Gwalia

Gorymdaith Methuen. BRWYDR FFYRNIG WRTH AFON MODDER. Tmiadd Caled am Ddeng Awr. Y BWERIAID YN GAEL EU GYRU YN OL. Y PRYDEINWYR YN ORQESI YR AFON MODDER Boreu dydd Iau. Yr oedd y wefreb ganlynol wedi cael ei gosod i fyny yn y Swyddfa Ryfel ddydd Mercher, a'r lion oedd wedi ei d'erbvn oddiwrth y Swyddog <Oytfredinol sydd yn llywyddu yn Nhref y Pea- rhyn, at Ysgrifenydd Rhyfel, derbyniwyd 9.35 yn y boreu, Taehwedd 29ain:— Capetown, Taehwedd 28ain, 11.45. "Adrodda Arglwydd Methuen, Tachwedd yr 28ain:—Gwnaed! cadymchwil am bump o'r gloch y boreu arsafle) y gelyn ar yr Afon Moddeif; a chafwyd fu bod mewn ffosgloddiau cedyrn, 00 yn celu eu hunain. Nid oedd dim moddl esfcyn Aagell byddlin tu hwnt iddynt. Yr afon Yn Uarwn. Dechreuodd y gweithrediad gyda mag- nielau, gwyr traed ar feirch, a gwyr meireh, am 5.30 yn y boreu. 'Y Guards ar y dsdehau, y 9fed) frigad air yr asvry, a. yimosodasant ar y safle ar gylch eang, am 6.30, jn cael eu cynorthwyo gan fagnelwyr; a chawsant e<u kunain yn ffrymt yr oil o gorph- luoedd y Bweriaid—3000 o nifer, gyda dau o ynau marwrion, a phedwar o ynau Krupp, etc. Estynodd y Frigad Lyngesol gyoorthwy mawr o'r fforddi haiair. "Air 01 ymladd fia ffyrnig a chaled1, yr hon a baxhaoddl aim ddeng a.wr (y dynion hh fwyd na idwfr Q Galll belydra.u llosgawl yr haul), gwnaeth- ,om i'r gelyn adael eu safleoedd. Llwyddodd y 'Oadfridiog Pole Oarew i ga^l owmni bychan ax: draws yr afon,, yn cael eu cynorthwyo1 mewn modd gwrolfrydig gam 300 o dangloddwyr. "Yr wyf yn siarad mown geiriau o udhel gan- inoliaeth ami bawb a gymerasant ran yn un o'r ymladdfeydd' caletaf, a'r un oedd yn em gosod yn fwy ar ein prawf, n&'r un. yn hones y Fydiin Birydeinig- "Os gallaf entwi un adran yn neilldfuol, y ddwy res o, fagnelwyr ydyw y rhai hyny." Ymladdbdd Arglwydd Methuen frwydr ffyr- nicaf y,rhyfel wrth Afon Modder; ac, yn ol ed w-effreb fer, yr unig newydda ddferbyniwyd pan yn ysgrifenu, y mae wedi oyrh&edd y fynedfa. dros yr afon. Ar ol brwydr Graspan, ddydd Sadwrn, gorphwysodd am didiwrn-od, fel y dy- wedai y gwnai yua, gwthiodd dro& y d-euddeg neu bymtheg milldir oedd yn- ei wahanu oddi- wrth ryd yr Afon Mbddier. Yr oedd y gelyn wedi ymmeillduo i ochr Kimberley, yr hon sydd yn uchel, ao yn dewfrig o goed, lie y darfu idd- ynt godi;goscrloddiau, xoisjwn jsafle" o gademid natariol; ac un gyfaddlas iawn i'w gadofyddliaeth arferol. Safcddi Mietliuen a'i wyr am y noson ar y gla.na.u deheuol, a g-osododd ei ynau anewn safle. Yr unig ffcrdd i fyned dros yr afon, yd- oedd wrth y rhyd!, fel nad oedd yna. un siawne o drod safle y Bweriaid. Os oedd y ffordd1 i Kim- berley i gael ei henill o gwbl, yr oedd yn rhaid gwneud hyny trwy yancsodiad o'r ffrynt ar yr gynau oedd wedi cael eu celu a'r llyan-saieth- --wyr. • i .Dc;e,hroucJdl y, gweithrediadl cyn toriad: gwawr, am hamer awr wedd punxp, trwy ymoeodiad gan y magmelau, yr hwn oedd yn rhwyml o fod wedi -cael ei gario yn mlaen gjda gwroldeb a phen- -derfyiiiad} anawr ciblegid y mae y Oadfridog yn 1 gwneud crybwylliad arbenig am danynt yn ei frysnegee. Y mao'n dt&bygol i ymdrecihion af- Iwyddiajms ga«I «u gwneud gan y gwyr traed ar feirch a'r gwyr meirch i wneud rhuthr dros y rhydL Ptarhaodd y frwydir .f¡m ddeiag awr, o dan belydrau disglaer yr haul; ao yn ystod yr amser hwnw, bu ein dynion heb ymborth na. jJtwft" > end, o'r diwedd^ darfu i'r Oadfridog Pole Oarew, grda chwmini bychan, yn cael ei gynorth- wyo gan'300 o dangloddwyr, fyned ar draws yr atfon, a sefydlodd ei hum ar y lan ogleddol, a sicrhaodd y rhyd; ac felly, crythaeddodd arncani miawr y frwydr. Dyna yr oill a wyddis yn bres- cnol. pa, un a ddarfu i'r gelyn ymneillduo, ft 'beth oedd ci golledion mewn d'ynion a gynatt, -nid ydlyan yn meddu hysbysrwydd. Tybir na bydd i'r Bweriaid wneud ymgais i wneud gwsaftadl aiaJl ne-s y cyrhaeddant i Spyfointein, rr hwn lelsydyn ymyl Kimba- "ley. Y mae y ffordd ytio yn .myned rhwng dwy esgyn-gradg uchel ar ibob llaw, ao y mae y saile tix un y gellir disgwyl yr yunosoduadl ffyrnig .iilaf. (fed! gall y gwarohoddu tyin Kimberley, loodd bynag roddi hajies da o hx>nynt eu hun- ain, ao o?r fcai# T J* yndlfddfa fod^mor iffWnig a'r un ar. Afon Modder; oblegid ni bydd i'r Bweriaid £ «fyll i gael eu &aethu yn y •ac o'r fcu ol. Deallwn, o ffynhonellau Bweraidd, j, ymgyreih gael ei gwneud o Kimberley ddydd .•Sakwm, pan y Uaddiwyd ,naw o Fweriaidi ao -y ^Iwyfwyd 17. Wiznddmgys mai diangfa gyfyng a gaiodd y Tritrad! Lyngesol yn- mrwydr Emslin rhag cael ex Bwvr ddiny&trio. Wedi rtan-belenu bywiog ar (safle g^olo? y Bweriaid, darfydidodd ^o y «elyn yn ra-ddol; a daekhpwyd ir penderfyniad S My, mlon»7d J- Frigad Lyngteol yn- mlaen a :gymerj& Pan yr oeddl ein dynion o fewn 300 o latheni ir llrneliau a dybid oedd wedi cael eu gadaei, coa- ocH y 'Bwetriaiid!, gan, dlywallt tan ffyrmg ou ovrau a'u xhyc'iddrylliau. Olid; llwyddwyd, ^wy wxoideb y ihai oedd wedi eu gadaei, i ye- tmrnio y 6.a.fl-e gyda r bidog.

Yr ITmdaith i Kimberley. -OOLLE&IOX 3>Y0HRYNtLYI> Y FRIGAD LYN^GBSOL. Dywed gwe'freb a, anfonwyd ?r "Timee," dydd- iediig Afon Orsnget, Tachw&dd 27ain Yr oedd brwydr Elnslini (Graepari) yn fwy o -fuddugons,e,t'h gyflawn nag hyd yn nod un Bel- mont i -j' Ni dhanaiateir end pmn yr angenrheidrau i gorphluoedd Arglwydat Methuen ar yr oryiii- -diaith; ond y J coarphluoedd ysbryd rhaaorol. „ Y maid gwres y diydd yn Hyza; ond y mae yn foeri yrt yr liwrr, Ymladdfa a gelyn hofl bres- <sao\, end anw&tedig, yn miron. Y 'maent, modd ri,ynsg, yn symud yn araf, ond SÍCJ" i Timber- ^IVefnyddlir goleu -ymohwiliadol yn y oos. Y e cadofyddiae-th ? Bweriaid yma- yn w:th nag yn Natal. Y maei y oamddiefnyad o Groes Geneva., a. saetfau y rhai sydd! yn cario y dyf- «dk«K>n, yn beth cyffredin. Nid ydym yn ddy- ««^1€ aros a chynorfchwyo y clwyfedigion o fewn «grk& y tanio, gan fod y Bweriaid yn gwylio am Yr loodd gwroldeb y Fingad Lvngesol tu- hwnt i eiriau i'w cyfleu. Lladdwyd yr oB or swyddogSon oddieithr dau. Y mate war hancl :j (ddogiQn mewn rhyfel yn beth 4m- mhosiW '& hyn aJlan.

Ein Magnelau yn gyru Pont- ddryllwyr ar Ffo. Frere Camp, Tach. 2&in. ¡ Boreu heddyw gwnaeth y gelyn gaas i chwythu fyny rhyw 500 troediedd o'r bont yn Oolenso, ond, gyrwyd hwy yn eu holau gan ein magnelau mi &'r ttraedfilwyr ar geffylau. Ijfae y BweTiaad wedi bod yn euog o wn^d llaw*r iawn. o ddiny&tr diangenrhaid ar «jddo, yn ar wageni oedd1 yn myn'd' a doa i Willow Grange. Ffermdai a ddrylliwyd gaar ddynt, jpaduiient ddodrefn, a. thaflent gynwyff J writing-desks &JJa# drwy'r ffeneetn, {

Brwydr Fawr yn Ymyl. Y BWERIAID YN YMGRYNHOI I'R GOGIMD ARAFON TUGELL Maxitzburg, Tach. 28ain, Dywed rhai gyrhaeddasant ymaa yn ddiweddair fod y Bweriaid wedi gosod gynau trymion ar y bryniau i'r gogledd o Newcastle, a'u bod yn bwr- iadu ymladd pob modfedd o'r ffordd i Pretoria. 'Oredir y gwna Joubert wrth-safiad penderfy-noll yn GroMer's Hill, yr hwn sydd lecyn manteisiol iddynt ga el rheolaeth dros yr Afon Tugela ger Oolenso. Mae ein milwyr ni yn frwdfrydig. LLEiOULAD Y FRWYDR NESAF- Dyma fel y dywedai gohebydd y "Daily Mlaal," yn gwfrebu o Maxitzburg, Tachwedd 28ain: Yn awr gall newydd gyrhaedd unrhyw funud- o symudiad) tra phwysig o'r eiddo'r Cadfridog Buller, yr hwn gy In ciebygal o ddefnyddio ei alluoedd eadofyddol, adnabyddus i roddi dyrnod eff eithiol. Bydd i'r frwydir fawr a ymddengys yn anochel- adwy yno Natal gael ei hymladd ar gyffiniau yr Aion Tugela, yr h-on a red, o Fynyddoeddi Drakensberg, gan wahanu Basutoland oddiwrth Natal, ao yn mlaen hyd i Zululand, o ba fan y ffrydia mewn cyfeiriad deheuol i'r mor. Y mae tref C-lenso, ar yr afon hon, ao ymddengys yn sicr fod y bont brydferth wedi ei dinystrio. Yr unig boaibilrwydd i groesi yw ar "pontoons" oso'dir i lawr gan y "sappers."

Archoll Arglwydd Methuen. Mewn cyfarfod a gynhaJiwyd yn Trowbridge ddydd Gwsner darllenrwyd y llythyr oanlynol, a. anfonwyd at Arglwyddiea Methuen oddiwrth swyddog yn Uundain: — "Yr wyf yn mawr obeithio fod y telegram oddi- wrth y Milwriad McKelland heno wedi eich taw- elu. Mae y Oadfridog wedi ei glwyfo yn ysgafni —dim ond elwyf bwled yn nghanol y clun. Nid yw wedi taraw yr asgw-x-n, felly nid yw ond mater o ychydig. amserr cyn y bydd' wedi sychu i fyny^ Yr wyf yn disgwyl dywed: ei fod! yn galhx myned o gwimpas yn umorn deg."

Ein CoUedion ar yr Afon Modder. Ein colled ni yn y frwydr ofnadwy ar Afon Modder, fel ag fi rhoddir yn swyddogol, oedd 68 o swyddogion a. dymon wedi eu lladd a 377 wedi eu clwyfo. Ein eolledion yn y prif frwydirau tmiawrion eraill er yr Indian Mutiny oeddynit: — Lladd. Qwyfo1. 1874. Amoaful (Asihanti) 50 206, '1879. Isandhlwanai 530 307 1879. Ulundi 10 53 1880. Maiwand 200 j 300 1882. Tel-el-Kebir 52 380 I 1884. El Teb 29 142 1884. Tamanieb Ill li1 1885. Abu-Klea 74 85 1897. Dargai 39 160 1898. Atbarai 81 493 1898. Omdurman 46 341 Y brwydrau mwyaf gwaediyd mewn atmser- oood diweddar oeddynt:-1863, Gettysberg lie bu i'r Federals a'r Confede.rates bob un golli 15,000 wedi eu iladd a'u clwyfo. 1870, Mars la Tour: lie bu fr Ffrancod a'r Germaniaid bob un golli 17,000 mewn. lladd a chlwyfo. 1870, Gravelotte: Oollodd y Germaniaid 25,000 o ddynion; oollodd Ffrainc 19,000. 1878, Plev- ria He oollodd y Rwsiaid 2000 mewn Uaddedig- ion a 4000 wedi en elwyfo.

• Pedair Mil Eto. TAm 0 GLUDLONGAU ERAILL YN CYCHWYN AM Y CAPE. Aeth 4000 o filwyr %■ fyrddau tair o gludlong- au a a-daviswit S-jutliaippton ddydd Sadwrn am faes y rhyfeL Ar fwrdd yr "Avcaidale" yr oedd y lat Middle- sex, yn rhifo-1030 rhwng swyddogion a imilwyr, YW tan Iywydidi-ieth Li eutenant-Colonel A. W. Hill. Y "Norman" a gariai y 2nd Lancashire Fusi- liers, eu nerth hwythau yn rhifo dros 1000 o ddynion, ac i fod tan lywyddia-eth Lieutenaait- Cblonel C. J. Blomfield, D.S.O. Llwythwyd y "Dilwara" a'r 2nd Royal Lan- caster Regiment, yr hon gynwysai 29 o swydd- ogion a 1000 o ddynion. Oludid gwahanol "drafts" eraill hefyd, y rhai a ranwyd rhwng y llongau uchod. C^nwysai y rhai hyn 85 o ddynion o'r 5th Lancers, 92 o'r 9th Lancers, 60 o;r 19th. Hussars, 85 o'r 2nd Royal Berkshire's, 170 o'r 2nd Yorkshire Light Infantry; yn nghyda. diau gwmam (6th a lith) o'r Royal Army Medical Coo-ps. (Field Hospi-

Cludlong yn Rhedeg i'r Lan. Casodd y pellebyr canlynol ei osod i fyny yn y Swyddfa. Ryfel:- Oddiwrth y Oadfridog, Capetown, at yr Ys- grifenydd Rhyfel, Rhag. 3ydd, Pellebra y swyddog sydd y11J gofaln am y mil- wyr ar fwrdd) y gludlong "Ismore" o Yredre- berg: — Wedi rhedeg i'r creigiaai ho-roo heddyw yn St., Helena liav. Yr holl filwyr wedi eu glanio yn ddyogel. Y ceffylau eto ar -y bwrdd, ae an- iis.w.dd fydd :3U ghnio. Mae- y rhyfel-lonigau "Deris" a "Niobe" a'r gludlong "OoliMnbaa" yn cynorthwyo. Y <j"»wydd yn dlawel. Gadawo-dd yr '%more" Birker^cad ar y 5ed o Dacliwodd. Yr o.-4d air ei bwrdd y 63rd Field Battery, R.A., 11th Beac-er Company, R.A.Mv0. Reserve, & dwy <\dran o'i" 10th Hussars.

—————— 1 — Cyagherdd Uwciiraddbl yn Mangor. j Brydnawn Mercher, Rhagfyr 13eg, y cynhelir y cyngherdd a drefnir gan Mrs Asahcton Smith er budd CTonfa gweddwon ac aanddifaid y milwyr yn y Penihyn Hall, Bangor. Gwasanaethir ynddo gan Gor Breiniol Meib Eryri, Herr Hugo Heinz, Miss Marian-nie Eissler (chwareuyddl y crwth i'w Uchelder Brenhinol y Due Sax-Cobuig a Gotha), Miss Clara Eissler (telynores i'r un, rhyw), Mrs Preston (LJeiniog), a Mr Seth Hughes. Gobeithia Mrs. Assheton Smith hefyd! y bydd yn alluog i ganu. Dr. Rogers fydd wrth y berdoneg.

Yr H^fforddlong3',CKo. Y LLYWYDD NEWYDD. Ymgynullodd Pwyllgor Oyffredinol yr hy- ffordd-long "Olio" yn y N ooaddl Drefol, Oaer, ddydd Sadwrn. Llywyddwyd gan y Due o West- minster. Yr arncail oedd ethol olynydd i'r Oad- ben W. Milner Moger fel llywyddi y llong uchod. Fel yr blaenl yr oedd tros gant o ymgeiswyr anL Y" lie, yr hwn nifer a dynwyd i lawr i bump. Yn y eyfarfod) ddydd Sadwrn cafodd y Camimander F. G. Langdon, R.N., Llundain, ei ethol i'r swydd. Yr oedd efe yn flaenorol wedi bod ami'amser yn llywydd yr hyffordd-long "Black Prince," yr hon sydd yn harbwr Cork: cyn hyny hefyd bu yn llywyddu amryw longau rhyfel, yn cynwys cychod tor- pedo.

Cyhuddiad o Saethu Dyn ger Bangor- I Mewin cisteddiad arbenig o ynadon Bangor, prydnawn Llun, dygwyd David, Roberts, dyn lied ieuanc yn trigo yn Mhenrhosgarnedd, ger Bangor, i fyny- mewn dalfa ar y cyhuddiad o geisio llofruddio ei frawd-yn-nghyfraith, Robert Jones. Ymddangos- odd Mr S. R. Dew dros yr heddgeidwaid, y rhai a erlynent; a Mr W. Douglas Jones oedd yn am- ddiffyn. Yn ol yr hyn ddywedai Mr Dew, darfu i Robert Jones, mewn canlyniad. i rywbQth a glywodd efe, fyned i dy y cyhuddedig nos Sadwrn. Wedi iddo gael i'r ty gwelai y cyhuddedig yn mhen y grisiau gyda llawddryll yn ei law. GaJwodd y cyhuddedig allan ar Robert Jones a dywedoad wrtho os deuai efe gam yn mhelhch y gwnai ef ei ladd gyda'r llawddryll: ar yr un pryd pwyntiodd yr arf ato a thaniodA Methodd yr ergyd gyntaf. Yna aetli Robert Jones i fyny ddau risyn neu dri, a thaniodd y cyhuddedig dracnefn—y fwled yn cymeryd effaith yn ei glun. Aeth y dyn clwvfeSig ax ei union at feddyg. Mam-yn-nghyfraith y cylraddedig a ddywedodd iddi hi fyned i dy y cyhuddedig a gofynodd iddo agor y drws. Ni ddarfu iddo agor y drws, ond dywedodd fod pobpeth yn iawn, Yr oedd hi yn flaenorol wedi clywed ergyd. Yr oedd' y cyhudd- edig wedi dweyd rhywbeth wrthi am saethu beth aniser cyn hyny. Y Rhin^ll Pugh a brofodd gymeryd y cyhudd- edig i'r OGalfa. Boreu Llun efe a'i cyhuddodd o geisio llofruddio ei frawd-yn-nghyfraitk Y 'cyhudd- edig a atebodd nad oedd efe yn euog o geisio ei lofruddio ef. "Wedi gwrandaw y dystiolaeth,gohiriOOd y Fainc yr achos hyd wythnos i heddyw (dydd Mawrth), a gwrthodasant gais Mr Douglas Jones am feichni- aeth.

Manylion pellach am Fuddugol- iaeth Fawr y Djxma. fel yr ysigrifeinai gohebydd papyr Llun- dieinig o Cairo nos Sabboth:- Yr ydym, o'r diwedd, wedi gwloo. terfyn aT y DerfisJaidi. Byddl i'r Soudan gael ei thaflu. yn agored i wareiddiadi, a medda ei thrigolion fen- dithion heddweh, yr hyn oedd yn beth anmhosibl tra yr oedd y KhaJifa yn rhydd. Y mae y Kha- lifa wedi marw. Lladdwyd ef mewn; brwydr yn agos i Gedid, lie y daliwyd ef gan gatrodau y Milwriad Wingate, a chafodd yr oil o'i brif dy- wysogion eu Iladdl gydag ef, neu eu cymeryd yn garcharorkaii—yr oil, oddieithr Osman Digna, yr hwn, fel airfer, a ffodd pan y dechreuodd yr ymladd. Yr oedd Ahmed Fedil, dlau o frodyr y Khalifa, a maib i'r Mahdi, yn mys-g y rhai a laddwyd. Oymerwyd canoedd o garcharorion a gwartheg. Siarada y Milwriad Syr F. Wingate yn uchel am ymddygiad1 ein eorphluoedd yn ystod yr orym- dsith faith a chaled, a'r dldwy frwydir bender- fynol ai ymladdwyd. Y mae y MilwTiad Mahon yn ymlid. ar ca Oteman, yr hwn & gredir sydd yn ymguddio yn y gymydogaath. Darbyaiiwyd y wefreb gaailymol loddiwrth y Sirdar yn Khartou-m, at Ysgxifenydd Rhyfel, fe-re,u dvdd Sadw-m:- Khartoum, 7.25 yn y boreu, Taehwedd 23ain. -Daeth patrod-au IWingate, i fyny a'r Blhalifa; gorchfygaeant ef yn llwyr, ar ol ymladd byw- iog. Khalifai wedi ei ladd. Oaf odd yr oil o'r prif dywysogion un ai eu lladdjaeu eu gwneud yn garahjalroricfci., oddieithr i{) Digna, yr hwn a didiangodd. Oymerwyd yr holl wersyll —flniloedd yn rhoddti eu hunain i* yfny—nifer lu- osog o wragedd a phlant, gwartheg, etc. Yr oedd y gweithrediad yn un terfynol. Yr oedd! ein eolledion ni yn ysgafn ia"-txi wedi eu lladd, a deuddeg wedi eu clwyfo, Derbyniodd Airglwydd C^omi^r y frysnegee ganlynol oddiwrth Arglwydd Kitchener: — "Manylion pellach oddiwrtlh y Milwriad, Win- gate:- "Llwyddodid ewmni ymchWihadol o Wyr nMireh Arabaidd' i ddyfod o hyd i leoliad sef- yllfa y Khalifa yn Omdebrikate Gorymdteith- iodd ein corpdiluoedd o G-edid1, wrbh oleu y lloer, ac yr oedJdynb yn aonl yn gorfodt tori eu ffordd drwy brysglwyni tewfrig, a chyrhaeddasant cyn toriad gwawr i dir uchel uwchben gwersyll y Khalifa, safte fanwl yr hwn oedd 1'D cael ei gelu gan goediydd. Olywsom swm eu ta;bytddou, eyn iddi dori y wawr; ao; am ehwarter wedi PUPW, dynesodd y Deorfiaiaad yn ø. 4,swneud yr ym- oeodiad1. Yna, taniodd' ein gynau nii a daeth y gwedthrediAd i fod yn) un cyffredinol. Yn mhen haner awr ar ol hyny, gwna-ed ymgyreh ar yr holl linell, ao ysgubwyd trwy safle y Derfisiaid ami diros ddwy filldir," nes y cyrhaedidwyd eu gwersyll. Darfu i'r corji'hluoedd oedd ar feirch, o dan yr ISl-Filrwriad Mahon, eulhymhd, a dal y rhan fwyaf o'r ffoedigion. "Gwnaethl y Kha-lifa, yn nghyd»r rhan fwyal o'i ddynion, wr+hsafiad' gwrolfrydig. Lladd- wyd y iKhaiifa, a. chydlag ef y rhai oanlynol:-— Khalifa Ali Wed Huhi, y' Tywysogion Ahmed Fedil, Benoussi Ahmed,, a Haronn Mo- ham,ed-v.r oedd y ddau ddiweddftfvyn frodyr i'r Khalifa; Sadik, maby Mahdi; Ahamed Ali Abu- gekha., Beshir Wad Araib Abib, Osmati Zenaba:, Abdulbaki, ac Abdulwekel Mohatmtd. Y mae y tywysogion canlynol yp glwyfedjigiooi a obar- charorion gyda ni:-Slieik el Dio. Wad MQk- heir, Junis Degheinie, a. lla-wpr fram mewn irwirionedd, cafoddi pob dyn pg; oddieithr Osmian Digna, eu lladd, eu: clwyfo/neu eu cym- e'Ird! yn giarchiarorion\ Aeth Qskmwi Digna i /ffwrdd yn union wedi i'r tanio: ddcehreu, a'r tebvgolrwydd ydyw ei fod wedi ihynedl i ym- guddio yn rhvw'.e yn y gymtb Yr wyf yn gobeJthio dyfod) o hyd iddot Oymeraaom yr oil o wersyll y Derfisiaid, yn AYUWYEI mil o wyr, gwragedd, plant., a gwartheg, etc. Dajfia i'r oil o'r rhai oedld{ heb gael eai lladd roddi eu hunain 1 fyny, ao y mae vr ymlid yn awr ar ben. Nis gailai siarad1 yn rhy uchetl am ymddygiad rhag- orol y eorphluoedd, a'u goddefgarwoh yn ystod y goryimdeithiau hirfaith a blindtemis, cyn cym- eryd y gweithredind terfynol. O ^K>dwaar yn y boreu. yr 21ain, hyd btimp yn r borou y S4nin o'r mis hwn, gorymdieithiasaut driugain o fill- diroedd. ae ysaJ'K«n.nt ddwr frwydr bender- fynol. Nid oedd (-:ir., coiledicwn ni ond vcliydig iawn. dim ond tri wedi eu lladd, a dieuddeg eu clwyfo."—Reuter. Dywed brysnegei i^nyddogol o Cairo fod 9000 0 wyr, gwragedd J1 phlant yn gaxcharorion.

Arddasgosfa iadio.I PUMP-A-DEUGAIN 0 FFIRMS PRYDEINIG AM EI BOIOOTIO. Y mae Pwyllgor Gweithiol y "British Fire Pre- vention Committee^ y rhaii gynrychiolant arch- adeiladwyr a. pheirianyddion blaenaf y Deyrnas Gyfunol, wedi dyfod, i'r penderfyniad i beidio cymer- yd rhan yn Arddiangosfa Paris oherwydd ton gyffredinol y teimlad Ffrengig tuag at v wlad bon yn nghydag ymosodiadau brwnt y Wasg ar ein Brenhines ainon. Golyga hyn, nid vn unig fod 45 o ffirms mtawrion toasnach y j "fire-proofijng:" yn tynu yn ol, ond hefyd arddangosion gwyddonol y pwyllgor ei hun.

Cyhuddiad o Lygru Jam yn Llanrwst. Yn Llys yr Ynadon, Llanrwst, dydd Llun, gwysiwyd y Meistri E. P. Jones a'.i Gyf., mar- siandwyr chwegnwyddau, gan yr Uch-arolygydd Harris am werthu jam wedi ei lygru. Erlynwyd gan Mr David Jonee, tra yr oedd Mir Rose Innes, Llundain (cyfarwyddledig gan Mr J. H. Humphreys, Llanrwst), yn amddi- ffyn. Dywedodd yr U ch-arolygyddl Harris iddo brynu pot dau bwys o raspberry jam o siop y diffynyddion yn Llanrwst ar yr 17eg o Hydref, a'i anfon i'r dadansod'dydd sirol. Mewn can- lyniad i dystysgrif y swyddog hwnw dechreu- wyd gweithrediadau cyfreithiol yn erbyn y di- ffynyddion. Mr Lowe (y dadans oddydd) a dystiodd iddo gael fod y jam, yn cynwys 0.024 y cant o. sali- cytio acid, cyfartal i 1 7-10th, grain y pwys. Llygriad diangenrhaid vdoedd, ac yr oeddi yn wenwyn yr hwn, o'i dd-efnyddio mewn bwyd:, ydoedd niweidiol i iechyd. Wrth ei groesholi, y Tyst a ddywedodd- ei fod yn "preservative," a'i fod yn atal ymweithiad a dadansoddiad. Dros yr amddiffyniad Mr Rose limes a ddy- wedodd eu bod yn caniatau fod y dystysgrif yn gywir, ond yr oeddynt yn g-wadu yu hollol y gaJlai 1 7-10th of a grain o ealicytio acid yn y pwys achosi niwed i'r bwytawr, hyd yn nod pe yn ei gymeryd yn barhaus. Y cswnsler a al- wodd dystion eyfarwydd i brofi nad oedd yswm o salicytio acid gafwyd yn y jaan. yn niweidiol i iechyd. Y Oadeirydd (Dr. Jones) a ddywedodd fod yr achos yn cael ei daflu allan gan fwyafrif y Fainc. Yn bersonol, eredai -ef fod yr acid yn gwneud mwy 0\ dda nag o ddrwg. NIs gallai un tgronyn mewn pwys o jam wmeuthur unrhyw niwed.

A ydyw y Bhyfel bresenol i w Chyfiawnhau ? Mewn cymdeithas ddadleuol yn un o gapeli Broi- j gor, yr wythnos o'r blaen, pwnc y drafodaeth yd- oedd y penawd uchod, ao mae a ganlyn yu un o'r j papyrau ddarllenwyd yno j Mr Cadeirydd,-Nid ydym yn cofio ein bod wedi j clywed, nac wedi darllen, am y fath gydymdeimlad a'r fath undeb a chvdweithre(had ag sydd yn cael ei arddangos tuag at y Llywodraeth bresoenol yn nglyn a helyntion y Transvaal. Ac oni bai am y I ffaitb fod Prydlain yn gwneud yr hyn sydd gvfiawn i a theg, nid mewn ystafell fechan yn un or prif drefi yn Ngogledd Gymru, a hyny megis yn lliw y nos, y buasai un o arweinyddion y Maid fawr Rydd- frydig yn ceisio argyhoeddi Cymru oanghiyfiawnder y rhyfel. Hefyd, os yw Prydain yn gwneud yr hyn ) sydd groes i gyfiawnder, sut na. buasai ein haiwein- j yddion crefyddol, y pwlpud gyda'i ddylanwad an- j orchfygol, yn codi fel un gwr yn ei herbyn? Ond, gydag ychydig eithriadau, ac yn eu plith yr aelod dros y North Ward, Bangor, y mae pawb wedi distewi. Credwn fod pob un. sydd yn feddianol ar j farn deg yn sicr o gydsynio, a ni fod gormes, trais, malais, ac amddifadu dyn, o ba genedl bynag, o'i hawliau fel dyn, ac o'r breintiau ag y mae ei gyd- ddyn yn fwynhau, yn anfoesol, yn anghyfiawn, ac yn anghristionogol. Carem wybod gan ein parchus wrthwynebydd beth sydd yn anghyfiawn os nad yw hyn? O'r ochr arall, os yw person, neu genedl, neu deyrnas yn codi ei llais yn erbyn gormes, trais, I malais, a'r cyfryw bethau, ac yn hawlio i ddyn yr hyn sydd1 dteg a chyfiawn, onid yw hyn yn beth moesol, cyfiawn, a Chiistionogol? Mae yn wir nad yw y moddion a gymerir bob amser i gyrhaedd r amcan yr hyn sydd wrth fodd ein calon eto, nis gellir peidio cyfiawnhau y moddion, boed xyfel, boed "coercion," os cyrhaeddir yr amcan daionuB sydd mewn golwg-pan y byddo pob moddion arall wedi ffaelu. Dyma yn hollol yw sefyllfa Llywodr- aeth Prydain Fawr a Llywodraeth y Transvaal. A cheisiwn brofi hyny, yn gyntaf, trwy ddangos nad yw Llywodraeth y Transvaal wedi ymddwyn yn gyfiawn a theg tuag at y Llywodraeth Brydeinig, :,r hon Lywodraeth y dylasai ddiolch am ei bodolaeth a'i hannibyniaeth, ffaitli nas gall neb ei gwadu na buasai y Boeriaid ddim mewn. bodolaeth heddyw oni I bae am gynorthwy caredig y Llywodraeth Brydeinig. Pan oeddynt yn genedl wan, dlawd, yn ychydig mewn nifer, ac heb arfau i amddiffyn eu hunain, a ) pha.n oedd gaUu ma.wr y Zulus am eu difodi oddiar I wyneb y dldaear, rlioddodd Prydain iddynt eu gailu, a chynorthwyodd hwynt i gael eu bodolaeth a'u tir- iogaeth, a rhoddodd iddynt eu hannibyniaeth yn ol. Yr unig gydnabyddiaeth oedd Prydain yn ei hawlio oedd cael llais yn neddfwriaetu dramorol y Transvaal. Beth yw yr ad-daliad a dderbyniodd einLlywodrae^h am eu gwaredu a rhoddi iddynt eu rhyddid a'u han- am eu gwaredu a rhoddi iddynt eu rhyddid a'u hau- nibyniaeth? Yn ystod yr ugain mlynedd diweddaf, yn mhell cyn y "Jameson Raid," y maent wedi bod wrthi yn ddiwyd, amyneddgar, galluog, a diflino, yn gwario canoedd a mil oedd o bunau ar arfau rhyfel, a thrwy eu hysgrifenydd tramor llidgar a gelyniaethus iy Dr. Levds) wedi ceisio codi dxwg-deimladau cyd- rhwng galluoedd tramor a Llywodraeth y wlad hon. I ba beth?" Dim ond ceisio gwneud i ffwrdd ag uwch- •afiaeth Prydain yn South Affrica, neu, os mynweb, yn ngeiria.u y Oadfridog Joubert (penaeth milwrol y Boeriaid), Tyrth ei gyfaill Lobengula, (penaeth y Kaffirs), pan y gofynodd iddo ymuno gyda'r Boeriaid a'u cynorthwyo "i ysgubo y Prydeinwyr allan o'r j wlad." Heb ychwanegu rhagor o ffeithiau,gofynwn a ydyw ymddygiad, o'r natur yma tuag at Lywodr- aeth gwlad. ag oedd wedi gwneud cymaint erddynt a throstynt yn gyfiawn? Nac oedd, meddwn ni. Heblaw fod y Boeriaid yn ceisio gwneud i ffwrdd a Heblaw fod y Boeriaid yn ceisio gwneud i ffwrdd a bawl gyfreithlawn Prydain Fawr o'i huwehafiaeth yn South Africa, yr oedd Prydeinwyr wedi d'od yn j elfen bwysng a lluosog yn y Transvaal, y rhai sydd I heddyw yn cael eu hadnabod fel Outlanders. Yr oedd Llywodraeth v Transvaal wedi gwneud cyt- undeb a Llywodraeth y wlad hon yn 1881 y cawsai yr Outlanders fwynhau yr un breintiau gwladwriaeth- 01. Ond beth ddywcd ffeithiau hanesyddol wrthum fod addewidion Paul Kruger wedi eu pwyso, wedi eu cael yn brin ac mae hy» yn ein haxwain i sylwi, yn ail, fod yn ddyledswydd, yn fater o gyfiawnder, ar | y Llywodraeth brydeinig i sicrhau iawnder cyfartal i'r Outlander fel deiliad Plydeinig. Nid oedd yr Outlanders yn cael llais teg yn neddfwriaeth y wlad. ac, o ganlyniad, yr oeddynt yn wrthrychau ag oedd yn agored- i gael eu oamdrin ni chawsai eu plant dderbyn eu haddysg yn eu hiaith eu hunain yr oedd- ynt yn cael eu gorfodi i'w dderbyn yn iaitb y Boer. Hefyd, nid) oedd gan yr Outlanders bawl l gynal f c)-farfody-dd eyhoeddus i ddadleu dros eu hiawnderau, amddifadid yrOutlandere o u rhyddid person ol, gellid: eu gorfodi i ymadael o'r wlad trwy orchymyn yr Arlywydd heb apel, gellid atal cyhoeddiadau i'r newyddiaduron heb resWm, ni chawsent chwaitli ddwyn arfau, tra yr oedd caniatad i'r Boer wneud hyny, ac eto yr oedd yr Outlander druan yn dWyn gymaint dair gwaith o elw i gyllid y wlad trwy drethiant trwm ar ei chwys a'i lafur. Mewn gwir- ionedd, gellir dweyd hyn nid oedd yr Outlander yn cael ei gydnabod fel yr hyn ydym ni yn ei alw yn ddinesydd amddifadid ef o holl freintiau ag yr oedd efe, fel dyn (o ba genedl bynag), yn eu hawlio. Yn ngwyneb yr holl drueni hyn, anfonwyd cais oddiwrth yr Outlanders at y Llywodraeth Brydeinig am ym- yriad yn nglyn a'u cyflwr. Mewn atebiad i'w cais, fe anfonodd y Llywodraeth Brydeinig at Lywodraeth y Transvaal yn awgrymu y dylasai yr Outlanders gael cynrychiolaeth aeg yn ffurfiad deddfau llywodr- a-ethol y Transvaal. Yn hytrach na. chodi yr holl fanylion ag oedd yn achosi yr holl drueni i'r Out- landers, fe awgrymodd y Llywodraeth Brydeinig pa buasai piun' mlynedd o amser yn caniatau i'r Out- landers i fael llais (neu vote) yn neddfwriaeth. y j wlad y buasai hya yn raddol yn dyfod a phethau i'w- hiawn drefn, ond fe wrthododd y Transvaal Y cynyg- iad hwn yn bendant. Yn lie byn, cynygiodd Kruger saith mlynedd. Amcan Krucer oedd cadw yr Out- landere mor bell o dd'od i fewn i freintiau ag yr oedd ef ei hun wedi ei Liclaw a,'i sicrhau i Lywodr- aeth Prydain. Wedi gosod ffeithiau mor gywir a chadarn o flaen y cyfarfod, gofynwi, yn deg i bob un ag sydd yn meddu ar synwyr cyffTedin ai onid cyfiawnder oedd yn gwaeddi ar Lywodraeth Prydain i amddiffyn ei deiliaid, i gadw i fyny anrhydedd y cytundeb a wnaed gan Lywodraeth y diweddar Mr I William Ewart Gladstone yn 1884, a hyny er treio pob moddion teg ac anrhydeddus? Mae y ddwy J wlad wedi tynu allan y cleddyf o'r wain ond credwn I y gallwn fentro dweyd yn enw cyfiawnder nad yw Pry drill ^redi ei dyatt «r sicrhau.aurIofeydd na thir- iogaeth eang Soutto Africa, ond wedi ei gorfo<fi dynu er sicrhau yr un chwareu teg, yr un iawnder cyfartal i bob dyn, o ba. genedl bynag, ac yn neill- duol i ddeiiiaid Prydeinig. Rhyddid a chyiSawnder yw arwyddair Prvdain. Dros y rhai hyn a thrwy- ddynt, y mae wedi o. od y gtdki mwyaf mawreddog, inwyaf sividerchog a gogoneddus yn mhlith teyruas- oOOd y byd.

I Ysbytty Uontc Arfon. OYFARFOD BLYNYDDOL Cynhaliwyd cyfarfod blynyddol Ilywodrateth- wyr y sefydliad hwn ddydd Llun, Mr Harry i Olegg yn y gadair. Yr oedd yn bresenol: — Arglwydd Rsgob Bangor, y Parch W. Wil (ysgrifenydd yr Esgob), y Parch W. a Mrs Ed- wards, Miss Wynne Jones, Miss Davies (Tre- borth), Dr. E. J. Lloyd, Mr W. A. Foster, Mr D. G. Davies (Retheeda), Dr. R. Langford Jones, Dr. H. Grey Edwards, a:r ysgrifenydd (Mr James Smith). Ysgrifenodd y Milwriad Platt, O.B., Syr Edmund Verney, Bar., ai Maesr Bangor, i ofidio oherwydd methu ytmbresenoli. Y Llywydd, wrth gynyg yr adlroddiad blyn- yddol, a ddywedodd mai y peth amiyoaf yn yr adroddiad oeddi y cwestiwn aiianol. Yr oedd yn resyn eu bod) bob blwyddyn yn gorfod dweyd nad oeddynt yn gallu gwneud i ddau ben y llinyn gyfarfocL Yr oeddynt y flwyddyn ddiweddaf dtan orfed i diynu 375p o gronfa arhosol y sefydl- iad i gyfarfod y diffyg yn nghyfrifon y flwyddyn hono a'r flwyddyn cynt. Drwg oedd ganddo fod lleihad wedi bod yn> y tanysgrifiadau. 0 ber- thynas i'r tanysgrifwyr blynyddol, gofidus oedd y ffaith nad oeddi neb yn d'od yn mlaen i lpnwi lie y rhai fyddent feirw. Yr oedd swrn y tamys- grifijadau hyn yn llai o 8p 5s: 60 y flwyddyn ddi- weddaf. Nis gwyddai ere pal -am, yr oedd hyn, ond gresyn na allent gael tanysgrifwyr newydd- ion. Wrth rorych dros gyfrifon yr yspytt-y gall y byddai rhai o honynt yn dueddsol i ddweyd fod y co6tau i drin achosion yn uchel iawn yns yr yspytty. Ond dylid cofia 'mai laohosion Uaw- feddygol (surgical) oeddynt bron yr oil a drinid yn yr yspytty, yr hyn olygai draul fawr, gan fod eisiau offerynau arbenig a thriniaeth arbenig yn ami. Yr oedd eu diolohgarwoh yn ddyledus fel pob blwyddyn i'r meddygem" anrhydeddus am y sylw delid ganddynt i'r sefydliad; i'r capstan heiyd, am weinyddu i augenrheidiau ysbrydol y cleifion mor ffyddlon. Yr oedd yn bur ddrwg ganddo nad oedidi Arglwydd ac Aa^glwyddies I Penrhvn yn gallu bod yn y cyfarfod, eanys teim- lai anai hwy oeddynt noddwyr mwyaf ffyddlori y sefydliad hwnw. Pryd bynag. y byddai ange-n am rywbeth deuent hwy yn mlaen i gynorthwyo. Yn nghyfarfod1 diweddaf y pwyllgor pan y daeth v cwestiwn o srael "milk steriliser" gerbron, dy- wedodd1 ei arghvyddiaeth ar unwaith y byddai yn bleser ganddo ddwyn y gost. Aeth y llywydd yn mlaen i sylwi gan fod y sefydliad yn perthyn i'r ddwy flir fod arno eisiait i'r bobl gymeryd dyddordeb ynddo, ac yr oedd angen ami eu teim- ladlau da. Nid, &efydliad ar gyfet y cyfoethog ydoedd, ond ar gyfer y rhail nadi oedd ganddynt foddion i gael triniaeth, feddygol. Br fod eu calonau yn awr wedi eu cario ymiaitih i wlad! bellenig, lie yr oedd) eu milwyr yn gwaeanaethu eu gwlad yn y cyfryw fodd ag y dylidi gwneud rhywbebh i gynorthwyo eu gwragedd a'u teulu- oedd, eto yr un pryd eredai efe y diylai y sefydl- iad hwn i fesur enill eu cydymdeAmlad. Dat- ganai ofid nad oedd mwy yn bresenol. Dywedt- id weithiau fod y ffaith nad oeddi pobl yn d'od i gyfarfod yn arwydd eu bod yn cael en boddhau yn y moddi y cerid y sefydliad yn mlaen, ac nad oedd ganddynt unrhyw gwyD. Gobeithiai efe mai dyna oedd yr unig reswm dros nad! oedd y cyfarfod hwnw yn fwy cynrychioliadoi. Eliliodd y Parch W. Edwards y eynygiad esa .bod yn .Fsik,idu yr adroddiad. Dywedodd Esgob Bangor yr hoffai wneud un awgrymiad, er yr ofnai, wedi clywed araetli y llywydd, nad hwn oedd yr anieff priodol i'w wneud. Modd bynag, yr oedd un peth, yn ei farn ef, fua»ai yn ychwanegu llawer at gysur y rhai otfodid i ddlod i'r yspytty, a dyna oedd hyny, cael capel, os y gallai y pwyllgor rywbryd weled eu ffordd yn glir i dderbyn yr awgrymiad. Ofnai ef 0001 oedd y lIe y eynhelid addoliad yndido yn hollol y peth allesid ddisgwyImewn sefydliad o'r fath. Y LJywyddl a gytunai yn hollol a'i arglwydd1- iaeth, ond yr oedd y cweetiwn arianol yn sefyll ar y ffordd. Yr oedd Uawer o bethau eraill yr haffeivb eu gweled yn y lie, ond nas gellid eu c0-el aim yr un rheswm. Yna. mabwysiadwyd yr adroddSad. Ar gynygiad yr Arglwydd Esgob, yn cael ei eilio gan Dr. E. J. Uoj-d, ei gehiogi gan y Piaxchi W. Edwards a Dr. Langford Jones, ail- etholwyd Mr Harry Olegg yn llywydd y sefydl- iad am flwyddyn arall. Pan y daetlipwyd i ethol y pwyllgor datgan- odd y Llywyddi mai dio-eth. fyddai ei gyfyngu i ddeg-ar-hugain o rif. Awgrymodd y Parch W. Edwards anai gwell fyddai peidio tynu allan unrhyw enw ar hyn o bryd. Diau fod amryw ar y pwyllgor nas gall- ent fod yn bresenol. eto oeddynt yn gefnogwyr da i'r sefydliad. Cynygiai ef fod y pwyllgor cyffredinol i gael ei ail-ethol, a phan y digwyddai gwagle nad oeddid i'w lenwi nes y tynid y pwyll- gor i lawr i ddeg-ar-hugain. Eiliwyd hyn gen Mr D. G. Davies, a char- iwyd ef. Ail-etholwyd y pwyllgor fel y canlyn —Mr Harry Olegg (llywydd), Arglwydd Esgob Ban- gor, Arglwydd Penrhyn, Arglwyddes Penrhrn, Dec Rangcfr, y Parch W. Edwards, Dr. Hughes, y Milwriad Piatt, C.B., Mr Robert Da vies, Mr T. Lewis (Gartherwan), Mr W. Pughe, Mr J. Glynne Jcnes, Mr R. H. Pritchard, y Proffeswr E. V. Arnold, Dr. H. Grey Edwards, Dr. Llo-vd, Dr. R. Jones, Dr. Langford Jones, Mr 0. F. Priestley, y Parch H. Davies-Owen, itr Tliomes Prichard,. Mr E. A Young, Dr. E. O. Price, Mr D. Oameron, Mrs Edwards, Mr W. A. Foster, Miss Davies (Treborth), Miæ Wynne Jones, y Parch. Ganon Robert Williams, Mr J. H. Burton, Mr H A. Duff, Mr W. A. Darbishire. Mr W. Edwards (Glasinfryn). Mewn cvfarfod dilynol o'r Pwyllgor Oyffredt- inol yr oedd yn bresenol: —Mr H. Clegg (yn y gadair), Mrs Edwards, NEss Davies, Mies Wynne Jones, yr Esgob. y Parch: W. Edwards, Dr. R. L. Jones, Dr. Lloyd, a Dr. Price. I I Etholwyd y rhai canlynol yn Bwyllgor y Ty: —Arglwyddes Penrhyn, Miss Wynne Jones, Misos Davies, y Parch W. Edwardis, Mr E. A. Young, Mr O. F. Priestley, a -Air D. OameroffL Hefyd etholwyd Pwyllgor.y Dispensary fel y canlyn:—Arglwydd Penrhyn, Arglwyddes Pen- rhyn, Mr R. H. Pritchard, Mr 0. Poozi, Mr E. A Ycung, Mr J. Griffith (Bee Hive), Mr W. Edwards (Gla-sinfry;).), Mr W. A. Foster, a Mr W. O. Clarke. Etholwyd Dr. Thomas yn un- frydol at rif meddygon y sefydliad hwn.

Ynadon Penrhyndendraeth a'r Bhyfel. Ar ganol v gwaith ytkqdcol yn y Penrhyn d-lyd,4 lau, ymneillduodd i-r ufitusiaid er ystyried cylch- lythyr yr Arglwydd-raglaw (Mr W. R. M. Wynne) parthed codi cronfa i weddwon. a tlieulu- oedd y milwyr yn y rhyfel bresenol.—Cydsyn- iodd Mr John JonewMorris (olero yr ynadon) yn gaxeddg i weithredu fel ysgrifenydd.-—Eglurodd y Ctadeirydd (Mr John Joaee) er fod wedi gaJw y cyfarfodfyn: uniol a. ohyloh-lythyr yr Arglwydd- raglaw. Yr oedd yn debyg y byddai iddynt oil gytunc fod) hwn yn gyfleusdtra. dia iddynt ddangos eu eydymdeimJad ac i gefnogi te-uluoedd y milwyr yn ymladd ein brwydrau. Nis gwyddai yn i-c-,w-ns I)a gw-rs i gymeryd ond gwelai fod cyfarfod- yddi cvhoeddus yn cael eu gaJw mewn rhanau er- aill o'r wlad.—Eglurodd Major Best (y prif- gwn^taibl) beth oedd wedi ei wneud yn Abermaw. —.Hysbysodd y Oadeirydd fod brysineges wedi ei derbyn oddiwrth Dir. Rob-erts, Llan, Ffestiniog, yn gefidio nas gallai fod yn bresenol ond y gwnai ni oreu dros y symudiad.—Mir William Davios: Ni ddisgwyl ir, debyg, fod i'r yisadon weathredu ail wahan i creill.-Kijor Best. a ddywedodd na ddisgwylir ond i gydweithredu drwy y dosoartb. —Ar wahoddiad y Oadeirydd eglurodd Mr Wil- li&m Owen (cadeirydd Cynghûr Dinesig Ffes- tiniog) beth oedd wedi ei wneud yn Ffestiniog. Yr oedd pwyllgor wedi ei benodi dros yr artlal ac yr oeddys wedi penderfynu gwneud easgliadau yn y gwahanol addoldai ddau Sabboth yn ddilyn- ol; cael boxes a'chardiau casglu ac envelopes i roddi- arian ynddjynt gyda sypniau pemodol.— Ystyriai y Oadeirydd fod hwn yn gwrs rhagoaol ac nis gwyddai am ei well.—P&siwyd fod i bob ynad yn ei ddosbarth alw cyfarfod i drefnu pdtli- au.—Dywedodd Mr R. Jones-Morris fod arno d ofn na cha-ent lawer yn Nhalysarn am eu bod! eisoes wedi cyfranu 9p 118 6c ac wedi eu hanfon i gronfa Arglwyddes White. Ar yr un pryd gellid gwneud casgliad ar y Sul.—Sylwyd y bydd- ai yr oil yn myned i'r un pwrpas.—Pasiwvd i ofyn i'r Oynghoraus Plwyfol gyid-weithredui yn. y gwahanol blwyfydd i ffurfie pwyHgorau. etc., ac addawodd Mr John J ones-Morris anfon at y cyfryw or -an yr ynadon.

I | NODION O'h DEBFuL)iR. 1200 ° ,lai -™ J» rhan- B, Mcil>- oa »» C^rhaeddodd, fy Bamnwr Matthew i Mynwy paydnawn ddydd Mawrth, ac agorwyd y Frawd- lys foreu dydd Mercher.. Y Yn Nghyngotr Doebarth Alxrcam, galwrd WT sylw at yr an§enrhe5<irwydd i'r Arglwrdd RaV- law beaodi chwaneg o ynadon i'r rhanbarth. Oyfarfyddodd Frederick Hearoe, un o'r ffwi^- newwyr yn Ngweithiau Oopr y Oape, ger Abei- dlX' meeaoi -™ -T 8waiUl uch«' TLX)dd axddajigosfa flynyddo! Arglwrdd Tre- defaid- a' ^fednod, yn Ngha.«- | S y<i<1 Mawlfh> fwv llwTdSouf MS Jr lln^5 <Jydd> Mawrth, cyli .ddwvd crwY<hT*, o dori i Ysgoiion* v Bwrdd yn Llansamlet y boreu hwnw. (iohir- iwyd ei achos.. • DecJireu yr ddiweddaf, bu farw v Parch Thomas Jenkine, Oaerdydd. Bu yn giw- rvd yn CSynnog1 Fawr a. OiaernarfoD ar un adeg. 1^>axe'1 Evans, Nelson, Morganwg, wedi d erbyn galwad unfrydtol oddiwrtii ddwv Jiglwys Gymmg yn Nelson, America, ac y mae I yntau wedi eu hateb yn gadarnhaol. Mla^rth, yn dra sydyn, bu farw v c adben D. M. Scott, aaxdygydd yr heddgeidwaid o fer-^i dlosbarth. ynadol Llanelli. Yr oedd vn Moid^^r I^Filwriad Scott, yr A.S. dron Yn njgwyneb gwaith Bwrdd Ysgol Al>ertawe yn deibyn her-gwpan dwb y bel droed gvd.-> j dioldigarwch., y mae y Parch John Davies un o ool y Rwiddl hwnw, wedi anfon ei Trndidt- ii mewn. Bu Mm Rogers, o Oefnooed, faxw -vn Ilynod, r, ^ydyn., nos Sadwrn; Oymerwyd hi Vn sal pan oedd yn t-eithio mewn oerbyd i Ferthvr. Dvwed- id miai, difftg gweithrediad- y galon oedd yrVhos oi marwolaeth. Y mae Mr J. H. Davies Owrtmawr, wediprvnu cryn lawer o ayfrgell Gymreig ragorol a gasgl- wyd gan Myrddin Faaxld. Y mae Mr Davies yn amr yn meddu ua o'r llyfrgelloedd Ovmreig mwyaf etmg a gwerthfawr. Orhuddwyd saer ieuaaic, o'r enw Robert Dfu- vies, yn Mho!i%pri<Mi, dydd Mercher, o d-ori i suop Mr Gallaghan. masnachwr mewn wystrrs; a. Iladxata, 3p 6s oddiyno. Traddodwyd ef i sefvll" ei brawf yn y Frawd!ys 'Oh wILrÍRTol.. Mr Herary Longstaff, Oasnewvdd, oedd r prif siaradwr menm. cyfarfod a, gynhaJiTryd gan vOeid- wadwyr yn Mhontypridd hop Fa,wrth. Pasiwyd" 1 pleadlais o gydymdeimlad1 a'r Prifweinidog ar far- wciaeth yr Arglwyddes Sadisburv. Hysbysir fod Mr Dacuel Jones, o Gwmni D. Jones a. i Gyf., High-street, Abertawe, wedi cTd, synio i sefvll yn ymgcasydd an y sedd wag\-r> ward Alexandra, o'r Oynghor Trefol, yr hon a aehoswydJ trwy farwoJaeth Mr James Jones. S Fawrtii, fel yr oedd mereh ddeng uilwydd oed i Mr William; Wigmore, Tv Newrdd, Dyffiyiij Ogmore, yn gwneud cais i gyrhaedd oospan, cymerodd ei dfiHad dan, a derbyniodd hitiiau niweidiau a drodd vn angeuol iddi vn dldiweddaracSi ar y dy diet 0 N<» Iau anThegwyd! y Proffeswr D. E. Jones, Ooleg Oaerfyrddin, gan Eglwys Cana, ar ei ym- adiaiwifid oddiwrthynit i gymeryd gofal Heol Undeb, Oaerfyrddin. Yr oedd yr anrhegion yn wertJvfawr a chostus; Pef,llestri arian ta a, choffi, etc., gwerth agOSl i 35p. Q3rhuddwylLi goruchwyliwr ieuanc, o'r enw Archibald Linmrd, yn llys yr ynadon yn Abei- tewe, ddydd lau, o lodrata gwerth 15p o lestai anaix o 7, Gwydr-creerceait, yn y dref honol. CHdlnabyddodd y diffynydd ei euogrwydd, a thraddodwyd ef i sefyil ei brawf. At ol faith hirfaith yn. yr America, y mae Mr Albert Spicer, A.S., wedi dr,-chwelydl i Lundaiii. Yn ystod, ei absenoldeb, darllenodd Mr Spicer bapur yn yr ail Gynghor Oydgenedlaethol Oynullcidfaol yn Boston ac aeth oddiyno i Phil- 1 adelphia, Washington, a, Chicago. "Y Tai Seneddol" oedd testyn darlith a dra^ ddodwyd gan Mr W. Abraham (Mabon), A.S., yn Nghapcl Soar, Merthyr, nos Lun. Yr oedd yr elw yn myned at gynortlivvto David Harrisi, gweithiwr o Twynyrodyn, yr hwn svdd wedi methu dilyn ei waith ers dwy flynedd". Prvdnawn ddydd Mercher daeth rhyw fechgysi o hyd i benglog dyn ar y tywod yn Abertawe. Gwerth.nsant y penglog am rhy-, ychydtg -o gein- iogau. Oalodd yr heddgeidwaid afael aar y peth a chytmerasant feddiant o'r penglpg, yr hwn, yn 01 fel y dywed ai Dr. Forsyth, oedd wedi bod yn y dwfr am lawer o flynyddoedd. Gwysiwyd Edward Bran Jenkins a David Thomas o flaem yr ynadon yn Abeirdar, ddydd Mawrth, air y eyhuddiad o fod yn feddrw ac afreol- uo yn Victoria-street nos Sabboth. Dirwywyd pob un o honynt i, 20s a'r costau. Hyderai yr ynad cyflogedttg y llwyddai yr heddgeidwaid i gael ailan yn mha le yr oedd y djynion ihyn, yn cael diod. Yn llye yr ynadon yn. Abercynon, ddydd Mercher, gwysiwyd rhieni am beidio anfon eu plentyn i'r ysgol, pan y dangoswyd tystysgrif oddiwrth feddyg yn. dweyd ei fod yn dioddef o dan. afiechyd, ond nid' oedd dim dyddiad yn ei roddi ami. Arweiniodd hyn i Mr North, yr ynad cyflogedig, i gooidieennio y cyfryw dystyV grifau, ac i ddweyd eu bod yn hollol ddiwertlt. At ol byr-baryd yrs Ngwesty y Stepney, yn Llli:, ddydd Iau, cyflwynwyd anerchiad oreur- edig i Mr Jeremiah. Williams, goruchwyliwr ystad Stepney. CJjflwyftwyd llestri te arian, ac amryw anrhegioni eraill, hefyd, i Mrs Jeremiah Williams. Yr oedd Mr Williams wedi bod mewn cysylltiadi a'r ystad ere 30ain o flynvddoedd; ao yn ystod y misoedd diweddaf, yr oedd wedi cael ei ddyrohafu i fod yn ibrif oruchwyliwr. Mewn, adroddiad aa-bemig a. wnaed gan Dr. H. C. Bevan, swyddog! Oynghor Dosbarth Nantyglo .9 a'r Blaina., i Fwrdd y Llywodraeth Leol, acn y flwyddyn, yr oedd yni gwneud amcangyfrif fod yr achosi on. o diphtheria, oedd wedi tori "allan yn y rhanbarth yn ystod y flwyddyn yn 200, ac yr oedd 20 or cyfryw wedi terfynu yn angeuol. Oyfeariai fod syclider yr haf diweddJaf yn ei gwneud yn hynod o anliawdd i glirio y c-Rj-th- ffosydd yn bricdol. Tarawyd trig>lion Oastellnedd a'r cylch n s-vrj- dod prydna-wn ddydd lau, pan tu hysbvswyd fod awyren enfawr wedi dip>gyn yn ymyl Caej rhysddu, pre3wylf<d Mr W. H. Hunk in. Yr oedd y plant, wrth fyned' tua'r ysgol yn y 1xn:eu so amryw o weithwyr wedi ei gweled yn hofran yn yr awyr, ac yn swaud) yn araf tuag ynio o gvfeiriad Oaerdydd end nid oedd neb yn lfwdru. dweyd yn iawn beth, ydoedd, gan fod gormod o niwl- i ajli, ei chanfod yn glir. Cwmni o New- bmy oeddynt, wedi cychwvn tua phedwar o'r gloch v boireu oddiyno, er ceisio gweled yn iawn y gawod ser ddisgwyliedig; end ni fu en han- turiaeith yn. Uwyddianus yn y cyfeiriad hwnw. Ni chyfarfyddodd yr un o?r cwmni a niwed <11 f- rlfol wrth ddisgyn.

Y Sefyllfa yn Cape Colony. j ANFON AIK3YFNERTHION I METHUEN. Gosodwyd a ganlyn i fyny tu allan i'r Swyddfa Ryfel:— "Oddiwrth y Oadfridog, Oape Torwn, at yr Ys- | grifenydd Rhyfel: — "Oape Town, Rhagfyr 1, 1899 —Dywed y Oadfridog Gatacre nad oes dim cyfnewidiad yn y sefyllfa.. "Bu i'r Oadfridog wneud taith archwiliadol c Naauwpoort i Rosmead. Daeth y milwyr yn eu holau heddyw,. "Nid yw clwyf Arglwydd Methuen ond arwyn- ebol ac ysgafn. Mae yn axos wrth yr Afon Modder er ailadeiladu y bont. "I'w adgyfnenthu yr wyf yto anfon Highlanders, corphlu bvchan o feirchfilwyr, meirch-gyflegrau, cattrawd Ganadaidd, cattrawd Awstralaidd, a thair bataliwn o wyr traed."

Byddin Arall i Gael ei hanfon Allan. Mae y Swyddfa Ryfel wedi penderfynu anf on byddin arall allan i faes y rhyfel, yn rhifo rhyw- beth fel 10,000 o wyr. Llywyddir hi gan y Cad- fridog Syr Mansfield Clarke, gyda Major Gaunter, o'r Lancashire; Fusiliers, fel ail iddo.

Beth am Pretoria? Enw prif ddinas y Transvaal ydyw Pretoria, a dyma fel y sieryd cyfoesolyn yn nglyn a (?hymeryd y brif ddinoz--A <rfaamatatt y gyra'r Prydeinwyr fyddiiioeddi y Boeriaid i'w gwlad eu hunain, ac ymdaith o'r cyntaf at Pretoria, prif ddinas y Trans- vaal, beth wedyn? A fydd i'r fyddin Brydeinig orchfygu a meddlanu Pretoria? Dywed awdurdodau milwrol y bydd, hyny yn gneuen galed i'w thori. Y mae'r dref wedi ei hamddiffyn gan fynyddoedd ar y dde a'r igogledd, tuhwnt i drum eithaf y gogledd j znae llinell arall o fynyddoedd. Y mae Lcaerftfdd rai milkliroedd o'r dref. Ceir vnddi darr caerfa. ar y cynllun diweddaraf, wedi eu gwneud o waitb ceryg a phridd, ac ynddynt y mae y "Loiyr Toms" ac amryw o'r 15-centi-metre mag- nelau Ffrengig., Bydd yn waith mawr ei gorebfygn. Y mae y Boeriaid ers blymyddau yn cadarnhau am? ddiffynfeydd Pretoria, fel rhan o gynllun eu cadgyrch yn erbyn y Prydeinwyr. Rhaid fydd ei gwarchae am amser hir cyn y gellir ei chymeryd.

XJjYTHYR ODDIWRTH UN 0 WIRFODD- O\LWYR NATAL. Dymiuna llawer yn yr andlal yma weled y llythyr oanlynol wedi ei gyhoeddi pi' Gymraeg, yr hwn iythyr a ymddlangosodd yn y "Western Mail ami y lOfed o'r' mis hwn. Wele gynwys- iad. y llythyr fel yr ymddangosodd! yn> y Saesneg. Llythyr at ei frawd, yr hwn sydd- yn preswylio iad. y llythyr fel yr ymddangosodd! yn y Saesneg. Llythyr atei frawd, yr hwn sydd- yn preswylio yn Mhencoed, ydyw, oddiwrth Mr T. J. Evans, diweddar o Bencadter, ao yn awr ysgrifenydd Oymfteithas yr Olwyn-faroh yn Ladysmith, ac aelod o'r "Durban Light Infantry Volunteers," eyidd yn bresenol yn Oolenso:— "Fort. Nicholson, Oolenso, "Deheudk Affrica, V: 'iflydref 6ed, 1899. ,j "Fy '^Anwyl Frawd,;—Ainturiaf ddweyd eich, bod ytLihysbys o'r ffaith fod Gwirfoddolwyr I>e- lieudHr Affrica wedi cael eu grulw a21an. Weil, nyni, "Gwyr Traed Durban (y Light Infantry), oedd y cyntaf ar y maes. Yr ydym yma oddiar Wythnos i heddyw ao er y pryd hwnw, yr ydym wedi adeiladu 'forts' ac amddiffynt-eydd, etc. Yr vdTm yn arwr yn barod i wasanaeth gweithred- ol ar funiid o rybudd'. Dwywaitfai y eawsom ein dychrynu, a cfcael eingalw dan ein harfau ond, mor lieled T., 'hyn, nid oes ergyd w-edi ei thmiio, er nad oes neb vn gwybodl pa mor fuan y Ijydd hyny, gsn fod; y Bwerirad ar y cyffiniau, ae yr ydrin yn eu i «roe6'1 aMT' Ond yr ydyari' y^ cael ein galw allan bob dyd$ yn awr; ze, cs na chroesant drosodd am, wyth- pos, byddwm yn fwy na< threchi iddynt. Ondl nie ^allwn wive«d dial twid eu cadw yit ol, fei ag yr ydym yn awr. ydym yn awr. I "Ar v foment yr wyf yn ysgiifenu, y mae dwy gerbydres yn J^awn' <? filwyr yn dyfod' i fewn, pa rai sydd wedi gJafiiio oV India didoe; a disgwylir rhagor bob awr. Y mae yr amddiffynfa hon ddeunaw milldir o Ladysmith; ac nid oæ ond Xaffir 'kraals' yma a thraw, ac ystoT y Kaffir rhyw haner xnaSldor yn mhellach, ao yno y bydd- wam yn myned, pan y oawn ganiatad, i brynu bwydr—meg is wyau, etc., gan ein bod yn byw yma. ar gacenau y llongau, a chig merwn tins, yr hwn- nis gel-lir ei lynou yn ijiwydd. Yr ydym -57-0 oa-el te a choffi; ond dini tlaebh. Yr ydym yn cysga ar y ddaeaif; ein di:lad a'n, hesgidiau, etf- am danom, gyda ohot fawr a gwrthban (blanket) jdrofiom. Tri diwrnod yn ol, rliodaf- wvd yrhyn a elwir yr 'identification cards ac fellv tt Ydym yn awr yn gymhwys- ac yn barod i bob peth a <?daw, ac yr ydym, "bawb- yn dyheu am gyfleusdra i gyfarfod a'r Bweriaid, rai a wna.eth««t y gweithredoedd mwyaf cywilyddua yn idiwedd'Ltungat y Prydeiriwyr oedd yn tra, faelu i lawr gyda'r gerbydres i Natal. tm farw genstJj Uw mJwydd oed oherwydd blon- der, trwy i'r Bweriaid wrthod iddynt fwyd, 11ft j dim. i yfed; a galiaf ddweyd wrthych na ddengya y Prydeinwyr unrhyw; drugairedd tuag atynt pan y cyfarfyddwn a hwynt ar y maes. Yr wyf. ft fy hun yn barod-ie Yn barod) bob ameer-i fentro fy mywyd i ysgi^bo allan y barbariaid, hyn (ac nid ydynt yn ddom gwell na barbariaid; ie, barbariaid a'u -calonau yn geryg, ac Did oes gan- dkiynt dosturi tua.gat unrhy w un o'r Prydeinwyr. T rhai a ofynant am heddweh a ddylent ddyfod allan yma ami rai blynydldoedd; ac yn fuan hwy a newidient eu meddyliau. Ond) fel y mae yr hen ddywedlad: 'Lie y bydidio anwybodaeth yn llawin o hapusrwydd, byddai yn beth: ffol bod yn gall;' ao nis dysgir hwynt fel arall. "WeJ, yr ydym yn awr ar fin rhyfel. Bydded i ni obeithio am y goreu; a bydidedi i mi, yn nghydia llawer eraill, gael ein harbed i ddyoh- welyd yn ddyogel eto. Felly, 'Good-bye.— Oddiwrth) eich cariados frawd, "TOM."

Tua Ladysmith. Y BWERIAID YN GOSOD GYNAU I FYNY YN OOLENSO. OHWYTHU I FYNY BONT TUGELA. Frere Oamp, Tach. 28ain, 3.25 p.m. Aeth corphlu dan- Arglwydd Dundonald allan yn gynar boreu heddyw, a chanfyddasant finteir oedd o'r gelyn ar yr ochr bellaf i Ohieeley. Ymosododd yr Imperial Light Horse arnynt, a doohreuasant ymneillduo. Ni a aethom yn mlaen- hyd o fewn pedair mill- dir i Oolenso, lie bu i'r gelyn groesi yr afon. Dangosent fywiogrwydd mawr yn eul gwersyll, a gellid eu gweled yn prysur osod gynau i fyny ar ochr arall yr afon. Atebwyd i'n gynau ni gan ynau "long-range' y gelyn. Ni a lwyddasom i'w gyru yn ol dros y bonit ae i leoli eu eafle. Dim anffodion M' ein hochr ni. Fel yr oedd, y corphlu yn dychwedyd i'r gwer- pyli clywyd ffrwydriad arutfirol a chwmwl trwchr us o fwg yn codi o gyfeiriad-Pont Tugela. Ored- ir i'r ffrwydriad1 gael ei achosi gan waith y Bwer- I iaid ynsaeiliu pont y rheififfordd i fyny. Estoourt, Taehwedd 28ain. Nid oes fawr o amheuaeth yn awr fod pont Tugela wedi ei dinystrio. Bydd i hyn fod yn a-talfa. fawr ar ffordd ymdefthiad, y corpliJuoedd cynorthwyoL Durban, Taehwedd 29a.in:. Mae y Bweriaid wedi sefydlu eu hunain o am- gylch Ladyemith yn gadairnach nag erioed, heb ganddlynt ddim llai na elain o ynau mewn; safte.

DIWEDDARAF. Curfa i'r Bweriaid. TARAW DYRNOD FFYRNIG TTJALLAN" I KIMBERLEY. Oyhoeddwyd y genadwri swyddogol a ganlyn tiosi Sabboth "Oddiwrth y Oadfridog, Capetown, at Ysgrif- enydd Rhyfel. Derbyniwyd Rhagfyr 3ydd, 7.45 p.m. (Capetown, Rhagfyr 3ydd, 5.5 p.m.) "Kekewich a, edrydd, dan ddyddiad y 30ain o Dachwedd, fod y Bechuanaland Protectorate Police Wedi cymeryd gwersyll y gelyn rr gor- llewin o Kimiberley ar yr 28aira o Daohweddl "Y mae crymund-eb a Kimberley o Modder River gyda 'searchlight' wedi ei sefydlu."

Croesawu Corphlu Methuen. KIMBERtLEfF YN PAROTOII RODDI DER- BYNIAD MiAWREDDOG. Mae y newydd fod y fyddin gynorthwyol ar ei ffordd i Kimberley wedi ei dderbyn yno gyd- a'r boddhad mwyaf, ao maenit yn parotoi awiad aruthrol iddlynt. Mae pobpeth wedi bod yn gydmarol dawel yn Kimberley. Oeidw: y Bweriaid draw, eithr tag- ant ffrwydr-beleni a.t y dref yn ddyddiol, ond ychydig iawn o niwd a wnant. Pobpebh yn j dda hyd yma. Y mae cenadwri oddiwrth Dywysog Oymru yn cliolch i'r swyddogion a'r dynion yn Ladymith 3m leu Eoinigyfarcihdiadlaiu iddo jar ddydd pen- blwydd wedi cyrhaedd yno yn ddyogeL

| Bhyfel 7 Transvaal. 1 OHWAKEL Y PENRHYN A'R "RESERV- ISTS" ISTS." | Y mae Arglwydd Penrhyn wedi tzrefnu fod lie y dynion elwir allan i waaanaethu yn y rhyfel i gael ei gadw yn agored iddynt pan ddeuant yn ol; ac yn aehos dynion priod, caniateir 12s 6c yr wythnos i'r gwragedd tra bydd eu gwyr yn ab- senol.

Dr. Medwyn Hughes sydd wedi ei ail etrto] i focf yni Faer Rhuthyn, yn gymaint ag nad oedd Mr Ed- ward Roberts', cyfreithiwr, yn gwelod ei fforod. yn glir i ymgymeryd1 Ii. dyledewyddau y swydd. Agorwyd Brawdiys Sir Amwythig yn yr Arn- wythig, ddydd Ma wrth, gan y Barnwr btt-bew. Yr oedd naw o garcharorion. yn aros eu pmwf.