yn y wlad hon a'r America, a heddwch yn bodoli rhwng meistr a'r gweithwyr trwy'r wlad yn gyffredinol Mae pob ar- wyddion yn awr bydd gofyn mawr am lechi trwy'r deyrnas yri fuan, ,gan fod canoedd o filoedd o dai ac adeiladau eraill i gael eu hadeiladu y blynyddau nesaf. Credaf fod byd newydd yn aros y chwarelwr, y maent wedi bod yn ddi- gon isel erioed. Bydded fod llwydd- iant mawr i'r chwarelwyr yw gwir ddymuniad yr ysgrifenydd, fel hen chwarelwr.

PAHAM Y CEDWIR O'R CYFARFOD I GWEDDI? Gan y Parch. R. E. Williams, Phila-I delphia, Pa. Pobl weddigar ydyw y saint i fod, ac y mae y grediniaeth mewn gweddi i fod yn un gyffredinol yn eu plith. "Cenedlaeth y rhai a'u ceisiant ef," yd- ynt; "y rhai a geisiwch Dduw," meddir am danynt; ac iaith pob un o honynt ddylai fod, "Ti, 0 Dduw, yw fy Nuw i; yn foreu y'th geisiaf fy enaid a lyn wrthyt (yn y Seisneg, "followeth hard after Thee"); "llednais fy nwylaw atat; fy enaid fel tir sychedig sydd yn hiraethu am danat." "0, Arglwydd, gwrando fi yn ebrwydd." A'r hyn; y dywed y Salmydd eu bod, dyna yw y saint wedi bod yn mhob oes. Gwelwyd hyn yn ystod y rhyfel ddi- weddar. Pan oedd enaid y Cadlywydd Foch yn cael ei lethu gan bwysau y rhyfel, wrtho ei hun yn yr eglwys yn gweddio y caed ef. Y Cadfridog Haig, yntau, yn ystod ymruthriad ofnadwy yr Ellmyniaid, a'i wyr yn gyfyng arnynt, a elai i gyfarfod crefyddol, ac meddai wrth y Caplan, "Coflwch mai nid yr eiddom ni yw y rhyfel, ond eiddo Duw"; felly wrth Dduw yr oedd yn.rhaid dys- gwyl. Meddai Arglwydd Kitchener yn mrwydr gyntaf y Marne, pan yn gweled arwydd buddugoliaeth, "Y mae rhywun wedi bod yn gweddio." A dacw y Cad- fridog Allenby cyn cychwyn yn erbyn y Twrc yn galw ei swyddogion yn nghyd ac yn cynal cyfarfod gweddi! A'r hyn ydoedd gyda'r penaethiaid cre- fyddol, dyna ydoedd gyda'r milwyr cyff- redin crefyddol hefyd, pan y caent fynyd o hamdden i feddwl. Clywais un darlithydd yn dweyd, mewn rhyw haner gwawd, mai gweddio wnelai y milwyr duon anwybodus ar brydiau wrth weled y tanbelenau yn disgyn o'u hamgylch. Os dyna wnaent. gwnaent yr hyn oedd ddigon naturiol i unrhyw gredadyn ei wneyd pan gaffai hamdden i hyny. Yn mrwydr Bull Run, yn ys- tod y Rhyfel Gartrefol, ar ol y taniad cyntaf, meddai yr hanes, clywyd mil- wyr clwyfedig ar fin marw yn gwaeddi, "0, Dduw, cymer drugaredd ar fy eiv aid," ac ar hyny aeth y waedd yn heint- us, a chai yr adroddydd, yr hwn oedd ddyn annghrefyddol, ei hun yn ymuno a'r lluaws i weddio yr un weddi. Ac onid hyn a wnelai cenedl Israel hefyd yn ei holl gyfyngderau? Y mae gwedd- io yn eithaf naturiol i gredinwyr, os nad. i raddau, i annghredinwyr hefyd. Os felly, onid naturiol fuasai dysgwyl i'r cyfarfod gweddi fod y cyfarfod cre- fyddol lluosocaf? Ond nid felly y mae. Nid dyna ydoedd yn ystod y rhyfel, pan y gweddiwyd cymaint am fuddugol- iaeth; nac ychwaith ar ol y rhyfel, pan y (tysgwyliem yr un bobl i ddyfod at eu gilydd i ddiolch am yr oruchafiaeth. Paham y cedwi di oddiyno, ddarllenydd hoff? Nid am nad oes pwrpas iddo, yn sicr, ac nid am nad oes gwerth anmhris- iadwy ynddo. Nid ychwaith am nad wyt ti, os yn gredadyn, yn credu yn- ddo, os wyt yn credu yn nysgeidiaeth ac arferiad yr Eglwys, ac yn Ngalu Duw. Un o'r awgrymiadau olaf rodd- odd Iesu Grist i'w ganlynwyr cyn gad- ael y ddaear oedd am iddynt aros yn ninas Jerusalem hyd oni wisgid hwy a nerth o'r uchelder. Ac y mae yn eglur oddiwrth yr hanes dylynol fod hyny yn oIygu aros yno i gyd-weithio, yr hyn a ddyg y fendith fawr hono iddynt. Dyma hefyd wnaeth yr Eglwys pan yr oedd Pedr yn y car char. ggn ei weddio allan oddiyno yn wyrthiol. A dyma a wna i sicrhau ei bendithion lluosog byth er hyny! Paham ynte yr wyt ti a thi yn gredadyn yn cadw o'r cyfarfod gweddi? Gallesid meddwl na fuasai dy feddwl uchel o bresenoldeb Crist, a'th gariad tuag ato ddim yn can- iatau i ti gadw o'r fan y map wedi addaw mor sjcr rhoddi ei bresenoldeb! 'Canys lie mae dau neu dri wedi ym- gynull yn fy enw i, yno yr ydwyf yn eu canol hwynt" (Matt. 18 20). Sylwer mai nid "yno y byddaf" a ddywed, ond "yno yr ydwyf"; yno cyn y cyfarfod, ac yn ystod y cyfarfod; yno yn barod i groesawu a bendithio, ac yno yn croes- awu a bendithio. Lie ag y teimlir yr Arglwydd yn agos iawn ydyw y cyfarfod gweddi, gan y rhai sydd yn gwybod am y gyfrinach o ddal cymundeb ag ef. Ac eto, fe wel- ir aelodau eglwysig yn ysgoi y cyfarfod gweddi fel cyfarfod diwerth, di-alw-am- dano, a chyfarfod nad oes un berthyn- as rhyngddynt hwy ag ef. Ambell i waith ceir rhai a chwenychant y blaen gyda rhanau eraill y gwasanaeth a wnant hyn, gan, trwy eu hymddygiad, roddi anair iddo, ac achosi i eraill ei osgoi. Er hyny, gwelwyd adegau pan y byddai brodyr fel hyn mewn tipyn o gyfyngder yn falch o'r syniad fod y cyf- arfod gweddi yn gweddio drostynt. Nid yn edliwgar y dywedwn hyn, ond er ceisio dangos y cam a ga un o gyf- arfodydd goreu yr Eglwys oddiar law llawer o honom. Dyna y rhyfel ornadwy ddiweddar; faint o weddio a fu dros ein milwyr yn ein cyfarfodydd gweddi wythnosol; hyd yn nod ein Harlywydd yn rhoddi apel at y saint yn mhob man i weddio ar y Memorial Day, 1918, ac mor fuan a Me- hefin yr 2ail, dyna atebiad, yn yr ar- wyddion cyntaf a gaed o lwyddiant ar eu hymdrechion yn Belleau Wood, a'n milwyr o bob parth o'r wlad yn diolch am weddiau eu rhieni a'r Eglwys, ac eto pa mor ychydig o honynt yn awr a feddyliant am roddi eu presenoldeb yn y cyfarfodydd gweddi? Beth sydd yn bod? Pa mor naturiol gofyniad yr Iesu, "Pa Ie y mae y naw?" (Luc 17 17). Caniata i mi ofyn eto, anwyl ddarllenydd, A wyt ti yn un o'r rhai a absenolant eu hunain o'r cyfar- fod gweddi? Os wyt, paham y igwnei? Oni wyddost fod dy lwyddiant ysbrydol di dy hunan fel crefyddwr, Ilwyddiant yr Eglwys, a grym y weinidogaeth yn dybynu i raddau mawr ar y cyfarfod gweddi? Os bydd y cyfarfod gweddi yn cael ei esgeuluso, fel rheol, esgeulusir cyfarfodydd eraill yr Eglwys, yn en- wedig ei chyrddau mwyaf ysbrydol; ond os bydd hwn yn lluosog, ac o dan wlith, bydd y Ileill felly. Mewn gweddi bersonol a chymdeithasol y mae yr Eg- lwys yn cymeryd gafael yn nerth yr Hollalluog a'i droi yn nerth iddi ei hun. Yma ar ol ymluddedu ynngwaith a dwn- dwr y byd, y cawn gynorthwy ein gil- ydd, a chynorthwy yr Ysbryd Glan, i ail godi ein meddyliau at Dduw, ac ail osod ein serch ar bethau sydd uchod. Cawn yma fantais i ofyn fel Paul, "Ar- glwydd, beth a fyni di i mi ei wneuth- ur?" Cawn yma gyfleusdra i addoli Duw, a'i folianu, a chynorthwy eraill i wneyd hyny; mantais i weddio am lwyddiant ei deyrnas, a gwneyd ein rhan tuag at ei llwyddo. Y mae teyrnas Crist yn fwy dyledus i'r cyfarfod gweddi am ei llwyddiant nag y meddylia. Dyma y dwylaw ar y "switchboard" yn y "switch-room" ysbrydol ag sydd yn cyn- orthwyo i ollwng y nerth dwyfol yn rhydd, a'i anfon hyd y gwifrau i'r weini- dogaeth gartref, a hyd eithafion y byd. Ac oni charet ti gael y fraint o roddi dy law ar y "board"? Oddiyma yr an- fonir deisebau i orsedd y nef ar dy ran dy hun, a'r saint, ac ar ran pechadur- iaid annghrediniol, a thrwy hyny helpu eneidiau a gwella y byd. Braint fel hyn yw cael mynychu y cyfarfod gweddi. Paham, gan hyny, y cedwi di o hono? Methaf a gweled pa fodd y gall yr un credadyn fod yn gyson ag ef ei hun wrth gadw o'r cyfarfod gweddi, os y gall roddi ei bresenoldeb ynddo.

LAKE CRYSTAL, MINN. Gan William Abercaseg Mae y gauaf wedi dod hyd atom, gan ei bod boreu heddyw, Tachwedd 12, yn 12 islaw goddim yn y boreu, ond trodd yr awel tua'r de yn ystod y dydd fel y Iliniarodd lawer o raddau, ond golwg bur dywyll a bygythiol sydd ar yr wy- bren heno. Yr ydym wedi cael hydref Iled wlyb ac annghysuras ar y cyfan, o herwydd hyny mae yma lawer o gwy- no gan anwyd a dolur gwddf; diptheria ar amryw o'r preswylwyr yn ol a ddy- wed y meddygon, ond un yn unig sydd wedi colli y dydd trwyddo. Mae y cyfaill William Jenkins wedi gwella o'r pneumonia, trwy ymdrech ein meddyg, John Williams, a gofal y wraig a'i mam am dano. Bu Miss Elizabeth Roberts (Tracy gynt) mewn gofid mawr gan anwyd a dolur y gwddf, ond yn gwella. Hefyd, Mrs. W. J. Wigley, mae hi er's amser bellach yn yr ysbyty yn Rochester, Minn., gyda'r meddygon bydenwog, y Mayo's. Deallwn ei bod hithau yn gwella yn foddhaol, a llawer o ddys- gwyl ei dyfodiad adref at ei theulu a'i pherthynasau. Mae wedi bod yn dy- oddef er's amser maith, ond mawr hy- derwn y bydd o hyn allan yn gallu mwynhau bywyd heb ei boen. Da iawn genym gael croesawu yn ol, W. O. Hughes a'i deulu i'n plith. Mae William O. wedi tyfu yn feddyliol a theuluol yn Lake Crystal, a phob amser yn barod i ymgymeryd a'r holl. achos- ion Cymreig, a hyny yn hynod ddeheuig. Gobeithiwn mai aros fydd ei hanes bellach hyd y terfyn. Ond drwg genym ydyw cofnodi ym- adawiad teulu arall o'n mysg fel Cymry, pioneers y sefydliad yma, sef Mr. a Mrs. Evan Pugh. Nid yw iechyd yr un o'r ddau yr hyn a ddymunem, ac felly. maent yn symud i wlad yr aurafalau, California. Mae iddynt gryn atdyniad tuag yno, oblegid mae dau o'u meibion yno eisoes, a dau o frodyr i Mrs. Pugh. Nid oes genym ond dymuno Duw yn rhwydd iddynt, a bendith ar y symud- iad er eu hiechyd yn y dyfodol. Tachwedd 11, cyfarfu dosbarth John O. Roberts, i'r hwn ddosbarth yr oedd Mrs. Pugh yn aelod, i gyflwyno iddi an- rheg fechan, er dangos eu teimladau da tuag ati. Blaenorid y fintai o 17 o ferched glan Cymru glyd Igan eu hath- raw. Er mai hen lane ydyw John 0., mae mor gartrefol yn eu plith a henaf- gwr. Cafodd y Parch. H. C. Griffiths a Mrs. Griffiths fbd yno hefyd fel "honorary members," a mwynhau yr hufen rhewedig a'r gacen. Cyflwyn- wyd y rhodd ar ran y dosbarth gan yr athraw. Bu eich gohebydd a'i briod tua St. Paul a Minneapolis am rai dyddiau ar ymweliad a chyfeillion. Gwelais un hen gyfaill nad oeddwn wedi ei gyfarfod er's dros haner cant o flynyddoedd, sef David Cadwaladr. Mae amser wed! gwneyd ei ol arnom ein dau. fel nas gallem adaabod y naill y Hall heb i rywun ein cyfarwyddo. Cofiwyf yn dda ei dad a'i fam, ac adeg marwolaeth ei anwyl fam yn Middle Granville, a dydd yr angladd, mor ystormus ydoedd, a ninau yn myned a'r gweddillion i'w claddu yn Fairhaven. Y pi-yd hwnw, yr oedd Griffith a John, ei frodyr, yn byw yn Middle Granville. Nid oes yn awr ond David a Mrs. Dr. Joseph Rob- erts, Racine, Wis. Pleser mawr i mi oedd cael cyfarfod a fy nghyfaill y tro hwn. Bum lawer yn nghymdeithas Josiah Roberts a'i deulu caredig. Drwg oedd genyf ei weled mor wanaidd i'r hyn fyddai Jos yn Lake Crystal ychydig flynyddau yn ol. Gobeithio y bydd iddo Iwyr adferiad eto i'w gynefinol iechyd. Methais a dyfod o hyd i fy hen gyf- aill, Daniel H. Williams (Nantygraen), fel y byddwn yn ei alw. Cofion ato os gwel hyn o linellau. Cawsom ddwy bregeth gref gan y Parch. S. E. Pryth- erch, a chryn tipyn o asbri i'n hysbryd oedd clywed y plant yn adrodd eu had- nodau, a chanu yn y gwasanaeth foreu Sabboth. Maent yn hynod o ddirodres a deall^dwy; rhai mor Gymreigaidd a phe wedi eu geni yn Sir Fon neu Ar- fon; eaaill yn llawn cystal yn yr iaith Seisneg. Mae y Parch. Daniel Roberts, brawd y byd-adnabyddfis Evan Roberts, y Di- wygiwr, yn gwasanaethu eglwys Car- mel, ryw bum milldir i'r gogledd-ddwy- rain o'r dref hon, a deallwn ei fod yn hynod gymeradwy a bendithiol. Aeth John Roberts (Creek) a'i briod, a Mrs. Owen Hughes a Tryphena Hughes i California. Gwyn eu byd y cyfoethog- ion yn y gauaf yn Minnesota; gallant ddianc o afaelion y rhew a'r eida. Celsiwn ninau gadw yr aelwydydd car- trefol yn gynes yn 01 ein gallu.

adneus a'r hyn a lefarwyd trwy "enau ei santaidd broffwydi." Anffyddiaeth, dyna bwnc sydd yn cael Ilawer o sylw gohebwyr y "Drych," ac ambell un Ylll galw pawb yn anffydd- wyr os na fyddant yn credu yr un fath ag ef. Gresyn fod cymaint o anffydd- iaeth yn y byd ar ol canrifoedd o war- eiddio ac efengyleiddio. "Y bobloedd yn eistedd mewn tywyllwch a welodd oleuini," meddir. Dyna ydyw anffydd- iaeth, tywyllwch; a rhyfedd mor araf deg mae'r goleuni yn ei ymlid ymaith, a dyna'r unig ffordd i gael gwared a hono. Tywyllwch naturi4ol mewn ysta- fell, wna curo arno ddim lies; rhaid cael goleuni. Tywyllwch yn y meddwl wna beio a chollfarnu ddim daioni rhaid goleuo, ac nid oes waredigaeth arall. Collodd y byd anffyddiwr cadarn a phenderfynol, selog a gweithgar, pan vmddangosodd y goleuni ar brif-ffordd Damascus. Dym cydwybodol oedd Saul o Tarsus, a chychwynodd i'r daith hono yn sicr ei feddwl ei fod yn gwneuthur gwasanaeth i grefydd ac i Dduw. Nid diffyg cydwybod oedd yna, ac nid cyd- wybod farw a dilafur, ond cydwybod heb ei goleuo, ac o ganlyniad yn gweith- redu yn gyfeiliortnus. Wedi ei goleuo, mae'n ddigon hysbys beth fu cyfeirnod ei fywyd a'i ymdrech ar ol hyny. Mae llawer Saul yn y bya eto; dyn- ion sydd yn defnyddio eu hamser a'u gallu mewn modd sydd yn waeth na diwerth. Beth a wmeir i'w deffro a throi eu dylanwad yn fendith i fyd a chymdeithas? Credaf mai nid eu cer- yddu, ond eu hargyhoeddi; nid eu cos- bi, ond eu dysgu; nid eu condemnio, ond eu goleuo ddylid. Fel rheol, nid yw ceryddu, cosbi a chondemnio yn atal y drwg nac yn llesoli y drwgweithred- wr. Rhown brawf ar y "rheol euraidd."