The Carmarthen Journal and South Wales Weekly Advertiser

NODIADAU YR WYTHNOS. Aeth Mesur y Degwm trwy ei drydydd dar- lleniad yn Nhy y Cyffredin nos Iau gyda mwy- afrif o bedwar ugain a naw. Gwnaeth cywion y Cymry Fydd eu goreu i'w Irwystro, a chef- nogwyd hwy ga.n eu cyfeillion hoff o'r Iwerddon. Teilynga Syr Michael Hicks Beach ddielchgarwch gwresocaf y blaid Geidwadol am y modd gall nog ym mha ua y gwnaeth lyvvio y Mesur o'r dydd cyntaf y cyflwynwyd ef i sylw y Ty. Aeth y Mesur trwy ystormydd a bygythion garw heb fawr niwed iddo, dio'ch i ofalwch diflino Syr Michael a gweinidogion ag aelodau ereill o'r Weinyddiaeth. Yinruthrai aelodau radicalaidd Cymry arno yn wyllt. Canlynid hwynt gan am- bell li Wyddel digywilydd, ac yna gan Syr William Harcourt ag ysgarwyr ereill. Ond er eu holl ystranciau a'u cynllyniadau, hwyliodd y Mesur yn ddyogel i borthladd Ty yr Arglwyddi dan gadbeniaeth rhagorul Syr Michael. Yn fuan iawn bydd wedi ei argraffu ar Ddeddf-lyfr ein gwlad er mawr dristwch a gofid y gwrth- ddegymwyr a'u canlyuwyr di-egwyddor. Dan ddarpariaeth y Mesur hwu ni bydd percheuogion y degwm bellach i ofyn eu dyledion oddi wrth y deilad, ond gan y tirfeddiannwr, a hyn yng ngwyneb unrhyw gytnndeb a ddichun fod rhwng y meistr a'i ddeilad yn gwneuthur yr olaf yn atebol am y degwm. Nid oes a fyn y degwm berchenog a'r deilad o gwbl mwyach ond yn unig a'i feistr. Y tirfeddiannwr, mewn gwirionedd, oedd yn talu y degwm o'r blaen, o herwydd yr oedd rhent y fferm yn llai o swm y degwm dyledus ami. Gwna y Mesur hefyd roddi y degwm ar yr un sail a phob dyled arall, a gorfodir ei dalu trwy gyfrwng Llysoedd y man-ddyledion o hyn allan. Bydd hyn yn welliant mawr ar yr hen ddull. Mewn plwyfi lie y mae tirfeddianwyr mawr bydd yn lies annrhaethol i'r offeiriad gan na fydd bellach yn angenrheidiol iddo gymmeryd un step yn erbyn y bobl hyny a gant eu cydwybod yn bur wasanaethgar er achub eu llogellau, a thrwy hyny, ddi-feddu dynion o'u hawliau gonest. Nid ydym yn credu fod yng Nghymru yr un tirfeddianwr o nod a fydd mor ffol a throtian allan ei gydvvybod fel rhwystr yn ei ffordd i dalu ei ddyledion. Y mae hyn yn gyfyngedig yn hollol i'r dosbarth hyny o'n cenedl ac sydd yn anwybodus, ac yn ysglyfaeth i gyn- hyrfwyr beiddgar a flina y wlad ar arddull pregethwyr Efengyl hedd, cariad brawdol, cyfiawnder, a thhhndeb. Y mae yn enbydus meddwl fod dynoliaeth wedi syrthio i'r fath ddyfnder fel y gall, gyda'r haerllugrwydd mwyaf, feiddio appelio at gydwybod cyssegredig dyn fel cyfiawnhad digonol iddo er ysbeiJio eiddo arall. Mae y ffaith yn fwy cywilydd us byth pan y cofiom fod y gwyr a ddysgant yr athrawiaeth yma o foreu Llun hyd nos Sadwrn, ar y Sabbath yn rhyfygu gwasanaethu Duw Ceir hwynt boreu Sadwrn ym mlaenllaw yn rhyfel y degwm yn ydlan neu fuarth rhyw fferm neu gilydd, yn crochfloeddio ac yn erlid gweision y gyfraith, a'r prydnawn yn llywyddu ar ben clawdd mewn cyfarfod o ddiolch- garwch am eu buddugoliaeth yn erbyn y gyfraith, i annog yr annysgedig i eiddigeddu tuag at offeiriad y plwyf, a gwadu iddo yn enw cydwybod ei hawl i'r degwm, ac yna gwnant forthyr teilwng 0 y o'r nef, o'r ffermwr hyny a werthwyd fyny am beidiotalu ei ddyled fel rhan pob dyn anonest arall! Nid yw gwaith y dydd ar ben eto. Yn yr hwyr, gwelir y pregethwr yn eistedd yn ei yatafell yn ysgrifenu hanes y frwydr i'r newyddiaduron. Rhwygir ei gyfansoddiad gan ymdiechion ffyrnig ei allu meddyliol yn awr, chwysa fel ych a buryma fel ymfydyn-mor ofnadwy a chynddeiriog y teimla yn erbyn Eglwys y Duw byw. O'r diwedd mae ei ysgrif ar ben, prif nodweddiad yr hon yw fod y gwirionedd mor bell oddi wrthi ag yw y gogledd o'r de. Nis gwyddom pa fath gwsg a gaiff. Arwain ein dychymmyg ni i feddwl ei fod yn cael gweledigaethau a breuddwydion wrth fodd ei galon. Dichon y gwel weision y gyfraith yn ffoi am eu bywydau o flaen cerrig, phastynau, wyau clwc, a llaid diaconiaid ac aelodau ei gapel, y benywod yn dawnsio ac yn euro tympanau, a'r bechgyn yn marchogaeth eu meirch dros yr holl wlad gan chwythu udgyrn buddugoliaeth. Yna yr a. heibio iddo dorf orfoleddus iawn yn dwyn dyn gwellt ar eu cefnau—delw offeiriad y plwyf— wedi ei ymwisgo mewn gwisg wen, ac yn gwein- yddu y Cymmnn Bendigaid Yn y diwedd, gwel yr oil yn cael eu gwawdio a'u llosgi gyda'r ynfydrwydd mwyaf. Yn nesaf coronir ei weled- igaethau a chipolwg o hen Eglwys y Llan yn dechreu siglo, ac o'r diwedd yn syrthio i adfeilion dan ymosodiadau Cristionogion cydwybodol yr hyn a bera iddo neidio fyny a gwaeddi allan Campus wir, dyma fuddugoliaeth Ian Mae'n tynu'n bryd iddo yn awr barotoi ar gyfer myned i'r capel. Mae'n cychwyn ar ei ffordd mor falch a brenin o'i weledigaeth. Cred mai prophwydol- iaeth yw, a gorfoledda ynddi. Ond beth yw testyn, beth yw achos, beth yw swm a sylwedd ei orfoledd mawr ? Mewn gair, llawenycha am fod dynion yn beiddio herio a thori cyfraith y tir, eu bod yn alluog trwy gydfwriad a thrais i ddi- feddu ereill o'u heiddo gonest, a bod prif sefydliad y byd Cristionogol a'r gallu mwyaf dros achos Duw wedi syrthio Yn cael eireoli gan yr ysbryd yma gwelir ef boreu y Sabbath yn rhyfygu gwasanaethu y Duw, priodoleddau pa un ydyw gwirionedd, gonestrwydd a lchariad. Nis gwyddom am ddim mwy beiddgar a haerllug. Dyfnder cithaf rhagrith yw, ac yn ddiddadl, mawr ac ofnadwy yw ei gyfrifoldeb a'i bechod yn llygaid y nefoedd. Y mae y ffugchwareu Gwyddelig hirfaith ar ben. Dangosodd Parnell y drwa i'w gyfeillion a moes- gyfarchodd ar ei hymadawiad, a dywedodd yn telaen wrth ei gyngrheiriaid nad oedd ef yn myned i iklio dim modfedd i un dyn. l< Ni wnaf ymneillduo dan orfodiaeth, nid yw o ddim pwys o ba gwarter y daw." Nid yw rhesymau dros y rhwyg olaf wedi cael eu dwyn o flaen y cyhoedd hyd yn hyn. Hwyrach eu bod yn iliai personol fel y profa cyhoeddiad Mri O'Brien a Dillon. Tystiodd Parnell fod yu ammhosibl iddo ef yatyried fod y buddiannau cenedlaethoI yn cael ei hamddiffyn mor dda, fel y gallai deimlo nad oedd dim perygl iddo roddi i fyny y gofal a roddwyd iddo. Dywed yn ei lythyr at O'Brien, fod mewn rhai cylchoedd a allasai ddysgwyl yn amgen ysbryd ag oedd yn anadlu gwrthwynebiad marwol i heddwch. Mae yr achos o'r rhwyg yn lied amlwg. Ar un llaw mae chwerwder cenfigenus yn cael ei deimlo a'i ddangos gan y fath ddynion a Healy a Sexton a'u cyfeillion, tuag at eu hen arweinydd. 0 ochr Mr Parnell y mae anfodd- lonrwydd o barth addewidion Mr Gladstone- beth bynag ydynt—mewn perthynas i'r dyfodol, ei gynllun o ysgraglywiaeth Wyddelig, yng nghyd a thueddiad cryf i beidio rhoddi i fyny yr arwein- yddiaeth am un diwrnod. Mae gwrthwynebwyr Mr Parnell yn ammheus pa un a oedd ef yn ddi- dwyll pan oedd y negeseuaeth yn cael ei dwyn ym mlaen, a pha un a oedd ef am weled yr ym- drafodaeth yn cael ei chwblhau. Maent hwy yn haeru mai oi amcan oedd ennill amser a dysgwyl am i rhyw ddamwain lwcus i gymmeryd He i'w ryddhau o orfudiaeth i ymneillduo. Ond didwyll neu beidio, nis gellir gwadu na wnaeth ef gario v negeseuaeth ym mlaen gyda gallu perffaith. Trodd sylw y cyhoedd oddi wrth ei droseddiadau ei hun at dueddiadau Home Rule. Yn ofer yr ymdrechodd ei wrthwynebwyr eiddil a chloff ei ganlyn yn y rhedegfa am ennill sylw y cyhoedd. Yr oedd y rhedegfa yn un hollol anabeithiol, efe a aeth ym mhell o'u blaen. Pan welsant hyny, gorfu iddynt wneyd defnydd o ddifriaeth, ac ymosodiadau personolyr hyn a wnaeth fwy o niwaid nag o les i'w hachos. Y mae anerchiad O'Brien a Dillon i'r Gwyddelod yn taflu goleuni ar gymmeriadau y blaid Wyddelig. Nis gellir cael neb yn fwy addas i roddi cymmeriad iddynt na'r ddau uchod. Dywed O'Brien ynei manifesto—wedi cyfarfod a chynnrychiol wyr y ddwy ochr, ac mewn meddiant o'u golygiadau, mae yn ddyledswydd arnaf yn sobr i ddatgan nad oedd dim anhaws- derau na allesid eu symoiud gydag ychydig o huiian aberth a theimladau personol ar y ddwy ochr er dyfod i gytundeb ar y prif bynciau mewn dadl. Yr oedd cytundeb wedi cael ei sefydlu, ac nis gallaf mewn geiriau rhy gryfion ddatgim eiu teimladau pan gawsom fod cytnndeb mor bwysig i Iwyddiant ein hachos, ac ewyllysda rhwng y ddwy wlad wedi cael ei longddryllio y 11 d foment ddiweddaf trwy ymrysonau mewn perthynas i eiriau ymadroddion, ymrysonau, y rhai a ellid gydag ychydig o fawrfrydigrwydd a llai o ddrwgdybiaeth ar bob ochr, yn ddigon rhwydd eu trefnu. Gwna yr esgusodion truenus ac annigonol daflu y wlad i ymdrechfa a fydd yn arswydus yn ei chanlyniadau. Ym mhellach, dywed un o'r pethau mwyaf galarus yn y fusnea brudd-chwareuol hon yw, fod amgylchiadau yn ei gwuey i yn ammhosibl i gaeldim un trefniadaeth i effeithio ar hiraeth gorlwythog y cyhoedd am heddychu y pleidiau pan oedd y maes yn cael ei 4<hI gan bleidwyr poethion, y rhai oedd yn cael | eu gyru ym mlaen gan amoanion, pa rai nid wyf yn eu hammheu; ond y rhai yn ol fy mam i a dwyllwyd yn farwol am nerth eu hunain a nerth eu gwrthwynebwyr, nac am ganlyniadau ym- rysonau parhaua, a wnaethant eu gwaethaf efo iaith chwerw, t:wy ddrwgdybiaeth sarhaus, trwy fygythion hanner cuddiedig, trwy chwedlau cndd- negeseua y rhai oedd yn gwneyd gwaith cynnil heddwch yn beth aniinhosibl." Nis gallesid cael condemniad mwy trylwyr ar y blaid Wyddelig na'r hon a gyhoeddodd O'Brien a Dillon. Ni wnaeth yr undebwyr erioed ddefnyddio gwaeth iaith gondemniol a ddefnyddiodd dau aelod blaenllaw o'r blaid Wyddelig am eu cyngrheiriad. Dywedodd y diweddar Mr John Bright nas gallasai un senedd Wyddelig fod mor bwerus neu mor gyfiawn yn yr Iwerddon a'r un sydd yn eistedd yn Westminster. Nis gallai ymddiried heddwch a buddiannan yr Iwerddon de a gogledd i'r blaid seneddol Wyddelig. Yr oedd y chwech blynedd prawf a gafodd o honyntyn Nhy y Cyffredin, a'u gweithredoedd yn yr Iwerddon, yn gwneyd yn ammhosibl iddo gydsynio i dros- glwyddo meddiannau ac iawnderau pum miliwn o ddeiliaid ei Mawrhydi i'r bobl hyn. # # # Nos Iau wythnos i'r diweddaf glaniodd Wm. O'Brien a John Dillon yn y wlad hon o Ffrainc. Yr oedd yr awdurdodau wedi clywed eu bod yn golygu croesi y dydd hwn, ac yr oedd swydd- ogion y gyfraith ar eu gwyliadwriaeth. Cyru- merwyd y ddau i fyny yn uniongyrchol ar eu glaniad, a boreu dydd Gwener, aethpwyd a hwy o Lundain i'r Iwerddon, yno i wasanaethu y chwe' mis carchar y maent wedi eu dedfrydu iddo. I; I; Dydd Iau yn yr wythnos diweddaf, cymmerodd etholiad le yn Northampton er ethol aelod yn lie Mr Bradlaugh. Yr oedd .1 dau ymgeisydd ar y maos,1 sef Mr R. A. Germaine (C.) a Mr Moses Philip Manfield (R.G.). Er etholiad 1886 y mae yr etholrestr wedi chwyddo gyda 1200 o ychwatiegiad, felly yn gwneud cyfanrif y pleideiswyr yn 10,895. Gwelir isod fod polio trwm wedi bod. Safai y pleidiau ar y diwedd Manfield (R.G.) 5436 Germaine (C.) 3723 Mwyafrif 1713 Yn etholiad 1886 y ffigyrau oeddynt Mr Labouchere (G.), 4570! Mr Bradlaugh (G.) 4353 Mr Turner (U.), 3850 Mr Lees (C ), 3656. Yn etholiad 1885—Mr Labouchere (R.), 4845 Mr Richards (C.), 3890. Gwelir na chyfnewidir dim ar sefyllfa y pleidiau, gan mai Radical a gynrychiolai yr etholaeth yn flaenorol. V Diwedd yr wythnos ddiweidaf torodd tan anferthol allan yn ystorfeydd y Meistri Morgan and Co., cerbyd-adeiladwyr, Castle-street, Long Acre, Llundain. Dechreuodd oddeutu hanerawr wedi naw y nos, ac mewn llai nag awr yr oedd y lie yn goelcerth boeth o'r top i'r gwaelod. Ymehangodd y mamau cynddeiriog yn gyflym i adeiladau cyfagos nes yr oedd bloc cyfan o adeiladau yn oddaith, a'r preswylwyr yn diancam eu bywydau. Galwyd tri chant o heddg idwaid allan i gadw y dyrfa draw, ac yr oedd cynifer a dau cant o ddynion, gyda 30 o beirianau, yno yn gweithio eu goreu erbyn unarddeg. 0 fewn awr i ddechreuad y tan yr oedd cymaint a gwerth 25,000p o carriages wedi eu difa. Ni ddywedir fod dim bywydau wedi eu colli ;ond caed y tan danodd oddeutn haner nos Rhwng adeiladau a nwyddau eraill, &c., bernir na fydd y golled yn ddim llai na 50,000p. Un o'r pethau mwyaf niweidiol i fasnach y wlad yw y rhyfel rhwng cyfalaf a llafur, y mae yn niweidio pawb yn ddiwahaniaeth—y meiatri, y masnachwyr, y siopwyr, a'r gweithwyr eu hunain, nid oes neb yn goddef cymmaint a hwy. Collant eu huriau, a'r canlyniad yw, suddant i ddyled a thyludi, a'r gwragedd a'r plant yn goddef eisieu bara. "Edrych yn y drych hwn dro, Gyr galon graig i wylo." Dygir yr adwyth hwn ar y wlad fynychaf gan aflonyddwyr a chynhyrfwyr sydd yn myned a'u tan-ffyrch ymryson am draws y wlad i gynneu coelcerthi; ac mae y gweithwyr yn eu canlyn fel deillion heb wybod i ba le maent yn myned. Ceir prawf o hyn y dyddiau yma yng Nghaerdydd. Safodd y llongwyr allan am fod perchenogion y llongau yn cyflogi llongwyr heb fod yo perthyn i'r undebau, a gwrthododd y dynion oedd yn gweithio yn y dociau, lwytho y llongau am fod y dwylaw yn wrth-undebwyr. Rhwystrodd olwyn- ion masnach a gyrodd y drafnidiaeth i leoedd ereill, ac aberthir y cwbl ar allor moloch y streic. Dywedir na wyr dim o hanner y rhai sydd yn sefyll allan beth yw yr achos eu bod allan o waith, a buasai iddynt barhau i weithio oni buasai gormes yr undebwyr. Yr ym yn clywed pobl yn barhaus yn gwaeddi am ryddid ac am wlad rydd, ac ar yr un pryd yn gormesu ar ereill. Buasai yr un peth i ddynion fyw yn Siberia a bod dan ormes haiarnaidd arweinyddion y rhai sydd yn sefyll allan. Dywed papyr lleol fod yr arweinyddion yn cael dawns bob nos a Punsh a Siwan. Yr ym yn cael mewn hanesyddiaeth fod Nero yn chwareu ei grwth pan oedd Rhufain yn llosgi ar ol iddo ei rhoddi ar dan. Y mae arweinydd yr undebau yn dawnsio pan fydd masnach y porthladd yn cael ei ddinyatrio a'r gweithwyr yn dyoddef eisieu, pan nad oedd dim ar eu cyfer ond ciniaw sal ar y Sul. # Dydd Gwener diweddaf cyhoeddwyd y newydd fod yr adyn a elwir Jack y Ripper, dychryn dwyreinbarth Llundain, wedi cyflawnu hunan- laddiad ond dydd Sadwm cyffrowyd y wlad gan newyddion brawychus am un Uofruddiaeth ych- wanegol yn y Whitechapel. Ychydig wedi dau o'r gloch 11 boreu dydd Gwener diweddaf, fel yr oedd yr heddgeidwad Thompson yn cylchwylio ei rodfa yn heol y Gerddi-gwenol, Whitechapel, canfydd- odd swp o rywbeth tywyll yn gorwedd yng nghanol yr heol tua'r hwn y cyrchodd ar unwaith heb fawr feddwl beth oedd yn ei aros. Trwy gyn- northwy ei lusern gwelodd mai corph merch ieuanc ydoedd. Gorweddai ei phen mewn pwll o waed. Yr oedd ei gwyneb yn dwym a'r anadl heb ymadael a hi ar y pryd. Galwodd yr hedd- geidwad am gynnorthwy trwy ei chwibanogl, ac yn y fan daeth ato gwnstabl arall yng nghyd a rhai gweithwyr perthynol i'r rheilffordd gyfagos. Yn frysiog anfonwyd am y meddyg Phillips, yr hwn a gyrhaeddodd y lie cyn pen ngain mynyd. Canfyddodd fod y ferch anffodus heb lwyr farw ond nid oedd modd gwneyd dim iddi. Yr oedd ei gwddf wedi ei dori yn druenus gan ryw offeryn awchus, a'r gwaed wedi rhedeg allan bron i gyd. Mynyd yn rhagor bu farw heb nag ysgogiad na gair. Dywedodd yr heddgeidwad Thompson nad oedd chwarter awr er pan y bu heibo'r lie o'r blaen, a chred fod y llofrudd wrth ei waith creulawn pan y clywodd swn traed y cwnstabl yn dynesu ato. Enw yr anffodiog ydoedd Frances Coleman, a'i hoedran tua phump ar hugain. Aelod o r un dosbarth ydoedd a'r rhai a iofrudd- iwyd yma tua dwy flynedd yn ol. Nid ydys wedi dyiod o hyd i'r un hanes yng ughylch y llofrudd a thebyg yw ei fod unwaith eto yn ddyogel o afael y gyfraith. Cofus gan ein darllenwyr am lofruddiaethau Jack y Ripper ysbaid yn ol, sef mereh anadnabyddus a bedwarwyd ganddo yn ystod wythnos Nadolig 1887, yn heolydd Osborne a Wentworth. Martha Turner yr hon a frathodd bedair-ar-bymtheg-ar-hugain o weithian ar Awst y 7fed 1888, yn Spitalfields. Ar yr 31ain- o'r un mis Mrs Nichols, corph pa un a dorodd yn ofnadwy. Ym mhen wythnos ar ol hyn, sef ar y seithfed o fis Medi, syrthiodd Mrs Chapman yn ysglyfaeth iddo. Ar y 30ain o'r un mis llofrudd- iodd ddwy ddynes, sef Elizabeth Stride, a Mrs Eddowes. Yna daeth Ilofruddiaeth Mary Jane Kelly, ar y 9fed o Dachwedd canlynol. Nid ydym yn clywed am dano eto, ond trwy lythyron a rhybuddion wedi eu ysgrifenu a gwaed, hyd y 17eg o fis Gorphenaf 1889, pan y syrthiodd Alice Mackenzie dan ei ddwylaw gwaedlyd, ac ar y 13eg o'r mis presennol, yr ydym yn cael Uofrudd- iaeth Frances Coleman, sef y nawfed person y mae'r adyn wedi llwyddo anfon i dragwyddoldeb heb ei ddal. Jack y Ripper yn wir ydyw dychryn a dirgelwch mwyaf Llundain, ac y mae braidt4 yn anhygoel ei fod yn medru beiddio holl fyddin heddgeidwaid y ddinas enwog hono.

Dywed y meddygon fod heintiau yn cael eu trosglwyddo o r naill ie l r UaH gydag arian- nodau, a rhoddant gynghor i'r gwyr arianog fod yn ochelgar. Torodd tan allan yn yr agerloag Calliope,' arweddai yn harbwr Casnewydd, boreu ddydd Gwener, a llosgwyd dau forwr i farwolaeth. Dau ddyn ieuanc o Ysgotland oeddynt.

[DIOGELIR POB HAWLFRAINT.] PWNC YR EGLWYS SEFYDLEDIG: PA FODD I YMDRIN AG EF. PENNOD LIX. YR EGLWYS SEFYDLEDIG YDYW YR UNIG SECT ARGLWYDDIAETHOL YN EIN GWLAD."—Y ffaith yw, nid sect o gwbl ydyw Eglwys Loegr, fel y deallir y gair yn gyffredin. Eghvys henarol, hanesyddol ein gwlad ydyw Eglwys Loegr, yr hon drwy yr holl erledigaethau a'r cyfnewidiadau mae wedi myned trwyddynt, fiydd wedi dal ei safle a chadw ei hunaniaeth (identity), a gall, fel cangen genedl- aethol o'r Eglwys Gyffredinol, ddangos hanes didor o'r cyfnod boreuaf hyd gyfnod presennol bywyd y genedl. Nid yw yr arferiad sydd gan Ymneillduwyr politicaidd y dyddiau hyn o siarad am eu Mam-Eglwys fel y sect arglwyddiaethol ddim ond dadlenu y ffaith eu bod yn siarad am dani-fel y dymunent iddi fod, sef sect ym mysg sectau. Y mae un cysur, yr hwn nis gall holl chwerwder a gwenwyn Cymdeithas Rhyddhad Crefydd a gelynion ereill yr Eglwys, amddifadu Eglwyawyr o hono (er galw enwau arni), a hyny yw, os mai yr Eglwys ydyw yr unig "sect arglwyddiaethol yn ein gwlad, mae yn un henafol iawn, o gymmaint a'i bod yn. bodoli gannoedd o flynyddau cyn i un o'r Uuosog sectau presennol ymddangos ar chwareufwrdd hanes- aeth. PENNOD LX. MAE YR EGLWYS MOR RHANEDIG A RHWYG- EDIG GAN ANGIIYDFOD MEWNOL, FEL MAE EI DIWEDD FYDD GWEITHIO ALLAN EI DINYSTR EI HUN FEL EGLWYS GENEDLAETHOL.'—Yn yr achos hwn mae yn dra thebyg fod y "dymuniad yn dad i'r meddwl Y mae yn eithaf gwir fod llawer gormod o anghydfod ac ymraniadau wedi bodoli yn ddiweddar ym mysg rhai o'r offeiriaid yng nghylch materiOll mewn perthynas i ddefodaeth (ritual), &c. Ond nid yw hyd yn nod y pethau hyn heb ynddynt ystyriaethau cyaurlawn ac effeithiau daionus. Maent o leiaf yn arddangos arwyddion o fywyd a difrifoldeb, a dangosant ddyfnder meddwl a thtitnlad dynion mewn perthynas i bethau a ystyriant hwy o bwysig- rwydd mawr. Y mae un peth, beth bynag, ar yr hwnnis gall gelyniou 3 r Eglwys longyfarcli eu hunain, ac o'r hyn nis gallant gael rhyw lawer o galondid yn eu hymgyrch Ddadgyssylltiol, a'r peth hyny yw, er cymmaint all Eglwyswyr fod yn anghydweled a'u gilydd, nid yw eu hanghydfod yng nghylch y cwestiwn o hawl a dymunoldeb i'r E,;lkvys gadw mewn meddiant eu hiawnderau, rhagorfreintiau, a'u meddiannau. Nid yw yr ymrysonau sydd. yn bodoli yn yr Eglwya yn cyrhaedd i'r pynciau yna. Ond mwy na hynyna, y mae rhai arwyddion fud yr anghydwelediad sydd wedi bodoli yn darfod yn sicr, ac fod holl bleidiau yr Eglwys wedi dysgu gwersi o ddoeth- ineb yn ffwrnes ymgyfreithio eglwysig difudd— ymgyfreithio na ddylid erioed fyned i mewn iddo, yr hwn nia gellir yn rhwydd ei anghofio, ac ni fydd heb ddylanwadu er cyminedroli a difrifoli dynion mewn unrhyw ymrysonau a ddichon gyfodi yn y dyfodol. Ond yng ngwyneb yr holl ddadleuon ac ymraniadau sydd wedi ymddangos yn ddiweddar yn yr Eglwys, mae ei Ras, Archesgob presennol Caergaint, yn dywedyd:- "Er gwaethaf ein holl wahaniaethau, ni fu amser erioed pan y bu unrhyw Eglwys a chymmaint o undeb o'i mewn ag sydd yn Eglwys Loegr heddyw. Y mae ymrysonau yr amseroedd aeth heibio wedi bod yng nghylch pethau lawer mwy cyntefig a gwreiddiol (radical), ac fe'u dygid ym mlaen gyda Ilawer mwy o elyniaeth na'r dadleuon sydd yn bodoli yn y dyddian hyn. Mae Eglwya Loegr yn y gorphenol wedi goroeai llawer o ym- raniadau a chwyldroadau cenedlaethol ac eglwysig. Mae sefydliadau ereill wedi trengu ynddynt, ond mae yr Eglwys yn fyw o hyd, a thrwy gym- horth Duw, hi a fydd byw cyhyd ag y bydd yn ffyddlon i'w chenadaeth ddwyfol i bregethu yr Efengyl i'r bobl, a gweinyddu iddynt yu enw ei Phen goruchel Crist Iesu ei chysuron llawn a bendigedig. Gyda golwg ar ddinystrio yr Eglwys fel sefydliad mawr ysbrydol cenedlaethol y deyrnas, diammheu fod ei gelynion yn dweyd, carem i hyny gymmeryd lle ond mae gan ei hesgobion, offeiriaid ac aelodau yr awdurdod, os arferant ef, i ddweyd, "nid felly y bydd." PENNOD LXI. "MAE GAN YMNEILLDUAETH FWY 0 GAPKLAU NAG SYDD GAN YR EGLWYS SEFYDLEDIG 0 EG- LWYsi."f—Y ffeithiau ydynt, nid oes ar yr eithaf 9,000 o gapelau Ymneillduol yn yr oil o Loegr a Chymru-a'u cymmeryd fel ag ydynt-gyda gweinidogion a chynnulleidfaoedd yn gysyllt- iedig a hwynt, tra mae gan Eglwys Loegr o ddeutu dwy fil ar bymtheg (17,000) o Eglwysi plwyfol ac Eglwysi ereill, gyda chynnulleidfaoedd cysson a gweinidogion sefydlog. Wrth gwrs mae Anghydffurfiaeth yn honi fod ganddi nifer mawr o ysafelloedd pregethu, gorsafoedd efengylaidd, ac amrywiol leoedd lie mae pregethwyr lleol ac efengylwyr yn dal gwasanaethau a chyfarfodydd gweddio, yn cymmeryd i fewn adeiladau o bob math, o ystafeIl rentir mewn bwthyn gweithiwr, neu llofft uwch ben ystabl, &c., i'r Holborn Amphitheatre, a'r Agricultural Hall yn Islington. Ond yn erbyn y rhai yna, fe all Eglwys Loegr gifrif ei miloedd lawer o mission churches, school churches. &c., a'r rhan fwyaf o'r rhain wedi costio cymmaint, ac mor gyfleus a'r cyffredin o gapelau Ymneillduol. Yn ychwanegol at y rhai hyn, y mae gauddi nifer mawr iawn o ystafelloedd ac amrywiol adeiladau, ym mha rai y cynnelir gwasanaethau cenadol. Gellir cymmeryd y capelau byny ym mha rai y gweinyddir priodasau ynddynt, neu sydd wedi eu cofrestru at briodasau fel capelau cyffredin Ymneillduaeth. Nid yw y rhain, ar wahan i gapelau y Roman Catholics, yn rhifo 8,500. PENNOD LXII. "MAE NIFEB. PRESENNOL EGLWYSI YMNEILL- DUOL YN DDIGON I DDANGOS FOD YR EGLWYS YN COLLI TIR, AC FOD YMNEILLDUAETH YN ENNILL. Nid yw nifer presennol capelau Ymneillduol yn ddigon i ddangos dim o'r fath beth. Mae ffeithiau yn profi yn wahanol. Mae nifer fawr capelau Ymneillduol, mewn nifer dirfawr o achosion, yn ddangoseg, ac yn wir yn brawf pendant o wendid Ymneilldnaeth, yn hytrach nag o'i chryfder, a dengys darfodedigaeth yn hytrach na chynnydd. Y fleithiau ydynt, ni adeiledir eglwysi gan Eglwya Loegr os na phrofir bod eu heisieu drwy gynnydd y boblogaeth, tra codir capelan Ymneillduol gan nad pa un a fydd eu heisieu ai peidio gan sectau sydd yn cystadlu ac yn gwrthwynebu eu gilydd mor fywiog. Mae Ym- neillduwyr drwy yr holl wlad yn agor lleoedd i addoli mewn cymmydogaethau lie nad oes yr un esgus lleiaf dros ddweyd eu bod yn eisieu, a lie nad oes gobaith iddynt gact dim yn debyg i gyn- nulleidfaoedd. Y mae a ganlyn yn esamplau (dynwyd allati o ffynnonellau swyddogol) o'r diystyrwch (recklesmess) gyda pha un y mae sectau uchelgeisiol ac ymrysongar yn adeiladu capelau, a'r gwastraff anghyffredin ar arian ac yni sydd yn eu nodweddu wrth adeiladu capelau, nid yn unig mewn gwrthwynebiad i'r Eglwys, ond i'w gilydd. Y mae yn swydd Derby naw-ar-hugain cwmmwd (toivnships) neu blwyfydd, yn y rhai y mae gormodedd (excess) o ddarpariaethau at addoliad cyhoeddus i'r helaethrwydd (extent) o 500 o eis- teddleoedd neu fwy ym mhob un. Mewn saith o honynt mae y gormodedd rhwng 2,000 a 3,000, ac mewn un arall ragor na 3,000. Heb law y lleoedd hyn, y mae Buxton gyda gormodedd o 2,606 o eisteddleoedd, a Matlock gyda gormodedd o 908. Y mae yn swydd Dorset chwech o leoedd lie y mae ddarpariaeth lawer yn fwy nag angenion y boblogaeth, ond gwnai ymchwiliad mwy manwl gynnyddu y rhif hwn lawer gwaith drosodd. Y mae yn Kent wyth-ar-hugain o enghreifffciau o orlawnder darpariaethau—pob un o'r lleoedd hyn yn dangos gormodedd o 200 o eisteddleoedd o leiaf. O'r wyth ar hugain townships hyn y mae tri o honynt gyda phoblogaeth yn 1871 o lai na 2,800 yr un, gydag eglwysi ar wahan o bedwar o enwadau, tra yn Sevenoaks, Tenterdcn, a St. Mary Cray, y mae pump o euwadau, gyda gweddill yn y ddwy enghraifft ddiweddaf o 500 o eisteddleoedd yr un. Yn swydd Leicester y mae chwech o leoedd gyda gormodedd darpariaeth. Yii Norfolk y mae pedair ac o bosibl bump township, lie mae y ddarpariaeth lawer yn fwy nag angen y bobl. Ond nid oea eisieu i ni ym mhellach roddi enghreifftiau o'r gorlawnder o gapelau diddefnydd sydd drwy yr holl wlad. Er hyn eto mae y penwandod diystyr sectarol o

"Y GENINEN." Deallwn y bydd y rhifyn arbenig nesaf o'r cy- hoeddiad gwir genedlaethol hwn, sef yr un Dydd Gwyl Dewi, yn cynnwys ysgrifau ar yr enwogion ymadawedig a ganlyn Y Parchedigion Canon Evans, D.D. Lewis Edwards, D.D. H. E. Thomas, D.D. Vulcan Cynddelw Dewi o Ddyfed (awdl goffadwriaethol) Glanffrwd Cynfaen Gwerydd ap Rhys T, E. James, Glyn Nedd J. R. y Tri Chrynwr; Morris Davies, Bangor; Ieuan Glan Geirionydd Dr. Arthur Jones; Caeronwy John Jones, Rhos- llanerchrugog (galareb arobryn) Alfardd Iorwerth Glan Aled Lewis Jones Fferyllf ardd; Creuddynfab loan Maethlu J. D. Jones, Rhiwolwyn Huw Derfel Glanareth, Dewi Wyn o Essyllt, &c. Ym mysg yr ysgrifenwyr ceir y llenorion ad- nabyddus a ganlyn ;—Parchedigon D. Saunders, D. D. D. Roberts, D.D. (Dewi Ogwen); J. Morgan, Llandudno Owen Williams (Uwchrif) O. Waldo James; O. M. Edwards, M.A.; Evan Davies, Trefriw Cadvan Pedrog Llew Lilwyto Protleswr J. E. Lloyd, M.A. Dyfed; Buddug Watcyn Wyn; Elis Wyn o Wyrfai R. William3, F. R.H.S. y Prifathraw M. D. Jones; Crafnant Alafon Deiniolfryn Elfyn Pedr Hir; Meiriadog; Athan Fardd Rudd- fryn; Glan Menai; Gwynionydd, y diweddar Kilsby, &c. Gyda'r fath nifer o ysgrifenwyr peniganip, gellir dysgwyl gwledd lenorol o'r fath fwyaf blasts ar gyfer dydd Gwyl Dewi nesaf, ac yn y cyfamser mawr ddiolchwn i'r golygydd am yr arlwy.

BRYNAMMAN. CYNGHERDD.—Cafwyd cyngherdd yn ddiweddar yng nghapel Moriah, perthynol i'r Methodistiaid, pryd y gwasanaethwyd gan Mr Robert Rees (Eos Morlais), Mr David Hughes, Miss Kate Morgan, a Miss C. E. Lockyer, Llandilo. Rhyfedd fel y mae'r Eos yn dal. Yr oedd yn canu fel yr eos. Anfynych y ceir ei gystal i ennill sylw cynnulleidfa, &c ar ol ei hennill mae rhyw- beth byw yn ei eirio eglur a swyn ei sain i'w cadw nes y hydd pawb wedi eu boddloni. Mae Mr D. Hughes o ddosbarth ieuengach. Cantores newydd ddyfod allan yw Miss Kate Morgan. Dyrna y tro cyntaf i Miss Lockyer ddyfod i'r. lie, ond yu sicr yn ol fel y gwnaeth ei gorchwyl y tro hwn, nid dyma y tro olaf. Cafodd dderbyniad ardderchog. Yr oedd y gynnulleidfa fawr yn mwynhau y pianoforte selection i agor y gyng- herdd. Gall pobl Llandeilo fod yn falch fod gan- ddynt artist mor gywrain yn eu plith. Pob llwydd i chwi fyned yn y blaen.

LLANDYSSIL. CAPEL DFwi. -Cynnaliwyd cyfarfod yn Carmel nos Fawrth, er dewis aelodau ar Fwrdd yr Ysgol yn y plwyf uchod. Yr oedd wedi bod yn gyfarfod lied boeth, a llawer yno wedi cynhyrfu cymmaint nes y gwnaith rhai wrth ddychwelyd gartref gynnyg i wneyd ymosodiad ar y brawd T. Evans, Camden. Lied debyg y buasai yn ddrwg arno oni bai i Mr W; Davies, Tanyfron, i'w ana- ddiffyn. Och ffei i'r.llencyn pen wag a wnaeth y cyunyg. Gresyn meddwl fod neb am eiliad yn ceisio gwneyd niwaid i un ac sydd yn ymdrechu cymmaint i wasanaethu ei genedl mor weithgar a ffyddlon. Drwg iawn oedd genyf glywed fod neb wedi bod mor ffyrnig a cheisio codi ei law yn erbyn yr hen batriarch crybwylledig, yr hwn sydd eisoes a'i wallt yn gwynu a'i war yn crymu gan henaint, ac wedi dal cymmaint o bwys a gwres y dydd. Cyn gynted ac y caf gyfleustra i siarad a'r hen frawd, mi daer ddymunaf arno i roddi ei awydd i fyny. Yr wyf, Mr Go! yn ysgrifenu hyn i'ch newyddiadur clodwiw er mwyn i dri- golion Capel Dewi gael gwybod fy mod am gynnyg i gael cynnal eyfarfod yn Ysgoldy y Bwrdd. Fy amcan yn gwneyd hyny i'w i ni gael gwneyd tysteb i'r hen was ffyddlon a theilwng. Bu yn gwasanaethu yn Llundain fel coachman am flynyddau, a thrwy ei ddiwydrwydd, fe gasglodd arian lawer. Y mae yu awr er ys blynyddau I wedi dychwelyd i'r hen fangre wedi gwneyd ei ffurtiwn, ac wedi adeiladu palas gwych. Y mae hyn, yn esampl i fechgyn a merched Capel Dewi I gwerth i'w efelychu, sef gwneyd eu goreu ym moren eu hoes i barotoi erbyn henaint a phen- llwydni, yn lie treulio en horiau yn segur i gablu a dihïo eu gilydd, a thyngu celwyddau. Nid oeddwn yn gwybod hyn o'r blaen am Capel Dewi, nes i mi ei weled yn y JOURNAL, ac yr wyf yn dioleh i Commercial Traveller am ddwyn y fath I i'r amlwg. Ond i ddyfod yn nol at y testyn, y mae brawd hefyd yn ddiacon pwysig a phoblog- aidd yng nghapel y Wesleyaid yn y lie. O3 bydd aidd yng nghapel y Wesleyaid yn y lie. Os bydd rhyw gwestiwn politicaidd yn cyfodi i fyny yn y gymmydogaeth, gwna ef fel un ac sydd yn meddu ar ddysg a dawn, ac wedi bod megys wrth draed Gamaliel, ar unwaith ei benderfynu, neu os metha. y mae ganddo ddau frawd ffyddlon yn y lie-un yn Abereiron, a'r llall yn Penboyr, sef Mr Rees Jones y Gof. Nod bywyd y rhai hyn ydyw ceiaio rhodio oddi amgylch gan wncuthur daioni. Gellir eu galw yn "gyfeillion cyfiawnder.' Os bydd rhywrai yn cloffi rhwng dau feddwl yn amser yr etholiad, y mae y tri hen batriarch hyn yn meddu cymmaint o synwyr cyffredin cryf, a doethineb, fel yr eiddo Solomon gynt, ac a'u galluoga i benderfynu y pwnc ar unwaith.— UN YN CYDYMDEIMLO.

CEI NEWYDD. PRIODAS.Boreu dydd Gwener, y 13eg cyfisol, unwyd Mr Tom Evans, "White Hart," a, Miss Ellen Evans, South John street, mewn glan briodas gan y poblogaidd Barch. D. Griffith, yn Eglwys y plwyf. Gwasanaethodd Mr T. Davies, postmaster fel y best man, a Miss M. Davies, Post Office, a Miss Annie Davies, Queen's Hotel, fel bridesmaids. Ar ol y seremoni, esgynasant i'r cerbyd oedd o'r tu allan yn eu dysgwyl, a gyrasant i Landyssil i fwynhau eu hunain am y gweddill o'r dydd. Yr oedd yn amlwg, oddi wrth y lluaws a ddaethant yng nghyd i weled y seremoni, yng nghyd ag arwyddion ereill o barch a ddangoswyd, fod y par ieuanc yn sefyll yn uchel yng nghyfrif y He, yn neillduoleu cyfoed. Agorodd y dydd yn dawel a ehlir. Taflodd yr haul y gorchudd oddi ar ei wyneb, a gwenodd nes llenwi yr entrych ag ysblander gogoneddus, a'r ddaiar a sirioldeb a swyn anorchfygol. Yn union deg daeth awel fwyn i fyny o'r mor i gusanu aeliau'r bryniau, ac i gofleidio'r coed a estynent allan eu dwylaw i'w chroesawu. Yroedd yr awel mor fwynaidd ac yagafn ag un 0 "awelon Mai," ac yn gwneyd yr awyrgylch yn iachus a hyfryd. Parhaodd y w6n siriol ar wyneb yr haul nes ei fachludo, ac fel merch ieuanc yn cael ei dal yn edmygu eichariadlanc, efe a w ridodd a chuddiodd ei wyneb o'r tu ol i leni cyfeillgar y nos! Ni a obeithiwn fod dydd Gwener diweddaf yn ddarlun o'r bywyd tawel a dedwydd y mae Tom Evans a'i fwyndeg Eilen i'w dreulio yn y byd yma. Bydded ffurfafen eu hamgylchiadau mor ddigwmwl a'r entrych ar y dydd yr unwyd hwynt, a'u dylanwad ar eu gilydd ae ereill mor iachus a hyfryd ag eiddo'r awel dyner a chwythai'r dydd hwnw. Dymunwyf i Tommy ac Ellen Ddedwyddyd a hawddfyd o hyd, Na ddeued anhunedd helbulon I'w cwrddyd, ond gwynfyd i gyd Eu cl'onau fo'n orlawn o gydserch, A'u haelwyd yn gynhes a glan, A dwsin o blantos teleidiou I lenwi eu cartref a chan. BWRDD YSGOL.-Mater yr ymddyddan rhwng pob dau ar yr ystrydoedd yn y dyddiau hyn yw gweithrediadau diweddar y Bwrdd uchod inewn cyssylltiad ag appwyntio monitor yn yr ysgol sydd dan ei lywodraeth. Y mae pawb bron yn tywallt mawliaith ar ben y "Trethdalwr" a ysgrifenodd yr hanes i chwi yr wythnos ddi- weddaf, ac yn unfryd yn condemnio ymddyg- iadauy Bwrdd. Teimlad cryfaf y lleyn bresennol ydyw cael cyfarfod cyhoeddus i wytjtyllu'r mater. Y mae dynion mwyaf blaenllaw y lie yn siarad yn gryf o'i blaid, a sibrydir fod un o aelodau y Bwrdd yn croeaawu'r cyfarfod am y bydd iddo roddi mantais iddo ef i ddieuogi ei hun yng nghyfrif y cyhoedd. Rhagor eto.

EMLYN. YR WYL GORAWL EGLWYSIG. At Olygydd Y JOURNAL. SYR,—Nid ydwyf, fel rlieol, yu talu un sylw i ofyniadau ysgrifenwyr dienw W a yniddangos- ant yn y wasg; ond gan fod llitli eich gohebydd, o dan y penawd ucliod, a thuedd ynddi i arwain y cyhoedd i feddwl fod gan y pwyligor wrthwynebiad i Mr S. Jones fel arweinydd, yr wyf am ddweyd nad oedd gan y pwyllgor y dymuniad lleiaf i'w newid, pe ym- gymmerai a'r gwaith ar yr un telenui ag arferol. Os gwna eicb gohebydd ofyn i Mr S. Jones, neu ysgrifenu yn gyfrinachol ataf fi, ca yn ddigon rhwydd wybod pa ham y gorfu i'r pwyllgor chwilio am arweinydd arall. Os gwna efe ymgymmeryd a symnind y ny rhwystr oddi ar y ffordd, a pherswadio Mr S. Jones i fod yn arweinydd eleni eto, yr wyf yn meddwl y gallaf ddweyd y ddibetrus na fydd neb yn fwy balch o hyny na'r Parch. H. Jones, yr hwn a wnaeth gydsynio a. chais y pwvlleor er mwvn hvrwvddo v srwaitb. Dymunaf ychwanegu y buasai yn ddoethach i'ch gohebydd pe cadwai ei farn iddo ei hun yng nghylch gallu a medrusrwvdd un nad ydyw wedi cael cyfleusdra digonol—dim evidence-.fel ag i ffurfio barn gywir am danynt. Gan nad yw hwn yn bwnc i'r cyhoedd, ni thelir sylw i unrhyw ofyniadan na sylwadau pellach a allant ymddangos yn y wasg, ond byddaf yn barod i ateb unrhyw ofyniadau a wneir trwy lythyr ataf, wedi ei arwyddo gan enw priodol yr ysgrifenydd.-Yr eiddoch, YSGRIFENYDD Y PWYLLGOR.

"Y DDAIAR I'R BOBL." At Olygydd Y JOURNAL. SYR,-A fyddwch chwi mor e-aredig a gadael i'r isod ymddangos yn y JOURNAL.—Yr eiddoch, E. PAN JONES. CROESGAD Y VAN. Wrth weled fod yn y wlad y fath wrthwynebiad i'r athrawiaeth hon, y landlords yn ofni fod gobaith eu helw yn pallu, ac ofn y landlords fel yr hnnllef ym marchogaeth y bob!, ie, i'r fath raddau, nes yr ofna llawer o honynt ddweyd fod arnynt ofn, yr hyn a ddylai fod yn rheswm digonol i beri i bob Rhyddfrydwr benderfynu gwneyd ei oreu i symmud yr achos o'r fath ofn, a dysgwyliasid i'r cymdeithasau Rhyddfrydig a'r Federasiwnau gymmeryd y cwestiwn i fyny, ond amlwg yw fod y cymdeithasau hyn mor Doriaidd ar bob pwnc, ond a fyddo yn ol eu Shibboleth hwy, a'r un gymdeithas Geidwadol yn y wlad. Nid ydynt amgen peirianau i hyrwyddo amcanion personau neillduol, ac nid hyrwyddo rhyddid yn ei holl agweddion. Caniatawyd i mi yn Aberystwyth agweddion. Caniatawyd i mi yn Aberystwyth osod y pwnc o flaen y Federasiwn, ac amlwg oedd fod y bobl--y werin, yn credu yr athrawiaeth, ond yr oedd lawn mor amlwg na fynai y pen- aethiaid ei chredu, ac o'r adeg hono hyd yr awr hon, yr ydys wedi cadw y cwestiwn o'r golwg yn y cefn, rhag rhoi tramgwydd i'r lords, heb ofalu dim am y werin. Mae y cymdeithasau hyn, gydag ychydig eithriadau, wedi dangos llawn cym- maint o wrthwynebiad i'r gymdeithas hon a'r Toriaid. Ac wrth weled mor anhawdd oedd cael lie i gynnal cyfarfodydd, ofn landlords, a gwrth- wynebiad llawer o r lthyddfrydwyr barnasom nad allem wneyd dim yn well na cheisio van i fyned o gylch y wlad i gyhoeddi y genadwri dirol i'r werin, llawer o'r rhai na feiddient ein croesawu i'w capel na'u tai. Felly yn awr, os erlidir ni mewn un pentref, ni a awn i bentref arall. Ofnem ar y dechreu na cheid cefnogaeth yng Nghymru, ond yr ydym wedi cael ein siomi yn yr ochr oreu, a hyddwn yn cychwyn allan yn gynnar yn yr haf. Cyhoeddwn yn fuan yr amser y byddwn yn barod, a'r llwybr a gymiuerwn, fel y gallo y rhai a ddymunant rhoddi eu gwasanaeth wneyd eu hunain yn barod erbyn yr adeg. Derbyniwyd y symiau canlynol, yn ychwanegol at dreuliau y van:Clwb Radicalai(ld Cambridge, 5s Parch. F. E. Anthony, 108; W. M. Gane. Is Cei Newydd, Is; W. B. Lewis, is J. J. Farrant, Is A. B. Beavis, Is J. Anderson Is W. Round, Is G. Lockton, Is J. Abernethy, Is T. A. Rigby, 5s; P. Fleming, 5s Mrs A. B. Martino, £ 1 Parch. J. W. Black, Is T. Pickering, 2s 6d T. Johnston, C.C., 53 Isaac Holden, A.S.. 21 Miss Coveney, 5s; Capt. Milbourne, 5s Mrs Bryant, 10s 6d Parch. C. F. Aked, 2s 6d H Hawkins, 21 R. W. Gibbons, 2s 6d F. W. Hayes, 2s 6d Thomas Swallow, 2s 6d H. Roberts, Is C. Read, Is. n Cynnygir hefyd yng NGHYFARFOD Y GROGLITH, MOSTYN, wobr 12s. 6c. am y gan oreu (heb fod dros wyth pennill) ar "Y Ddaiar i'r Bobl," nen "lLawr a Landloriaeth," ar un o'r mesurau, "Gwnewch bob peth yn Gymraeg," Mi gollais y Tren," nea y Mochyn Du," cymhwys i'w chanu yn y cyfarfodydd a gynnelir o gylch y Van. Y cyfan- Ily soddiadau i fod yn llaw y beirniad, Derwenoo, Nantyreira, Llanerfyl, Welshpool. Mont prhn Mawrth y 1ge;. Ni wobrwyir oni bydd teil- yngdod. Argreftir y gân fuddngol, ac ef allai rai o'r lleill os ceir caniatad yr awdwyr, ac anfonir hwy o'n blaen i bob ardal y byddo galw am danynt, fel y (rallo y neb a ewyllysio en dysgu. o Gall y neb a fyddo yn dewis cefnogi y sym- mudiad hwn ohebu naill ai a Mr J. Hyder, 14, Southampton-street, Strand, London, neu a E. PAN JONES (Mostyn). [Bydd genym air i ddweyd yng nghylch yr uchod yr wythnos nesaf.-Y GOL.] I

CYFARFOD CYSTADLEUOL YSTRAD. At Olygydd Y JOURNAL. SVR,-Nid wyf wedi ysgrifenu dim dan y pen- awd uchod oddi eithr fy mod yn berffaith ymwy- bodol o wirionedd yr hyn a ysgrifenais a gwyddwn wrth ddechreu fod yn ammhosibl i Mr. D. a'i bartner ddieuogi eu hunain yng ngwyneb y cyhuddiadau, yr hyn sydd yn ddigon eglnr erbyn hyn; a chwareu teg i Mr. D,, ceisia "dynu ei ben trwy'r cebyst" trwy ddweyd "nad yw yn dewis gwneyd un sylw o r gystadleuaeth." Ond, atolwg, sylw o beth y mae efe am wneyd, gan nad oes a. fynwyf ag ef o gwbl ond yn ei gyssylltiad a'r gystadleuaeth I Nid perffeithrwydd datgan- iad. nid elfenau cerddoriaeah, ac nid gallu a gwybodaeth Mr. D. fel cerddor yw'r cwestiynau mewn dadl, ond yn hytrach ei anghyssonderau yn y dyfarniadau. Dyna'r ddadl. A pha beth a mewn dadl, ond yn hytrach ei anghyssonderau yn y dyfarniadau. Dyna'r ddadl. A pha beth a wneir ganddo, yn lie cyfarfod y cyhuddiadau yn eu gwyneb fel dyn ? Ceisio dangos ei fod yn feddiannol ar ryw gymmaint o wybodaeth gerdd- orol, ac y mae hono yn llawer llai nag ooddwn yn feddwl ar y dechreu, fel y caf sylui wrth fyned ym mlaen. Fel trochion ychydig o cold water soap, cydnabydda fy mod yn u\vyb->d beth yw neges cerddoriaeth i'r byd. Oredaf fy mod yn gwyhud mwy nag y carai efe ar hyn o bryd, a chredaf hefyd fy mod ynwybod beth yw neges a gwaith corddoriaetli i'r byd yn llawn cystal ag y gwyr ef beth yw neges a gwaith cvtiawnd-r yma. A chan nad pwy mor bell yr wyf o ddeall cerddor- iaeth i berffeithrwydd, credaf ei fod yntau yr un mor bell o weinyddu cyfiawnder i'r un graddau. Ond i wyntyllio tipyn ar wybodaeth Mr. D., dy- wedodd yn ei lythyr cyntaf, mewn cyssylltiad a'r solo baritone, nad oedd dim yn bwysigach nag ymgais i osod allan deimlad y geiriau ond yn ei lythyr duveddat, condemnia y ddau barti am godi hanner ton, er ei fod yn methu dweyd nad oeddynt wedi rhoddi dadganiad da o feddwl ac ysbryd y geiriau Ond ni wna ymgais y tro yn lie cyrhaedd yr amcan, felly cadwer mewn ton, a bydd siawns am feddwl (te ysbryd y gair," meddai, ond carwn yn fawr gael atebad uniongyrchol ganddo i'r gofyniad hwn yn ei lythyr tiesif Pa un yw y trosedd mwyaf-yru,,qis deg i osod allan feddwl y bardd, a chodi hanner ton yn yr ymgais hono, neu ganu seiniau anghywir, ac anwybyddu meddwl y bardd er mwyn cadw y cywair ? Codi hanner ton oedd pechod mawr ac anfaddeuol y ddau barti cyntaf, a rhuthra Mr. D. i'r wasg i gyhoeddi hyny, ond ni sonia air am seiniau anghywir y parti olaf. Dyna'r gwir. Pan yn siarad ar y prif ddarn, dywed fod yn ammhosibl i don fod yn wreiddiol pan yn codi neu ostwng. Pa beth sydd yn ei dadwreiddio, wys? Onid yr un yw y cyfansoddiad, er idd' > newid ei gyweirnod1 Os nad felly, pa fodd y mae Mr. D. yn gallu cys- y 11 soni ei hun yn yr hyn a ganlyn :—Yr oedd pob cystadlenydd yn cael dewis eu pitch ganddo yu y cwrdd dan sylw, ac nad oedd y darn yn wreiddiol yu y ddau, beth yw y rheswm sydd ganddo dros roddi dau ddewis l Golyger fod un yn cymmeryd y sol-ffa pitch i ddechreu, ac yn diweddu yn y concert pitch, sef hanner ton yn uwch, beth sydd a fyuo hyny â c,,wrelclcli,,Ide,) y darn ? Y mae y darn yn aros yr un, a dim ond hanner ton yn y cywair sydd wedi ei newid. Golyger drachefn fod un arall yn dewis y concert pitch i ddechreu, ac yn diwwidu yn y sol-ffa pitch, onid y w y darn yr un o ran cyfansodiliad eto, a dim ond gostvng- iad o hanner ton wedi ei gyfnewid 1 O¡¡d nid yw Mr. D. yn hyn yn gwneyd dim amgen profi yr hyn wyf wedi ei ddweyd am duio mewn dau Ilythyr o'r blaen. Nis gallaf uredu f"d Mr. D. yn ystyried ei lythyrau yn atebiad mewn un modd i mi, ac y mae yn eglur nad oes ganddo ddim i'w ddweyd drosto ei hun, neu ni fuasai hytli yn gadael y cyhuddiadau a ddygais i'w erbyn o berthynas i'w wybodaeth o'r prif ddarn heb eu gwrthbrofi, ac y mae ti anwybod- aeth wedi ei brofi yn Cribin y Sul diweddaf; ond na feddylied efe fy mod wedi dweyd y cwbl, o blegid nid wyf wedi son gair am ei feirniadaeth ar y pedwarawd, yn yr hon y dywedodd fod y I parti olaf wedi gwneyd datganiad mor dda nes iddo ef ymgolli yn y teimlad, ac wedi cael beirn- iadaeth oedd mor ddigamsynioi, eisteddndd g\da dweyd y cawsem wybod gan Mr Price pwy oedd y goreu a dyma Mr Price ar ei draed, a thyma gyfrol o yrnffrosticligyniniysg, ae wedi hyn y feirn- iadaeth, ac fe lwyddodd y brawd hwn i roddi pechod y cyntaf aryr ail, a phechod yr ail ar y cyntaf, a rhanodd y wobr rhyngddynt. A pha le y mae y canu yr ymgollodd Mr. D. yn y teimlad ? a llawer o bethau ereill a allaswn ofyn iddo. Wrth derfynn, carwn roddi cynghor neu ddau i Mr. D. Na ofaled i ba bwrpas yr wyf yn ys- grifenu na pha un a oeddwn yn y cyfarfod ai peidio ond yn hytrach gofaled fod yn fwy cysson y tro nesaf y caiff y fraint o esgyn "llwyfan cwrdd llenyddol;" er hyny, na feddylied fy mud yn ysgrifenu yn ddi-amcan 0 na y mae genyf amcan, a chaiff yntau wybod heth ydyw yn y dyfodol. Gwahodda fi i ysgrifenu dan fy enw priodol fel y gellir gwerthfawrogi fy ngalluoedd meddai ef. Onid yw fy ngalluoedd yr un mor werthfawr a phe buasai fy enw priodol wrthynt 1 Felly, ymfoddloned am y tro hwn eto. -Yr eiddoch, BAEITOX. [Nis deilliaw yr un daioni o fod yn rhy bersonol yn y ddadl rhyngoch a Mr T. Davies. Nid oes a fyn pa le yr ydoedd cyn y cwrdd crybwylledig, nag yn ei ystod, nac ar ol ei ddiwedd chwaith a'r ddadl.—GOL.]

BWRDD YSGOL CEINEWYDD. At Olygydd Y JOURNAL. SYR,-Ymcldangosodcl rhyw bump o gwestiynau o dan y penawd uchod i'r Parch. L. Roderick, Ceinewydd, yn eich papyr yr wythnos ddiweddaf. Gyda'ch caniatad, dymunaf ofyn ym mhellach iddo :—(1.) A ydych wedi dweyd with rywrai o'r lie fod person neillduol wedi medru dylanwadu ar Mr. Williams yr inspector yn erbyn merch y gweinidog a fu dan arholiad er vs tair wythnos yn 01 ? (2.) A ydych yn dweyd na chafodd y ferch uchod dditu chwareu teg Os ydych, ym mha beth ? (3.) Pa beth sydd gan f ich cynnorthwywr dysgedig i ddweyd am ei ymddygiad ? Ai tybed ei fod yn rhy wan i groesi ei gyd aelod cyndyn ? Beth am yr aelodau ereill ? A gollodd un ei balance of powe)- ? Diangodd y naill tu draw i Lundain, a methodd ddyfod yn ol erbyn nos Ian. Cyn dweyd rhagor, dysgwyliaf atebiad i'r uchod.-Yr eiddoch, LANTERN CYMRU.

CYFARFYDDIAD CWN Y TEIFY SIDE YN FELINDRE PENBOYR, Chwef. 16, 1801. Beth yw'r cyffro a'r bywiogrwydd Sydd i'w ganfod yma'n awr, Beth yw'r ysbryd nwyfus uchel Sy'n meddiannu bach a mawr Beth yw'r tyru, beth yw'r cerdded 'Nol a blaen fel tonau'r tide- Bywyd trwy Felindre esyd Meeting cwn y Teify Side. Dyma dyrfa fawr odidog, Gwyr ceffylau, a gwyr t'aed, Gwreng a bonedd heddyw n Life ddiail ar faes y gwaed Bellach, dyma start fodd bynag Tua Gallt-y-dinas draw, Ond yn hollol aflwyddianus; Nid yw'r llwynog ar un !law. Cyflym awd i Gallt-y-eribin, Yma cry nefolaidd gawn, Craffwch ar y llu edrychwyr 0 bob tu i'r geillt yn llawn Ust! gwrandewch, mae'r cry 'n cynnyddu, Dacw'r hounds o un i un Yn arogli mewn ffyrnigrwydd, Buau caiff ei dynged flin. Dystaw eto, dim i'w glywed Ond trwst dail o dan eu traed, Gwthio trwy y coed a'r drysni, Dyfal chwilio maent am waed Fe'i canfyddwyd ef yn croesi, Yna, Talli-ho yu groch 0 mae'r ladies yn enjoyo 'R ol cael glimpse ar gad no coch. Yna chwiliwyd Gallt Llwynbedw, Gallt yr Ogof wedi hyn, Mae'r bytheuaid yn eu hegni Wrth eu sodlau'n cadw'a dyn Dyma groesi a charlamu Lan i Fron Penrallt yn awr, Dyma yntau yn ei noddfa Briddlyd, bellder yn y llawr. Dyma ni yn cael ein hunain Bellach yn y lladdfa iym, Allan cawd y fox o'i guddfan, Pwy anghofia'r slaughter hyn Gorchwyl nesaf, rhanu'r ysbail, Y snail buddugoliaeth Ion, Yna, 'madael mewn llawenydd Wnaeth pub un yn iach ei fron. FOLLOWER. ——————BM—t—

Yn Godmanchester, ddydd Gwener, darfu i fasnachwr bychan, o'r enw Samuel Mason, ladd ei wraig, trwy ci churo yn ei phen gyda darn o bren. Yr oedd y ddyntB dros 70 mlwydd oed. Y mae Mason yn y ddalfa. Y mae bachgen 18 ml wydd oed yn aros ei brawf yn Birmingham am lofruddio geneth 15 mlwydd oed.

AT EIN GOHEBWYR. CLYWEDlGIOX. "-Gofynir i ni ddweyd mai nid Mr. A. S. Thomas (" Anellydd ") ydoedd awdwr yr hyn a ymddangosodd dan y penawd I uchod yn ein colofnau am yr wythnos ddiweddaf. —Y GOL.]

FERNDALE A CHEINEWYDD. Yr ydym yn dyfynu yr hyn a ganlyn allan o "Cwrs y Byd," misolyn dan olygiaeth Dr. E. Pan Jones. FERNDALE.-Blin genyf ddeall fod yr amgylch- iadau mor gythryblus mewn Eglwys Annibynol yma. Ni chredais erioed mewn diarddel aelodau dan amgylchiadau o anghydwelediad. Nid oes tuedd mewn diarddel i wneyd heddwch mewn eglwys, mwy na coercion mewn gwleidyddiaeth. Tybed fod y cyfeillion fydd mor barod i ddiarddel aelodau wedi medru iawn brisio gwerth enaid dros yr hwn y bu Iesu farw. TOWYN, CEINEWYDD.—Yr hyn a ddywedais wrth gyfeillion Ferndale sydd genyf i ddyweyd wrthych chwithau hefyd pobl y Towyn, yn unig yr wyf yn rhyfeddu mwy atoch chwi nag atynt hwy. Nid ydych yn ennill dim drwy ddiarddel pobl, ai nid ellwch oddef i neb fod yn aelod yn yr eglwys heb iddo fedru eich Sibboleth chwi ar bob pwnc, nid yw hyny amgen gwthio deddf unffurfiaeth ar ddannedd Ymucillduaeth. Gwn y bydd yn edifar genych i chwi ddiarddel y ddau frawd, a gellwch fod yn sicr fel eglwys,—o ran hyny hyd y gwelais i nid gwaith eglwys, eithr dau neu dri o LORDS fydd diarddel—na chydna- bydda Iesu mor diarddeliadau yma fel un o'r gwyrthiau a wnaethoch yn ei enw ef. Byddai yn well cadw cyfarfod gweddio na chyhoeddi ych- waneg ar y naill ochr na'r llall, os na bydd raid.

Gwel araith yr Archesgob yng nghyfarfod blynyddol y Church Defence Institution, Gor- phenaf 1883. + Mae yr haeriadau cwbl-gamarweiniol ar y testyn yma wedi eu dynoethi yng ngholofnau y Guardian, mewn cyssylltiad a Parliamentary Return tywyllodrus Mr Fowler, dyddiedig Mai 24ain, 1883. gystadlu i adeiladu capelau yn parhau, gan yr adeiledir lleoedd addoliad He nid yw yn bosibl gael cynnulleidfaoedd, ac yng nglyn a'r rhain, nid oes ragolwg resymol y bydd gweinidog sefydlog yn gyssylltiedig a hwynt. (I'w barhau.) Crugybar. A. S. THOMAS (" Anellydd").