Gwalia

Colofn y Dyddanion. Lie byddo'r beirdd a darewir fynychaf. T Gall gwallt d'yfu i faintioli chwe' troedfedd. Rhaid ediych yn mlaen os mynir myned yn mlaen. Nid dlli unrhyw awel i'r hwn nad yw yn hwylio 1 i nn 11 e. I Nid yw y Strand, Llundain, mewn llai na phum' plwyf. Buan y delir y Uvgoden nad oes ganddi ond un ddiangfa.. Gall yr hwn a elo i gyrchu gwlan ddyfod yn ol wedi ei gneifio. Nid oes dim. yn myned yn hen mor fuan a. oharedigrwydd. Ame-angyfrifir fod tua 340,000 o bersonau (y r enwau Smith yn y Derrnas Gyfunol. Boneddwr: "A ydych. yn gweithio pna ?" Baehgen y swyddfa: "Dim ond pan y mae fy meistr yn edryoh." Bloeddiiai un hen gymeriad yn ddiweddar mai maen yr athronydd ydyw gallu talu ar law. Ni waeth pa mor hyll y byddoch, gwna eicli cysgod lynu yn ffydsdlon i chwi, oherwydd y mae -mor hyll a chwithau. Boneddwr (wrth fachgen ar i ddeuddegfed flwydd): "Gobeithiaf y cynyddwch mewn doeth- ineb, gwybodaeth, a rhinwedd." Baohgen (yn foesgar) "Felly chwithau, syr." Daliwyd pigwr pooedau .a.'i law yn llogell bon- eddiges, a chymerwyd ef i fyny; a dywedodd ei fod yn adnabyddus a'r foneddiges, ac yn arfer cario pethau iddi na allasai hi ei hunaji eu cario. Anfonodd gohebydd ddam o farddor iaeth gyda'r geiriau, hyn: "Ysgrifenwyd y llinellau canlynol dros ddeng m 1 tnedd-a-deugain yn ol, gan un sydd ers llawer blwyddyn wedi huno yn ei fedd, yn hollol er mwyn ei ddifyiwoh ei hun." Gorchymynwyd Gwyddel unwaith gan ei feistr i lanhau y drych. Cjmerodd y gwydr o'r ffram, a e-hrafodd, yr arian byw oddiarno gyda chyllell; ac wedi ei ddyjhwelyd i'r ffram yn ol, llefodd "O! Mist&T Norton; ni wna y drych edrych Rhoddiodd swyddog Gwyddelig orchymyn, ar ol brwy-lr, i'r meirw a'r rhai oedd yn marw i gael eu claddu blith dryphlith. Pan ddywedwyd wrtho fod rhai yn fyw, ao y gellid eu harbed, atebodd: "Os y tea STIW i'r hyn a ddywedant hwy, ni wna yr un o honynt ganiatau ei fod wedi marw." Yn agos i Aberystwyth, mewn ffermdy bychan, trigai heci flwydd-dialwr o'r fyddin,-Rhingyll Berry wrt:1; ei enw-yr hwn nad. oedd ganddo ddim llai na naw o feibion yn y fyddin Bryd- einig. Mwy na hyny, bu gan yr hen batriarch hwn, yr hwn ei hun a welodd d'deugain mlynedd o wasanaeth, ac a aeth trwy ymgyrch y Crimea, dri o frodyr yn filwyr. Dro yn ol cwympodd boneddiges i'r afon, a neidiodd baohgen gwrol ar ei hoi, gan ei hachub a dygodd hi i'r lan. Estynodd; gwr y foneddiges swllt i'r bachgen. Ond yr oedd y dyrfa oedd wrth law yn edrych yn hynod o anfoddog wrth weled y boneddwT yn rhodidi eyn lleied. "O!" ebe'r bachgen, "peidiwch a beio y gwr boneddig, oherwydd efe a wyr oreu werth y wraig." Deisyfodd boneddiges ar Dr. Joihnaon i roddi ea farn ar waith newydd oedd hi newydd ei y&- grifenu, gan chwanegu, os na wnai. y tro, erfyn- iait arno i ddweyd wrthi, gan fod ganddi heiyrn eraill yn y tan, fel yn herwydd os na fyddai yn debyg o Iwyddo, y gallai ddwyn allan rywbeth arall. "Yna," meddai y doctor, wedi tori ych- ydig o ddalenau, "cyngboraf chwi, mam, i'w roddi yn y man y mae eich heiyrn eraill." Yr oedd clerigwr yn cael ei boeni yn. fawr, yn ystod traddodaad ei bregeth, gan bersonau ieu- aino yn chwerthin r. siarad. Yn hollol allan o •trnvnedd, o'r diwedd, dywedodd: "Nid wyf yn hoffi o gwbl ceryddu neb am gamymddygiad neu anmharch i'r cysegr. canys unwaith mi a wnaeth- um gamwri mawr. Yr oedd dyn ieuanc o'm blaen yn parh nu i chwerthin, ac i dynu gwynebau, ac yn esgeuluso difrifoldeb y dydd a'r lie. Ar ddi- wedd! y gwasanaeth, dywedodd un o'r diaconiaid wrthyf fed y dyn ieuanc yn ynfytvn, ac ddim yn gyfrifol am ei weithrediadau. Er hyny nid Wvf byth yn ceryddn neb o'r pwlpud, rhag i mi, trwy anhap, anerch ynfytyn arall." Ni aflon- yddwyd ar y gwr parchedig wedi hyny mwy. Y mse hen chwedl yn cael ed dweyd fed gwein- ;dog 7,-r Efengyl un tro wedi myned at ddrws y Senedd, s. gofyn i'r ceidwad am fyned i fewn. "Wel, os ydyójh yn rhyw weinidog- tramor, chwi gewch. "O! ydwyf," ebe'r gweinidog. "0 ba le, dros b8: wlad 1" ebe'r oeidwad. "O! o'r Nef- nedd," ebe'r igweinidog. "Priii yr ydwyf yn meddwl," ebe'r ceidwad, yn onesfc, "fod y wlad hon.~Vri cyfeillachu dim a'r wla.d hono." Fel hyn y dywedai Dutchman, yr hwn oedd wedi bod yn ymwneud a'r diodydd meddwol, ond wedi eu rhoddi i fyny, ei ha.nes: "Mi a ddywedaf wrthych pa sut yr oedd," meddai. "Rhoddais fy llaw ar fy mhen, ao yr oedd yno boen mawr: yna rhoddais fy llaw ar fy nghorph, ac yr oedd yno boenau cyffelyb. Yr oedd fy holl gorph yn boenus. Yna rhoddais fv llaw yn fy mhocedi, ac nid oedd dim ynddi. Yna. ymunais a dirwest; ac yn awr, nid oedd yna un poen yn fy mhen, ac yr oedd y poenau yn fy nghorph wedi fy .ngadael. Rhoddais fv llaw yn fy mhoced, ac yr oedd yno ugain o ddoleri. Felly, mi a arhosaf gyda dirwest."

CHWELL Y GWR OR GELL. SEF YSTRANdAU GWAS Y FFERAM. [Gan J. Owen, Lluidyfrydog.) PENOD IV. I Y OROWN. Na feddylied y darllenydd ein bod am didyfoda thafarn ger ei from eto yn y benod hon wrth idao ganfod yr enw uchod. Enw ydoedd trwy ba un yr adnabyddir hen fwthyn oedd yn sefyll o fewn tafliad careg i'r Royal Ram. Y peth mwyaf tebygol iddo gael yr enw yna oedd iddo fod ryw- bryd cyn yr adeg yr ydyim yn son am dani yn dafarn. Er mwyn eglurhad i'r darllenydd, &ef pa fsth o fasnach a geridl yn mlaen yr adeg y mae a fynom ni a hi yn yr hen fwthyn, dodwn ieod engraifft o waith yr hen Sion Williams, y saer, yn paentio y sign: — NANI PRISIART (On Sel Hire) TE Y BLUAN WEN A SNYFF, OOPHI, BAOO A BARA Y WERDDON, A CHIG MOCH OARTRA. I'r imasnachdy yna yr anfonwyd Elia gan Neli Ifaa y boreu dilynol wedi ymaadawiad Evan Prydderch i gyrchu i Bryneithin nwyddau cyf- addas at y wledd oedd i fod yno rai o'r dyddiau dilynol i hyny. Yr oedd cynwysiad y fasged a gariai Elis o'r hen faanaohdy yna y boreu hwnw yn amrywiol iawn, ao yn mysg yr amrywiol bet&au a geid ynddi yr oedd chwarter o snisin. Yr oedd Eilis wedi cael gorohymyn pendant am beidio anghofio hwn ganddi. Yr oedd Elis yn gwybod yT arferid dod a hwn i'r bwrdd pan fyddiai deiliaid y cwrdd wedi gorphen gwledda fel y gallai hon ac arall gymeryd o hono er mwyn eu cysur wrth glebran. Tra yr oedd Elis dan yr argraph yna prynodd yn y masnachdy y boreu hwnw werth ceiniog o bupyr, a ar y ffordd adreif fe gymyag- odd ychydig o'r pupyr gyda'r anisin gan hyderu na byddai i Neli gymerydl dim o hono tan ddiwrnod y wledd, yn yr hyn ni siamwyd ef. Bu Neli yn dra phrysur y dawmodau dilynoi i. hyn yn parotoi (yn ddirgelaidd i Elis yn ol ei meddwl hi) tuagat y cwrdd1 oedd i fod yno oyn pern ychydig, ond yr oedd cuddio llygaid un mor farcutaidd ag Elis yn ormod idldi. "Elis," ebe hi, ryw haner dydd ar ol cael y pethaui lieu y parotoadau uohod i drefn, "y xxao mmo& eiaieu i ti fyn'd i neges i mi y prydnawn yma. Gwna dy hun yn barod gynted ag y medri di 'rwan, was. Gwnaeth Elis ei hun yn barod ao aeth yr "orders" ati. "Twt, lol, fachgen, bedi'r golwg yma sytld arnat ?" ebe hi: "oni wyddost ti fod hi yn farchiiad pentymor yn Amlwch heddyw, ao oni fuaaet ti yn edryoh yn ddel yn d)y hen ddregs yno? Wel, ia., ddaru mi ddim deud wrth at ti mai yno yr oedd amaf eisio i ti fyn'd, ac y cawset aros yno tan y Wei, dos 'rwan ynta, ao ail wisga am danat yn> dipyn delach a fchyr'd a'r peth a'r peth i mi o'r siop a'r mop," ebe hi, ao ychwanegodd, "Tass Nel, Oefn y Ca.e, yn gweled y golwg yma arnat ti ni fasa hi yn dwad mewn milltir i ti." Nel, Oefn y Oae, oedd cariad Elia gan Neli Ifaa. Cymerodd Elis arno ei hun fod yn falch, iawn ganddo gael treulio prydnawn yn Amlwoh, a rhedodd o'r ty yn frysiog i barotod ei hun, yn 01 meddwl Neli Ifaa. Ond yr oedd Elia wedi deoll y cast a geisiai Neli ei chwareu ag ef y prydnawn hwnw. Ei gael ef yn ddigon pell o olwg y gweithrediodau a gymerai le yn Bryneithift y prydnawn hwnw dedd prif amoan Neli, rhag ofn y ITuaaai ef yn dywedyd yr oil wrth. Evan Prydderch pan ddeuaii hwnw yn ol. Yn lie axiyned yn oi i gorchymyn Neli fe ymguddiodd Elia yn Bryn- eithin y prydnawn hwnw i wylio pob aymutKad a gymerai le yno. Pan oedd oddeutu dau neu dri o'r glooh canfyddai Elia rai o'r gwahoddedig- ion yn gorymdedthio i fyny am yno. Pan feddyl- iodd Elis eu. bod oil wedi cyrhaedd cyfododd o'i ymguddfa ac aeth yn lladradaidd at ddrws y ty. Weidi oyrhaedd yno, clywal Neli yn uwch ei chloch na neb o'i chyfeillesau yn dwndwr ar draws ao ar hyd, ao yn oyroell y rhai hyny i wnoud cyfiawnder a'r danteithion oedd o'u blaeoraau. "Dowch, dowoh, Mari GxyflycJd, tydaoh chi'n byta dim gwerth, a be da chi'n feddwl o'r eremr pogau yma, 1" "Sut yr ydach chi, Nani Prisiard, yn leioio y teisencd jam yma neis i?" "Gycnwoh chi dipyn rhagor o'r dartan gweberis yma, Reti WiliM 1" "Welai i nad, dyda chi, Oa.trin Huws, ddim yn lecio y bara cyrants yna. Deudwch, gai i estyn y darta.n gwsberis yna i chi yn eu lie nhw ? "Fyddiai inau ddim yn lecio bara cyranta chwaith .&r ol i mi glywad Doctor Dafis yn de-iid eu bod nhw yn glen am godi cricymala yn fodia traed pobol, ac yn wir yr ydwi yn cael poen oddi- wrth un o fodia nhraed ers blynydldoedd: greda i mai byta gormod o fara cyranta ddaru mi pan oeddwn yn hogan ? Mi yris i yr hen lafn Gin Elis yma i Amlwch i dreulio y prydnawn yma. Mae o yn ddigon pell o'r golwg yn fano. Mi fasa y cena wrth ei fodd yn cael chwidlo am hyn wrth miatar, achos mi wn i y buasai yn dda ganddo gael dweud rhywbeth yn fy erbyn, ond tydi trin I hen gono fel Elis ddim. mwy gen. i na throi llinin am fy llaw, ferohed." Dyna ran o areathiau Neli If as a glywodd Elis tra yn gwrandaw wrth y dirws. Pemy-niodd Elia am ychydig, a phen- derfynodd y gwnad rywbeth a roddiai gynhwrf yn eu plith a dyrysu eu holl rialtwch. Gwyddai fod rhai o ddillad ei feistr yn cael eu cadw mmewn ystafell yn y ty, y gallai fyned iddi heb dynu sylw y gwahoddedigion oedd yn y parlwr gan Neli Ifas. Mentrodd yno a chafodd hwynt, sef llodrau a chot a'r hen het lwydlas gyda'r brethyn du oedcl ami, yr hon oedd yn caed ffafria-eth fawr gan ei pherchenog, oblegidL md ai efe 1 itair na marchnad hebddi. Wedi eu d!wyn hwy i le pri- odol ymwisgodd Elia ynddynt gan roddi yr hen het am ei ben. Nid oedd Elia yn gaJlu llenwi dillad ei feistr. Nid oedd v llodrau yn owniod iddo ond yn unig mewn amgyichedd: y got oedd yn ormod iddo, ond gwnaeth Elis y diifyg yna i fynu trwy roddi gwair ar benau ei yagwyddau ac ar ei ochrau nes yr oedd yn edrych o ran ei gorph yr umi ffunud ag Evan Prydderch, ond yr oedd ei wyneb eto yn ei fradychu. Yn y fan hon cofiodd fod ganddo ffugwyneb (mask). Gwnaeth ychydig gyfnewidiadau ar hwnw nee yr oedd mor debyg i'w feistr ag oedd modd. Yn y diwyg ymsa yr aeth Elia aty ty a aafodd o flaen ffenesir y parlwr. Bu aim ychydig cyn cael ei ganfod gan Aelodau y owrdd clebran oedd o'r tumewn, ond ooh! can- fyddasant Bran Prydderch yn syllu &mynt drwy y flemeetr. Dychrynodd Neli yn fawr ac ni wyddai pa beth oedd yn ei wneud, tra yr oedd ei chyfeilleaau yn diengyd allan drwy ddrws y cefn. Canfyddodd Elis y rhai hyn a'u bod yn myned allan drwy y cefn. Aeth yno gynted ao y gallai, ond yr oedd dwy o honynt wedi cael allan cyn iddo gyrhaedd yno. Penderfynodd yntau atal y nesaf a geisiai ddianc y ffordd hon wedyn; ond pwy oedd y nesaf yma. ond Beti Wilias (yr hon oedd ddim yn lecio bara cyrants Neli Ifas). Dynes fawr gref oedd hon, a rhoddodd y fath hergwd i Elis nee yT oedd yn mesur y llawr pan geisiai efe ed hatal rhag myned allan. Cafodd Elis ei svfrdanu gan y cwymp yma, fel y caw- sent; ddiengyd allan oil heibio"iddo, ond ni bu efe yn hir ar lawr; cododd, ac yn ei ffyrnigrwydd aeth ar eu holau gan gymeryd pastwn yn ei law. Ni waeddodd amynt rhag iddynt adwaen ei lais. Gwelsant hwythau fod hen ddyn Bryneithin yn eu hymlid hwynt. Ar hyn rhai o honynt a redasant, ond Beti Wilias a fynai ddangos ei gwroldeb yma eto trwy ddweyd gan gau ei dwm, "Evan Prydderch," ebe hi, "os doi di gam ar yn hola ni do mi tafla idi dros yclawdd yna weldi." Gwnaeth hyn i Elis droi yn ol, ac yr oedd yn gweled' ei fod wedi llwyddo i ddrysu y cwrdd y prydnawn hwnw ac i daflu yr hen Neli i gryn drwbl. Olywodd Elis yr heil ferched yn ei rhoi hi yn hallt ar Neli am iddi eu tynu hwynt yn* o ywbl oni buasai hi yn sicr fod ei mheistr yn ddigon pell o'r cartref. Yr oedd y snisin yn grweithio i'r dim, achos yr oedd pob un o honynt yn cael cysw ao yn cael anwyd yn anghyffredin wrth fyned adref y prydnawn hwnw. Ond beth am Evan Prrddereh, druan, wedi myned i ffwrdd o afael un ffrwgwd, a dyna un arall yn ei ddisgwyl pan ddaw yn ol.

PURE COCOA is a Perfect Food-the addition of drugs only deteriorates it. The "Lancet" says: "CADBURY'S COCOA represents the standard of highest purity."—The public should be wary of mixture*, and the plausible argu- ments used to promote their sale.

Rhai o Frodorion Mon. Y Diweddar R. T. Parry, Dodgeville, a'i Gyfoedion—Rhai o Gymiy Enwog Llan- rhydidlad a'r Cylch. Yn marwolaetb Mr Parry, collais un o fy nghyfeillion mwyaf ffyddlon, er na chefais lawer c'i gyfeillach bersonol yn yr America-dim ond cyfar- fod mewn rhyw bump neu chwec'h o gymanfaoedd ac yn Eisteddfod' Ffair y Byd, a phan yn cyfarfod felly byddem yn cael amser difyr wrth son am yr amser gynt, ac am hen gymeriad.au "noble" oeddem yn eu: hadwaeni pan yn blant—coffa da am danynt. Byddtem hefyd yn arfer bwrw golwg dros y plant oedd yn gwneud i fyny yr ysgol yn Llanrhyddlad pan oedidem ni yno, a mawr y mwynhad fyddem yn ei gael yn y ffaith lod, cynifer o'r bechgyn a'r genethod wedi gwneud eu mai-L-rha-1 yn Nghymru, eraill yn Lloegr, rhai yn America, ac eraill yn Aw&tralia. Yr oeddem trwy y blvnyddau yn gohebu a'n gilydd, ao ni fyddiai traiddi ddim a ystyriai ef yn bwysig mewn na; bj-d nac eglwys, ac yn enwedig os byddai a fyno ef a hwy, na. fyddai yn anfon gair i mi, ac yn gynredin yn gofyn fy marn. A'r peth diweddaf a wnaet-h. cyn gadae^ y byd yma oedd dechreu ysgrifenu llyth.yr ataf, ond ni allodd ei orphen. Mae yr hyn a ysgrifenodd genyf, wedi ei anfon. i mi gan ei anwyl Anna. Yr oedd fy nghyfaill o deulu adlnabyddus a chrefydJol-ci dad, Richard Parry, Llanfflewyn, yn flaenor yn Xhapel Llanrhyddlad, pan oeddwn i yn. fachgen; ond wedi gwneud "Ysgoldy Mynydd Mechell" yn gapel, ac i eglwys -gael ei ffurfio yno, symudodd ef a'i holl deulu, gan ed fod yn: nes iddynt na Llanrhyddlad a Mr Parry oedd y blaenor cyntaf yn Jerusalem, oherwydd dyna yr enw a rowd ar y capel yn lie "Ysgoldy Mechella dyma y modd y bu. Yr oedd Mr R. Parry mewn penbleth pa enw i'w ro'i ar'y capel, ac mewn ymddiiddlan a'r Parch James Donne, Llangefni, "Gelwch ef yn Jerusalem," meddai Mr Donne, ac felly y bu. Bu Mr Parry yn swyddog ffyddlon yno hyd nes iddo symud i'r wlad hon tua'r flwyddtyn 1857. Nid wyf yn cofio dim am gymwysderau y tad fel blaenor. Yr oeddwn yn rhy ieuanc i allu ffurfio barn am da.no: ond cofiaf yn dda ei fod yn cael ei I ystyried yn wr duwiol a ffyddlon a. chredaf hefyd ei fod- yn meddu ar lawer o gymwysderau i lan-w y swydd bwysig. Yr oedd blaenoriaid eglwysi Mon yr adeg hono, fel ar bobadg, i raddau yn ddynion enwog mewn gwybodaeth a medr i arwain yr eglwysi, a chredaf nad oedd eglwys Llanrhyddlad na.'i swydd- ogion ryw lawer ar ol i'r eglwysi eraill. Yr oedd yno un blaenor, fodd bynag, oedd yn cael ei ystyried i fyny a'r goreuon mewn gwybodaeth, sef William Owen, Ysguboronwy. Yr oedd yn yr eglwys hefyd ar y pryd, ac ar ol hyny, chwiorydd oedd yn meddu ar wybodaetb fyddai yn synu ao yn creu arswyd hyd yn nod ar bregethwyr. Yr oedd Mrs Hughes, Penyrorsedd, felly mewn moddueillduol. Pan oedd y Parch Thomas Roberts, Ysbyty (Caer yn awr), yn myned ar daitb trwy Fon, cyrhaeddodd1 dy capel Llanrhyddlad yn gynar,ac yr oedd Mrs Hughes hefyd yno yn gynar, ac yn ol ei harfer aeth i'r ty capel a dechreuodd ymgom rhyngddynt, a dechreu- odd holi Mr Roberts am lyfrau ac awduron, ac am ei syniadau ar wahanol faterion, nes creu arswyd ynddo, fel yr aeth: o'r neilldui i ofyn am nerth adL newyddol i allu dweyd gair, gan sibrwd wrtho ei hun, "Os ydyw y merched vn y fan hon mor ddeallus, beth am y dynion?" Ond pe buasai y brawd yn ei hadnabod, yr oedd' Mrs Hughes yn uni oedd vn meddu v cydymdeimlad llwyraf a'r pregethwyr. Wei, dyna y fath eglwys y dechreuodd fy nghyfaill ei yrfa grefyddol ynddi. Gyda llaw, nid yn ami mae yr un eglwys wedi cael y fraint o weled cynifer o'r rhai a fagwyd' ynddi w,edt codi yn swyddogion eglwysig. Un oddayno oedd Mr Edward Parry, Caergybi. am yr hwn y dywedai y Parch John Pritchard, Amlwcli, nad oedd wedi gweledj yr un blaenor na gweinidog oedd yn gallu arwain y seiadau yn well, os cvstal, ag ef. U11 oddiyno hefyd oedd Mr John Hughes, Lerpwl, gwr oedd ar un. adeg yn sefyll yn agosaf o neb yn ei allu a'i ddyl-anwad i'r Parcbn, Henry Rees a John Hughes yn eglwysi Lerpwl. Fel yr oedd eglwys Llanerohymeddl yn enwog am fagu pregethwyr, felly Llanrhyddlad am fiaenoriaid; hawdd fyddai i ni eti henwi yn Nghymru, trefydd Lloegr, a'r wlad hon. Nid wyf yn cofio ond rhyw ddau o'r plant a godwyd i'r pwlpud, sef y diweddar Barch Robert Edwards. Uanfechell, a'r Parch Hugh Foulk Williams, West Bangor, Pa. Mae yn deg 1 mi ddweyd mai o eglwys Llanrhyddlad y daeth y Parob R. W. Jones, Corn- wall is, Oregon, i'r wlad hon, ac iddo ddechreu pre- gethu yn Pennsylvania, yn fuan ar ot dod1 drosodd. Daeth R. T. Parry i'r wlad hon pan yn ieuanc. Cofiaf yn dda i mi fyned gyd.a'm cefnder, Owen E. Thomas, Ty Wiani (Lime Spring, la., yn awr), i Jerusalemarnos Sadwrn i wrando y Parch David Jones, Caernarfon. Yr oedd fy nghefnder yn llawn iawn o ysbryd America., ac felly hefyd R. T. Parry, a dyna oedd eu byrnddyddan ar y ffordd o'r odfa; ac yn lied fuan ar ol y noson hono, gadawodd y ddau wlad Mon am America. Cafodd fy nghyfaill fanteision addysg lied dda, a gwnaeth yntau y defnydki £ oreu o'r manteision hyny. Yr athraw oedd un John Lewis, gwr un fraich, Bedyddiwr selog, ond call, ddaethai yno o sir Fflint. Yr oedd yn ddVIl: hynaws a charedig, ac yn cael ei h-o.ffi gan bawb, ond am un peth, a chrecdaf mai y wraig oedd ef wedi ei gael oedd fwyaf yn y camwedd 'hwnw. Pan ddewiswyd y ddau, Pupil Teachers cyntaf yn Llanrhyddlad, yr oedd yno bedwar yn ymgeisio am y swydd, sef R. T. Parry, William Williams, Tyddyn, Owen Griffith, Tyn'rodyn, a William Thomas, Hirgraig. Yr oedd syniad lledgyffredin mai y didau gyntaf fuasaj yn cael eu dewis, ac yr oeddynt hwythau eu hunain wedi myned i gredii hyny. Yr oeddynt rai blyn- yddau yn ihyn u,a-r ddau olaf, ac yn cael eu hystyr- ied yn well ysgolheigion. Yr oeddynt hefyd yn feibion ff arm wyr, ac yr oedd hyny yn rhywbeth, tra. nad oedd y dda,u olaf ond meibion i seiri meiai; ond wedi yr arholiad, er syndod i lawer. y ddau ddaeth apan, yn flaenaf oedd Owen Griffith a William Thomas. Mae yn lied debyg pe buasai wedi digwydd. vn wahanol na fuasai R. T. Parry wedi dyfod i'r wlad hon; ond yma y daeth, a chafodd fyw yma yn ddigon hir i brofi ei fod yn Americanwr, ac yn amddiffynwr i'w wlad fabwys-iedig, mewn meddwl, gair a gweithred1. Yn 1862,, ymunodd a byddin y Gogledd, er amddiffyn y Talaethau Gogieddol, a rhoi y gwrthryfel i lawr! a chafodd ollyngdod an- rhydeddus yn Mehefin, 1865. Ar ol hyny bu yn dal amryw swyddi o bwys, ac nid y lleiaf oedd bod yn cashier mewn bank am dros 23 o Bynyddau. Yr oedd vn wr o ymddiried yn mhob cylcli. Fel crefyddwr a blaenor Methodist yr oedd yn un o'r rhai mwyaf ffyddlon i'w eglwys, i'r Cyfarfod Misol a'r Gymanfa. Yr oedd yn cael mwynhad yn ngwaith ei Arglwydd; ac 1 m tyl) 1 yr oeuu n addfedu ers amser i adael y byd yma. Yr oeddwn yn gweled hyny yn mhob llythyr o'i eiddo, ac yn enwedig felly ar ol iddo golli Mrs Parry. Nid oedd vr amheuaeth leiaf yn ei feddwl ef am gyflwr ei anwyl briod. Yr oedd ef yn sicr ei bod hi wedi cyrhaedd y Ganaan nefol; ac ar adegau byddai jn teimlo yn awvddus am gael ei ollwng a myned ar ei hoi hi, a s'icr genyf iddo gael mynediad helaeth i "Dy ei Dad." Wrth daflu fy ngolwg yn ol rhyw 46 0 fiynydd- oedd, a meddwl am y plant oedd yn cydgyfarfod yn ddyddiol, tua 150 mewn nifer. yr wyf yn eu portreadu v foment bon. DjTia y bachgen tal teneu, braidd yn' llonydd, nid ydyw yn boblogaidd iawn yn mhlith y pla.nt, nid ydyw yn enwog fel chwareu- wr, mae yn tueddu at fod ar ei ben ei hun ond fe ddaethi yn enwog ar ol hyn. Nid ydyw yn neb Ua.i na Golyddan. Mae y nesaf yn un tra-gwahan- oi. Mae gan. hwn ryw allu i fod yn boblogaidd gyda phob dosbarth. M;wi yn dysgu yn gyfljm, ac yn chwareu ei IioU egni. Mae yn Hawn b-wyd gyda phobpeth, ac vn mhen amser mae yn cael ei I adwaen fer loan Maethlu. Yr oedd y ddau yn Hen- orion a beirdd o fri, ond bu y ddau farw yn leuainc. Yr wyf yn cofio un boreu gweled dyn tua 11 oed yn dyfod i'r ysgol. Yr wyf yn cofio ei wisg, ac yn cofio ei fod yn cadw ar ei ben ei hun braidd yn hollol, ac na fyddiai vn sefyll i fyny gyda'r un o r dosbarthiadau. ond yn cael ei wersi ar ei ben ei hun. Yr oedd newydd symud ei gorlan oddiwrth y V.C. at y Bedyddwvr. Yn Llanfachraeth y cymer- odd hyny le. Y r ooddJ yno yn gtfeithio ar ei grefft. Mae yn debyg mai dyma y mwyaf enwog ar un ystyr fu yn Ysgol Llanrhyddlad. Nid oedd hwn yn neb llai na'r Parch Hugh Jones, D.D., Llan- gollen, gweinidog ac at-hraw enwog gyda r Bedydd- wyr. Bu yntau farw yn ddyn canol oed. Owen Griffith, ar ol gorphen ei amser fel pupil teacher, a aeth i Fangor, yna i'r Bala, wedi hyny 1 Edinburgh, a bu yn athraw yn Ysgol Llanrhyddlad am dros chwarter canrif. Ymneillduodd yr haf diweddaf. Mae yn hen lane parchus iawn gan bawb; mae hyd yn nod y merched yn edmygu ei allu i bobpeth ond i gael gwraig. Mae iddo luaws o gydnabod yn Swydd Oneida, ac yn eu plith Robert Owen, Whitesboro. a John Owens, sydd yn ilaenor vn Oriskany. N.Y. William Thomas, fy nghefnder, wedi gorphen ei amser yn yr ysgol, a symudodd i Lerpwl; a thrwy ei fedr a'i ofal mae wed.i dyfod y Cymro cyfoethocaj yn y dref, ac wedti prynu lluaws mawr offermydd vn Mon. Bu yn' Faer Bootle, ac vn Uchel-sirydd Mon, Mae yn flaenor o gryn ddylanwad er y flwyddyn 1868. Efe ydyw trysorydd caBgliad. mawr diweddv ganrif. Efe hefyd a brynodd1 lyfrgell Dr. Owen ThomaB, ac a'i cyflwynodd 1 Goleg y Bala, Mae yn awr yn adeiladu ar ei gost ei nun ysgoldy yn Llanrhyddlad, a bydd yn anrhydedd i'w hen ardal ac iddo yntau; ac er ei holl ddvrchafiad a 1 gyfoeth, gallaf sicrhau ei ben gydnabod sydd yn y wlad hon, nad, oes dim wedi troi vn e ben; mae yr un heddyw a. phan oedd yn, fachgen yn Llan- rhyddlad.. Wrth ddiweddu, dymunwn gofio at frawd, chwiorydd, plant, a pherthynasau fy hen gyfaill vmadawedig, a'u cynghori i gymexvd1 cysur: mae R T Parrv mewn gwlad well nag America. y T. SOLOMON GRIFFITHS.

Y Golofn Farddol. Er cymaint a bendrona rhyfel Deheubarth Affrica ar y beirdd y dyddiau hyn cafwyd y cynyrehdon, a ganlyni oddiwrth ddau o honynt:— j Nid byth y ceidw'r diawl ei was.—Er yn destyn I hyllag eto'n gymeradwy. Y Bwthyn Gwyn.—Derbyniol. Y Rhosyn.—Cymeradwy, er yn anamserol. Genedigaeth Crist.-Derby-niol, ac amserol. CYNAN. "NID BYTH Y OEIDW'R DIAWL EI WAS." Esterbazy sy' ar sedd'—oes boenus Benyd am dair blynedd: Hyn ym hawl i un an-liedd, W na. ddaragan ei ddTygedd. Rhy fyehan yn mhrawf, ei aches—n ga/dd Yn gosb, mac'n ymddangos: Iddo bach ydoedd, heb os, Y ddirwy sydd i'w aros. Diail adsain dtledswydd-fuaiiii Rhif-osod y dengmlwydd, Ac ndd1 'tair yn. anair nwydd O'i feflau yn gerf aflwydd. Drwyddo ef y diraddiwyd,—drwy effaith, Dreyfus a gamgosbwyd Yntau ei hun i'r un rhwyd Yn gvfiawn iawn a gafwyd. Ail adgas lud-as ydoedd-yn hofti Tan ufferni trwy'i' gylchoedd A hen, flin lID aflam oedd, .Athrodus ei weitlwedoedd. Trosedid mall Esterlnasry,—-yn fodlus Y canfyddwyd hyny Ei fyw hyllig geoir felly l'w dras yT): benyd a dry. Da genyf yd$w ei gyni,—a da Ei fod ef yn poena: Boed ei boen yn hoen i ni 0 eorwvddor vw'm gweddi.. MEIRIADOG. Y BWTHYN GWYN. (Ton "Bedldl y Morwr." Mewn tawel fan yn Nghymru fad, 'Roeddi mam a thadi, mewn bwthyn gwyn, A phob cysuron ar eu rhan Tra'n byw ar lan grisdalaidd lvn Eu plant chwareuent ar y ddol, 'Toedd dim yn ol i'r dedwydd rai, A gwen rbagluaiiaeth yno'n stor Fel llanw mor heb arno drai. I'r 'bwthyn gwyn 'roedd blodeu tlws 0 .gylch. ci ddrws y tyfai rhain, Tra'l' gwcw lwyd'-las gyda'i cherdd, 0 r goedwig werdd, rho'i swynol sain: Pan ar yr aelwyd byddai'r plant, Pob un, a.'i. dam't, mewn uchel chwatth, Heb feddwl dim fod gauaf blin I dd!od i'w trin mewn arall draeth. O'r bwthyn gwyn un boreu dydd Daeth newydd prudid-1-2roedd hyn yn ffaith, I amgau creulaw-ni gydia'i wyn Gymeiyd un o'r dedwydd saith O! Wili 'r hynaf un or plant, Aeth hwn i bant yr oerwedd fedd O'r bwthynaeth un rhosyn gwyn, Newidiodd hyn sirioldra'u gwedd. Y bwthyn gwyn sydd' heddyw'n wyw, 'Toes neb yn byw tu fewn i'w fur Fe aeth o'i ael^wyd anwyl ef, At Dduw i'r Nef, wedldiau pur; Nid oes i'r bwt.hyn ardd fel cynt, Aeth deifiol wynt a''¡' ffr", hau per, Yn h d 'r plant, y fam a'r tad, I harddu'r wlad goruweh y ser. G. HUGHES (Rhoog.at). Y RHOSYN. Dymunol wel'd am enyd—ei wen deg, Lawn o dwf a bywyd Heulwen glaer wna'i wely'n glyd, Acliles wna'i ruddiau'n gochlyd. Cwm Aber. JOHN MORGAN. GENEDIGAETH CRIST. Dyma'r diwrnod disgwyledig, Dydd Nadolig, wedi d'od; Dydd y ganed Ceidwad ini, iJeehaduriaid gwael eu nod: Caned nef a daear hefyd Fythol glod i'w Enw Mawr, Am Ei ymostyngiad grasol I gofleidio llwch y llawr. Ceidwad ini mewn tymhestloedd, Ceidwad ini rhag y tan; Ceidwad Dwyfol ddyry allu Yn y gwyll i seinio can Mewn gofidiau a thrueni, Canlyniadau pechod cas, Minau ganaf yn y gobaith Sydd yn ngwaith Ei Ddwyfol ra.s. Ebenezer. R. G. PRICHIARD.

Amrywion Barddonol. OCHENAID. Unig arllwysiad enaid,—danghosiad 0 annghysur dibaid Arwydd o gur pur nas paid, A chiyni, yw ochenaid. Llangristiolus. EVAN JONES. ENGLYN A wnaed ar ol gweled dynion yn gosod colofn o fynor gwyn ar fedd hen feddwyn du. Rhoi mynor am ei ariedd;—i'w osod Yn dywysog rhinwedd! Dowch newidiweb ei nodwedd— Peint o fir uwch pant ei fedd. Llanfair, D.C. H T. ENGLYNION A adroddwyd wedi gwrando y Parch W. 0. Jones. Aber, yn. darlithdo ar y "Ddynes Newydd," yn N ghapel y Wesleyaid, Hirwaen, ger Ph-Lith).m.. 'E rodidwn gynghor adkias-i wron, "Cariad a phriodas," A dsienir yn mhob dinas— W. 0., dybla hi was. Geir sail i stori'n ddiau—mae rhyw son. Mawr y swynir yntau A rhyw ddydd gwelwn ryddhau Hwn o. line yr hen lanciau. J'r Aber daw meinir heib-lo-.a thry Ei threm yn sly arno Wele, cawni olwg hono Yn hwylio'n dan ei lon'd o. I fyw a benyw beunydd—yr hwylia Wedi 'r helynb dedwydd Byd difai, a phob da. fydd', Yn nhy ei "Ddynes Newydd." I-Aaiifair, D.C. B.T. MARWOLAETH TWM OR NAXT. Mawr yw'n pwys, Ow marw ein pen—da Doethaf Faixld ofegywen; [ethol Torwyd, man priddwyd mewn pren, Dwrn de cadernid awen, Tomas Edwart, mwys ydynt-ei gerddi, Ac urddas sydd iddynt; Aur coeth1 yw ei eiriau cynt. A'i ganiadau gwin ydynt. Llifeiriodd awen a,mgenaeli-oi ben Na'r byd, a pharotach Ni wisgodd, ni urddodd iach Pdawn natur Fardd1 hynotach. Awen yn fachgen a fu—i'w feddiant, Fe wyddai ddawn canu Gwnai rediad ei ganiad gu Y"n odliad fel anadlu. Mae "Clio" 'n suddo tan sel—o'i dewi Naw duwies sy'n dawel; "U rania." mewn cuddfa eel, A "Minerfa" mewn oerfel. 0 ddyn, ni fu dyn fwy clonia,u-o fardd, Ni fu well plethiadau; r o .gryfder nid dewrder dau, 0 fawr nert h. fn'r un yrthiau. Gwybodaeth helaeth hylwyr—dderbyniodd Arbenig a chyflwyr (iwniaf lawn gwe awen lwyr, T'rawai'r sain trwy wir synwyr. Bwriwyd i glai Chryd, glo cledd—cu goryi Cawg aur y gynghanedd Un o'i fa.th awen ni fedd, Nen twr wedi'r Nant orwedd. BARDD NANTGLYN. DYDD NADOLIG. Mae murmuron o lawenydd Dydd Nadolig yn nesau, Ac mae miloedd o aelwydydd Trwy'i didylanwad yn bywhau Mae prophwydi gwyHau llawon Yn ei gyfarch gyda. hwyl I Ysbrydolir can ac awen- Caina Gobaith ar y gangen Cjn yr Wyl. j Plethir cangau'r hen gelynen I goroni'r hyfryd ddydd, Llawenheir tyrfaoedd angen Wrth ei borth yn. disgwyl sydd Tania ei ddyfodiad gwiwdeg Allor mawl yr enaid gwiw, Hyfrj-d wyl i gofio'r aaeg Y derbyn iodd daear anrheg Fwyaf Duw. Dyma, ddydd y wledd glodadwy— Cyfreithloni iach fwynhad, Try bendithion pur yr arlwy A'i chyflawnder yni foddhad Dydd i g:\riad yn ei burdeb Ddisgwyl i'w anwyliaid gwrdd, I'w niytiwesu, mown anwyldeb 0 bryderon absenoldeb At y bwrdd. Pan y daw yr wyl eleni A'i lhuvuiydd rhydd a. rbad, Adgof atii;.111 fydd yn chwerwi Llawer aelwyd yn ein gwlad; Meibu cin-LI y bydd: rhywrai— Yn y gan bydd acen gloff, Cofio rhywun a ddyddanaI- Gwel'd y gadair lle'r eisteddai Rhywun hoff. Pan bydd mawl anthemau'r dda(-a.r Yn dyrt-hafu tua'r nen, Fe geh gwtdtd pwysau ga.lar Wedi ( ryimi llawer pen A thrwy r bylchau d'orodd ;uigau, H"d (-.il'inu'ii serch am hedd, At orweddfan perthynasau; Anwyl,-roddwyd cyti vgwyliau Yn y bedd. Tïr cyfoet'hog, a'r boneddig, Sydd yn byw dan wenau tfawd, Meithrin y.sbryd y Nadolig, D)-r(t 1 ik] 1 i loni'r tlawd; Gad i haul dy gydymdeimlad Wenu'n gynes yn ei gell; Gwna di hyn, a bvdd dyfodiad Dydd Nadolig i dy brofiad Filiwn gwell. Dyna yw llawenydd dacar, Rhan o'r prtidd- a rhan o'r llon- Phiol hedd, a chwpan galar, Yn wastadol ger ein bron Ond trwy'r lloniant cjTnysgedig Treiddia lefain iachus hwyl, Daw adloniant eneiniedig Yn ngorfoledd cysegredig Dydd yr wyl. Hwylier tanaii crwth a thelyn I adloni calon drist, Llunied awen gan ac englyn I faw rli.au Nadolig Crist; Y fawreddog wyl groesawn Bellach ag iiddolgar drem Am ei hystyr gorfoleddwn- Llawenychwn oil, a chofiwn Bethlehem. Cemaes, Mon. RHYDFAB.

AT Y BEIRDD. Arsyllydd.—D.'olch. Bydd yn dda genym gael eich penillion ar y "Nadolig," mewn pryd in rhifyn o fiaeni yr wyl. Deallwn y cynygir gwobrau o 5s (laf), 3s 60 (ail), 2s 6c (3ydd) am y tri englyn. goreu i "Ddrydws Cerrigdiuon" yn Nghyfarfod Llenyddol Capel Mawr, Llangristiolus, ddydd Calan. Y beirniad ydyw morwtllt.

Llys Manddyledicn Ffestiniog. Cynhaliwvd y Ilys hwn ddydd Mercher, o flaen ei Anrhydedd y Barnwr William Evans. Da,eth lluaws mawr o fan achosion o flaen y Barnwr mewn ffurf o apeliadau a cheisiadau am anfon personau i garchar ami ddyled. Nid yw ei Anrhydedd yn gwneud archeb i garcharu neb ond par. y bydd prawfiooi hollol glir o'i flaen y gall y sawl fydd mewn dyled dalu pe yn ewyllysio gwneud hyny. Alewn un cais o eiddo Iuddew cylch- werthol ofynai am garai o groen dyn ieuanc yn achos "vatch," chwedl yntau, caiwyd fod yr oriawr wedi ei rhoddi i'r ceisbwl i'w gwerthu; ond daliai yr Iuddew na wyddai ddim am hyny Awgrymodd y Barnwr fod yn rhaid iddo gael rhagor o fanylion, a. bod y dyn i gael cyfle i dalu am ei fwyd yn gvntaf cyn meddwl am dalu am "vatch" oedd wedi ei chymerydi oddiarno Archeb Weinyddiadol.—Mr J. Jones Morris a wnaeth gais ar ran John Wynne, Tanygrisiau, am Archeb Weinyddiadol iddo dalu ei holl ddyledion o fewn y chwe' blynedd nesaf yn ol 14s 3c y mis; y swm lleiaf allai ofyn ac i'r dyledion gael eu clirio o fewn yr amser gpfynol.—Mr R. O. Davies, ar ran Cymdeithas y Masnachwyr. a gydsyniodd a'r cain ar yr amoà: fod un o'r prif ofynwyr yn cael ei benodi yn dderbynydd, a nododd. Mr John Wil- liams, New London House.—Gwnaeth y Barnwr yr archeb ar yr amodau a nodai Mr Davies. lawn i Fachgen.—David' Edwards, 4, Ta.nygris- iau, a ofynoddaml haner cant o bunau o iawn gan Gwmni y Felin Llechi Ysgrifenu oherwydd y ni- weidiau dderbyniodd yn eu mhelin trwy i w benglin fyned i un o'r peirianau. — Ymddangosai Mr W. George dros yr nawlydd, a Mr Lloyd Carter, Caer- narfon, dros y cwmni. Cynygiodd. Mr George dderbyn pymtheg punt yn cynwys y costau, a chyd- syniodd Mr Carter a hyny.—Y'n y llys hysbysodd Mr George ei Anrhydedd fod yr achos wedi ei wastad- hau ar amodau y cytunodd y pleidiau arnynt, a datganodd yntau ei foddhad yn ngwyneb hyny. Paentio a Gwydro Tai Newyddion._—Mr O. J. Owen a ofvnodd i Owen Jones, paentiwr, Ffestin- iog, am lip 13s 6c, fel costau gorphen y gwaitli adawodd ef heb ei gwblhau ar dai newyddion yn New Market-square. Ymddangosai Mr R. 0. Davies dros yr hawlydd, a Mr J. Jones Morris dros y diffynydd.-fvstiodd Mr Owen i'r gwaith ga,el ei gymeryd am 28p. a bod Mr Jones i wneud y paentio a'r gwydro oil yn ol y "specifica,tion" am y swm, hwnw. Ni orphenwyd y gwaith er crefu arno, a, chafwyd pfis un arall am ei orphen, sef lip 13s 6c, y swm hawlid jti awr gan y di- ffynydd.—Mewn amddiffyniad dadleuwjd nad oedd modd gorphen y gwaith am nad oedd y tai j'n barod i w paentio, a bod jrr oil ellid ei wneud. wedi cael ei orphen pan adawyd y lie am le arall i ddis- gwyl i'r plastrwyr orpnen eu gwaiwi ilwy o gwiuya. y ffenestri.-Y Barnwr a ofynodd am gad pris ar y gwaith a wnaed, ac am y "specincation a chan nad oedd y naill a'r Hall wrth law goliiriwyd yr achos hyd y llys nesaf. Helynt y Gegin Gefii.-Da-id, Lewis, 27, Dorfil- street, a ofynodd John a Robert. Roberts. New Market-square, o ddeg gini yn achos cegin gefn godwyd gan y diweddar Humphrey Roiberts ^r y wal derfyn rhwng rhif 26 a 21, Dorfil-street, ac yn dod dros y terfynitu i le D. Lewis. -Ymddangos- ai Mr W. P. Roberts dros yr hawlydd, ac amddi- ffynid gan Mr W. George. -Gwra iid awy, r acho, o flaen. pump o reithwvr. i'r rhai yr oedd Mr E. M.Owen,masnachydd,yai flaenor.M.-rRoberts a eglur- odd i'r brydles am y t.ir Her oedd. y ta.i fod yn 1 meddiant David Roberts, adeiladydd. fel y tenant cyntaf, ac i'r tri ty gael eu codi a.r y tir hwn, gan ei ranu yn hollol gyfartal rhyngddynt. Aeth yr eiddo i ddwylaw Clwb Adeiladu Dinbych, a phrvnodd David Lewis (j*r hawlj'dd) un o honjTit gan y clwb yn Rhagfyr, 1897. Gwyddai ar y pryd fod y gegin gefn wedi ei chodi gan bobl y drws nesa.f, ond ar ol cliwilio i mewn i'w hawliau y cafodd fod vr adeilad yn dod drosodd i'w derfynau ief, a gofyn a i am iawn oherwydd fod ei le yn cael ei gyfyngu a goleu ei barlwr yn cael ei atal trwy yr adeilad.-Mewn amddiffyniad dadleuid fod y perchenog ar y pryd wedi rhoddi ei ganiata,d i godi y gegin, yn ogystal a goruchwyl- I ydd lleol y gvmdeithas, a bod cyfnewid cydwertn wedi ei roddi trwy wneud carthffos i'r ddau dy yr I adeg hono.—Galwyd ar Mri Alliwen Williams a I J. M. Jones, peirianwj7r, i dystio am werth y niwed I a wnae-d. i eiddo yr achwv-nydd trwy godiad yr adeilad.—Aeth) v rheitliwj-r a'r ddau gyfreithiwr i olwg y Ile.-Gofynodd y Barnwr iddynt bendertjnu dali beth: A roddwvd caniatad i godi yr adeilad o dan sylw? Beth oedd yr iawn a ddyfarnent ir hawlydd? Iddo ef yr oedd yn amlwg fod yr hawlydd wedi prynu y ty fel yr oedd, tL'i f-cl yn gwybod am y He cyn gwneud hyny.— Barnodd y rheithwvr fod caniatad wedi ei roddi i godi y geglll dan svlw n dywedodd y Barnwr, "Ystyr hYlIv yw, dedfiyd 1 r diffynyddion."

Y Cyhuddiad o Saethu Brawri-yn-Nghyfraith TRADD0DI Y CARCHAROR IR BRAWD LYS CBWARTEROL i3RATO" Yn LJys Ynadol Bangor, dydd Mawrth 0 o n ug es, y .u.aer,a'r Mi:wriad Mar- ■r, k Oavid Roberts, gwr ieuanc jn byw yn Mhenrhosgarnedd, ger Bangor, eil- aith gerbron aT y cyhuddiad o geisio llofruddio el fra.wd-yn-nghyfraith, Robert Jones, trwT saethu ato gyda Uawddryll nos* Sadwm, Rliagfyr 2iL ütg yr Ymddaiigosodd Mr S. R, Dew. i erlyn ar ran yr heddgeidwaid, ac amddiffyriwvd gan Mr FT Jones) ^Meistri Cai^er, "Vincent, a Douglas Agorodd Mr Dew yr achos yn lied faith, a dy- wedodd fod y car char or yn eiddigus o'i wraig, a bod hyn yn arwam yn ami i olygfeydd ffyrnig. Cymerodd un o'r golygfeydd hyn le ar vt 2il o'r mis hwn, pan aeth brawd i wraig y carcharor i'r ty gyda'r amcan o gymeryd oehr ei chwaer, yr hon a glywodd yn gwaeddi "Mwrdwr." Cllywid" y carcharor, hefyd, yn datgan ei fwriad i brynu swm o "cartridges," a dymuniad i "saethu yr holl hiliogaeth." Pan aeth Robert Jones i'r ty. dywedodd y carcharor, "Os deuwch ddim yn. mhellach, bydd i mi eich lladd chwi." Yn union aL °!i • Tfi y carcharor ddwywaith, ac efteithiodd yr ail ergyd ar glun Jones. Darfu i'r carcharcxr, hefyd, fygwth saethu dvn o'r enw Davies. yr hwn oedd yn sefyll yn Ymyl y ty. Darfu i'r carcharor, mewn arholiad, ar ol hyny, ddweyd, "Do, mi a'i saethais; ond edryohwch beth y iiito wedi ei wneud i mi," gan gyfeirio yr un adeg nt. rhyw wydr oedd wedi cael ei chwil- friwio. Dywedodd y carcharor ar ol hyny fod Jones wedi gwthio trwy y dnvs i mewn, chwil- friwio llawer o betliau o gwmpns, 'i fygwth of; a chan fod ganddo ofn, taniodd ato; ond ni wyddai iddo ei daraw am rhyw gymaint ar 01 hyny. o. Jane Jones, Postoffice-terrace, Penrhosgarn- edd. a ddywedodd fod y carcharor yn fab-yn- nghyfraith iddi, a'i fod yn byw y drws nesaf iddi hi. Nid oedd y carcharor a'i wraig ar dielerau, da a.'u gilydd. Darfu i'r carcharor gyhuddo y dyst rhyw ychydig ddyddiau cyn y noson yr lionid iddo saethu o ladrata swllt o'i ddror, gan gyfeirio geiriau ffiaidd ati. Yna., aeth hi allan o'r ty. a. chlodd y carcharor y drws. Aeth y tyst adref; a chlywodd y carcharor ar ol hyny yn galw ei wraig ar bob math o enwau. Ar yr 2il o Ragfyr, aeth y carcharor i'w dy, a chlodd y drws. Clyw<xld ef yn dwcJd ei fod yn myned i saethu yr holl hlliogaeth, a chlywodd ergyd. wedi hyny yn nhy y carcharor, pan yr aeth hi i Fangor i gyrchu heddgeidwad. Wedi iddi ddy- chwelyd, canfyddodd fod ei mab wedi cael. ei glwyfo yn ei goes. Croesholwyd Er yr oil oedd y carcharor wedi ei ddweyd am dani hi, nid oedd hi wedi bod ar del craw dtrwg ag ef. Nid oedd ar deleral da ag ef yn awr. Yr oedd hi wedi gwneud myneg- iad i glerc Mr Carter, ac yr oedd wedi ei arwyddo. Ni ddarfu i'r clerc ysgrifenu yr oil a ddywedodd hi, ac ni ddiarfu iddi wneud gwrthdysfciad yn erbyn yr hyn oedd wedi cael ei adael allan. John Jones, brawd i'r dyn oedd wedi ei niw- eidio, a ddvwedodl. wrth glywed fod yna. helynt 9. yn nhy y carcharor. iddo fyned at y drws, gan alw ar y carcharor i a.gor, fel y gallai efe gael ei cbwaer allan yn fyw, ond dywed-odd y carcharor fod Tr eneth yn iawn. G?n Mr Carter: Ni ddarfu i'w chwaer alw am gynorthwy. Dr. Hugh Prytherch, Porthaethwy, a ddes- grifiodd yr archoll y canfyddodd Robert Jones yn dioddef oddiwrtho. Yr oedd yr archoll yn fodfedd a. haner o ddyfnder, ac yn ymyl un o'r rhfdwrfiau. Tynodd yr ergyd allan y boreu dydd L'iin canlynol, a. dangosodd hi yn y llys. Pe wedi tori y wythien, buasai Jones wedi gwae- du i farwolaeth. Yr oedd Jonea yn parhau o dsan ei ofal, ond yr oedd yn t,wellt, Croesholwyd: Yn gymaint a bod yr archoll yn glir oddiwTth y wythien, nid oedtd yn un peryglus. Elizabeth Catherine Jones, Postoffice-terrace. Penrhosgarnedd, a dystiodd iddi glywed y car- charor yn defnyddia iaith anmharchus, iddi glywed ergydion yn cael eu tanio yn nhy y car- charor, ac iddi weled y carcharor ar ol hyny ar y grisiau yn ei dy, gyda llawddryll yn ei law, yn anerch Robert Jones, wrth yr hwn y dywedai, "Os na bydd i chwi fyned allan, chwi a gewch hwn yn eich ymeiiydd." Yn mhen munyd ar oJ; hyny, taniodd y carcharor ar Robert Jones, ond ni ddarfu i'r diweddaf gwyno oherwydd dim yr adeg houo. Croesholwyd: Olywodd bedair o ergydion yn cael en tanio. William Parry, mab i fasnachwr o Fangor, a adnabvddodd y carcharor fel un oedd wedi bod yn gweithio i'w dad yn lonawr diweddaf, ar ol tan oedd wedi cymeryd lie yn yr adeiladau. Yr oedd y llawddryll a ddangosidj yn awr yn debyg i'r un a ddangosodd y carcharor yn y siop yn mis Tachwedd diweddaf, pan y gofynodd am "cartridges" i'w ffitio. Prynodd y earchar01. ddwsin am ddimai bob un. Wedi prynu "cart- ridges" liwythog, gofynodd y ca-rcharot am "blank cartridges," ond nid oedd ganddynt hwy ddim mewn stoc. Dywedodd y carcharor iddo, ddyfod o hyd i'r llawddryll yn mysg yr adfeilion yn y siop ar ol y tan, a bod Mr Parry (tad y tyst) wedi ei roddi iddo. Robert Jones a ddywedodd iddo glywed swn eravd. a gwaeddiadau o "Mwrdwr" o dy David Roberts. Aeth yno; ond gan na fedrai fyne-d i mewn, gwthicdkl y drws. Yr oedd y carcharor ar ben y grisiau, a thaniodd ddwywaith, ao aeth yr ail ergyd i glun y tyst. Aeth y tyst i weled Dr. Prytherch yn Mhorthaethwy. Wrth gael ei groesholi, gwadodd y tyst iddo roddi enwau drwg ar y carcharor, na'l IOCL weai ei fygwth. Rhoddwyd tystiolaeth bellach gan Richard Davies Dr. Price. Tystiodd y P.hingyll Pugh iddo, gymeryd v carcharor i fyny, ac iddo gael y llawddryll at ellyn o dan obenydd mewn gwely ynl nhy y car- charor. Galwyd tyst ion eraill yn mlaet). Gofynodd Mr Carter i'r Fainc pa un a ddiylai y cyhuddiad fod yn un o "Saethu anghyfrelth- iavrn," yn lie un 0 "Ymgais at lofruddiaeth." Ar ol i'r Faine fod mewn ymgynghoriad, dal- ient fod yna-dystiolaeth ar y wyneb o "Ymgais at lofruddiaeth," a chafodd y carcharor ei gy- huddb yn ffurfiol, i'r hyn y darfu iddo ateb mut oedd efe yn euog. Yna cafodd y carcharor ei dyngu, a dywedodtS ei fod yn 22ain mlwydd, oed, a'i fod wedi priods ers dwy flynedd a phedwar mis. Nid oedd teulu ei wraig ar delerau da ag ef, (Nnd gwadai ef eu bed' wedi bod yn angharedig. Nid oedd wedi gwneud dim i achcsi ymyriad ar ran brawd ei wTaig. Hona.i ef eu bod hwy wedi \rmyraeth yn* ami a'i achosion teuluaidd, ac wedi ei fygwth ar' amryw achlysuron. Ar y noson ddywededig, nid oedd wedi bod yn ca.mdrin ei wraig. Nitt oedd efe yn bwriadu i'r llawddryll fod yn ddim ond dychryn i'r bredyr yn unig. Pan wthiwyd ei ddrws yn agored, gwelodd Robert Jones wedi tynu ei got, a, llewis. ei grys wedi eu torchi i fyny. Honai fod R. Jones wedi arfer geiriau bvuythiol, gan ddweyd, "Bydd un ai ef neu. fi yn gorph yn y ty hwn heno." Taniodd yr er- gydion er dyclirynu Robert Jones yn unig, a gwneud iddo fyned allan o'r ty. Nid oedd yn gwybod ei foil wedi ei glwyfo hyd: nes y daeth yr heddgeidwaid yno. Wedi i Mr Carter anereli y Llys o blaid y ctrchTi.ror. galwyd gwraig y carcharor. Gwadai hi fod ei gwr erioed wedi bod yn greulawn wrthi. Honai fo-d yna, fiinder ar ran ei brodyr, a dywetl- cdd nad oedd ei gwr yn gwneud dim iddi hi ar y noson ddywededig, ac ra ddarfu iddi i'w am g\ north wy. n 1 Gdwnl tvs.tion eraill, yn mysg pa, rai yr oedd Richard Roberts, ffermwr, Penrhosgarnedd, gwarcheidwad dros blwyf Pentir, yr hwn a ddy- wcdodd iddo, ar y noson ddywededig, glywed Roberta Jones yn bygwth llofruddio y carcharor. TraddodwJd Y carcharor i sefyll ei brawf yn y Frawdlys Cliwarterol, ar ol tynu y cyhuddiad i lawr i un o archolli mewn modd anghyfreith- lawn, a chydsynio a cbais Mr Carter i dderbyn meichiafaeth—y cyhuddedig i 50p, a dau o feich- iafon am 25p bob un.

Eti Anrhydedd: Bydd i Gofrestrydd y Llys gymeryd gofal o'r papyr hwn. Yr wyf wedi siarad a Mr Wartski o'r blaen yni ei gylch, ac ni wnaf eto.,

"YE LOVING CUP" IS THE TITLE OF HORNIMAN'S ALMANACK FOR 1900. Tms pretty picture is given away in every town am village iffi the Uniredl Kingdom by the 10,000 re- tailers of Horniman's Purs Tea. hold by: Bangor Roberta, Clieinist Lewis, Grocer, Ile Stores," at Llarirwrft, and at Colwyn Bay. Carnarvon: Owen, Chemist. Port- madoc Morris Chemitt; Newell, Confectioner. Pwllheli: Owen, Chemist. Nevin Griffith, Grocer. Jrynsiencyn Hughes, Grocer, etc. Conway: Wil. lanw,Chemist. Beaumaris Williams,Grocers, etc. itoberts, Chemist. Penmaenmawr Co-operative So- oty Roberto, Grocer. Llanberis Ingham, Grocer. Lionfairfechan Morgan,Grocer, etc. Williams, Tea Dealer,et«. Llandudno Hooson,Gloddaeth-ai. Ro- l-*rts, Chemi. Llangefni: Jones, Grocer, etc. Colwyn Bay Hughes, Grocer, etc. Bron Oeinwon Robarte, Grocer. Newborosgh: Lewis, Groc«. Uanerchymedd: Roberts, Grocer, etc. Holyhe«d t Daviw, Bros., Grotws. Amlwsli: Thomas and Fnssey, Grocer* I