Gwalia

EI AN GYLE S NO S.! Cnwccll Bam ntns. IWEDI EI CHYMRSIGIO CAN ELIDIRFAB. PERNOD VII. M, aent yn dywedyd na ddaw meinwen Hyd y frwyrfen gyda mi, Am fy mod yn fachgen hagar, Wrth ei hawddgar wyneb hi. 11 Dyna gelwvdd. gellwch goelio, Cefais ran o'i mwynder maith.; Fe ddaw'r seren i'm cysuro W Sul a gwyl, a diwrnod gwaitvi>( HEN .CENILLION. Aeth blwyddyn heibio cyn Arglwydrl ?c Ar- glwyddes Prysor wneutnur trigfa yn Maenor lestv-r, Bu i'w arhosvul ttr y Cyfsndir gael ei hwyhau, ac ar ol idd. gyrhaedd Llundain ar- hosasant am amryw ffythrosaii yno am fed y season yn ei uwehd,^ Yr adeg yma yr oedd Helen wedi cael ei. chyflwyno i sylw y Frenhines. At ol cyfres o 'adawnsfeydd a gwleddoedd, 1>11 iddynii ffarwelia & llonderau ae a gwagedd y btif- ddinas fawr ie ymneillduo i'w palas yn Nghymru. Chwi Oi l cewch ef wedi newid llawer, ac yr wyf yn cicedu er gwell, Heien," meddai Arglwydd Prysor tel y dreifient i fyny at y ty, a rhoddodd Helen lAm. o ryfeddod par, y daeth i'w olwg. Ydyw, mae fy ffrind Kraft wedi edrych ar ol y lIe yn dda yn ystod ein habsenoldeb. Croesaw i'n cartref, fy ngha.riad r" Ac efe a ymblygodd dros Helen, ac a gusanodd ei grudd. Ni ddychwelodd hi y gusan nag ychwaith ni rwystrodd. Hi a'i dioddefodd heb yr arddang- osi lleiaf o anfoddlonrwydd na chariad, ac nis aeth hi yr ur. ateb i eiriau serchus Arglwydd Prysor. Pan y tynodd y cerbyd i fyny at y cYJl- tedd enfawr ac y rhoddodd ei gwr iddi ei law i'w helpu i ddittgyn. edrychodd i fyny ar yr adeilad gydajr ochanaid Hin. "i raae'r damask byth yma," meddai hi tra yr oedodd am foment ar y trothwy, ac y meddyliodd am y dydd y darfu hi a Llew fyned i mewn i'r hen dy heb wybod fod ei feddianwr mor agos, ac yn breuddwydio ond yohydig am yr holl ganlyniadau a ddilynas&nt ei hymweliad difeddwl, a'r dylan- wad a barent ar eu dyfodol. "Y mae wedi cael i gorchuddio a blodeu braidd mor dew :j,'l"-a'r pryd olaf y gwelais hi." Ie, ar y dydd pan y dychrynasoch fi gyia'ch ymddangosiad sydyn fel angyles wen a glan yn fy myfyrgeU dywyll. Yr oeddyeh wedi dodi un o'r blodeu yn eich gwallt; yr ydwyf yn cofio yn dda," efe a atebodd yn dyner&idd. Ond cymylodd ael Helen fel pe y buasai ei eir- iau yn ei brifo tra y cymerai ei J Law ac yr arwein- iodd hi i'r reuadd fawr He yr oedd y gwasam-ieth- yddion wedi ymgynull yn barod i groesawu eu harglwydd a'i foneddiges brydferth. "Ah! Kraft, da genyf eich gweled chwi," meddai Arglwydd Prysor, tra y dynesai Doctor Kraft yn miaen gan dremio gydag edmygedd ar Helen. "Dyma fy ffrind, Doctor Herr Kraft, Helen. Oelf (science) ydyw ei feistres ef, ac y mae yn treulio ei amser yn ei gwasanaeth. Y mae efe yn barod yn un o ddysgedigior. mwyaf y dydd, ac yr ydwyf yn gwybod y bydd i chwi ddyfoi i werthfawrogi ei dalentau fel myfinau." Y mae arnaf ofn fy mod yn rhy anneallus i fod yn feirniad arnynt," a.tebodd Helen braidd yn fEroenuohel gan droi ymaith oddiwrth y doctor ymgrymol; "orJd," hi a fchwanegodd yn brys-ir, "y m&e yn dda genyf ddyfod i gydnabyddiaeth a'ch ffrind, Gruffydd. A ydych chwi wedi bod yn Maenor Iestyn am amser maith, Herr Kraft ?" Er y pryd y daeth i fedldiant ei arglwydd- iaeth," efe a atebodd. -I1 wir! Cymaint a hyny? Xis gwyddwn eidi bod chwi dechreuodd Helen. Y mae Kraft a minau wedi bod yn gyfeillion am lawer o flvnyddoedd, fy anwylyd, meddai Ar- y glwydd Prysor ar ei thraws, "ac y mae efe yn gwybod fod iddo berffaith roesaw bob amser o clar., fy nho. Deuwch i'r drawing-room, Helen, a dv- wedwch wrthyf a ydyw hi wedi ei ffurnishio wrth eich bodd. Os y byddwch yn ymfoddloni arni. Thaid i chwi ddiolch, iddo ef am yr hyn a wnaed." Yr oedd yn anmhosibl peidio bod yn foddlawn, bu raid i Helen gyfaddef ei bod yn cael ei phlesio a gwaith y doctor. A chymeryd golwg gyffredinol ar yr hen ystaf- elloedd yr oeddynt yn berffaith, yr oedd y c hwaoth a ddaijgoswyd yn eu trefniant a'u trwsiad yn ddi- fai, a theimiai yr arglwyddes gywilydd o'r ychydig sylw oedd hi wedi ei dslu i'r dyn ag oedd wedi gwneuthur cymaint er ei ehysur, ond eto rywfodd buasai yn well ganddi weled yr hen Faenor ya ei gyflwr adfeiliedig yn hytrach nag wedi ei adnew- yddu a'i brydferthu i'w derbyn. Yr oedd llawei o renwm yn nymuniad Helen o gael gweled yr hen Faenordy yr nr; gyflwr ag y gwelodd ef y tro I cyntaf erioed. Nid rhyfedd ganddi oedd i fardd yr Aled ddolefain umwaith Frenhinoedd r Ymherawdwyr y ùyd: 0 fewn eich clyd gastelli, 0 dan goronau perlawg cain, Yn nghanol sain gwrhydri Trowch draw! ni wyddoch werth a bri Fy mwthyn i a Susan; Celfyddyd oer sydd gen-ych chwi, Ond genym ni mae anian. Yr oedd un rhan o'r ty, pa fodd bynag, am yr hwn y daeth Helen i wybod cyn. hir, heb fawr o weALiant arno, a Iiwnw oedd yr aden a edrychai i lawr ar y ddyfrffos. Yr oedd pob dor a arweiniai i'w ystafelloedd wedi eu cloi yn ffast a'u bolltio. Rhy damp, rhy dywyll i'w preswylio," meddai Arglwydd Prysor wrth Helen, pan y siartdodd hi wrtho am y peth. Dywedais wrth Kraft am adael llor-ydd i'r rhan. yna. Yr wyf yn credu fed ganddo ei weithdy fferyllt yna. a'i ystafell breifat ei hun. Y mae ef yn greadur od yn ei flordd, ac jn cam cau ei linn i mewn pan y bydd yn gwneuthur arbrawtiadau neu pan y bydd yn ddwfn yn ei astudiaeth. Yr wyf yn ei adael i blesio ei hun, a byth ni fyddaf yn gofyn cwestiynan. Pa- ham yr ydwyf yn ei liofS ] Am ei fod yn ddyn y gellir ymddibynu arno ef, yn greadur y gellir zrhoddi ymddiried trylwyr ynddo, ac yn ddoctor heb ei well. Pah am yr ydych yn boddro eich Lun yn ei gylch, fy anwylyd? Gadewch ef iddo ei hun fel ag y gwnai ii." "0: gwnaf yn sicr, Grurydd," atebodd Helen, wedi ei syriu gan y cyffro oedd yn llais ei phriod. "Ni fydd iddo yoiyryd a chwi," elai ei argl- wyddiaeth yn mlaen. "Yn ami, mae yn ddiau genyf, nis gwelwch ef am rai dv ddiau nis del i lawr ond i'r ystafell ysniocio ambell i nos am ryw awr. Ñi fydd i chwi ei ffeindio ar eich fiord ddim. Heblaw hyny.y mac genyf berfFaith hawl i roddi iddo ef letty—hen ifrind "i daarfu i mi erioed ddadleu eich hawl, Gruffydd," a.tebcdd Helen yn ofnus. 1, Naddo, ond yr oeddych fel po yn dar.gos cy-, maint a hyny," dychwelodd Arglwydd Prysor, gan c dremio ami braidd yn amheus, VIill gan weled mar wirioneddol ydoedd yr arddangosiad o alar ar ei gwyneb, efe a dynodd ei olygon ymaith, a meddia.mvycl ei wyneb ef ei hun gall euogrwydd. Wel, weL" efe a baAaodd, gadawer i ri adael llonvdd i Kraft. A ydycli chwi yn foddlawn ar eich cartref newydd, Helen ? Y mae yn ddwl— ac felly y bydd, gwneler a wneler iddo; rcyli a ddywedais hyny o'r blaen wrthych eto, yr oedd- ych yn awyddus i fod yma. A ydyeh chwi yn foddlawn arno ef?" "Yn berffaith foddlawn," atebodd Helen, una lid gyda Uawer o lawenydd yn ei llais. Yr oeddwn yn hotfi y Fae?iot' bob ariser." 1.1 Y mae yn llawen genyf wybod, gan y meddyl- iaf y rhaid i m dreulio rhaa o bob blwyadyn yui a. Pa fodd y mae eich tad, Helen ? A ddaw efe yma heddyw 1" Daw yn yr hwyr; y mao efe yn well, Gruff- jydd, ond ni<i yn gryf, ac—mae ef mewn dygn binder," hi a afceb^d gydag ocheriiid ddofn. Blinder!" meddai Arglwydd Prysor, a'i wyn- eb yn cymylu. Ie, yn nghylch Llew—Llew druan," meddai Helen yn brudd. Y mae Llew yn aii-rig3it, cymerwch fy iigair ar hyny," atebodd Ai^Iwydd Prysor yn lfrywiog. Yr oedd y bachgen bt>b amser yn ffwl, Heien, ao y mae ei droad alian r, swyddfa Bourne yn profi llyry. Nld oes un amheuaeth nad ydyw ef wedi pigo i fyny gyfeillion yn xliywle, ac yn union bydd i chwi glywwd eto ya ei gyich. Yr ooddych chwi .:>ch tad bob amser yn meddwl Uawer gormod c'r chqp ifanc." Yr ydwyf yn gwybod ein bod yn gwahan- iaethu ar y pwynt yna," fttebodd Helen yn oer- aidd. Peddiwoh a gadaed i ni ei ddadleu. Hyd nes y clywaf oddiwrth fy nffawd byddaf yn teimlo yn dra phryderu3 yn ei gyldt; wd ni fydd i fflr eicb tatwblo gyda fy ofnau." xp j 1 f ^roes y^'aith gyda dagrau yn ei llygaid. j j C- Arglw r(jd Prysor yn aflonydd, a brath- ° i Sa'J'' J113, agorwyd y ddor yn arafaidd, a daeth. Docf/>r Kraft i mewn. Felly dygwyd y p^iodasol i derfyniad, ac am unwaith vr oedd /^elen yn ddiolchgar am y presenoldeb lGermar^d^ p ■ y ^ithrai yr amser ymaith yr oedd Arglwydd 1 • .r yn analluog, yn ol fel yr ymddangosai i'w W-xmag, i ddioddef yr unigrwydd yn y Faenor, yn n, vned yn fynych oddicartref, ambell waith i Lun- daiii, dxo arall i Landudno, ac weithiau i Mael- dref, ac arosai ymaith am amryw ddyddiau bob o yr elai. Pa beth oedd yn ei wneuthur yn ys- tod ei absenoldeb ni ddarfu i Helen o gwbl feddwl am ymholi, na chwaith rli ddarfu iddi ei gwestiyno pan yn mhen ychydig fisoedd ar ol eu dychweliad y startiodd ef ymaith yi:: sydyn i Paris, a bu I ymaith ddwy wvthnos gyfan. Yn wir, teimlai ei absenoldeb yn rhvddhad rhyfedd, oblegid er mor ystyriol a gofalus yn wir yr ydoedd ef ohoni, nid oedd efo wedi llwyddo i enill ei serch na'i pliarch ac yn fynychach a mynychach, fel yr ymlithrai wythnos ar wythnos ymaith, y deuai yr amheu- aeth yr oedd wedi ceisio ei orchfygu, yr amheu- aeth am ddoethineb a chyfiawnder y cam a gy- merodd wrth ei briodi yn ol i'w meddwl gydagrym anorchfygol. Hi a deimlai ei fod ef eto yn ddieithrddyn per-! ffaith iddi, nad oedd hi yn ei adnabod nag yn ei ddeall, ei fod ef mewn gwirionedd yn ddirgelwch, iddi, yn ddirgelwch nas gallai byth ei ddehongli. Yn ofer y ceisiai hi ei garu ef, er y teimlai fod hyny yn ddyledswydd ami, a llawer llai ei barehu nis gallai hi. Yr oedd rhywbeth nas gallasai ddy- wedyd beth yn ei lluddias, ac er gwaethaf y cariad y credai fod ganddo ef ati hi, teimlai ei fod yn: fyr o roddi ei ymddiried ynddi, ac, yn wir, fod rhywbeth yn ei fywyd blaenorol yn cael ei guddio oddiwrthi-rhywbeth ag oedd gan ei ffrind ef, Doctor Kraft, ran o hono, a pheth ag oedd yri. dwyn perthynas a'r naill a'r Hall fel eu gilydd. Er pobpeth a wnaethpwyd i newydd-dduliio a phrydferthu Maenor lestyn, yr oedd yn para ryw- beth drychiolaethus a hen o'i gwmpas—rhywbeth vn argoeli ei fod yn gartrefle bwganod ac ysbiyd- ion, ac yn garchar i ami un o rianod teg Gwalia yn yr amser gyLt, modd y meddyliai ein hen ffrind Llew wrth dremio arno y waith cviit-af: erioed. Yr oedd ystafelloedd Helen yn ffrynt y ty, yn union uwchben y neuadd, ac er eu bod wedi eu dodrefnu gyda'r gwelliantau diweddaraf, eto yr oeddynt yn dwyn olion o fysedd trymjon amstr, a dywedai yr hen' ffenestri culion, y lloriau derw, a'r hen simddeuau mawrion, hanes dyddiau oedd- ynt wedi hen fyned heibio; ond Helen, yn nihell oddiwrth anhoffi y pethau hyn, a roddent hanes- ion hen oesau iddi, yn ei chartref newydd, a ym- hyfrydai ynddynt, a'i hoffusaf ystafell o'r tair oedd gar ddi oedd wedi ei pharotoi mewn modd neillduol iddi ydoedd yr un agosaf at aden y ddyfr- ffos, a'r hon oedd yn ystafell fechan a'i pharwyd- neillduol iddi ydoedd yr un agosaf at aden y ddyfr- ffos, a'r hon oedd yn ystafell fechan a'i pharwyd- ydd wedi eu gwisgo a choed, ac o ffenestri pa un y gallesid cael cipdrem o'r dyfroedd tywyll llonydd I odditanodd. Yr oedd yn hwyr yn yr hydref tra yr -usteddai Helen ei hunan yn yr ystafell hon-pan y darfu i swn a geulodd ei gwaed ac a'i llar.wodd a dyohryn ofergoelus syrthio ar ei chlust. Yr oedd y lloer wedi codi a thywynai ei goleu gwelw trwy y ffen- estri gan ddylenwi yr ystafell a'i phelydrau aiiaji- aidd. Oeheneidiai awel fwyn o gwmpas y ty, ac aidd. Ocheneidiai awel fwyn o gwmpas y ty, ac yn y pellder gallasai Helen glywed ysgrech dyll- huan oedd unwaith neu ddwy wedi hwylio lieibio y ffenestr yn ddistaw yn ngoleu y lloer. Ysbryd y Faenor! Byth er y pryd yr oedd hi wedi dyfod yno, rJid oedd hi wedi meddwl dim am yr ysbryd; ond yn awr daeth yr hen ystori hir, ^.vasgarog, a draethwyd wrtlu gan yr hen Mrs Hillier i'w chof. Estynodd ei llaw tua'r gioch. I Paham nad oedd y wasanaethyddes wedi dyfod i dynu y cyrteni i lawr a goleuo y lamp 1 Yr oedd yn hw-yr-ilawer hwyrach na'r awr arferol. I?haid iddi siarad a Mrs Hillier, yr housekeeper; nid oes yn bosibl pasio heibio esgeulusdra fel hwn —— Syrthiodd y llaw oedd hi wedi ei hestyn -it y gloch i lawr wrth ei hochr cyn ei bod hi wedi cael amser i'w seinio, ac yr wen a chyffrous safai Helen heb allu symud dim, wedi ei synu yn arutlir- Gwel! treigla chwys ar draws ei grudd, I Ei gwefus goch dry'n wen- O! mae yn llonydd—ddistaw brudd, Yn araf blygu'i phen. Yn agos iddi, bron yn ymyl ei thraed, yr oedd hi wedi clywed swn camrau isel a rhuglorwst gwisg sidanaidd, ac yna wrth glustfeinio, ond nid YJJj llawn mor agos, disgynodd swn chwerthiniad isel ar ei cldust. Beth ydoedd-beth a allasai fed ? Yr oel,d Helen druan wedi ei brawychu yn ddir- fawr; yna daeth swn dyeithriol, marwaidd, nas gallasai hi roddi cyfriram dano, yr hwn a beidiodd yn sydyn. Y pryd hwnl agorwyd y ddor, a thrwy ymurecii ddirfawr ceisiodd Helen adfeddianu ei hun. Mis Hillier oedd yno, yr hon a ymddiheurodd yr. af- radus yn herwydd diofalwch ei hiswasajiaethyddea yn peidio goleuo canwyllau ei harglwyddes; ni iyd'dai i'r camgrmeriad hwn ddigwydd ar ol hyn, meddai. "Na, peidiweh a'u goleuo," meddai Helen yn brysur mewn ateb iddi. Yr ydwyf yn dyfod i lawr i'r drawing-room yn awr. A ydyw Doctor Kraft yrlo 1" Beth oedd yn gwneud i Helen ymholi am Doc- tor Kraft, nid wyf yn meddwl ei bod yn gwybod ei hun. Nid yn fynych y deuai ef i'r drawing- room. hyd yn nod pan oedd ei gwr yn Maenor Ies- tyn, na byth yn ei abserloldeb a phan yr atebodd Mrs Hillier fod y doctor yno, dychrynodd yr ateb- iad hi, a hi a brysurodd i lawr fel pe y buasai yn disgwyl fod ganddo ef ryw newyddion i'w traethu wrtlii. Nid oedd ganddo yr un, pa fodd bynag, ac ar ol treulio haner awr gyda hi, efe a adawodd yr ystafell, ac ni ddarfu i Helen am ddiwrnod neu ddau weled ychwaneg o hor<o ef. Yr oedd hi braidd wedi anghofio y digwyddiad rhyfedd, ac wedi perswadio ei hun fod yr hyn a glywodd yn ddim ond effaith dychymyg, pan yr ail ddiliunwyd ei hofnau, ac y cadarnhawyd ei chrediriiaeth blaenorol gan anturiaeth pdhch. Yr oedd yn nos, ac Helen yn gwbl effro, er fod y cloc mawr yn y twr wedi taro un, a hi a orweddai yn anesmwyth yn ei gwely yn breuddwydio am I y dydd, a'i mheddwl yn llawn o adgofion prudd am yr amser a basiodd a phryderon am y dyfodol, pan trwy y distawrwydd y clywai hi darawiadau egwan camrau yn y pellder a rhugldrwst gwisg. Yr oedd ei lamp yn dal ilosgi i maes ychydig, ac er fod Helen yn ceisio tremio yn ochelgar o gwmpas yr ystafell, nis gallasai hi ganfod neb. Cyfododd ar ei pherelin, a chlustfeiniodd yn ddyfal. () ba le yr oedd y seiniau yn dyfod ? Yr oeddynt yn ei llwyr ddyrysu. Ymddangosent yn agos, eto yn mhell, yn ddwl a marw, eto yn eglur. Teimlai ei gwaed yn fferu a rhyw oerineb yn cymeryd medd- iant o'i holl gorph. Yna hi a glywodd sibtydiad, yn hollol agos i'w gobenydd, a'r chwerthiniad isel oedd o'r blaen wedi ei llenwi a brawychdod. Neidiodd i fyny yn ei gwely, a tlxaflodd y cyr- teni eur-frodiog ar led, mewn ofnad llwyr. Yr oedd swngarw, anhyfryd i'w glywed, ac yn t.yd^n, fel y golygai iddi hi, ymddangosodd yn nghanol yr ysta.fell fiigiwr ag a wrjieth ei braw yn gyfi riigiwr dynes ieuanc a theg, ac wedi ymwiu'-go mewn gown gwyn llaes, ac hen ffasiynol, a'i gwallt) meJyn hir yn cuddio ei hysgwyddau. 8afai yn hollol lonydd, a'i llygaid yn edrych yn sefydlodig o'i blaen. Yna cyn y gallasai Helen ollwng gair na dolef, cyfododd y ddrychiolaeth ei Uaw wer: I mewn dull rhybuddiol, a diflanodd ymaith mewn eiliad, ac yr oedd pobpeth yn dawel unwaith yn rhagor. A'i ehalou yn euro hyd fygiad, acyn crynu drosti i gyd, syrthiodd Helen yn ol ar oi goberydd, vn cgwan gan fraw. Beth ydoedd? Beth oedd hi werli ei weled? Paham y darfu i'r tiigianydd hwn o'r byd anweledig ymweled a hi? Ai rftybudd oedd ? Ai gorchymyn ydoedd iddi barotoi i gwrdd ag angeu, brenin braw, ynte a oedd y ddrychiol- aeth yn adfent o ryw anhap fawr i'r teulu yr oedd hi mor ddiweddar wedi dyfod yn aelod 0 liono? Ei bod hi wedi gweled ysbiyd Maenor Iestyn nid oedd ganddi yr amheuaeth leiaf am y peth, a dy- wedai traddodlad am dano, sef mor gyrted ag yr yiaddanghosai y byddai rhyw anffawd fawr yn dig- wydd i deulu y Prysoriaid. Edrychai yn welw a hynod dnT blu y dydd di-, lynol, pan y gadawodd ei hystafeh i fyned i lawr i frecwest. Wedi cyrhaedd, er ei syndod mawr, ca.-ifu Dr. Kraft, a phan y dyrchafodd efe ei olwg ati, hi a gynhyrfodd beth. "A glywsoch chwi oddiwrth Arglwydd Prysor— j oddiwrth fy ngwr ?" hi a ofynodd, yn brydems. "Na, ni chlywais," ofe a atebodd, gan efirych a.rni yri sarug, "ond a ddarfu i fy arglwyddes cd- lyeh dros ei llythyrau eto 1" a phwyntiodd at am- ryw a orweddent wrth ymyl ei phlat. "Gall fod < un oddiwrtho ef yn mhlith y rhai yna." Yr oedd. Agorodd Helen ef yn awyddus. Ni chynwysiii ddim newyddion o bwys, pa fodd hyn- > ag-dim ond ei hysbysu na ddychwelai ci argl- wyddiaeth hyd wythnos yn mhellach, dyna 'r oil. A dyna'r oil o'r hanes allwn ninau ei roddi yr wythnos hon. (I'w barhau.) „

Y Qwir, iii, 2im ond y Gwir, Wrth roddi tystiolaeth, argrephir ar -odd-;vl y tyat yn arbenig y rhaid dweyd "y Gwir," "yr holl Wir," a "dim ond y Gwir." Y mae ffeithiau haner celedig yn waeth nag anwireddau. Gall haner dweyd ystori gondemnio, tra pe gorphenid iii y buasai yn cyfiawnhau. Miss S. Dale, Richmond- place, Irvine, a gymerodd ei harwain gan hyn wrth roddi ei thystiolaeth, yr liyra a'i gwna nid yn unig yn ddyddorol ond yn werthfawr hefyd. Hi a ddywed: "Yr wyf yn awr yn ddiamheuol wPlI, a chenyf bleser mawr i ddweyd fy mod yn drwyadl argyhoeddedig fy mod yn ddyledus am seryllfa breeenol fy iechyd da i Warner's Safe Cure. Tra yn cyflwyno fy niolchgarwch diffuant, ni fydd i mi ond ychwanegu y bydd fy ymdrech difrifol i hys- bysu fy ffryndiau o'r lies sydd i'w gael oddiwrch y physigwriaeth hwn." NiB gall y dystiolaeth onesfc a gwyneb agored hon beidio argraphu ar bob un bwysigrwydd yr unrhyw.

Y Budd Mawr Cyhosddus Dyledswydd wb un, yn neillduol y wasg, ydyw lledaenu newyddion a ffeithiau a dueddant i hyr- wyddo llwydd cyffredinol, gan mai dyna yr unig foddion iddynt gyrhaedd at bob dosbarth o bobl. Nid oes dim mwy haeddianol o gyhoeddusrwydd na'r moddion r,eu y cyffyriau priodol i sicrhau iechyd cyhoeddus ac i rwystro anrheithiau atiech- ydon arhosol a fodolant, oddiwrth ba rai y mllo miloedd yn arwain bywyd o boen a dioddef elrer- I wydd nad ydynt yn gwybod am y moddion a'r cyff- yriau priodol. Yn amlwg yn mysg y cyffyriiu yn haeddu eu crybwyll y mae Warners Safe Cure. Nid yw dyfarniad miloedd yn Mhrydain Fawr a'r Iwerddon), y rhai a.'i defnyddiasant, yn gadael un amheuaeth o berthynas i'w werth yr ydym ninau drachefn a thrachefn wedi cyhoeddi ffeithiau yn nglyn a'r physigwriaeth hwn, ac yn dwyn eto ger- bron ein darllenwyr iachad rhyfeddol a effeithiwyd yn achos Mr Tompkins, 44, Bridgend-road, hlS- teg, Deheudir Cymru, fel ag y dangosir yn y Uyth- yr o'i< blaen, yr hwn a dderllyn: -"Y styriaf yn ddyledswydd arnaf wneud yn hysbys am y fedd- yginiaeth ryfeddol a gefais trwy Warner's Safe Remedies, oblegid yr oeddwn ar fin fy medd, ond trwy drugaredd a thiriondeb yr Arglwydd daeth un o lyfrau Warner i'm llaw. Yr oeddwn wedi gwelled y llyfrau lawer gwaith or blaen, ond yn gwrthod eu darllen, gan fy mod yn meddwl nad oedd dim ortd doctor wnai y tro. B udoctor yn gweinyddu arnaf am chwech wythnos am Afiechyd Bright, ac aethum yn waeth na chyn anfon am n dano. Efe a. ddywedodd fod yn rhaid i mi fyn'd o dan archwiiiad—y cyrchai efe ddoctor arall gydag ef. Yr un noswaith dygodd y famaeth lyfr Warner i mi, yr hwn a wthiwyd dan y drws yna darllenaLs ef, a gwelwr, ei fod yn un o fendithion anfonedig Duw, canys bu i'r physigwiiaeth an- ghyffredin hwn, Warner's Safe Cure, fy llwyr iachau, a gallwch fod yn sicr nad wyf byth yn blino ei argymhell pa bryd bynag y clywaf am un- rhyw afiechyd."

T Ddaeargryn yn yr India. SYLHET YN BENTWR 0 ADFEILION. Er rhoddi rhyw ddychymyg i'r darlleny Id am y difrod a wnaed, rhoddwn ddyfarniada-u o lythyr- au sydd wedi eu derbyn oddiwrth y gwahanol genhadon. I Yn Sylhet, y mae'n debyg o unrhyw far: yn v gwastadedd, y gwnaed y dinystr mwyaf. TJywul Mr Pengwern Jones — "Y mae pob ty yr oedd ynddo unrhyw bridd- feini neu geryg yn adfeilion yr holl dref, yn wir, yn un pentwr o adfeilion; bryraiau we,li eu gwneud yn wastad y capel wedi ei ddinystno, a'r eglwys; ty Gour Babu (tad Miss Dass) i lawr adfeilion ein hen dy yn ddiddefnydd a thai yr atlixawon wedi eu dinystrio. Yr oeddwn i ar y pryd mewn gwyl Fahometanaidd, ac newydd or- phen pregethu par. y daeth i wlawio. Arosais ar 01 am ychydig mewn shed o gorsenau, gan ddal geneth fach gloff yn fy mreichiau. Dechreuodd y ddaear ysg^^d, a syrthiodd y shed. Ar y cyn- taf teimlwn yn wanllyd fel po ar fyned, i lewyg, ond ymddeffroais, a rhedais i'r tir agored ond yn union yn fy ymyl agorodd y ddaear, yn agen lathed o ddyfnder, ac yn llydan iaii-n. Neidiais drosti i le arall, ac i gyfarfod yr un peth draohefn, ac felly y drydedd waith. Ni theimlais erioed ddim tebyg iddo. Rhedais atlref, gan neidio dros dyllau oeddynt yn ymddangos yn ddychrynllyd. YM 11 Y mae y carchar i lawr (600 o gaxcharorion ynddo), a chyfrifir fod haner cant wedi eu lladel; ac yr wyf yn ofni clywed y newyddion o leoedd araill. Y mae y ffyrdd oil w.edi eu dinystrio, wodi suddo TJt.w neu ddeg troedfedd mewn rhai lleoedd, ac y mae y llysoedd barn a'r trysorlys i lawr, a Ilinollau I y pellebyr wedi eu dinystrio." NEIDIO TRWY AGEN YX Y MUR. Shillong yw prif ddinas talaeth Assam. Yma y mao cartref y llywodraethwr, preswylfeydd y swyddegion gwladol a'r swyddogion milwrol, a swyddfeydd y llywodraeth, llawer ohonynt yn adtnladau gwych. Yma hefyd yr oedd tri o dai cenhadol: yn un ohonynt, yn y pentref lirodorol, Mawlchar. y prcswyliai Mr a Mrs Robert Jones; yma yr oedd yr Ysgol Normalaidd a'r Ysgol L~wch- raddol, ac amryw adeiladau perthyrol i'r genli;id- aeth, a'r capel mwyaf heb fod yn mhell yr oedd ty Mr a Mrs Ceredig Evans yn agos ato yr oedd ty wedi ei godi i athrawes yr Y sgol Normalaidd ac nid oedd ond tuag wythnos er pan oedd y ty hwn wedi ei orphen, a Miss Annie Williams wedi myned iddo i breswylio. Yr oedd pump o gapel- au eraill mewn gwahanol ranau o Shillong. Yr oedd Dr. Griffiths, ar anogaeth y doctoriaid Par- roll a Campbell, meddygon y llywodraeth, wedi dyfod i Shillong am fis o orphwys, a i fod dan arolvgiaeth feddygol, gan ei fod ers amser yn dioddef dan anhwyldeb blin, ac yr oedd wedi aî- drethu ty yno am ychydig wythnosau, a Mrs Glif- fiths a'r plant yno gydag ef. Yr oedd Mrs E. H. Williams, Sheila, yr hon sydd wedi bod mcwn gwaeledd trwm ers rhai misoedd, wedi dyfod i Shillong i ymgynghori a Dr. Griffiths a meddygon y llywodraeth, a Mr Williams wedi dyfod gyda i hi. Fel hyn y desgrifia Mr Williams yr olygca,: | Yr oedd Dr. a Airs Griffiths a ninau yn eis- tedd yr. y verandah, ac yr oedd Mr R. Jones wedi dyfod i'n gweled rhyw ddau funud yn gynt, pn'd y siglwyd yr holl le gan ysgydwad trwm o ddaear- giyn. Neidiasom oil i fyny, a rhutiirasom ar hyd y y llwybr bychan i gyfeiriad y ffordd; ond cyn i ni fyned ond ychydig gamrau tatlwyd ni ar y 11 11 ddaear, yr hon oedd yn cracio ac yn malurio o'n cwmpas, a daliasom afael yn eiv gilydd tra vr ys- gydwai y ddaear am yn agos i bum munud heb atal. Duwyd yr awyi- gan lwch y tai a cuwelid, y I a chlywid twrf fel rhuad taran. Meddyliodd Mrs Griffiths fod Lucy fach yn y ty, a rhedodd i ehr, iiio am dani; ond yn ffodus, yr oedd In wedi ei chario allan trwy ddrws yn nghefn y ty, ac felly yr oeddym oil yn ddyogel. Wedi edrych o'n cwm- pas gwelsom fod y ty, He yr oeddym wedi byw mor hapus, yn garnedd, a'r ffordd a'r tir oddi amgylch wedi eu hagor yn agenau iriav.TiorJ. Llwyddodd Mr J. Ceredig Evans a'r teulu i ddyfod allail o'u ty mewn pryd i osgoi y muriau cv\-ympedig ond cafodd ivliss illiarns, yr hon nad oedd wedi bod ond puin niwrnod yn ei thy newydd dymunol, ddiangfa gyfyng cauodd yr'ysgytiad ddrv.sau ei r!1 -Y liVstafell, ac nis gallai eu hagor; yna disgynodd y muriau allan, a neidiodd hithau drwy vr agor- iad, ac achubodd ei hywyd. Pan ddaeth y yn fwy sofydlog gwnaethom ein ffordd dnvv Shd- long tua'r ty yn Mawkhar; ond gwelsom fod pob adeilad ceryg wedi ei lwyr ddiiiystrio--j,-id oedd hen ar faen D wcdi ei adael. Nid oedd ty y JJyw- odraethwr, y llysoedd, yr eglwys, y capel, a'r holl dai cenhadol a.'r ysgolion ond carneddau o ;;dfeil- ion. Po yr edrychem o'u cwicpa-s, mwynf yr arswydem yn yr olwg ar y difrod ofnadwy ctdd wedi cymeryd lie. Yn swyddfa argraphu y ilvw- oflraeth claddtvyd tua chant o bersonau ynV riiyl- urion,a chymerwyd moddion ar unwaith i'w clodJ- io allan. Achubwyd nifer ohonynt yn ddi-sjiai ond ni wyddis pa nifer a laddwyd deuwyd o hyd i 14 wedi eu lladd. Yr ydym newydd Iderbvn gair oddiwrth yr oil o'r coillitdon ar y Brymau, a gwelwn eu bod oll yn yr un sefyllfa a ninau. Y mae yr holl fyivydau yn ddyogel, ond y mae pob ty, capel. ac vsgol wedi eu dinystrio, ac yr vdvm oil yn ddi-gaitref.

HA.TRDRE'-ERFj To BACCOXISTS CO-,IMEYR'TVC:SE3 f'lTI L D U P I: !fK Guide '^59 page'1 31 How to <»o^n a Ciprar stoi-e £ 20 to £ 2,000. Tobacconists' Omflui' e C 186 p..u> „ Eu'tr.n-road, i/milon. 58 years rcpu J: otiiTiA.eJ jviec. tation. Manager, Henry .Vyers.

Ffeithiau yziNghylch China j 1. POBLOGAETH A CHREFYDDAU. | Yn ol Bl-nyddiadur y Gwleidyddwr, y mae gwyneb- fesur Cluna briodol yn 1,336,841 o filldiroedd ysgwar, a'r boblogaeth yn 386,000,000. I'r Ymherodraeth Chineaidd y ffigyrau-ydynt 4,218,401, a 402,680,000 yn berthynasol. Nid yw rhai amcangyfrifon o'r boblogaeth mor uchel. Cymerai dros ddeuddeng mlynedd i boblogaeth China i gerddad heibio i ysmotyn penodol, un person yn myned heibio bob eiliad. Y mae gan China, a llefaru yn gywir, dair crefydd, Confuciaeth, Bwdyddiaeth, a Taoiaeth. Nid yw Confuciaeth, yr hon sydd yn ymarferol yn grefydd y wlad, yn gyniaint o ffydd ag ydyw o athron- iaeth negyddol. Y mae yn grefydd heb ddatguddiad, yn ymarferol yn addoliad heb Dduw, yn ddeddfiy-Ir o loesuldeb heb awdnrdod bcrsonol derfynol. Y mae Bwdyddiaeth yn dysgu "fod yn rhaid i bob dyn fod yn waredwr iddo ei hun." "Ac oddiwrthyt dy hun rhaid cael gwaredigaeth. A "gwaredigastii" y(i pv, ar ol llawer o drawsfudiadau yr enaid, Nirvana, "cyflwr o ftiam chwythedig allan"—diangfa oddiwrth hunaniaeth bersonol, a bodolaeth yinv-ybodcl diwcdd galar, a diwedd llawenydd Y mae Confuciaeth a Bwdyddiaeth yn gosod allan rai gorchymynion da; ond nid ydynt yn awgrymu gallu drwy yr hwn y medr dynion gadw y gorchj-mj-n- ion, na meddyginiaeth os methant wneud hyny. Y mae Taoiaeth yn dysgu "fod yr awyad i estyn Imvyd, ac i wneud ifwrid a'n diwedd," hyny yw, ein diwedd old, yn gamddealltwriaeth o'n tynged. Ond y mae Taoiaeth yn golygu yn awr i'r Cinneaid ddar- llen-tvnged, daear-goel, gorcheiniaeth, a^er-ddewin- iaeth. i' mae China Wedi ei mewnol dyflu gan ofer- goeledd. Y mae y bobl yn credu fod gorphwysfa y meirw yn ymddibynu ar safie y beddrod y gall y marw ddylanwadu ar y byw er melldith neu fendith a bad y byd nesaf ya wrthran ysbrydol o'r bywyd pres- enol. Am hyny y mae arian, tai, celfi, a dillad wedi ei gwneud o bapyr, yn cael eu Ilosgi er budd i'r yma- dawedig. ^^vedodd gwraig Chineaidd dlawd wrth genhadwr, JT hwn oedd wedi bod yn garedig iddi, "Yr wyf yn rhj- dlawd i dalu yn ol i chwi yn y bywj-cl hwn, ond yn fy mywyd nesaf yr wyf ATL disgwjd cael fy ngeni yn gi, ac os caf, myfi a' cll gwasanaetliaf yn ffj-ddlon fel ci ty eich trigle teg." Y mae baban-laddiad Wonywaidd yn bodoli i raddau helatth iawn mewn rhai rhanau o'r wlad, ac ar adegau penc-dol o dlodi y bobl. Mewn rhai rhanbarthau yn agos i Amoy, ni chaniateir ond saith o bob dog o fabanod menywaidd i fyw. 2. YMDRECH GENHADOL. Y mae China yn rhan o'r holl fyd," yr hwn a orchymynodd Crist yn ddifrifol i'w Eglwys i Efengyl- ciddio. D.Vgwyd Cristionogaeth i China tua 1350 o flj-nydd- oedd yn ol. Profir hyn trwy fodolaeth yr hyn a elwir y daflen Nestoraidd, liechfaen yn dwyn ar- ysgrifen Cristionogol, yr hon a ddarganfyddwyd yn Nhalaeth Shenai yn y 17eg ganrif. Daeth y Fran- cisiaid yno tua diwedd y 13eg ganrif y Jesuitiaid yn gynar j11 y 17eg ganrif. Daeth y Dr. Morrison, y cenhadwr Protestanaidd cyntat, yno yn 1807. Gorphenwyd cjrfieithiad y Beibl yn 1818. Dechreuodd y Gymdeithas Genhadol Eglwysig ei gwaith yn China. yn 1845. Y mae rhyw 1500 o genhadon Protestanaidd yn y wlad yn yr amser presenol, gan gyfrif gwragedd ac o'r holl nifer, y mae un ran o dair yn ddyfodiaid di- weddar, a Ilawer eto yn y gradd o ddysgu yr iaith. Y mae hyn yn rhoddi tuag un cenhadwr gogyfer a 250,000 o bubl. Ond ni ddylid anghofio y 3,000 i 4000 o oruchwjdwyr brodorol, y rhai ydynt yn cy- flawni gwaith gwerthfawr. 3., Y GWAITH OL-DDYLEDOL. 0 bob 4000 o Chineaid nid oes mwy nag un yn Gristion Protestanaidd. Y mae tua 1,000,000 o Baganiaid yn marw bob niis yn China. Nid oes cynifer ag un cenhadwr gogyfer a phob 500 o drefydd yn China Ogleddol a Gorliewinol. Y mae dwy o'r 18 talaeth i ba rai y mae y wlad wedi ei dosbarthu yn aros heb orsaf genhadol sef- ydlog. Pe b'ai yr oil o'r Cristionogion ond 750 yn cael eu cymeryd ailan o Lundain, a'u lleoedd eu llenwi gan Baganiaid, braidd neb o ba rai eriocd oeddynt heb weled Beibl nsu glywed am Waredwr, ac yn eu plith 19 o genhadon, yn cynwys gwragedd, wedi eu gosod i weithio, yn nghyd a rhyw 60 o oruchwylwyr brodor- ol, byddai hyny yn a.rdd;mgosiad teg o'r hyn svdd yn cael ei wneud gan Gristionogion Protestanaidd i enill China dros Gnst. Er mwyn i esgobaeth bresenol Canolbarth China gael clerigwyr yn yr un cyfartaledd i'r boblogaeth fel yn y Deyrnas Gyfunol, dylai fod 90,000 neu 100,000 o glerigwyr Eglwys Loegr; yn bresenol ma.9 32 a'r Esgob. Yn Nhalaeth Fuh-Kien, yr hon sydd yn gyfartai mewn gwyneb-fesur i Loegr heb Gymru, nid oes ond 40 o foneddigesau yn gweithio yn nghanol y deng nlllrwn o bobl sydd yn lhan ogleddol y dalaeth. haner o ba rai ydynt va fenywod. Yr oedd gan un o'r rhai hyn, yr hon a. drecgodd yn y gjrllaian ddiweddar, gylch o dros 300 milldir ysgwar. Y mae y cenhadon sydd yn gweithio mown rhan fechan o Dalaeth Si-Chuan, wedi cyhoeddi apel am gynorthwywyr, yn JT hon j* dj'wedant: — "O'n chwech o orsafoedd cenhadol nid oes yr un or- saf yn agosach at y Hall na thaith un diwrnod. Y pellder rrrsvyaf rhwng unrhyw ddwy orsaf yclrv taith pedwar neu bum' diwrnod. Nifer y gweithwyr effeith- iol i'r chwe' gorsaf hvn a'r holl gjdehoedd cysvlltiedig a hwynt ydynt pump o wyr, tair o wragedd, a chwe' boneddiges ddi-briod j-chwanegweh at y rhai hyn ddau ddyn, heb eu derbyn gan y Gjmdeithas Genhad- ol Egiwysig, ond er hyny yn weithwyr gwir gynorth- wH,1 cyfanrif, 16. "Y maa haner Lloegr (a llefaru felly) yn Hawn o Baganiaid ymron heb Gristionogion brodorol, ac am byny ymron. heb gj'northwjrwjT brodorol, a dim cen- hadon heblaw ni ein hunain, yn ymddangos i ni yn blwyf mawr i ni i'w weithio yn hollol effeithiol." Gofynodd Gristion Chineaidd i Arehddiacon Moule pa nifer o glerigwjT oedd yn Lloegr. Gofynodd Arch- ddiacon Maule pa nifer a feddyliai efe. "Y mae yn ynys fechan," ebai efe. "efalhti fod mil." Hysbyswyd iddo fod mwy l'ag ugain mil. "Yna," ebai efe, "gell- wcli yn hawdd hebgor mil i China." Gwna. 120p gjmcd cenhadwr yn Cliina mewn rhai pethau y mae sum llai yn ddigonol. 4. LLWYDDIANT CENHADAETHAU. Nifer Cymiui-n-vr Eglwvsi Protestanaidd China yn 1842 ydoedd 6 yii 1865, 2000 ;ac yn 1892, 50,000. Y mae y llwyddiant a dailynodd y gwaith ynN ghen- hadaeth Fuh-Kien y Gymdeithas Genhadol Eglwysig yn cael ei dangos clrwy y ffigyrau canli-nol:-Crist- ionogion Br-dyddicdig. 2244 (1881), 3106 (1384), 3299 (1837), 4163 (18901, 5/1.25 (1893), 5905 (1894) cyfanrif vmlvnwvr, 4099 (1881), 5871 (1884), 6701 (1887), 8489 (1890); 10,733 (1S93>, 12.934 (1894).. Yn nghjdchKucheng,lle y digwvddodd JT ysgelcrdtr ar Awst 1 at, 1895, yn 1884 yr oedd 629 o Gristionog- ion bedyddicdig. ac yn 1894. 1337, cynydd o 110 y cant; nifer yr ymlynwyr ydoedd 1117 yn 1888, a 2871 yn 1894, cynydd o 157 y cant. Yn nghjdch Tai-chow Cenhadaeth China Ganolog perthjTiol i'r Gymdeitlias Genhadol Eglwysig, y mae cynydd tarawiadol iawn wecli bod yn ddiweddar. Cyn- j'ddodd nifer yr aelodau Eglwysig yn fawr. Ar ddiw- edd 1836 vr oedd dau 1887, un 1888, 39 1889, 63 1390, 83 1891, 123 1892, 220 1893. 392. Cyhoeddodd y Gymdeithas Feiblaidd Frytanaidd a Thrumor yn 1891 bedair miliwn o Ysgrythyran, Beibl- au cyfain neu ranftu. Pp ba.i'r oil o'r cyhoeddiad hwn yn iaith China, a phe gellid ei ddosbarthu yn China, yû unig, byddai yn ol y cyfrif liwnw rhwng 80 a 90 nilviiedd cyn y gellid rhoddi i bob un o'r trigolion hyd jn nod un rhan o Air Duw. Mown un cylch yn China Ddeheuol, ymunodd 97 o dexduoedd a'r Cristionogion yn ystod deuddeng mis. Ysgrifena y Parch B. Baring Gould, un o ysgrifen- yddion y Gymdeithas Genhadol Eghvysig, yr hwn a ymwelodd a Chenhadaeth Fuh-Kien yn 1894:- "Nid wyf wedi gweled erioed yn unrhyw ran o India neu Japan ddim o gwbl i'w g.N-d-naru ag ymdrcchioll y Cristionogion brodorol hyn. Y mae ymofynwjT yn cael eni dwjm i mewn wrth yr ugeiniau bob wj-thnos gun y dychweledigion f-ll hunain." Ys^rifenodd yr Archddiacon Wolfe, o Foochow, Tac-liwedd 9fed, 3 894: — "Yn ystod yr ell o fy mIyuyrldau yn China (yn awr 33 mlynedd) nid wyf erioed wedi gwybod am ddim fel y dyddordeb dwfn sj'dd wedi cael ei gynjTchu yn ddi- weddar dros holl Sir Kok-Chiang yn y grefydd Grist- ic'iiogol, a'r hwn sydd yn bodoli y funud hon. Y (Faith wirioneddol yw fod mr.diad l'hyft.ddol iawn yn myned vn mlaen a.r yr un pryd tuagat Gristionogaeth dros yr holl wind. Mewn gwirioncdd, nis gallwn ni (y Gym- deithas Genhadol Eglwysig) gymjryd mantais ar JTOII o'r cyflsusderau a gynygir i ni. Y mae pentref ar ol yjontref yn agor eu drysau ini ac yn gofyn i mi am ,.tlirawon i'w djrsgu hwynt. Yrnddengys y bobl fei p baent JTI annisgwyliadwy wedi diirg;oifod twyll eu heilun-addoliaeth, a bod yr oU o'u gorphenol wedi bod ya oferedd. °, Y mae JT Arcliddaacon A. E. Moule wedi mynegi yn eglur ddyJedswydd Eglwys Crist yn ngwj-ntb y rhyfel ddiweddar "Yn sicr, ein (IvledsTv-vclcl yn awr yw peidio mewn un modd tYllU yijol neu betruso yn ngwyneb perygl -tn amserol posibl, ond i sefyll yn gadarn. yn Enw ein Meistr, ac i gaol adgyfnerthion mawTion yn barod i gymd meddiant, yn gyflvni ac heb oedi, o'r cyfryw agoriadau er efentryleiddiad cyrhaeddfawr, neu waith goTsafol mwy sefydlog, a.g y gwna. canlyniadau y rbyfel ddadblygu. I Derbynir cyfraniadau tuagat y Gymdeithas Genhad- 01 Eglwysig gan "The Secretaries," C.M. House, Sal- isbury-square, London, E.C.

Cyflafan Clapham. Llundain- DIRGELWCH MARWOLAETH CLERIGWR. Y mae dirgelwch eyfl-ifui Clapham wedi dod i derfyniad galarus, trwy i'r Parch Mr Price hl'W mewn canlyniad, fel y crybwyllasom yn ein rliLfyn diwedd&f. Oddi^Tfch ymholiadau wriic-d, ym- ddengys fod yr heddgeidwaid wedi boddloni eu hun&in na wnaed yT un cais at dori i'r ty, a thybir y rhaid fod y boneddwT parchedig yn Ilafurio dan t rhyw gyffro meddyliol ar y pryd. Yn union wedi i Mr Price waeddi allan ac i fwn yr ergyd, gael ei chlywed daeth gweinidogion i'r lie ar unwaith, eithr ni welsant ddim oddiwrth dy-dorwyr na dim i arwyddo fod un cais wedi ei wneud i ddyfod i'r ty. Fel ag y dywedwyd o'r blaen, byddai Mr Price yn dioddef Hawer oddi- wrth boenau yn ei ben pell oedd ei iechyd o fod yn dda; ac fe adgonr hefvd (fel yn rhoddi rhyw fath o eglurhad ar ddirgelwch yr amgylehiadau) i'r boneddwT pnrchedig, ychydig flyiiyddoedd yn ol, gael rhyw annealltwriaeth gyda'i gynulloidfa yn Eglwys S. James, Park-hill, ac iddo eu gadrvel, gan fyned i weinidogaothu i eglwys arall yn y gymydogaeth. Yr oedd y trancodig yn ymwybodol i fyny i ser ed farwolaeth, 48 o oriau ar ol ei glwyfo; end deailir ei fod of yE. dal at ei ystori wreiddiol, ac na wyrodd funud oddiwrthi. Oherwydd tawed- ogrwydd yr heddgeidwaid a distawrwydd reulu ^±r Price, yr oedd y rhwystrau mivy-af yn cael eu gos- od ar ffordd cyhoeddi gwir sefyllfa pethau. Modd bynag, diamheu y cedr mwy o olouni ar bcthaa Y TRENGHOLIAD. Y C'nvner Langham a gynhaliodd drengholiad ar y corph ddydd. Mawrth. Mr L. L. Priec, athraw yn Oriel College, Rhydycli- sin. a ddywedodd fod y traneedig yn dad iddo ef. Gwr gweddw oedd ei dad, ac yn 69 mlwydd oed. Gwelodd y tyst <f ddiweddaf yn fyw ddydd Mawrth diweddaf, pryd yr ymddaiigosld yn isel ysbryd, fel ag y byddai yn fynych. Ni chlywodd ef erioed yn bygwth cymer- yd ei fywyd ymaith. Pan chwiliodd y meddyg fron y tranceclig, efe a ganfu archoll bwled yno. Yr oedd v tyst o'r farn fod ei dad yn cael fod ei waith yn "dweyd" arno yn ddiweddar. Crwuw A TCyeh wedl sierhau a oes rliywbetli wedi ei golli o'r ty fel canlyniad i ladron dori trwodd? Tyst: Nis galfaf ddweyd. Cadwai fy nhad ei fat- erion arianol iddo ei hun. Yr oedd hefyd wedi parotoi ei bregeth ar gyfer yr un noson, ac yr oedd profion er- aill nad cedd ganddo un bwriad i gyflawni hunan- laddiad. Miss Ethcll Price, merch y trancedig, a ddywedodd nas gallai adna.bod y llawddryll fel eiddo ei thad, serch y gwyddai ei fod yn caavv un. Nid oedd ganddi y synisd lleiaf paham y cymerai efe ei fywyd ymaith, ac trioed ni fygythlodd wneud hyny. ina desgrifiodd Miss Price JT amgyicliiadau dan b,L rai y da.rganfydd- wyd corph ei thad. Nid oedd hi yn ystyried fod sef- yllfa meddwl ei thad yn gwbl iach ers peth amser, er nacl oedd w-di sylwi ar ddint neillduol o ryfedd o'i gwmpas. Yr oedd drws yr ardcl yn agorcd yn gvstal a'r ffenestr yn mhen y grisiau; a gorweddai y llaw- ddryll ychjTdig latheni oddiwrth y trancedig. Dywedodd y Police-inspector Sedgwick nad oedd dim amheuaeth mai saethu ei hun wnaeth y boneddwr trancedig. 'Doedd dim marciau ar y tu allan i'r ff en- estr, ac nis gailai neb ddyfod trwy'r ffenestr heb adael rhywfaint o'i ol arni. Yr oedd efe (y swyddog) yn hollol argyhoeddedig na fu yno ladron o gwbl, ac mai cyflawni hunanladdia.d ddarfu y trancedig. Dychwolwyd rheithfarn i'r trancedig fai-w oddiwrth archoll bwled, ond nad oedd tystiolaeth i ddangos gan bwjT na pha fodd y saethwyd ef.

Damwain Arswydns yn Kghaerfyrddin. EGLWYSWR FFYDDLON "\VEDI EI LAD1). Meddianwyd pawb yn N ghaerfyrddin a dydl- ryn a galar ddydd Llun ar ledaeniad y newydd fod damwain wedi digwydd, yr.' ngwaith alcan lir Lester, drwy yr hon y collodd Mr William Morgan ei fywyd, ac yr anafwyd Mr Enoch James mewn modd difrifol. Ymddengys fod nifer o ddynion, ac yn eu plith y ddau a nodwyd, yn nglyn a'r gorch- wyl o dori haiarn, yr hyn, fel y gwyr rhai sydd yn gyfarwydd a gweithfeydd haiam, alcarj, ek" a wneir drwy gyfrwng pclen drom yn cael ei gollwng o ben polion uchel. Ymddengys i'r belen syrthio fel arferol, ac i ddarnau o'r haiarn gael eu hyrddio I yn nghyfeiriad Morgan a James. Maluriwyd gwyneb y cyntaf yn yiilon, a bu farw yr.! y fan, a derbyniodd James y fath niweidiau nes yr ofnid y gwaethaf, ond da genym ddeall nad yw ei ni- weidiau mor ddifrifol ag y tybid ar y cyntaf. Teimlir chwithdod angliyffredin ohetrwyld mar- wolaeth William Morgan, a bydd y golled i Eg- lwys St. loan yn gyfryw nas gellir ei sylweddoli ax hyn o bryd. Un o'r dynion ffyddlonaf ydoedd efe, a gall Eglwyswyr y dref dystio nad oedd ei ragorach, gan ei fod yn ddiarhebol am ei fFyddlon- deb a i ofal fel ceidwad Eglwys St. loan, lie hefyd y gwasanaethai gyda chanu y gloch a chwythu yr organ. Yn nglyn a phobpeth perthynol r Eg- Iwys William Morgan ydoedd y mwyaf llafurlls a "blaerjlaw, ac y mae yr achos dirwestol wedi colli un o'i bleidwyr gwresocaf. Dangosodd W il- lisLni Morgan yn ei fywyd yr hyn y gall dyn cy- ffredin wneud o blaid ei Eglwys, a gwyn fyd na fuasai rhai tebyg iddo yn mhob plwyf yn Nghym- ru. Oydymdeimlir yn ddwys a Mrs Morgan, yr hon, fel ei diweddar wr, sydd yn nodedig am ei ffyddlondeb a'i diwydrwydd, ac yn byi-od ofalus am gadw yr eglwys yn Ian a threfnus, gwylb yn ddyfal wrth y drws, gan arwain dyeithriaid i'w Siecldau a'u cyflenwi a llyfrau. Ie, "gwas da a ffyddlon" fu William Morgan yn ystod ei holl yrfa, ac y mao y bwlch ar ei ol yn gyfryw nas gellir yn hawdd ei lanw. Gaffed y cyfaill diym- hongar a ffydcUon hwn hur dawel yn y bed; ac na chwythed un awel lem ar ei orweddfa. luw fyddo yn llond ei addewid i'w weddw a'i fab yn eu hamddifadrwydd poenus. Ysgrifena Myrddinfab "—Yn marwoiaeth sydyn a thorcalonus fy nghyfa.ill mynwesol, Wil- liam Morgan, y mae yr Eglwys wedi colli un o'i phileri cad&rnaf, er mai gweithiwr eyffre-clin., yd- oedd. Nid oedd dim yn faich gan Willian-i Mor- gan i wneud dros ei Eglwys. Fel ceidwad Eg- lwys St. loan yT ydoedd yn dra adnabyddus yn y (irof ac yr oedd yn dra gofalus am yr adeilad. Nid oedd braidd yn foddlawn i goegfran ddisgYll ar unrhyw ran o'r adeilad, gan dybied y byddai yn niweidio y llechau. Pa-ri fyddai rhyAvbeth yn myned yn mlaen Jï1 nglyn ag Eglwys St. loan, William Morgan oedd bob amser ar ben yrhestr -p-, un ai gwerthu programmes neu ynte doeyn- au. Yr ydoedd braidd yn addoli pob offeiriad, ac ejai drwy ddwfr a than drostynt. Hoff beth oedd ganddo siarad am her! guradiaid Sant Pedr, ac yr 11 oedd yn gwylio eu symudiadau gyda elrati(ir ma.wr. Pan fyddai un o'r hen guradiaid yn cael ei drosglwyddo i ryw fywoliaeth. dda, yr oedd mor I falch a phe byddai ei hun wedi cael dyrchaiiad. Cofus genym, y noson cyn i Canon Williams fyned i Dy Ddewi yn rnis Mai diweddaf, i'r Canon siglo dwy law a'r ysgrifenydd a William Morgan, a dweyd wrthym, Gobeithio y caf eich gweled yr iach pan y deuaf yn ol," a'r ateb a roddodd yn ol oedd y byddai ef yn ei hebrwng i'r orsaf y dydd yfory. Os nad wyf yn camsynied, rnd aeth Canon Williams a'i deulu unwaith i Dy Ddewi heb fod William Morgan yn en hebrwng, a gofalu am eu luggage, a. cheidwad arddorchog ydoedd hefyd, Yr oedd oyst&l ag unrhyw guddswyddog yn Scot- Land Yard am ei ofalwch. Buom ein dau yn gweithio law yn Haw ajn flynyddoedd o blaid dir- woot yn nglyn a'r cyfarfodydd nos Suliau a chy- i farfodydd perthynol i Sant Pedr. Yr oedd yn ddirwestwr i'r cam. Heddwch i'w lwch, a Duw a ddyddano ei briod a'i unig fab dan yr amgylch- iad. torealonus. Cynhaliwyd trengholiad ar y corph piydnawni ddydd Mawrth yn ngwesty y White Horse, ger- bron Mr T. Walters, trengholydd y dosbarth, a nifer o re-ithwyr. Wedi gwraadaw rhai tystiol- aethau, gohiriwyd yr ymchwiliad. I

Nod ion Gwasgaredig. (Gan Alltud Eifion.) YMLADD CEILIOGOD. Yr oedd yr arferiad ciaidd a phechadurus hwn yn uchel ei fri mewn rhai partnau o Gymru yr oes o'r blaen. Yagrifenai Mr J. Ellis Evans, mil- feddyg, Pwllheli, ataf fel hyn —" A mi ar daith yn oi fr atrfer ptm yn agos i Llecheiddior, Eifion- ydd, Tir v Connin, perthynol i Briordy Llanyfor, neu Beddgoleirt, gwelais ar dir y Gwyndy dadwrn (oockpit) yn bur gyfa ar lan afon fechan o dan y beudai. Y mae yn grwn, ac wedi ei godi yn uwch Mo'r ddaear. Yr ydoedd rhai hefyd yn y t;n.r- grug, Pentretfolin, yn yr hen amser. Gweiais hen spardynau a arferid roddi ar draed y coiliog- od, a phan gat hwyLIÚ cewch eu gweled."

Arddangosfa Cwn Dyffryn Nantlle. Cymerodd arddangosfa flynyddol cwn a chwn- dreialoEi le yn Llanllyfni ddydd Sadwrn. Yr oedd yn yr holl adranau fwy na 500 o entries, yr hyn oedd gryn lawer yn fwy na'r niferi mewn blynyddoedd blaenorol. Y Uywydd oedd Mr A. W. S. Williams (Clynnog), Mr W. M. Williams (Penygroes) yn is-lywydd, a Mr H. G. Roberts (Llanllyfni) yn ysgriferydd. Fel y canlyn yr oedd y dyfarniadau DOGS. Collie dog: 1, Maggie Parry, Bowydd View, Blaenau Festiniog; 2, R. P. Williams, Manod Hotel, Blaenau Festiniog; 3, T. Edwen, Collie Farm, Llandudno. Collie bitch 1, J. R. Roberts, Cwmyglo 2, H. Edwards, Bryn Bowydd, Festiniog; 3, Mrs Jones, Liverpool Arms Hotel, Beaumaris. Collie dog: 1, J. R. Williams, Llanllyfni 2, J. M. Hughes, Royal Hotel, Capel Curig; 3, Bob Williams, Waenfawr. Collie bitch 1, J. W. Roberts, Criccieth 2, W. Pugh, Grosvenor House, Llanfairfechan; 3, O. R. Williams, Waenfawr. Welsh terrier dog 1, Colonel Savage, Bangor 2, Hugh Davis, GlanypwU, Blaenau Festiniog; 3, Evan Jones, New-row, Pwllheli. Welsh terrier bitch 1, Misa Savage, Bangor 2, Evan Jones, Pwllheli; 3, R. 0. Forbes, Pwll- heli. Fox terrier, rough: 1, R. T. Evana, Carnar- von 3, R. LI. Jones, Carnarvon. Terrier, smooth 1, John Roberts, Bella Viste, Llandudno; 2, R. T. Evans, Carnarvon; 3, — Jones, Portdinorwic. Spaniel: 1, John Williams, High-street, Cric- cieth; 2 and 3, W. F. Lloyd James, Cardigan. Pointer: 1, G. H. Hodgson, Kirkfield Baildon, Yorkshire; 2, Richard Jones, Maentwrog; 3, W. Jones, Barmouth-terrace, Llanllyfni. Setter: 1, G. H. Hodgson; 2, W. F. LI. James; 3, Mrs Nath. Roberts, Carnarvon. Retriever: 1, J. W. Calvert, Kinmel Park, Abergele; 2, Rev. J. J. Daviee, Llanystumdwy 3, B. Roberts, draper, Upper Bangor. Greyhound, dog: 1, W .Jones, Gaur; 2, Thos. Jones, Penygroes. Greyhound, bitch: 1, J. H. Evans, Gaur; 2, J. Pearce, Baron Hill, Beaumaria. Special prizes in med&ls.-Bost collie puppy, dog: R. Muir, Annandale, Bangor. Best collie puppy, bitch: John R. Roberts, Cwmyglo. Best collie puppy, dog or bitch: Maggie Parry, Blaenau Festiniog. Best dog or bitch on field, champion medal: R. Pryce Williams, Blaenau Festiniog. Collie puppy, dog or bitch: George Brooks, Cross Keys, Llandudno. Collie bitch, for breeding purposes J. W. Ro- berts, Criccieth. Stud collie: J. M. Hughes, Capel Curig. Collie that had never won a prize: Thomas Pritchard, Llanllyfni. Any other breed not having won a prize: Dr. Davies, Penygroes. Greyhound, wolfhound, or boarhound: J. B. Nixon, Bangor (also another silver medal). Sporting spaniel puppy: W. F. Ll. James, Cardigan. Couple of hounds: 1, James B. Nixon; 2, J. Rice Roberts, master of the Anglesey Harriers. Terrier: Miss Savage, Bangor. Welsh terrier puppy R. C. Forbes. Pwllheli. PONIES. Pony under 13 hands 1, Hugh Williams, Carn- guwch Fawr, Chwilog; 2, J. Williams, Foryd Newydd, Llanfaglan; 3, H. T. Owen, Llangefni Best trotter: 1, G. Jones, butcher, Llanllyf- ni; 2, H. T. Owen; 3, Hugh Williams. Pony, colt or filly: 1, Herbert Jones, Peny- groes 2, T. Herbert Jones, Bronmeirch, Peny- groes 3, T. H. Jones, Bryneynan. POULTRY. BanMms: 1, W. P. Williams, Advie, Bangor 2, Hugh Hughes, Menai Bridge; 3, J. Owens, Garnedd Farm, Bangor. Brahmas 1, Mrs Party, Llainwen, Llanberis 2, W. Davies, Pwllheli. Dorking: 1, John Thomas, Erwgron, Llanfair- fechan; 2, Colonel Sandbach, Hafodunos; 3, 0. Owen, Home Farm Glynllifon. Game: 1 and 3, Joseph Williams, Goetra Fai.m, Bangor 2, John Thomas, Llanfairfechan. Hamburghs: 1, D. H. Parry, Penllwyn, Pwll- heli 2 and 3, Owen Jones, Mount Pleasant Ho- tel, Llanwnda. Leghorn 1, R. W. Jones, Bontnewydd 2 and 3, H. E. Davies, Llangefni. Minorca: 1, J. M. D. Beattie, Hafodunos Es- tate Office; 2, Mra N. Roberts, Carnarvon; 3, Owen Jones, Llanwnda. Plymouth Rock: 1, D. H. Parry, Pwllheli; 2, W. Davies, Pwllheh; 3, Cornelius Davies, Llanrwst. Wyandotte: 1, Mrs W. E. Jones, Portdinor- wic; 2, Thomas Roberts, Llanrwst; 3, R. R. Williams, Llanberis. Duck and drake: 1, W. Davies, Pwllheli; 2, H. E. Davies, Llangefni; 3, D. H. Parry, Pwll- heli. Goose and gander: 1 and 2, D. H. Parry; 3, A. W. S. Williams, Clynnog. Pigeons—Carriers or dragons 1, John Jones, 32, Bridge-street, Llangefni; 2, J. O. Williams, Goetra, Bangor. Fantails: 1, R. R. Hughes, Portdinorwic; 2, J. O. Jones, Capel Graig, Bangor. Any other variety: 1, J. O. Williams 2, J. O. Jones. Cage birds—Norwich: land 2, E. D. Owen, Carmel. Norwich: 1, R. T. Edwards, Carnarvon; 2, E. D. Ower, Carmel. Mule: 1, R. T. Edwards; 2, J. Owen, Llan- llyfni. British Birds 1, T. Herbert Jones, Penygroes 2, Ellis Parry, Carnarvon. Foreign Birds 1, Mrs N. Roberta. Special prize for best cock and hen on field: 1, W. Pierce, Bangor. Best cockerel and pullet: Colonel Sandbach. SHEEP. Lambs (any breed): 1, E. P. Jones, Taly.rn; 2, T. Herbert Jones. Lambs (Welsh): 1, E. P. Jones; 2, Bob Wil- liams, Waenfawr. Ram (special prizes): 1, W. Roberts, Star Inn, Pwllheli; 2, E. P. Jones. Ewes (special prize): 1, E. P. Jones. BUTTER. 1 (silver cup), Mrs T. Roberts, Taleithin-uchaf, Llanlfyfni; 2, Miss Sydney Rowlands, Bodychain. SLATE-SPLITTING COMPETITION. 1, D. T. Hughes, Lord-street, Blaenau Fes- tiniog equal 2, Owen Jones, Rhyd, Llanfrothen, and Alexander Henderson, Talysarn. The Nantlle valo Silver Band was in attendance during the day. LISyd.

r. Dam wain Ddifrifol Angladd I NIWEIDIO PEDWAR 0 BERSONAU. i Digwyddodd damwain ddifrifol mewn angladd yn Hayes, ger Beckenham, ddydd Sadwrn. Yr oedd cerbydwr o'r enw Charles Page yn dreifio chwech o ferched (perthyriasau) gi,rtref; yr oedd pedair ohonynt y tu mewn i'r cerbyd a dwy yn iistedd ar y box gyda'r cerbydwr. Gar;. rnd y ddwy hyn yn lIed dew bu raid i'r gyriedydd eis- tedd ar y rail tuallan i'r sedd, ac wrth droi cornel jerciwyd ef drosodd i'r ffordd. Ar hyny dyclnyn- odd y ceffyl a charlamodd i lawr yr allt gyda chyflymder heb yriedydd. Aeth y ddwy wraig er y bocs yn hysteraidd, a chwympasant i lawr. Un o'r pedair gwraig pcidimlewn dracjliefn, yn gweled beth a ddigwyddasai, a noidiodd allan, ond cadwodd y tair eraill eu seddau. Yn ngwaelod yr allt trodd y cerbyd drosodd a maluriwyd ef, ond yn ffodus gallodd y tair gwraig ddianc gydag ond ychydig niweidiau. Pan godwyd un o'r ddwy wraig a eistoddent ar y bocs i fyny, cafwyd ei bod wedi derbyn niwed dychrynllyd; ac am y Hall, yr oedd wodi taflu trybedd ei hysgwydd o'i le tra bu i'r WTaig a neidiodd allan o'r cerbyd gael ys- gytiad yr ymonydd, a. chafodd y gyriedydd hefyd ei niweidio yn bur ddifrifol. Mor ddifrifol ydyw niweidiau un o'r gwragedd (o'r enw Mrs Webb, Beckenham) fel na ddisgwylir iddi dynu trwodd.

TE PERAIDD M4ZA.WATTEE TE PERAILD MAZAWATTEE TE PERAJrD MAZA.WATTEF, TE r f; B. II: Ð MAZAWATTBB rrF, FEItAlf-D VAZÀWATTIBI GelLweh ei adnatod ei bsrarogl dymunol.

:!o Marwolaeth a Chladdsdigaeth Hr J. Hckard. Yr wythnos hon mae genym y gorchwyl prudd- aidd o gofnodi marwolaeth Mr John PickardT "stud groom" i'r Gwir Anrhydeddus Argiwy-id Penrhyn, yr hyn a gymerodd le foreu Mawrth ar ol cystudd hynod fyr. Buasai y trarcedig yn ngwasanaeth teulu Arglwydd Penrhyn im 52ain o flynyddoedd fel "stud groom," ac yr oedd va dra adnabyddus mewn cylchoedd amaethyddol yn Ngogledd Cymru. Delid ef yn y parch uchaf bob amser gan Arglwydd Penrhyn a.'i deulu, am en bod yn llawn werthfawrogi ei gymeriad rhagorol, ac nid hawdd fydd i'w arglwj-ddiaeth gael dyn all lar/w ei le yn meddwl ei feistr. Mawr berchid ef hefyd gan ei gyd-wasanaethyddion ar yr ystad oherwydd ei ddull plaen, dirodres, a gwyneb- agored. Tra yn gwemyddu ar un o ddynion ys- tablau y Penrhyn, yr hwn a gymerwyd yn wael yn sydyn, y cafodd efe anwyd, yr hwn a ym- ddadblygodd yn "erisipelas" a gorwasgiad yr ys- gyfaint; ac er yr oil allai Dr. Dobie (Caer) a Dr. Grey Edwards (Bangor) ei wneud iddo, colli'r dydd a ddarfu ar ol dim ond wythnos o afiechyd.. Mawr gydymdeimlir a'r weddw draUodus, yr non sy'n eiddil ei hiechyd ers peth amser. Cymerodd yr angladd le prydlawn Iau-angladd preifat—yn mynwent Eglwys Llandegai, pryd y gweinyddwyd gan y Parch Canon Jones yn yr eglwys ac ar lan y bedd. Yn yr orymdaith angladdol yr oedd Arglwydd ac Arglwyddes Penrhyn (y blaenaf yn dyfod yr holl ffordd o Ysgotland er mwyn bod yn bresenol), yr Anrhydeddus Hilda Pennant, yr Anrhydeddus Henry Douglas Pennant, yr An- rhydeddus Henry Mostyn, Mrs Reid (cyfnither), y Milwriad Sackville West, Mr E. Woodman (Eaton Hall), Miss F. Speed, Dr. H. Grey Ed- wards, Meistri W. Speed, H. Thompson, G. Johnson, Robert Roberts (cyn-bostfeistr), E. Jones (gorsaf-feistr), E. W. Thomas, J. Wil- liams (Penlan), T. Webster, Robert Jones (Llan- degai), W. Parry (ironmonger), Steward, R. Mickle, J. E. Pritchard, E. Jackson, Bindley* F. SouthweH, F. Barlow, W. Brocklebank, W. Roberts, J. Richards, Thomas Pritchard, Lewis Thomas, W. Hurst, Owen Morris, Rich. Hugh,. a Mr Oliver (yn,1 cynrychioli Mr J. Fairclough), etc. Yr oedd yr arch o dderw caboledig gyda "brass mountings" trwehus, ac wedi ei gorchuddio a phlethdyrchau o flodau, y rhai a anfonwyd, yn mhlith eraill, gan Arglwydd ac Arglwyddes Pen- rhyn, yr Anrhydeddus Alice, Hilda, Violet, ac Ina Douglas Pennant, yr Anrhydeddus Henry Mostyn, Mrs Pickard, Miss Barnes, Mrs Walton, Mrs Reid, Mrs Grey Edwards, Mr E. Woodman, cyd-wasaihetiiyddion a dynion yr ystablau, Mr Geo. King, Mr a Mrs Roberts, Mr a Mrs Hawkes, Mr a Mrs Thompson, Miss Soulsby, Miss Brad- ley, Mr a Mrs King, Mr T. Webster, Mr aMra Jackson, etc. Yr "undertaker" oedd Mr Ambrose Jones, High-street, Bangor.

r Magwraeth Anifeiiiaid A ganfyn oedd JT anerrchiacl a draddodwyd gan Mr Williams, Pencefn, Tregaron, yn Ysgoldy y Bwrdd, Felinfach, nos Sadwrn, y 4ydd o Fedi. Cafwyd cy- farfod godidog, a llywyddwyd yn fedrus gan Mr J. D. Jenkins, Rhydybannau Mae'r testyn yr wyf wedi ymgymeryd ato heno yn un oelaeth iawn, ac yn un nas gallaf wneuthur cyf- lawilder ag ef mewn darlith fer o'r fath ynia. Y mae yn gorchuddio cjTnaint o dir fed ar yr adeg bresenol y mae yn llawn cymaint o bwys i'r meistr tir a'r bobl- ogaeth yn gyffredinol ag yw i'r deiliaid. Yn awr, gan fod y ifermwr Prydeinig yn gorfod cystadlu yn ei farchnad e.4 hun a ciiynyreii yr holl wleaydd ereill, yr unig obaith sydd ganddo o gynal ei sefyllfa yw cynyrchu pethau o ansawdd fyddont yn deilwng i gystadlu, neu os gellir rhagori ar y rhai yma, ac ar mwyn gwneud hyn goreu po fwyai o wybodaeth fydd gan y ttermwr o'r rhan yma o'i waith, a cha.wn ninau ein poeni yn llai gan y cystadleuaethau hyn. Mae y gelfyddyd o fagu yn cael ei sylfaenu yn gyffredin ar, egwyddorion cyffredin, rhai y gall pob un dael yn- ddynt gyda'r rhwydduLb mwyai. Y pctli cyntaf i ni sylwi arno yw y ddeddf a elwir y Ddeddf Etifeddol (Law of Heredity) i raddau helaeth. Tebyg a gen- i.edla. debyg. Pa nc-iilduolrwydd bynag fydd o ochr y tarw neu y fuwch, bydd yn rllesymol i ni ei ddisgwyl yn eu hiliogaeth. Fe daylai pob magwr craaduriaid a fyddai yn ymdrechu gwelia ei stoc fod a rhyw am- canion nijwn golwg, ur rnwjTi iddo, ar ol ei holl ym- drechion, gj^nyrchu pwyritluu o ragoriaeth yn ei stoc, ac os na fydd ganddo rjTW amcall neillduol at ba un i gyraedd, mentraf .dehveyd mai ofer fydd ei lafur. Mae yn rhaid cael rhyw bwynt i weithio ato./ Fe fydd y pwyntiau yma, wrth reswm, yn ymddibjrmi yn gywir ar y creadur y bydd yn myned i'w fagu- Felly, fe fydd medrusrwydd y magwr yn cael ei ymarfer i droi at eu gilydd y creaauriaid fydd a'r rliinwedclau rhyngddynt ag y dymiinai efe weled yn y creadur ag y mae yn amcanu ei fagu. Os bydd rhyw bwjrnt neillduol yn ymddangos jrn giyf iawn o un ochr (tarw), ac yn wan o'r ochr arail (fuwch), y tebyg- olrwydd yw y bydd prinder yn y fuwch wLdi cael ei wneud i fyny gan ormodedd y tarw, ac y bydd wedi j'inddadblygu yn y llo mown modd dymunol, yn enwedig os bydd y ddau o rywogaeth iawn. Os bydd i'r magwr ganfod fod ganddo ansawdd (quality) yn ei stoc ond fod y mamt yn eisieu, fe ymdrecha i gywiro y byrdra yma trwy ddefnyddio tarw mwy o taint, heb aberthu yr ansawdd fydd ganddo. Fe ddylai y magwr sefydlu yn ei feddwl rhyw fimcan neillduol, a dylai ymarier y gofallllwyaf er eadwraeth yr arddull hwnw ar ol unwaith ei sefydlu. Ar yr un piyd, fo ddjrlid cymeiyd gofal arbenig i beidio magu oddiwrth y naill genliacllaetu ar ol jr llall—peidio magu oddiwrth greaduriaid fydd yn porthyn yiit-liy agos i'w gilydd trwy waed, neu mewn geiriau ereill, "In and in breeding." Er mai hyn yn ddiddadl yw y ffordd gyntaf o sefydlu rhj-woga^th gwirioneddol ac un- tfurfiol, nis gellir ei chymeradwyo ond i'r magwr mwy- af medrus. Y pcrygl yw fod y cynllun hwn yn cael ei ddifyn yn ami iawn gyda. cholled yn maintioli y creaduriaid, ac hefyd yn eu cj'fansoctdiad. Y P-'rygl mawr yw y gall fod yna rhyw wendid cyfansoddia.dol yn y creaduriaid y byddir yn magu oddiwrthynt, a chan eu bod yn perthj-n, wrth reswm tueddu i chwanogu hyn wnaiii y cjnillun yma. Mae llawer o ddjuion sydd wedi treulio eu hoes wrth y gwaith hwnw, a hyn gyda'r Hwyddiant mwyaf, yn dal h fyd fod y creituioiui(i yma yn lLnver mwy tu- eddol i glefydau, ac yn llai epilgar. Y cyntaf o'r ddau yr wyf, fel pawb ereill, yn el giedu, ond am JT ail y mae llawer o ddadleu yn ei gylch. Can hyny, os yw y dull ymn i gael ei gario 9 allan yn llwyddianus, j" mae yn rhaid gwneud dowisiad gr,"j'Iiadwrus iawn, ac nid oes ond y creaduriaid cad- arnaf ac lachaf o bob ochr, ac heb un math o wendid i gael eu dewis, neu rmvw na thebyg mai ofer fydd ei waith, ac mai wedi taflu ei arian yn ofer y bydd Ambail waith y mae yn fuddicd i ddwyu i mewn waed ffres i'r stoe o yroedd ereiil trwy JT hyn y mao yn bosibl iachau beiau i raddau helaeth, os bydd iddynt ymdd¡mgos.' Y ffordd i wnoud hyn yw trwy brynul tarw sydd mor gywir JTI mhob ystyr ag j- gellir e? gael, ac yn gryf j'n y pwynt y mae y fuwch j-n wan ynddo. Mae llawer iawn o bwj-ntiau pwysig i'w cymeryd i ystjTiacth wrth ddewis creaduriaid, yn ymddibj-ivu ar y "breed" ar ba un yr ydym yii myned i weithredu, ac hefyd ar y gwahanol amear.ion at ba ba rai yr ydym yn bwriadu J cael ein stoc. Yn mhob achos y creaduriaid sydd fwyaf tebyg o adael stoc fydd yn taro at Y gwahanol bwrpason a fyddir yn amcanu a.tynt a ddy lid eu dewis. in yr ystad wylit yr ydym yn cael dewisiad natreriol rhwng yr anifeiiiaid. yr hwn mae Darwin yn alw "The survival of tha fittest," neti "Goruchafiseth y cjanhwysa." Y mae y creaduriaid gwanaf naill ai JTI marw o glefyd neu ya cael eu gorchfygu gan en cryfach, ac yna nid oes ond y cryf a'r iach yn caoi byw. "Y creaduriaid dof ni, yr ydym yn gorfod myned i mewn am celfydd- ydol, ac mor belled ag y gallom ddewis y rhai goreu i fagu. Pan yn ceisio gweilhau oi stoc o unrhyw fa.th, fe ddylai y magwr yniariVr ei alluoedd dewl.sia.dol 0 b;)b ochr—gwryw a benyw—ond fe ddylid cymeryd gofal arbenig j'n newisiad y tarw, oherwydd fe fydd ei bwyntiau ef yn ddangos yn yr holl stoc pan na fydd pwyntiau y fmvell yn dangos mewn dim ond un mewn bhvvddvn. Wrth ddewis creaduriaid i fagii oddiwrthynt, ymafl o fantais anghyffredin i edrych i mewn i'w hachydd- ia.eth, yn ogystal a dewis rhai da yr olwg. Y mae yn digwydd yn ami iawn fod creaduriaid da yr olwg ar- nj'nt, pa un a i ceffylau da, neu dclefaid j'n dyfod oddi- wrth un creadur da JT olwg, a'r llall yn wael JT olwg* Mewn achosion o'r fath yina, fe fydd y stoc yma yn debyg o berchen rhai o bwyntiau da. eu dymunol rieni, ond y mae ei siawns yn llawn gymaint o gael creadur gwael os na fydd y rhywogaetb. yn dda. (I'w barkan.)

TB P A I I I I-) !%I A Z N V'f A TB PER*>IDD MAZAWA.'TKF, TJE F K R A11 > D M A Ii A VTA t"i E TA FERAIDD MiZAff^T'ltK TJB PKBAIDD MAZAVTATVJe.a YdywTe fobleltiild ydnlL Masae t. ig.YMLnoi. Owen Owen and Co. are now showingLatest Novel- ties in Millinery, Mantles, Dresses, Overcoa.ts. Men's and Boys' Clothing, Blankets, Flannels, Quilts, and Sheets. Clothing Clubs and Charities supplied at wholesale prices.—Drapery Establishment, Castle Hill, Bangor.