Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

1 article on this Page

Cynhadiedd Eglwysig Esgobaeth…

News
Cite
Share

Cynhadiedd Eglwysig Esgobaeth Bangor. r_x CYFARFOD YN NOLGELLAU. Cynhaliwyd Cynhadledd flynyddol Esgobaeth Bangor yn nhref Dolgellau ddydd Mercher dan lywyddiaeth yr Arglwydd Esgob. Nos Fawrth pregethwyd yn rymus i gynulleidfa luosog gan y Canon E. T. Davies (Dyfrig), Pwllheli. Cyfran- "Wld y Swper Bendigaid. foreu ddydd Mercher i 11 nifer mawr o gymunwyr. Cynhaliwyd cyfarfod cyntaf y Gynhadledd yn y Neuadd Gyhoeddus am haner awr wedi deg, pryd yr oedd nifer luosog ° f?Ve<idigesau yn bresenol yn yr oriel. A ganlyn Wwyfydd^1 °r Sywychiolwyr o'r gwahanol Aber: Rev- Pierce Jones Aberdaron: Bey. TVN™ T? • Abord°vey; R6V J. Rowlands, Mr J aSfol' Mr John Navies. Aberffrw: Williams if 8' Rev- J- Roberts, and Mr H. llliams. Ahergynolwvn: Rev. W. Lewis, Mr Bev TI T11' 411(1 Mr E- J- J°nes" r c Tnnl' S' MaJ°r Lloyd Evans, and Mr J. T) T?nes- Amlwch:Rev. D. Lloyd JoMS, Kev. son -R68' Mr W- Jones, and Mr T. P.Wilham-: T Bangor: Reva W. Edwards, T. Edwin "fiV Navies, D. R. Pugh, B. Thomas, J. JJairchild, p. Lampitt, Minor Canon Edwarus, T lnor Ca«on Owen, H. L. James, Dr. Langtord Jones, Mr W. Roberts, Mr B. Hall, Colonel the Hon. W. E. Sackville West, lvlr R. J. Humphreys, and Mr J. Smith. Barmouth Revs. E. Hughes, O. B. AVilliams, J. Ll. Richards, Dr. Lloyd, Mr W. Jones, Dr. Hughes, Mr Ellis, and Mr V il- liams. Beddgelert: Rev. B. W illiams, Mr R: Williams, and Mr J. W. Jones. Bettwsycoed: Rev. R. Jones, Mr S. A. London, and Mr John Thomas. Bettws Garmon: Rev.R. A. Williams, P-Ov. H. W. Jenkins, Mr W. Roberts, and Mr R. D. Owen. Beaumaris: Revs. J. Williams- Meyrick and J. M. Richards. Blaenau Festin- iog: Revs. D. Richards, R. Roberts, and J. L. L. Jones. Bodedern: Rev. Ed. Pryse, Mr J. Davies, and Mr H. Williams. Bodewryd: Rev. R. Jorles, Mr Owen Jones, and Mr H. Jones. Bodfean: Revs. R. Jones and Tegid Davies. Bontddu: Rev. J. E. Williams, Mr W. Norris, and Mr J. T. Jones. Bryncoedifor: Rev. R. Morgan, Mr C. E. J. Owen, Hengwrt; Mr R. Edwards, and Rev. E. T. Watts. Bottwnog: Rev. J. Davies. Brithdir: Rev. T. Llewelyn Williams. Caerdeon: Messrs R. C. Bailey and W. A. De La B. Ramsay. Caerhun: Rev. J. W. Roberts, Mr H. Williams, and Mr P. Wil- liams. Carnarvon;: Revs. J. W. Wynne Jones, R. Jones, E. O. Jones, Mr Cornelius Davies, Mr V; I^herte, Mr D. Evans, Dr. W. G. Owen, and Mr H. LI. Carter. Capel Curig: Rev. J. Jen- kins. Carno Rev. T. Evan Jones. Cemmaes: w-S-lchards- Clynnog: Rev. J. Prvse, Mr M. Williams, and Mr W. Jones. Conway: Revs J P. Lewis and J. Harris. Corris: Revs. R. J. Edwardes and T. Williams. Criccieth: Rev. J. Lloyd Jones, Mr C. L. Wray, and Mr R. Jones. Ceidio: Rev. J. Daniel. Darowen: Rev. R. Richards. Dolbenmaen: Rev. W. E. Jones, Rev. J. Davies, Messrs D. Jones, H. Price, W. G. Williams, and E. Roberts. Dol- gelley: Rev. J. Lloyd, Rev. G. Lewis, Messrs R. n E. Ll. Ri-liards, J. C. Hughes, R. Williams, and G. O. Williams. Dolwyddelan: Rev. J. Davies. Dylife: Rev. E. Edwards and Mr R. Roberts. Gaei-wen: Rev. G. W. Griffith, Mr G. Bice Hughes, and Mr C. F. Priestley. Glanadda: Bev. T..uewis Jones, Messrs P. W. Davies, B. Owen, and W. Williams. Glanogwen: Rev. J. Morgan and Bev. R. L. Headley. Gyffin: Rev. T. R. Ellis. Heneglwys: Revs. H. S. Priestley and E. E. Hughes. Holyhead: Revs. Canon Thomas, R. Price, J. Jones, Mr Lloyd Griffith, and Mr Acherley. Llanaelhaiarn: Rev. R. P. Hughes, Rev. T. A. Jones, Messrs J. W. Jones, G. Williams, J. N. Jones, and W. Jones. lJan- armon: Revs. T. Walters and E. Davies. Llan- fihangel-y-Traethau: Revs. J. Evans ard D. A. Lloyd. Llanwnog: Revs. D. Parry and O. K. Williams. Llanbedrog: Rev. J. Bowlands, Rev. D. H. Williams, Mr E. Owen, and Mr T. Jones. Llanberis: Rev. D. Jones, Rev. J. J. Davies, Messrs O. Davies, senior; R. Thomas, and R. T. Closs. Llanbadrig: Rev. T. Pritchard. Llan- bedr: Rev. D. Owen, Mr E. Williams, and Mr W. Lewis. Llanbedr-y-Cerin: Rev. E. Hughes. Llandinam: Rev. M. Jones. Llandinorwic: Revs. J. Salt and W. Richards. Llanbrynmair: Rev. D. A. Jones. Llandegai: Rev. Canon Jones, Rev. J. J. Ellis, the Right Hon. Lord Penrhyn, Mr J. Williams, and Mr A. P. Wil- liams. Llanddorla: Rev. Peter Jones and, Mr H. Owen. LJandrygam: Rev. S. Jones, Mr H. Hughes, and Mr O. Rowlands. Llandwrog Rev. O. 0. Roberts, Mr W. Edwards, and Mr R. Hum- phreys. Llandudno: Revs. J. Morgan, R. W. Owen, J. Williams, Mr E. E. Bone, Dr. 11. R. Parker, Mr L. M. Curlter, and Mr E. B. Hughes. Llandwrog: Rev. T. Jones and Mr W. Eliis. Llandyfrydog: Rev. R. Jones, Rev. Ellis Griffith, Mr T. Pritchard, and Mr J. Simpson. Lian- ddanielfab Rev. T. Davies, Captain Hughes, and Mr R. Butler. Llanddeiniolen: Rev. D. 0. Davies, Mr T. Jones, and Mr W. Williams. Llanddeusant: Revs. T. Meredith and D. Mald- wyn Davies. Llanddyfnaxi: Rev. E. Burnett Jones, Rev. T. Parry, Mr O. Thomas, and Mr E. Jones. Llanegryn: Rev. D. Hughes, Mr W. R. M. Wynne, and Mr R. Roberts. Llanallgo: Rev. G. Beegi Jones. Llaneilian: Rev. M. Lloyd, Mr R. Hughes, and Mr C. Stanford. IJan- elltyd: Rev. W. Owen arid Mr W. H. Ca-tter- 1I101e. Llanenkldwyn: Rev. D. R. Lewis, Mr R. Owen. and Mr H. Griffith. Llanengaii:: Rev. H. G. Williams, Mr W. Williams, and Mr J. Davies. Llanerchymedd: Rev. E. W. Davies, Mr M. Thomas, and Mr R. Williams. Llan- fachraeth: Revs. D. Jones, D. Price, and Mr J. Williams. Llanfachreth: Rev. F. P. Watkin- Davies, Mr J. Vaughan, and Mr E. Thomas. Llanfaes: Revs. T. Ll. Kyffin and A. Harrison. Llanfaethlu: Rev. R. H. Williams, Rev. J. B. Jores, Mr W. 0. Hughes, and Mr 0. Paivy. Llanvaelog: Revs. Canon Williams, J. C. Jones, n. Jenkins, Mr R. Williams, and Mr R. Wil- liams. Llanfairfechan: Revs. P. C. Ellis, E. J. Owen, R. M. Jones, Captain Lempriere, and Mr Erasmus Jones. Llanfairisgaer: Rev. J. T. Jones, Rev. Lewis Jenkins, Messrs W. Thomas, J- Owen, ard O. Pritchard. Llanfair Harlech R. Jones and Mr E. R. Williams. Llanfair Revs. D. Herbert, J. D. Jones, T. A. Williams, Messrs Harry Clegg, William Prtity, Owen Williams, and W. Rice. Llanfairynghorn- ^7: Rev. R. Ff. Jones. Llanfechell: Bev. R. Roberts. Llanfihangel y Pennant: Rev. J. and Mr H. W. Jones. Llanfrothen: Rtv. wv. Owen. Llangadwaladr: Rev. D. Thomas 5*4 Mr T. Jones. Llangefni: Revs. Canon E. Williams, 0. Harding, and R. Hughes. Llan- Esinwer; Rev. E. Jones, Rev. P. P. Hughes, 34r J. Hughes, and Mr Oldfield. Llangelvnin ,Rev. D. Bankes Price. Llanychain': R\ J. Davies, Rev. S. Evans, and Mr T. Dalton. AJangoed: Rev. M. Griffith, Mr J. Jones, and r A. Cattermole. Llangristiolus: Rev. W. Jenkins, Captain W. E. Evans, Messrs W. D. Williams, J. E. Williams, and J. Jones. Llan- guritr: Rev. T. H. Hughes. Llangwnadl: Rev. T. Jones. Llangwyllog: Rev. W. H. Evans and Mr W. Lewis. Llaniestyn: Rev. J. Davies. Llanidloes: Rev. E. O. Jones, Rev. W. D. Ro- berts, Messrs D. Kinsey, J. Grant, and D. Ll. KiiLsey. Llanidan: Rev. D. J. Lewis, Mv J. Owen, and Mr n. Thomas. Llanllechid Rev: E. Davies, Rev. J. Davies, Messrs H. Roberts J. Evans, and E. D. Roberts. Llanllyfni: Revs. T. Edwardes, R. Hughes, J. Hughes, Mr Town- Rend, and Mr W. Jones. Llanror: Rev. J. Jones and Mr G. Roberts. Llanrhyddlad Rev. O. LI. Williams, Mr E. Jones, and Mr H. Hughes. Llanrug: Rev. T. Johns, Rev. D. Collwyn Morgan, Mr R. Thomas, and Mr H. Price. Llansadwrn: Rev. E. Evans and Mr R. Coulthard. Llantrisanlt: Rev. D. Morgan. Llan- we-nllvrvfo: Rev. J. E. Williams. Llanwnda: Rev. D. L. Williams, Messrs W. Hughes, J. Roberts, and J. Jones. Llanvrrin: Rev. Chan- cellor Silvan Evans, Rev. J. T. Evans, and Mr J. H. Silvan Evans. Llanymawddwy: Rev. J. Jenkins, Messrs J. Da.Ties and 0. Jones. Llan- ystumdwy: Yen. Archdeaoon Williams, Rev. J. J- Davies, Sir H. Ellis Nanney, and Dr. Roberts. Llechcynfarwy: Rev. O. Davies. Llechylched: Bev. D. R. Morgan. Machynlleth: Rev. Canon Trevor, Rev. D. T. Hughes, Dr. A. 0. Davies, Wid Mr T. Parsons. Maentwrog: Rers. C. P. Price, D. Evans, A. Davies, Messrs E. Jones, O. Jones, and W. E. Oakeley. Mallwyd: HOT. T. Thomas, Mr T. C. Davies, and Mr J. Davies. Nevin: Rev. R; T. Jones, Rev. J. J. Jones, Captain Lloyd, and Mr R. Owen. Newborough Rev. R. Evans. Penegqes: Rev. J. Willitmi and Mr N. B. Owen. Penmachno: Rev. M. Roberts, Mr D. P. Davxes and Mr ^e^. Penmaenmawr: Revs. D. Jon^, J. Jefkms' Llovd Mr A. C. Grant, ard Mr Massey. I en- mynydd Rev. H. Davies-Owen. PenIg :h^- C Price. Penrhoslhgwy: Rev. It- weniaras Penrhyndeudraeth: Bev. H. J. MaiJey ilr Lean, "and Mr 0. Jones. Pfnstrowed R^. W Richards. Penisa'rwaen: Rev. W.Thm^ Trevor Hughes, and Mr R. Evans. P^ • k. Jones, Rev. J. P. W. ajjd liims W Tegarty, and J. M. Lloyd. Rev E. P. Howell, Messrs Eoborte, and O Thm?* -4^; T l "R Hushes, J. Jenkins, G. bait, -LT. .m Colonel Hughes, Mr E. Wtchard, and Roberts. Pwllheh:Bev. ^-non E Bev J. E Lloyd, Kn- Tetf jines Mr W. Williams, Mid Mr W. Jones. S* Bevs. J. Hopki™ «d w A,.wy Roberts. Rhosybol: Rev. J- Smith St. (Llandegai): Rev. W. Morgan, Rev. B..Jontb, Mr R. Roberts, and Mr J. J°ne«; • Rev. J. Williams andr Mr R. Roberts Towyn Rev. T. Lewis, Mr R- Bowen and Mr E. ElK. Trawsfynydd: Bev. EL B. Thoma«, MrC, Davies fand Mr B. Meredith. Trefdraeth The Yen. Archdeacon Pryce, Bev. O. 0weE^ l JJ1 W. Parry. Trefeglwys: Bev. E. Edwardes, Mr J. Davies, and Mr R. J. Jenkins. Treffill, Rev. J. Gower. Tydweiliog: Rev. D. T. Davies and Mr Williams. Aforwyd y g^vcithrediadau trwy adrodd y Credo yiYnI dSth yr Arglwydd Esgob, i'r hwn y rhodd- wvd y derbyniad mwyaf gwresog, yn mlaen, a dywedodd nad. oedd am eu bliÚ) ag araeth ond yn unicr diolch iddynt un ac oU am eu caredigrwydd r, 11 mawr tua"- ato yn ei waeledd ac am beidio ei flino mewn unrhyw fodd a gohebiaethau na dim o'r fath. Efe a ddiolchai iddynt o'i galon. All- mhosibl fuasai ymddwyn yn fwy caredig ato ag a wnaed (uchel gvmeradwyaeth). CYNGHORCANOLOGCYNHADLEDDAU ESGOBAETHOL. Etholwyd ar y Cynghor uchod y Parch Titus Levjis, ficer Towyn y Parch William Edwards, ficer liynaf Bangor Syr H. J. Ellis Isairiney, Bar- vniig, Mr Charles E. Owen, Hengwrt Uclia a Mr 0. Sliiney Wynne, Dolrhyd. ADDYSG GANOLRADD Dywedodd yr Esgob mai y peth nesaf oedd penodi cynrychiolydd ar Gynghor Addysg Ganol- ra-dd. Yr oedd Cynghor i gael ei ffurfio i wvlied cynydd Deddfwriaeth mewn perthvnas i addvsg ganolradd yn Lloegr. Yr Archddiacor! John Piyce a gynygiodd fod Mr J. Lloyd Griffith, Caergybi, yii cael ei ddewis. Eiliwyd gan y Parch E. T. Watts. Mr E. E. Owen (Criccieth) a gynygiodd Mr W. R. Wynn, Peniarth. Wedi i hyn gael ei eilio, tynodd Mr Griffith ei yn ol, a dewiswyd Mr Wynn yn unfrydol. YbGOL RAMADEGOL DOLGELLAU. i Arglwydd Esgob a ddywedodd fod dymuniad yn cael ei wneud i wrando cais oddiwrth lywodr- a i t?^1* ^lei ^SS°1 Ramadegol Dolgellau, fel ys- gol Eghvysig nid yn wrthwynebol i unrhyw ys- gol arall ond yn uuig am, eu bod yn credu mai eu dyledswydd oedd cyfranu tuagat ysgol Eglv,rysig (cymeradwyaeth). Mr Munro Edwards a ddywedodd fod cais wedi ei wneud iddo ymddangos gerbron y Gynhadledd ar ran Ysgol Ramadegol Dolgellau er mwyn gwneud apel at yr Esgobaeth mewn perthynas i arolygiaeth ddyfodol yr ysgol, yr hoi: a lywodr- aethid gan ymddiriedolwyr cymvysedig o'r Esgob, y Deon, dau ganon, dau archddiacon, Rheithor Dolgellau, ac unarddeg o lywodraethwyr dewis- edig gan danysgrifwyr. Fe roddwyd amryw ex- hibitions yn nglyn a'r ysgol a dwy flynedd yn ol tynwyd allan gynllun o ysgoloria^th esgobol. Fe gynygid sefydlu nifer o ysgoloriaethau agored i feibion clerigwyr esgobol yn rhoddi hawl iddynt i addysg5 a chynhaliaeth rad ac am ddim. Syl- faenwyd un ysgoloriaeth o 48p y flwyddyn, ond nis gellid ei pharhau heb ychwaneg o geinogaeth. Cynwysai gyllid yr ysgol waddol a thanysgrif- iadau blynyddol yn cyrhaedd i oddeutu 130p yn y flwyddyn, ond yr oedd y swm hwn yn rhy fychan i gyfarfod a'r gwaith oedd i'w gyflawni. Fe benderfynodd y llywodraethwyr yn y cyfarfod diweddaf fod swm o 170p yn y flwyddyn yn angen- rheidiol, sef cyfanswm o 300p yn y flwyddyn, er mwyn rhoddi yr ysgol a'r ysgoloriaethau ar syl- faen briodol. Yr oedd un o'r llywocLraethwyr (Mr Taylor) wedi addaw ychwanegu ei danysgrifiad o lOp i 20p yn y flwyddyn os llwyddid i godi cyfanr swm yr incwm i yn agos 300p cyn diwedd y flwy- ddyn (cymeradwyaeth). Eu cais iheddyw oedd am i gynrychiolwyr yr esgobaeth eu cynorthwyo i gynal i fyny hen ysgol oedd yn cael ei dwyn yn mlaen yn ol egwyddorion yr Eglwys ac oedd hefyd yn gwneud gwaith a. ystyrid yn angerrheidiol ac yn foddhaol (cymeradwyaeth). Cafwyd sylwadiu i'r un perwyl gan Mr Charles J. Hughes, cyfreithiwr. GWAITH A THREFNIANT EGLWYSIG AR AVAHAX I DDEDDFWRIAETH. Mr William Norris, Bontddu, 6ef Dolgellau, oedd y cyntaf i siarad ar y testyn uchod. Cyf- eiriodd at yr awgrymiadau o bertlivr-js i ddiwyg- iad Eghvysig a wr aed yn yr ymweliidau diweddaf yn yr archddiaconiaeth, a dywedodd ei fod ef yn ofni mai ychydig o'r awgrymiadau, pe y mabwys- iadid hwy ellid yn gyfreithiol eu cario allan heb fyned i'r Senedd, ac hyd nes y pwysid mwy ar aelodau Seneddol ac ar Lywodraeth y dydd ni cheid dim tebyg i ddiwygiad Eglwysig cyfreith- iol. Fe fu dau fesur gerbron y Senedd y tymhor diAveddaf, sef Mesur y Bywoliaethau a Mesur Nawddogaeth Eglwysig, ond ni phasiwyd yr un I o honynt, ac nid oeddynt yn debyg o gael eu pasio hyd nes y ceid y Llywodraeth i'w gwneud yn fesurau y Llywodraeth. Mewn perthynas i'r awgrymiad fod i'r gwyr lleyg gael ychwaneg o lais mewn perodiadau clerigol, credai fod teimlad mwyafrif y lleygMryr yn unol a'r syniad yma. Eu dyrnuniad oedd cael Cynghor Esgobol i weithredu gyda'r Esgob ac i fod yn gynwvsedig o dri offeir- iaid a thri lleygwyr i'r hwn Gynghor y gallai y plwyfolion gael cvfleusdra i osod gerbron eu gwrth- wynebiad i benodiad offeiriad neillduol, ac fod yr Esgob, yn meddu yr awdurdod, ar awgrymiad y fath Gynghor, i wrthod rhoddi y cvfryw mewn swydd heb gael ei orfodi i roddi ei resymau dros y gwrtliodia<L Fe ddylai yr Eglwys gael gan y Seüeùd Ddeddf yn rhoddi iddi awdurdod eang hunan-lywodraeth. Cyhyd ag y parhai petiiau fel yr oeddynt fe rwystrid pob mesur o Ddiwygiad Eglwysig gan nifer fechan o aelodau Seneddol, y rhai oeddynt yn ei senu ac yn gweled yn ei lian- mherffeitlirwydd y rheswm cryfaf dros ei dym- chwelyd o'i ssfle urddasol fel Eglwys Genedlaethol y tir. Yr oedd tri pheth y dylai Eglwyswyr gadw mewn golvrg y dyddiau hyn. Yn gvntaf, y dyled- swydd o anog Ueygw}T o bob dosbarth i gymeryd mwy o ddyddordeb mewri gwaith Eglwj-sig, ac hefyd ymgymeryd a dwyn cyfran o'r gwaith yn mlaen; yn ail, cefnogaeth barhaol i'r Ysgolion Gwirfoddol a sicrhau addysgiaeth Gristionogol; yn drydydd, yr angenrheidrwydd am gefnogaeth ychwanegal Ysgolion Gramadegol, yn enwedig Ysgol Ramadegol Dolgellau, fel ag i sicrhau addysg mewn egwyddorion Cristionogol ac Eg- lwysig i fechgynl yn awyddus i fyned i'r prif ysgol- neu ysgolion duwinyddol; ac yn 4ydd, yr angen rheidrwydfl o godi gwaddol pob bywoliaeth i werth 200p yn y flwyddyn yn glir. I enyn y lleygwyr i gymeryd mwy o ddyddordeb yn llwydd- iant ysbrydol yr Eglwys, dymunol fyddai ffurf- ffurfio Cynghor Eglwysig yn mhob esgobaeth yn cynrychioli y lleyg a'r offeiriaid/a phenodi lleyg- wyr o dueddfryd vsbrydol, yn lay readers, is- ddiacor.'iaid, neu ddiaconiaid, a thrwy roddi idd- ynt gomisiwn uniongyrchol oddiwrth Esgob yr esgobaeth i weithredu yn un o'r swyddau hyn, megis ag y gwneid yn Esgobaeth Llundain. Yn nesaf galwodd Mr Norris sylw at y pwysigrwydd o gynal, boed y gost beth y bo, yr ysgolion gwir- foddol a gwelliant yn ysgolion y byrddau trwy nid yni unig ganiatau ynddynt Weddi yr Arghvydd, y Deg Gorchymyn, a Chredo yr Apostolion, ond trwy fynu fod y rhai hyn yn cael eu dysgu yn mhob Ysgol y Bwrdd gan athrawon ag oeddynt eu hun- ain yn grefyddol. Yr unig bobl allent wrth- wynebn i'r addysgiaeth yma ydoedd yr Undodiaid ac Anffyddwyr. Yr oedd yn ofidus meddwl am sefyllfa presenol pethau yn nglyn ag addysgiaeth Gristionogol a chrefyddol Byrddau Ysgolion Cymreig. Yn ol adroddiad a wnaed i Dy yr Ar- glwyddi mewn perthynas i addysg grefyddol Ys- golion Byrddau Lloegr a Chymru nid oedd yr un math o addysg grefyddol mewn 48 o ysgolion, ac mewn 74 o ysgolion nid oedd dim ond hymn neu weddi yn cael eu hadrodd. Mewn 70 o ysgolion nid oedd y Beibl yn cael ei ddarllen; mewn 117 o ysgolion fe ddarllenid y Beibl heb sylw nac es- boniad; nid oedd ond gan 36 o ysgolion ffurf (syllabus) o addysg grefyddol, ac ni cheid arholiad mewn gwybodaeth grefyddol ord mewn wyth o ysaolion. Onid oedd yn bryd i bob dyn crefydd- 01,0 yn Eglwyswr ac yn Ymneillduwr, ag oedd yn gysylitiedig a Bwrdd Ysgol (yn enwedig yn Nghymru), ail ystyried ei safle. Yr oedd yn hollol iawn amddiffyn plant gan yr adran a adnabyddid fel y "conscience clause," rhag eu haddysgu mewn athrawia.ethau ag yr oedd eu rhieni yn anghymer- adwyo, ond yr oedd yr un mor iawn fod pob plen- tyn yn cael y fantais o gael ei addysgu yn y grefydd Gristionogol trwy ddysgu Gweddi yr Arglwydd, y Deg Gorchymyn, a Chredo yr Apostolion, a'r rhai yr oedd Bwrdd Addysg wedi cvhoeddi nad oeddynt yn nodweddiadol o unrhyw enwad neill- duol. Os oedd eu plant i fod yn eirwir a gonest fe ddylent gael eu dysgu beunydd i ofni Duw a charu" naill y llall. Yr unig sylfaen ar yr hon y gellid adeiladu egwyddor foesol neu sicrhau buch- edd foesol uchel ydoedd y grefydd a ddysgodd Iesu Grist i'r byd (cymeradwyaeth). Cyhyd ag yr oedd eu hysgolion yn wahanedig, yr oeddynt yr sicr o fod yn wan a byddai i elynion gymeryd man- Ily tais ar eu gwendid, ond pan ddelent yn aelodau 0 gymdeithas byddai iddynt ganfod moddion i wrthsefyll ymosodiad (clywch, clywch). Y p-ynt nesaf y cyfeiriodd Mr Norris ato ydoedd yr angen- rheidrwydd o gefnogi Cronfa Gynorthwyol yr Offeiriaid yn yr Esgobaeth fel ag i godi y bywol- iaethau oeddynt dan 200p y flwyddyn i'r swn hwnw. Yr oedd incwm yr offeiriaid yn awr wedi gostwng o leiaf un ran o dair, tra yr oedd yn rhaid iddo dalu llawer mwy o drethi nag oedd yn deg a chynawn. Mown amryw achosion yr oedd yn meddwl am ddifodiad poenus os nad o wir angenrheidiau bywyd o'r oil tuliwnt yr hyn a ys- tyrid yn angenrheidiol i ddyn o ddysg a chanddo deulu i'w cadw, i'w gwisgo, ac i'w haddysgu. Gellid cyfyngu y gronfa i'r "Victoria Clergy Sus- tentation Fund" yr hon oedd yn ymddangos yn un o'r cyrllun-drefniant goreu a ddygwyd allan, yr hon yn gyntaf oedd i ffurfio cronfa, ganolog yn Llundain; yn ail i ffurfio cronfa esgobol dan ofal Pwyllgor Esgobol, ac yn gysylltiedig a pliwyllgor Llundain, gan ddychwelyd i'r pwyllgor hwnw un rhan o bump o'r holl swm dderbyrdr yn yr Es- gobaeth. Byddai y gweddill o bedair rhan o 11 bump gyda'r rhodd a wneid o'r gronfa ganolog i Bwyllgor yr Esgobaeth yn cael eu rhanu gan bwyll- gor yr Esgobaeth yn mysg yr oifeiriaid liyny yn yr esgobaeth ag oeddynt fwyaf angen cymhorth, nid fel ychwanegiad parhaol y fywoliaeth, ond fel ychwanegiad blynyddol irtewm blynydclol yr off- eiriad neu y curad fyddai yn gofalu am y fywol- iaeth. ivid cerdod nac elusen fyddai, ond ad- daliad teg am gyflawni gwaith teg (cymeradwy- aeth). Fe roddir rhoddion blynyddol i ychwan- egu bywoliaethau bychain. Bu i'r esgobaethau canlynol gyfranu un rhan o bump o'u hincwm am 1896 i'r gronfa gaxblog yn Llundain, ac yn mis Chwefror diweddaf gwnaed "block grants" iddynt fel y canIvll: -Talodd Norwich 98p lis 2c, der- byniodd 1350p St. Albans 417p 3s 7c, derbyn- iodd 900p Exeter 192p 14s 6c, derbyniodd 700p Salisbury 45p 7s 1c, derbyniodd 700p; Carlisle 40p, derbvniodd 500p Peterborough 35p 15s 4c, derbyniodd 500p; Llandaf lOOp, derbyniodd 500p; Truro 12p 6s 6c, derbyniodd 350p. Yn ychwanegol at yr uchod gwnaed deu- ddeg grant o lOOp yr un allatf o rodd neillduol o 1500p tuagat ychwanegu gwaddoliad sefydlog deu- ddeg o blwyfydd tlodion. Yn ei anerchiad di- weddaf dywedodd y diweddar Esgob Wakefield mai un o beryglon a themtasiynau mwyaf yr oes foethus hon ydoedd hunanoldeb a'r modd o ddefn- yddio arian ac nid oedd ei arglwyddiaeth yn medd- wl y buasai y lleygwyr gwirioneddol, os yn fedd- ianol ar ddigort o foddion, yn foddlawn i gyflwyno i wasanaeth Duw mewn elusen a chefnogaeth o weithredoedd da lai na degwm o'i incwm. Gallai y mwyafrif o honynt feddwl yn ystyriol wrth ben Cynghor yr Esgob. Ond pan yr oeddyr,t yn gweled y swm aruthrol oedd yn cael ei wario mewn rhed- egfeydd ceffylau, darluniau a moethau eraill, a phan y clywent fod gwisg boneddiges mewn dawnsfa ddiweddar wedi costio 1500p yr oeddyrt yn dueddol i ofni fod y rheol y cyfeiriwyd ati gan yr Esgob yn fynych yn cael ei hesgeuluso. Bydded iddynt iviieud eu meddyliau i fyny mai Eglwys eu tadau ddylai fod Eglwys eu plant; bydded iddynt ei glanhau fel y dygai fwy o ffrwyth bydded idd- ynt yncryfhau lle, yr oedd eisiau ei chryfhau cyflenwi yr hyn oedd yn eisiau adnewyddu yr hyn oedd yn dihoeni ac na ad.awer iddynt ei rhoddi drosodd i'w gclynior, Na fydded iddynt lesteirio ei defnyddioldeb na chyngreirio i'w gosod yn y llwch (cymeradwyaeth). 0 Y Parch J. Evans, Llanfiliangel-y-Traetliau, a ddywedodd. Y mddes y pwno ar yr obvg ystyriaeth a roddir iddo yn ngwyneb y gwelliant- gyntaf fel un hawdd i'w drafod; ond pa fwyai AT au lluosog sydd wedi digwydd yn ystod y deugain mlynedd diweddaf, yr,' ogystal ag yn ngwyneb y gwaith gorlethol bron a gyflawnir yn mhob plwyf trwy Gymru sydd ynddo ddefnyddiau ac adnodd- au ar gyfer y gwaith, y mae y pwnc yn dyfod yn un anhawdd iawn i'w drin. Anmhosibl mabwysladu unrhyw welliantau yn annibynol a deddfwriaeth heb fesur helaeth o hunanaberth ac ufudd-i }d trwyadl i'r esgobion ac urddasolion yr Eglwys. Nodaf ychydig welliantau i'm tyb i y gellid eu mab- wysiadu trwy helaethiad o drefniadaeth bresenol yr Eglwys. I. Si Quis.-NVith y Si Quis, fel y mae yn berffaith wybyddus i bob Eglwyswr, gol- ygir papyr neu weithred a ddarllenir yn unol a gofynion Deddf Eglwysig pan fyddo ein dynion ieuainc ar ddiwedd eu gyrfa golegawl yn amlygu gu eu bwriad o ddyfod yn ymgeiswyr am urddau sar.ictaidd yn yr Eglwys. Gorchymvnir trwy y weithred hon, os gwyr unrhyw aelod o'r gvt uil- eidfa achos neu rwystr cynawn fel na ddyiasai yr ymgeisydd neu yr ymgeiswyr gael derbyniad i urddau sanctaidd, am iddo anfon yr achwyniad yn ddioed at yr esgob. Dadleuir yn fynych fod dar- lleniad y Si Quis yn rhoddi hawl i'r Eglwyswyr yn newisiad yr offeiriaid. -tao yn amheus genym fod hyn yn ffaith. Nid rhoddi hawl yn newisiad yr ymgeiswyr, ond gwneuthur ymholiad mewn perthynas i gymeriad moesol yr ymgeiswyr, ydyw dyben y darlleniad ohoni yn fwyaf neillduoL A chan fod ein dynion ieuaiix yn feddianol ar gy- meriadau moesol ychydig o ddyddordeb a deimlir yn narlleniad y Si Quis. Credaf y gellid cael gwelliant yn y cyfeiriad yma. Buddiol iawn i'm tyb i fyddai i'r esgob barotoi papyr rhywbeth yn gyffelyb i'r Si Quis mewn dull a sylwedd i gael ei ddarllen ar ddechreu gyrfa golegawl dynion ieu- ainc yn parotoi am urddau sanctaidd, a bod i'r archddiaconiaid dynu allan bapyr gwahajiol yn gynwysedig o gwestiynau mewn perthynas i ba gynorthwy mewn gwaith Eglwysig fyddai y cyfryw wyr ieuainc wedi roddi yn flaenorol, a oeddyr.it wedi derbyn conffirmasiwn ac yn gymunwyr rhe- olaidd yn yr Eglwys yn y plwyf, etc. Buasai y gwelliant yma yifi tueddu i ddwyn y Si Quis o fewn cylch trefniaclaeth Eglwysig mwy ymarferol. Dyrchafu nod y weinidogaeth: i dir uwch yn medd- yliau ein gwyr ieuainc, a chreu mwy o ddyddordeb a chyfeillgarwch rhwng ein cynulleidfaoedd a'u gwyr ieuainc yn moreu eu hoes. II. Oonffir- masiwn.—Gwaith llafurus a phwysig iawn i'r offeiriaid a nifer helaeth o leygwyr gweithgar yr Eglwys ydyw parotoi ymgeiswyr ar gyfer Con- ffirmaëiwn, ac yn erwedig i'r offeiriaid yn ystod y cliwe' mis oiaf o'u haddysgiad. 0 ganlyniad, hynod o siomedig, wedi yr holl draiferth a'r gdfzil a gymerir, i'r offeiriaid a'r rhieni ydyw y tyiiad ou bod o dan yr angenrheidrwydd i gludo yr ym- geiswyr ar ddiwrnod penodedig i un o'r plwyfi cylchynol, fynychaf dwy neu dair milldir o ifordd o'u cartref, i dderbyn Conffirmasiwn wedi eu hamddifadu o bresersoldeb eu rhieni, eu brodyr, eu chwiorydd, a'u tadau a'u mamau bedydd broidd yn ddyeithriad, a hyny ar un o'r adegau pwysicaf yn eu bywyd. Rhaid i was- anaeth y Conffirmasiwn gael ei ttein- yddu yn mhob plwyf cyn y gellir byth ddis- gwyl cyrhaedd lluwn fesur adeiladaeth ysbiydol yr ordinhad i'r hen a'r ieuainc, a hyny mewn plwyfi gwledig yn yr hwyr neu ar ddydd Sul mor bell ag y mae yn ymarferol. Gallesid gweinyddu Conffirmasiwn fynychaf ar ddydd Sul mewn dau os nid mewn tri o wahanol blwyfi. Mae yn ddi- amheu ger/yf mai anhawsderau teithiol fu yr nchos o raniad Esgobaethau i fanau canolog yn yr anifer aeth heibio ond ni ddylai yr arferiad gael cymtr- .Adwyaeth yn y dyddiau presenol. III. Cvfnr- fodydd DeoniaethoL—Cyfyngir y cyfarfodydd hyn, fel rheol gyffredin, i'r offeiriaid yn unig, er siomiant i Eglwyswyr y plwyf y cynhelir cyfarfod ynddo. Gvdag ychydig o ymdrech ac hunan- aberth gallesid gwneud y cyfarfodydd hyrj yn feithrinfa bywyd Eglwysig yn mhob Deoniaeth Wladol drwy'r Esgobaeth. Pe rhenid y deon- iaethau fel ag i ffurfio undebau ar raddau bychain oynwysedig o ddau neu dri o blwyfi cylchynol, gallesid cynal cyfarfod o'r offeiriaid yn y boreu, a phenodi siaradwyr o bhth y gwyr lien a Herg i ymdrin a materion a phynciau Eglwysig mewn cyfarfod yn' y piydnawn, a chael gwasanasth a 1 phregeth yn yr eglwys YL: yr hwyr —y bregeth i fod yn ddieithriad yn syifaenedig ar rhyw, rau o'r Llyfr r Gweddi Cyffredin ("Prayer Book"). Byddai y cyfryw drefniant yn sicr yn foddion effeithiol ac ymarferol er dwyn hanesiaeth a DuwinyddLaeth Eglwysig mewn dull didramgwydd, atdyniadol, ac adeiladol o flaen ein cyrlulleidfaoedd. IV. Cynghorau Eglwysig.—Cwyn barhaus lleygwyr 1 ydyw eu bod yn rhwym draed a dwylaw wrth ewyllys da yr offeiriaid mewn perthynas i bob gwaith neu swydd yr ymgymerant a hi, ac y mae y eyfryw syniad, meddant, yn dinystrio pob ys- bryd o frwdfrydedd ynddynt tuagat waith Eg- I lwysig fel mai gydag anhawsder mawr niewn llawer plwyf y gellir cael gan leygwyr dderbyn rr.- rhyw swydd mewn cysylltiad a gwaith Eglwysig. Fe ddiobon mai doeth fuasai er mwyn creu mwy o ymddiriedaeth cydrhwng yr offeiriaid a'r lleyg- wyr dynu allan ffurf o ardystiad i'w gweinyddu gan y deon gwladol i aelodau y Cynghorau Eg- lwysig ar eu derbyniad i'w swydd, fel y gwneir g&n yr archddiaconiaid ag wardeniaid yr Eglwys, ond ytri ddidal Unrhyw" gamddealltwriaeth a aJiasai gyfodi rhwng aelodau unrhyw (xynghor Eglwysig a'u cyd-aelodau neu yr offeiriad i gael ei ddwyn o flaen Commisiwn, cynwysedig dy- weder o dri offeiriad a thri o leygwyr y ddeon- iaeth o dan lywyddiaeth y deon gwladol, gydag hawl o apel gan unrhyw un o'r partion at yr Esgob. Dyfarniad yr Esgob i fod bob amser yn mnob actios yn derrfyrol. V. Bwrdd Nawddogaeth Eglwysig.—Mae yn anmhosibl bron, i'm tyo i, sefydlu y fath Fwrdd heb greu chwyldroad yn llywodraeth yr Eglwys. Byddai yn ofynol dwyn yr holl offeiriaid o dan rhyw fath o gyfundrefn symudol, cyffelyb i'r gyfundrefn Wesleyaidd, cyn y gallasai Bwrdd Nawddogol wneuthur cyfiawnder a'r offeiriaid pan digwyddai bywoliaeth ddyrud yn wag. Yr wyf yn llwyr argvhoeddedig, pe buasai Esgotrion Cymru wedi gwranido llai ar gymeradwyaeth pendefigion ein gwlad wrth ben- odi i fywoliaethau, y buasai yr Eglwys yn llawer mwy blodeuog heddyw. Ond pa beth a tllasai. Esgobion wneud o ddiffyg adnabyddiaoth o'r offeiriaid ac o'u hesgobaethau ond gwtando ar gymeradwyaeth boneddigion ein gwlad, obJegid eu cymhwysder i fesur yr offeiriaid oddiar talon eai boneddigeiddi-wydd cymdeitliasol, eu dysg yn well na'r dosbarth gweuhiol. Ond y dosbartli gweithiol oeddyi h ac ydvnt y mwyaf cymhwys o lawer i fesur yr offeiriaid o safon eu defnyddioldeb .gweiradogaethol, ac oblegid, anwybyddu y dos- barth yma yn ormodol mae yr Eglwys wedi dei- byn cam dybryd; ond y mae lie i obeithio fod y camwri hwn ar ddiflanu. Mae vr Eglwys Gym- reig heddyw wedi ei bendithio l.sgonion ac urddasolion dysgcdig, gweithgar, a duwiolfrydig, ag sydd yn meddu gwybodaeth llawer mwy trvy- adl o'r holl offeiriaid a?.c y mae yn bosibl i'r lie- ygwyr ei gyrhaedd. Yn ngwyneb dyfodol, pan y mae addysg yn cynyddu mor gyflym yn mhliih. y dosbarth gweithiol a'r amaethwyT, a'r rhai hyn yr; dechreu ymgymeryd a chyfrifoldeb matorion urianol yr Eglwys, sicr ydyw na fydd i'w llais yn y dyfodol agos sydd ar wawrio gael ei anwybyddu haner mor fynych gan yr esgobion a chan Fwrdd Nawddogol pe sefydlid y cyfryw Fyrddau. Dy- wedir mai tri anhebgorion bardd ydynt llygiiid i zn gajifod aniart, calon i deimlo anian, a dewTder i gyd-fyned ag aniaio. Mae yn ddiddadl fod gan Esgobion Cymru lygaid i ganfod gwaith, coonati i deimlo gwaith a de-.vr- der i Avobrwyo gwaith er cyfiawniad o'u hymddir- iedaeth bwysig i Dduw ac i'w Eglwys. Wrtli dtr- fynu beiddiaf ddweyd mai y feddyginiaeth oreu iir gyfer yr anfoddlonrwydd achlysurol a deimtir mewn perthynas i welliantau a gwaith Eglwysig ydyw arolygiaeth. Dyma y moddion goieu ] gadw trefniadaeth bresenol yr Eglwys yn glon- did a'i phurdeb gwreiddiol ei hun er gogoniant i Dduw, helaethiad a chynydd yr Eglwys a bendith i'n gwlad. Mr Ellis Roberts, Penmaen Lodge, Llanfair- fechan, yn ei bapyr ar yr un pwnc, sef "Cynliun- drefniant Eglwysig," a gyfyngai ei sylwadau i gyloh sylwadaeth bersonol, gan gredu fod llwydd- iant dyfodol yr Eglwys yn dibynu i raddau mawr yn ei hymwneud a'r werin bobl. Ymdrechai ateb pa fodd yr oedd y dosbarth gweithiol yn ed- rych ar yr Eglwys, ei chynlluniau, a'i gwaith yn mha bethau yr oeddyrt yn ei gweled yn ddi- ifygiol ac yn mha fodd yr oeddynt yn disgwyl am ei chymhorth a'i help. Yn gyntaf oil yr oeddynt yn falch o addef fod yr Eglwys yn ystod y 2cain mlynedd diweddaf—cyfnod mawr ei deffroad hi —wedi bod yn un o'r cynorthwyon cryfaf i godi gwerin Cymru i'w sefyllfa bresenol. Nis galient lai rife- thalu y deyrnged uwchaf iddi am y bendith- ion oeddynt yn eu mwynhau heddyw ac yr oedd yr ymdrechion roddodd ar waith a'r digwyddiadau aeth drwyddynt wedi ei chodi i sefyllfa uchel mewn cydmariaeth i'r hyn a fu. Er hyny i gyd nid oedd ei sefyllfa mewn llawer o'n hardaloedd yr hyn allesid ddisgwyl iddi fod. Gyda dylinwad arianol cryf o'i plilaid-dylanwacl y bendefigaeth bron yn mhob ardal o'i hochr, a dylanwad dysg a gwybodaeth a safle uwcliraddol ei gweinidogion gyda'r holl gynorthwyon hyn yn nghyd nid yd- i oedd ei gafael ar gorph y boblogaeth gyffredin ond llac. Yn mha le yr oedd y bai a beth oedd- ynt y llwybrau tebycaf i gael gwelliant ac i ad- etnill y safle a feddianai gynt yn serchiadau gwerin/ Pymru ? Yn y lie cyntaf eu dyledswydd ydoedd ymdrechu cael dyfnacli a difrifolach ymsyniad o ysbrydolrwydd cenadwri yr Eglwys. Yn y^tod y cyfnodau cyffrous yr oedd yr Eglwys vn Nghymru wedi myned drwyddynt yn ddiweddar, bu raid iddi o angenrheidrwydd roddi ei hell ymadferthoedd ar waith i amddiffyn ei hUll- m-vihau ei hurhn fel cyfangorph a thynhau ei chysylltiadau cymdeithasol fel ag i fedru sefyn ar ei thraed o gwbl. Rhaid oedd gwneud y jieihau hyn, ond wrth ymroddi iddynt gyda brw-dfvvdedd j egniol oni adawyd materion eraill o anfeidrol fwy eu pwys i fyned i raddau i anghof? Cenadwri: flaenaf a phwysicaf ei Phen Mawr i'r Eglwys Avtdi'r cyfan ydoedd pregethu yr Efengyl i bob creadur. Dyma ei chomisiwn cyntaf ac yr oedd yn aros cto hefyd. A eageuluswyd hyn yn! sw'n y brwydro 11 Yr oeddynt yn ofni hyny. Wrth gasglu y iluaws yn nghyd i fod yn fur ac yn wrthglawdd rhag y cenllif dinystriol oedd. yn bygwth, a goliwyd gafael ar y pryder am achubiaeth eneidiau 1 Yr oeddynt yn ofni hyny hefyd, ac hyd nes r deJai gweinidogioil y Gair ac athrawon yr Eglw;/s i deimlo ac i roddi grym pwysigrwydd bywyd a marwolaeth yn eu cenadwri at y Iluaws ofer oedd, disgwyl i'r Iluaws wrando ar lais eu galwad. Y diwygiad uwchaf a ellid ddymuno iddi fyddai mwy o dan yn ei chenadwri at y byd a'i hamddi- ffyniad dyogelaf oedd bywyd sancteidd-lan ei haelodau. Y dydd y delai Cymru i gredu mai nod blaenaf yr Eglwys ydoedd dwyn iachawdwrr- iaeth yr Efengyl i afael yr enaid colledig—y dydd hwnw y darfyddai am holl amcanion ei gwrth- wynebwyr. Yn ail, dylid cael ychwaneg o gyd- ymdeimlad cydrhwng yr offeiriad a phobl ei ofal. Camgymeriad dybryd oedd meddwl nad redd gan y werin gyffredin eu teimladau tyner. Yr cedd arnynt eisiau cydymdeimlad a help—yn eu tra- llodion, eu profedigaethau, a thra yn ymladd yn erbyn anhawsderau y byd. Os ydoedd yr Eg- lwys i fod yn rhywbeth iddynt hwy yr oedd i fod yn gartref cydymdeimlad mewn cyfyngder a chysur a chariad jii gwresogi aelwydydd ei chysegrleoedd. 0 bob diwygiad a phob gwaith bendithfawr a welsont erioed y mwyaf felly oedd wythnos o'r hyn a elwid yn Genhadaeth G..rtrcfol —dan off eiritd wedi disgyn i lawr i ymwneud ar cyffredin bobl ar eu tir eu hunain-i afael yn eu llaw a'u harwain at Dduw. Eu cydymdeimlad, eu serch, a'u tynerweh yn deffro curiadau calun; ai'dal gyfan o bobl ac yn eu gwneud oil o'r bron yn hobl briodol i Dduw ac awyddus i weithred- oedd da. Yn drydydd, os oedd yr Eglwys i enill calon y werin rhaid oedd iddi feithrin teimlad mwy gwresog o genedlgarwch. Un o'r achosion cryfaf a fu yn gwrthweithio ei dylanwad flrnydd- y oedd yn ol oedd nodwedd wrth-Gvmroaidd nifer helaeth o'i gweinidogion. Beth bynag el1 id ddweyd am fanteision neu anfanteision yT iaith G-ymraeg yr oedd goreuon gwerin wladaidd Cymru yn dal yn bur hyd y cam i'w cenedl a'u hiaith, a tlira y cydymdeimlid i'r eithaf a'r estron yn ci anallu i gynghanu ei geiriau yn briodol gwran- dewid gyda dinnyg ax y Cymro yn llurgunio iaith ei fam. Yr oeddynt yn falch iawn o gydmbod fod gwelliant mawr wedi cymeryd lie yn hyn, e nd nis gallent lai na chanfod fod cydymdeimlad llawer o'r gweinidogion ieuainc yn awyrgylch y, Saesneg a'r Saeson 1 Un o gymhwysderau penaf! gweinidog yr Efengyl yn iNghymru i fyned i mewn i serchiadau y bobl ac i fod yn ddefnydd- iol yn eu plith oedd ei fod yn Gynu'o twymgalon. Oni ddylai eu colegau Eglwysig fod yn parotoi eu dynion ieuainc i feddu mwy o gymhwysder )-m- arferol i'w swydd 1 Yn bedwerydd, y pwysig-! rwydd i'r Eglwys dalu »ylw dyladwy i arwyddion yr amserau. Beth bynag a ddywedid am ysbryd gwerinol yr oes yr oedd yri rhaid ei wynebu, ao os gwneid hyny gan, yr Eglwys yn ddoeth a phwyllog gftllai fod yn un o gyfryngau penaf ei llwyddiant Yr oedd yr ysbryd hwn i'w weled yn mhob cylch ac yn eicr fe fyddai yn rhaid i'r Eg- lwys syrtliio i mewn dan yr un Ddeddf, sef fed yn rhaid i gorph ei haelodau gael llais cryfach o lawer iawn yri llywodraethiad ei materion allan- oL Pa drefniant bynag a fabwysiadid rhaid fyddai iddo fod wedi ei selio ar gynrychioliad teg o'r lleygwyr mewn cydweithrediad a'r offeiriad: Yr oedd amryw blwyfi blaenllaw yn yr Esgobaeth wodi mabwysiadu yr egwyddor ar ryw ffurf neu gilydd gyda mesur helaeth o lwyddiant. Bydda: i'r cynlhm ryddhau yr offeiriad oddiwrth lawer iawn o drafferthion angliydnaws a'i swydd gan adael ei amser iddo i ymgymeryd a rhanau mwy ysbrydol ei waith. Hefyd, drwy ranu y gwaith cydrhwrJg amryw a phawb yn gyfrifol am ei ad- ran ei hun sicrheid gwell cyflawniad. Rlnddai fywyd newydd yn y cynulleidfaoedd a delai pob aelod i deimlo fod ganddo ef rywfaint o ran yn y gwaith ac mai nid, Eglwys y person a'r gwyr mawr j oedd hi wedi'r cwbl, ond ei Eglwys ef ei hun, a'i fod ef ei hun yn gyfrifol am ei llwyddiant yn gystal a'i haflwyddiant. Dygai hyri weithgaI\vch I i fod yn un o elfenau pwysig aelodaeth Eglwysig. Y cancr oedd wedi bod yn ysu y rhan fwyaf o'r Eglwysi di-gynydd ydoedd eistedd i lawr mewn diogi a difaterwch ac mewn eraill yr offeiriaid yn cymeryd yr holl waith ar eu hysgwyddau ac i'w J dwylaw eu hunain, ar naill a'r" llall yn diweddu yn yr un peth—gwywdra di-lewyrch yn daenedig drostyitt oil. Gwaith ofeT oedd yr edliwiaeth ffol a deflid atynt pan ddywedid nad ydoedd yn bosibl 1 cael y werin-bobl i gymeryd rhan yn ngwaith yr Eglwys. Yn eu hagweddion crefyddol yr oeddynt i raddau helaeth iawn yr hyn yr oedd eu gweini- dogion yn eu gwneud. Os diymadforth fyddai yr offeiriaid felly hefyd y bobl, ond os byddent hwy yri ymdrechgar ac egniol yn ngwaith eu Har- glwydd byddai y bobl i raddau helaeth yn dilyn eu hoi. Angen mawr yr oil o honynt ydoedd deffroad cyflawn i ymsyniad uwch am bwysf,iv.T- edd y gwaith yr oeddynt yn ymgymeryd ag ef a chanlyniadau anfesurol eu hesgeulusdra o hono Deffroad ddygai hwynt i deimlo eu cyfrifoldeb i Dduw ac i enyn ynddynt ymroddiad ao aiddgar- weh dros fod o les i'w cvd-ddyi.'jon (cymeradwy- aeth). Y Parch C. P. Price, Maentwrog, a ddarllen- odd y papyr nesaf yn Saesneg o'r hwn y rhoddwn rydd-gyfieithiad. Efe a ddywedodd: -id yd- wyf yn aelod o Bwyllgor y testynau ac ni chefais pyfleu^dra i WJ-bod 7:1 hollol oeth oedd yn ei feddwl wrth roddi y testyn hwn i gael ei drafod. Clywais siarad am dano y tuallan fel cwestiwn ddiwygiad Eglwysig o fewn terfynau neillduol, ond gallaf yn hawdd ddirnad gAntiiodiad pendant y fath frawddeg ar y tir ei fod yn cyfieu syniad o gyfnewidiad rhy ysgubol a grymus. Fe allid fod wedi meddwl fod "diwygiad," a'i arfer yn yrystyr priodol ac yn ei gysylltiada-u ag haresiaeth yr Eglwys, yn air rhy gryf i ddynodi y gwelliantau a geisir ddwyn i mewn i beirianwaith yr Eglwys. Feallai fod rhai o fy ngwrandawyr yn teimlo yn gryf fod buddianau yr eglwys yn galw yn arbenig am drefniad ei chysylltiad presenol a'r WTladwr- iaeth gallant fod yn chwerjychu mesur helaeth- ach o hunan-lywodraeth i'r Eglwys i'w galluogi i wella rhai drygau neillduol a rhai camwri ag v delir hi, er yn ^-feiliornus, yn gyfrifol am danynt ond fc gyfyngir y darllenwyr a'r siaradwyr yn y fath fodd fel nas gellir disgwyl iddynt fyned i mewn i'r cwestiynau ydyr,t yn codi yn y cysyllt- iad yna. Gofynir i ni gymeryd cwrs mwy syml a phrofiadol i ystyried pa fodd y gall yr Eglwys wneud, v defnydd goreu^ o'r cynllun presenol a pha welliantau all wneud heb gymhorth y Senedd. Yr ydym i dalu ein sylw i welliant trefniant a gwaith Eglwysig. Feallai nad oes yr un gair mor ami yri ngenau pobl y dyddiau hyn na tlirefniant. Dyma'r cri, trefner, trefner, trefner. Y mae rhai o honoch mor gynefin ag ef yn awyr gwleidydd- iaeth a llafur fel ag yr ydych bron yn ymwrthod ,a'i ddyfodiad i bethau crefvddol. Yr ydych yn canfod perygl o ffurfio pobl yr un llun a gwedd, mewn gwneud gwenith mor ddyrus ag i adael ych- ydig o le i ryddid unigol ac i dynu gwarth yr off- eiriad i lawr i ddim ond rhoddi ei breserpldeb mewn amrywiojl gys^ltiadau (organisations) ag ydynt yn gwneud gofynion trwm am ei amser a'i yni. Hyd yn hyn, pa fodd bynag, nis gall y perygl fod yn fawr mewn esgobaeth sydd bron yn hollol gynwysedig o blwyfydd gwledig a lie y byddai amrywiol sefydliadau plwyf diresig bobl- ogaidd yn hynod o'u lie. Mae yn berffaith eglur fod trefniant (organisation) yn dyfod beunydd yn fwy hanfodol a rhaid i ni beidio cau ein llygaid i hyn a gadael i'n Heglwys gael ei blaenu gan enw- adau crefyddol eraill. Fel mater o ffaith y mae yr Eglwys, fel y canfyddwn, hi heddyw ac fel y dar- llcnwn am dani mewn hanesiaeth, wedi bod erioed yn gymdeithas uchel ei threfniant gyda'i swydd- ogion priodol a'i chynllun o waith. Nid eisiau peirianwaith newydd sydd arnom ond eisiau cael olwyn wrth olwyn i weithio yn esmwyth o fewn: yr un presenol. Fe fu adeg pan yr oedd y ddolen rhwng y gwahanol ranau o'r fath iselaf ac ychydig a wnaed i'w cyfuno, ond yr ydym ers talm yn effro i'r angen 0 doddi elfenau gwasgaredig bywyd Eglwysig a'r anger.i o ddadblygu mewn Eglwyswyr y teimlad o fywyd unedig. Nid yw yr angen un- man yn fwy nag yn ein canghen ni o'r Eglwys, oblegid y mae yr ysbryd ymranol wedi effeithio ar yr holf fywyd Cymreig ac nid ydyw hyd yn nod Eglwyswyr yn rhydd o'r allghydfodJ sydd wedi bwyta i fewri i fywyd crefyddol y genedl. Y mae llawrer o honom hefyd wedi ein llwyr feddianu gan ein materion bychain ein plwyfydd bychain fel bron yr achofir genym fuddianau yr Esgobaeth a r Eglwys yn gyifredmol. Mae angen arnom gryfhau mwy a mwy y cysylltiad rhwng y naill blwyf a'r Esgobaeth fel ag i'r blaer<af gvfranogi o fywyd eangach a llawnach yr Esgobaeth. Y mae eisoes rywbeth wedi ei wneud tuagat ddadblygu y teimlad o fywyd unedig. Ceir engraifft o hyn yn y Cynghorau Plwyfol, cynhadleddau, y cylch- wyliau cerddorol, a'r ymgynulliadau esgobol. Ni fu raid wrth ddeddfwriaeth i dd'od a'r trefniant hwn o amgylch i'r rhai ydynt wedi profi mor ddefnyddiol i argraphu arnom yr angen am urdeb a chyd-weithrediad. Y mae cynhadledd o'r fath yma yn foddion i gyfleu i ni syniad am yr esgob- aeth fel cyfangorph ac yn foddion i ddwyn yn nghyd gynrychiolwyr o bob plwyf gyda'r amcan o hyrwyddo- gwaith yr esgobaeth ei hunan. Eu dyledswydd hwy oedd gwneud y cyfundrefnau hyn yn rhai gwirioneddol ac nid rhai ar bapyr yn unig. Os rhoddir prawf teg a haelionus arn- ynt, gyda chyd-weithrediad teyrngarol yr offeir- iaid a'r lleygwyr, fe ant yn mhell i'n dysgu yn y gelfyddid o hunan-lywodraeth. Y mac dyfodol yr Eglwys yn dibynu i raddau helaeth ar allu a doethineb y trefriadau hyn oblegid beth bynag all fod tynged yr eglwys, v mae yn sefyll i orch- fygu yn ol yr yni a'r cryfder a dderbynia oddiar law cymdeithas o'i haelodau wedi eu rhwymo yn I nghyd i gyflawni gwaith cvffredinoL Nid oes arnom eisiau awdurdod newydd i wneud hyn y mae bywyd adnewyddol yr Eglwys wedi dwyn o amgylch weithgarwch na freuddwydiwyd am dano flynyddau yn ol. Y pryd hwnw ymddangosai dynion da a difrifol yn foddlawri mor bell ag y pregethid yr Efengyl yn eu heglwysi, a thra nad ydym yr un mymryn yn llai awyddus i addysgu yr holl wirionedd yr ydym yn awr wedi myi-ed tuhwnt i hyny ac nid ydym yn foddlawn hyd nes y ceir yr holl blwyf d'an rhyw drefniant. Feallai em bod yn awr wed icyrhaedd pwynt lie nad oes 1 eisiau amlhau y trefniadau, ac hyd yn nod pe byddai yn ar^enrheidiol lleihau nifer y rhai pres- enol. Nid vdwyf, wrth gwrs, yn cymeryd i ys- tyriaeth rhai o'r trefydd mawrrion Seisnig He y gellir yn fanteisiol gychwyn cyfryngau neivydd- ion fel ychwanegiad at gyfundrefn arferol yr Eg- lwys. Ond mewn achosion cyffredin, mewn sicr- hau mwy o ymlyriad yn cin plith i fywyd Eg- lwysig, yr ydym i ediych am y nrif welliant. Nid yr amgyffred goreu o waith ydyw fod pob un yn itaflu ei holl yni i'w waith ei hun heb unrhyw ys- tyriaeth o waith ei gvd-lafurwr, na phlwyf a'i fryd ar wcithio cllan ei iachawdwriaeth ei hun yn unig 1 heb ystyriaeth o gwbl o'r cyfangorph ag y mae y cyfryw blwyf yn rhan. Yn sicr nid ydym wedi darllen arwyddion yr amserau yn iawn os ydym wedi methu canfod y tuedd gynyddol at waith j cynulledig neu yr hyn a elwir yn gyfundrefn ag 1 pvdd yn crynhoi pethau, a thra y gallwn ddeall yn hollol y dylid yn gydwybodol ei wrthwynebu yn muddiant hawliau a rhyddid personol—hawliau ag yr edrychwyd arnynt genym fel rhai cysegredig— eto, y mac genym ni fel Eglwyswyr rywbeth i'w ddysgu oddiwrth y symudiad. Byddai i ni groes- awu y gwelliant hwnw mewri trefniant Eglwysig a fyddai a'i duedd i uno y naill y llall a dyfnhau ynom y teimlad o fywyd unedig yn yr Eglwys. Fe ddywedais nad oes eisia.u trefniant newydd mewn rhan fwyaf o achosion, ac y gallai fod yn ddymunol Ueihau y nifer presenol—orjd y gwell- iant yr wyf fi yn ei anog ydyw ymgydnabyddu pob un ohonynt a'r Eglwys fel cyfangorph ac nid a rhanau ohoni, y rhai ydynt yn gulach na'r Eglwys ei hunan, ac rias gellir dweyd eu bod yn cynrych- ioli yr Eglwys fel cyfangorph. Dylai pob trefn- iant gychwyn o'r Eglwys ei hunan, ac mewn cy- sylltiad uniongyrchol a'i chyfundrefn fel ag i allu apelio yn ei heni a gweithrodu trwy y cyrph sydd yn ei chynrychioli. Yn De cymdeithasau anni- bynol a chynllun-drefnau pleiJiol, y mae arnom eisiau gosod yr holl beirianwaith dan gyfarwydd- yd a Hywodraeth cynrychiolwyr dcwisedig gan yr Eglwys ei hun. Argymhellai y dh.eddar Arch- esgob hyn yn achos y genhadaeth u.ramor — yr oedd ef am i'r Eglwys fod yn gymdeithas genhadol ei huran yn lie cymeryd gwasanaeth cymdeithas- au eraill i wneud y gwaith fel ag y gwnelai yn bre- senol, a chaniatau iddynt reoli a llrwodraethu eu gweithrediadau. Nid oedd neb yn dymuno y gwaith mawr oeddynt wedi gyflawni, ond ar w ah a 11 i'r gwastraff arianol anocheladwy i gynal y cyfryw, nid ydynt yn cael eu cario y mlaen ar lmellau digon eang i ddangos allan weithgarwch unedig yr Eglwys. Yn lie cael ei defnyddio fel hyn gall Y gymdeithas yma a'r gymdeithas acw, dylai yr Eg- lwys gwneud ei gwaith ei hun a gweithredu drosti ei hun. Y mae cyfundrefnau (organisations) a gychwyr;ir o gymdeithasau yn Llundain a chan ysgrifenyddion teithiol, a cherir hwy yn mlaen heb lawer o barch i'r gyfundrefn esgohaethol a phlwyfol. Y mae yr ad^g, wedi dyfod pan y gall- wn wneud i ffwrdd a chymdeithasau annibynol. Y mae Eglwyswyr wedi eu dwyn yn nghyd yn ddi- weddar, ac mae anghydfod wedLdrflanu yn y fa.th fodd fel mai effaith o barhad amryw o'r cyfryngau ydynt eisoes mewn bodolaeth, ydyw rhoddi math o ymddangosiad o anghydfod neu. ddiffyg undeb tra mewn gwirionedd nad ydyw cyfryw ddiffyg undeb yn bod yn hwy. Yr wyf wedi siarad am un gwelliant o'n trefniant Eglwysig—mewn gwirion- edd rid oes mwy fodolaeth i un.. Yr wyf wedi cy- feirio at un gwelliant yn unig, sef un ag y mae ei amcan i'n gwneud i deimlo ein hundeb ac i'n harwain i weithredu gyda'n gilydd. Ni raid i mi i ai ond cyfeirio at un ran o waith Eglwysig, sef yr addysgawl, i ddangos fod ein blaenoriaid yn hollol fyw i werth y cyfryw waith. Gobeithiwn weled lioll ysgolion Eglwysig yn ymgyngreirio nid mewn I g un esgobaeth, ond yn mhob esgobaeth drwy y wlad. Pe gallem drefnu ein hymdrechion add- ysgawl yn y ffordd yma a gwneud yr ysgolion cryf- ion i gyijorthwyo yr ysgolion gweiniaid, ni fyddai mor hawdd yn y dyfodol ag y bu yn y gorphenol i yru cymaint ohonynt un ar ol y llaH o fodolaeth. Rhaid i mi yn awr ddyfod at yr ail ben. Y mae yn amlwg fod yn rhaid disgwyl gwelliant Eglwysig r;1 si- yn ngwelliant y gweithwyr eu hunain, ac, feallai, r, tW al' yn eu dull o weithio. Wrth gwrs, mae hwr. yn agor y fath gwestiynau eang a ehyflenwad ac hy- fforddiant yr offeiriaid-hyd yma y prif weithwyr -ac y mae un yn teimlo dipyn yn draHodus o berthynas i'r cyflenwad yn y dyfodol agoshaol, a'r posibilrwydd i gymhwysderau y sawl fydd yn ceisio eu hordeinio fod yn svrthio ymaith. Bydd raid i Eglwyswyr cyn pen hir wynebu y pwrc o dalu yr offeiriaid pan y gwelant fod rhieni yn gorchfygu gogwyddiad eu plant at fTWyd offeir- iadol ac yn eu cyfeirio at feusydd eraill -o ddefn- yddioldeb. Feallai y dywedwch fod hon yn ys- tyriaeth annheilwng, ond y mae yn elfen yn y pwrx fydd yn rhaid ei gymeryd i'r cyfrif. Y mae angen mawr am gronfa gjmorthwyol os yw yr Eg- lwys i ha who gwasanseth ei meikion mwyni gallu- cg a mwyaf dysgedig, ac yr wyf yn cymeryd nas gall yr Eglwys fforddio gostwng safon ei gofynion ad dysg awl, yn enwedig adeg pan y clywir am an- effeithiolrwydd offeiriadol. A chaniatau y gorch- fygir y rhwystr yma, oni allwn r/i edrych am weithwyr eraill ac am weithwyr ychwanegol-oni allwn ni gyfrif y gwelliant yma, sef mwy o gyn- orthwy oddiar law lleygwyr mewn gwaith Eglwys- ig ? Y mae yn dda gan un gydnabod fod mwy cl ddyddordeb yn cael ei gymeryd gan leygwyr yn yr Eglw^-s a zel ac ymlyniad gwresog eymaint » honyi t i'w chyfundrefn, ond nid ydynt hyd yn hyn yn gwneud eymaint o waith ag V gellid ATI deg ddisgwyl oddiar eu llaw a gwaith a fuasai yn dda gan yr offeiriaid roddi iddynt i'w gyflawni. Yr ydym bron wedi blino dwyn ar gof iddynt mai nid yr offeiriaid yw yr Eglwys, ac yr ydym mewn cyfarfodydd es.gobol blaenorol wedi trafod gwaith lleyg ond i ychydig bwrpas. Os bodola yn mysg gwyr lleyg ddymur.iad cryf i gymeryd eu cyfran o waith Eglwysig, paham na ddangosir mwy o awyddfryd i ysgafnhau baich yr offeiriaid trwy gyflaAvni yr holl waith gwladol sydd yn gorfod cael ei wneud yn awr ganddynt hwy. Mewn rhifyn diweddar o'r Spectator fe drafodwyd y m-it-pr hwn a'r casgliad y daethpivyd iddo oedd mai nid dyma natur y gwaith oedd arnynt eisiau, ond yn hytrach caniatad i bregethu! Wei, gadaw'er iddynt bregethu. Buasem yn barod hyd yn nod i ymestyn y gyfraith, pe yn angenrheidiol* er cu gaJJuogi i wneud hyry. Yn Esgobaeth I.lundain fe roddir caniatad, dan amodau neillduol, i 1t-yg- wyr cymeradwy bregethu mewn eglwysi cysegred- ig, ac feallai y gellir gwneud mewn lleoedd eraill yr hyn wneir yno er nad ydwyf yn credu fod y farn Heygol yn hollol aeddfed eto i ffyniant cy- ffredinol yr arferiad. Byddai yn dda gan yr offeir- iaid adael y lleygwyr i gymeryd unrhyw a phob cyfran mewn gwaith Eglwysig ar wahan i ymyriad neu IT,-NvodraAct,h g-asaiiaetli y Cymun Sanctaidd. Y mae genym wragedd gweithgar a deaeus, y rhai ydynt yn gwneud gwaith ardderchog trwy wahan- ol gymdeithasau, ond y mae arnom eisiau hefyd ddyddordeb a brwdfiydedd y gwyr i roddi mwy o allu cynhyrfiol yn y gwaith, a gadawer i mi ych- war.egu—hyd nes y bydd iddynt gymeryd eu cyf- ran ni fydd i'r Eglwys byth gyflawni y gwaith goreu ag y mae hi yn alluog i'w wneud (cymerad- wyaeth). Agorwyd yr ymddiddan ar y mater gan y Parch W m. Edwards, Dylife, yr hwn a ddywedodd y dylai pob offeiriad yn yr esgobaeth, gyda chan- iatad yr Esgob, feddu hawl i alw yn nghyd ei gy- mumryr a rhoddi iddynt hawl i ddewis un cyn- rychiohvr ar gyfer pob deg o'r cymunwyr a than ugain dau gynrychiolydcL Y Parch Edmund O. Jones, Llanidloes, a ddy- wedodd fod tuedd wedi bod yn mysg Eglwyswyr yn Nghymru i sefyll vn ol oddiwrth waith addysg ganolradd, ac yr oedd y tuedd hwnw yn bur an- ffortunus. 0 ran ei hun credaa y dylai Eglwyswyr nid yn unig fod yn ofalus i beidio gAvrthwynebu, orB. yn ofalus hefyd i arwain a chefnogi unrhyw sefydliad oedd wedi ei sefydlu gan y Wladwriaeth (cymeradwyaeth). Nid oeddynt yn gwneud dim daioni iddynt eu hunain nag i'r Eglwys trwy sefyll yn ol o ffrydiad cyffredinol bywyd cenedlaethol y wlad. Fel y cyfeiriAvyd yn mhapyr clodfawr Mr Ellis Roberts, yr oedd tuedd wedi bod i adael vr Eglwys fyned braidd yn wrth-genedlaethol,ond po gyntaf y gwnaei.t i ffwrdd a'r syniad hvmw goreu oil fyddai i Gymru ac i'r Eglwys (cymeradAvyaeth). Gwnaeth y gwr pare he dig apel gref ar ran Ysgol Ramadegol Dolgellau. Y Parch D. R. Lewis (Dyffryn) a ddywedodd fod yn awr gynydd yn mhlith yr offeiriaid ac Eg- lwyswyr o blaid y teimlad cenedlaethoL Cam.gy- ,gy- meriad o'r mwyaf oedd myned yn erbyn y teimlad cenedlaethol mewn crefydd. Byddai i offeiriaid i y dyfodol feddu y cydymdeimlad Hwyraf a'r gweithiwr a phobpeth Cymreig mor bell ac y byddai hyny o fewn rlrwymau cyfiawnder. Mewn perthynas i lenyddiaeth Gymreig yr oedd yn ffaith ofidus nad oedd yr Eglwys o fewn y gaiirif wedi cynyrchu gymaint ag un gyfrol o bregetha.u Cym- reig. Yr oedd ef yn Hawn gobaith y byddai i'r Eglwys fod yn deyrngarol i'r teimlad cenedlaethol ac i egwyddorion yr Eglwys Gristionogol, a'r pryd IIAVTLW y delai yn mhob ystyr yn Eglwys y bobl (cymeradwyaeth). Y MHwriad Robert Ap Hu Williams a ddywed- odd os oedd yna rywbeth allai wneud y teimlad cer.edlaethol yn gyfeiliomus dyna ydoedd, enyn tlrwg-deimlad tuagat y Saeson, eu cymydogion ag- osaf a goreu yn yr holl fyd, ac ni ellid gweled bai ar yr Eglwys pe y ceisiai ledaenu ysbryd mwy gol- euedig a llai cul yn mhlith y Cvm- rv (cymeradwy- aeth). Gwnaeth y siaradwr apel hefyd am iddynt helpu Cronfa Gynorthwyol yr Offeiriaid. Yr oedd yn liawddacli o lawer, meddai, gael pobl i gyfranu at y priddfeini a mortar nag i drefnu dim ar gyfer yr offeiriaid. Y Parch J. Daniel, Ceidio, a ddywedodd os yr oeddynt yn disgwyl diwygiad yn yr Eglwys rhaid oedd iddynt roddi mvry o gefnogaeth i'r iaith Gymraeg. Nid oedd ef yn gwybod am unrhyw Eglwys wedi llwyddo os yr oedd wedi lladd iaith ei mam. Pe yr elont i ddarHenfa offeiriad faint o lyfrau Cymreig welent yno faint o bapyrau Cymreig; a faint o Gymraeg oedd yn cael ei, siarad yn y teulu ? Ofnai fod gormod o Saesneg yn cael ei arfer, ac nad oed iaith y wlad yn cael y gefnogaeth ddylai, a chyn y Hwyddai yr Eglwys byddai raid i'r iaith Gymreig gael gwell cefnog- aeth (cymeradAvyaeth). Heblaw hyny, nid oedd yr amnogaetli wedi ei roddi i lenyddiaeth Gym- reig, ac ofnai fod y Saesneg 3m cymeryd gormod o amser eglwysi Cymreig, a hyny ar draul y gwas- anaeth Cymreig. Dylai iaith y genedl gael mwy o chwareu teg i fynegu hawliau yr Eglwys, a thrwy hyny wneud yr Eglwys yn allu i'w phobl ei hun (cymeradwyaeth), Yr Arglwydd Esgob, wrth gloi y drafoclaoeth, a ddywedodd nad oedd ef yn doall yn hollol bet.i oedd cer.hedlaetholdeb. Ai peth ydoedd i hyr- Avyddo buddianau un do sbrtrth ? Os oedd yn rhyw- beth, os oe yn egwyddor fywiol yn xnywyd unrhyAv t genedL yr oedd yn e^-ddor oedd vn vmwnend s t)uddian&:ii goreu pob (JostKirth o I;obi-(cv-meral- wyaeth'!—ac ItS oead yr Eglwys Gymreig vn methu ystyried buddianau goreu pob dosbarth o bobl ar iineliaii gyrn- CVmreig yr oedd yn rhydd i gyfaddef 1 metaiant. Nis gallai ef wneud gwahaniaefch rhwng dosbartli a dosbarth mawn crefydd. Fe ad- gohd iddo hefyd—a rhaid oedd iddynt beidio tAmii t-.un-gasgiiad o'r hyn aHai ddweyd—fod yn rhaid iddo ".vaead cydawndeft1 a'r Saeson, eu bod, mor bell ao y, gaHai ef farniv, yn hollol a'r wahan i'w saiie mewn bywyd, yn iioliol ar waiia-i i'w sefyllfa arianol, y cyfranwyr goreu at bob symudiud Eglwysig yn y i.ywj*sfg<?eUi oedd y Sanson. Feallai nacl oedd eu eyleiUion Cyartig mor dda nllan mcfwn ystAT fvdol. ■d yr oedd Am riiaid iddo dd'.veyd yn eoin. fel 1ater- o ii'aitli, Saeson yn r iiyn lleiai VIl. esgobaeth yma—oeddynt y cyfranwyr goreu tuagat symudiad&u Eglwysig (cyaieradwyaeth). Yr oedd yn hollol gydlyned a'r oil advAredwyd y dylent weitluo yr Eghvys ar liu&ilau gwir genedlaethol. Credai eu bod yn gArneud hyny a u bod yn gwneud hyny yn o 1 eu galiu. Nid oedd ei yn gwybod am unrlivAV Eglwys yn Esgobaeth Bangor nad oedd yn rhoddi gwasanaeth rhagorol yn Gymraeg i'r Cymry (cymeradArycK'th). Yr oeud yn fi'olineb siarad "non- sense" ar y mater. Os oedd* oifeiriaid yn yr esgob- aeth heb roddi gwasanaeth ATI y Gymraeg i'r Cymry, lie. y gofynid am y cj-fryw. da fyddai ganddo pt yr hysbysid ef o hyny (cymeradwyaeth). Xid oedd yn g'.vyood ond :!J11 un Eglwys yn yr esgobaeth yn erbyn yr hon y geiiid gwneud cybaddiad c'r fath. ond yr oedd pctnaa yno yn awr wedi cyfnewid. Fe ad- gofid ef tra yr oedd pobl yr esgobaeth yn wir genedl- aethol—yr oedd yn cytuno yn hollol eu bod. a'u bod bob amser Íelly-fod Ihygwr h110d. ac en" AT hwn, fe oueitluai, na fyddai i'r Eglwys Gymreig anghofio, sef Rowland FTchan o Uaergai— dau gant o fivnydd- au Am ol wedi gAvneud cAmiaint ag a allai unrhyw leygwr neu otieiriad wnt-ud dros y bobl yn eu hiaith eu hunain. Pa un a oedd y Gymraeg yn iaith wreiddini yr Eglwys oedd gArestivn o ddadl, ond, pa fodd bynag, fe iu i Rowland Fychan wneud gym- aint dros y bobl ag uurhy-w Eglwyswr neu leygwr pan y cynyrchodd y Hyfr Ymarfer DuTrioldcb. ae yr oedd ef (ei arglwyddiaeth) wedi canfod amryw gopiau o'r llyfryn mewn bythvnod y tlodion. Ki ehyuyrchid liyfrau o'r fath y ayduiau hyn, am, yr oedd yn ddrwg ganddo ddweyd. nad oedd gaiv am canynt. Credai y dylent wneud yr oil a allent i ddyfod a liyfrau o'r fath gerbron y bobl unwaith yn rhagor. Yr oedd llawer wedi cael ei ddweyd am adael lleygwyr bregethu, ac yr oedd cwrs o gam- ddealltAATiaeth yn bodoli mewn perthynas i iiA"ny yn Esgobaeth Llundain. Gellid meddwl oddiwrth yr hyn a uciywedAryd fod gwyr lleyg ATI pregethu yno ATI he yr oifeiriaid; ond ma oedd dim o'r fath. Yr oedd yn cael ei arfer yn unig fel ychwanegiad i bregetiuad yr offeiriaid, ond ni oddefid i leygwr gymeryd lie yr offeiriad. Pa bryd y bu iddo ef (ei arglwyddiaeth) erioed wrthod unrhyw leygwr o safle a dysgeidiaeth—dyn ag oedd yn gymeradwy gan y bobl—rhag pregethu? A fu iddo erioed wrthod y fath Os oedd unrhyw 1m yn fcressnol oedd- yn awyddus i gyflwyno ei hunan fel pregetliwr lleyg ar waoan.teth yr Eglwys bydded iddo ddyfod yn mlaen. ac os byddai iddo ond pasio arholiad fechan a syml ei gaplan, AT oedd ef (yr esgob) yn sicr na rhodid unrhyw wrthwynebiad (cymeradwyaeth). Mewn perthynas i'r svmudiad oedd yr offeiriaid yn meddu gwybodaeth briodol o'r Gyiiiraeg nid oedd yr un ymgeisydd am y weinidogaeth heb gael ei arholi mewn darlk n, siarad av ysgrilenu Cymraeg, a-c mewn gramadeg Gymreig. A tiira yn cyf addef nad oedd y wybod;ieth am y Gymraeg yn agos eystal ag y dyiai io-d, nid oedd gwybodaeth o'r Liadin, ac o bosibl Saesneg, mor uciiel ag y buasid yn ddymuno. Yr oedd Mr Lewis wedi cyfeirio at lenyddiaeth, ac yr oedd ef (AT e.>gob) yn cydwekd ag ef y dylent wneud mwy i'r bobl yn y cyfeiriad yma. Yr oedd llawer wtdi ei wneud yn v gorphenol, a gobeithiai y gwnoti mwy ATI y dyfodol (cymeradwyaLtii). Yr ceddys heiyd wed; enwi Byrddau Nawddogaeth Eglwysig. L'y'weder ei fod yn penodi y cy[ryw fwrdd itddf- a/viaeth. Y cyntaf i gwjuo fyddai hwy eu huiuin. t-rwy ddweyd ei fod yn gwntud yr hyn nad ooda gaiiddo yr hawl i wneud. Ni fvcVai y lath weithivd ar oi ran o unrhyw allu oblegid rhaid oedd sefydlu y lath fwrdd yn ol c-yiraith y tir. Os oeddynt yn an- foddiawn ar gyfraith y wlad ac i'r Eglwys a sefydl- vwtl can gyfraith y wlad, yr oedd ganddyut eu meddyginiatth. Beth oedd y feddyginiaeth DOM. Uadgysyiiuiad. A oeddynt hwy yn fiafr Dadgjrsyilt- ("Na," "na"). N:d oedd ond ATI cyfeirio at y flÙÜa.u hyn i ddangos fod yn rhaid iddynt roddi i fyny a rhai r.jih.awsderau ac anghyfortaledd n phcth- a'u nad oeddynt yn hollol gymeradAryo. Yr oedd. llawer o bethau nad oe-dd ef yn gymeradwyo mwy ra'r lleygwyr yn bresenol. ond yr oedd yn rhwym o roadi i mcwn i rai pethau am fed y gyfraith yn gofyn .ilL hyny. Hyd nes y gellir argraphu hyn ar y lleyg- WH ni fyddent byth yn abl i gario yn Senedd y wlad fesiu o ddiAYA-giad Eglwysig a roddai foddlon- l-wydd i aelodau Eglwysig mewn materion oeddynt- yn awr 3-n galw am ddiAvygiad (cymeradwyaeth). STREIC Y PENRHYN. }.fr J. Lloyd Griflitli a gynvgiocd "Fod y gyn- hadledd hon o gynrychiolwyr Eglwyswyr Bangor er budd Efengyl langnefedd. yn llawenychu yn nher- fyniad yr hyn a adnabyddir fel streic Chwarel y I'enrhyn, ac. yn mawr obeithio yr adferir heddwcb. a llwyddiant unwaith yn rhagor i'r ardal." Eilrwvd gan Deon Bangor, a phasiwvd vn un- fiydol. CYFARFOD Y PRYDNAWN. D echreviwyd y cyfarfod hwn am haner awr wedi dau. Y MODDIOK GOREU I GRYFHAU YMLYN- IAD YR IEUAINC WRTH YR EGLWYS. Papyr y Parch R. Jones, Llanfair-juxta-Har- lech. a ddarliena fel y canlyn —Y mae Solomon, yn dweyd, Hyfforddia blentyn yn tnhen i ffordd, a phan heneiddio nid ymedy a bil" ac y mae St. Pedr yn dweyd wrth aelodau yr lLglAvys y dyddiau hyny, Byddwch barod bob amser t ateb i bob un a ofyno i chwi reswm am y gobaitJi. sydd ynoch." Rhaid derbyn hyfforddiant cyn y gellir rhoi rheswm, ac nis gellir bod yn alluog i wrthwynebu ac i orehfygu heb y wybodaeth an- gexvheidiol i hyny. Nid yw dyn yn cael ei ffino gan unrhyw beth yn fwy n& gwel'd y Hacnvydd a'r difrawder a nodwedda ymddygiad llawer o aelodau Eglwysig, y diffyg yni, yr oerfelgarwch, a'r Hwrfrdra moesol a ffyna yn mysg llawer A^ay- muiiAvyd arnynt fod yn aelodau bywiol ac yn fii- wyr ffyddlon yn yr Eglwys holl ddyddiau eu bywyd." Mae pob pren sydd heb wreiddyn yir ddwfn yn y ddaear yn eiddil a diffrwyth ac y mn&. adeilad a'i sylfaen ar y tywod yn ansicr ei barhad ac yn gyffelyb y mae pob aelod Eglwysig, bydded y hen neu bydded ieuanc, sydd yn anwybodus » athrawiaethau ac liane-yddiaeth Eglwysig yn sigledig a gwamal, ac mewn perygl ar bob llaw—^ yn debyg iaATn i'r flyfish yn cae-1 ei lyncu gan. y morfil pan dax: y dwfr, ac yn cael ei ysglyfaethu gan y fulfran pan. aHan o'r d"wfr. Nid oes neb hawddach i'w lygad-dynu a'i gamarwsin na r an- wybodus. ac fe. ddyhd ymdrechu cyflwyno in haelodau ieuainc y wybodaeth angenrheidiol aim yr Eglwys, ei pherthynas a'r byd, a chysylltiad yr aelodau a'r Eglwys ei hun, canys tueid gyffrodm llaweroedd ydyw edrych ar aelodaeth Eglwysig, o'r cyfeiriad chwithig a choleddu y syr.iad hwy sydd yn gwneud lies i'r Eglwys, ac nid yr Eg- lwys trw-v ei gwemidogaeth. s, i breintiau ysprydol sydd yn eu llesoli hivy, a; nid oes ganddynt (lJim uwch "syniad o aelodaeth Eglwysig na rhywbeth fel ewsmer mewn siop ac os bydd yr offeiriad yn lied dyner o'r pechodau fe ant i'w wrando, oDd os yn onest a Hawdrwm yn dweyd y gwir a thraethu hoU gynghor Duw, gweH ganddynt rhyr'- lo araH. Yr wyf yn meddwl v gellir dweyd nad oes dim wedi bywiogi &c ysprydoli yr Eglwys jn gyffredinol yn y wlad hon a throa yr holl fyd Cristionogol yn fwy na'r goleuni sydd wedi ci daflu ar ei tharddiad dwyfol, ei hunoliaeth, ei g-reirddw!wth a'i sacramentsu gan. y dynion da. It dysgedig a fu flynyddau yn ol yn Hedaenu llen- yddiaeth ar y gwirioneddau hyn. Yn flaenorol i'r sATnudiad yna tuedd llawer oedd ediych ar yr- iijglAVA-^ fel adran o'r wladAvriaeth a'r offeiriaid fel heddgeidwaid i gadw heddweh. ac yr ooddynt In --l. '11 vxnddvryn ynaai a tnuagati yn 01 y syrnaa oeaa ganddynt o natur EglAWs, ond bu i'r golvgisd pri- odol am darddiad yr EglAvys. dwAToldeb ii sacra- "ientsu.K olvriiaevh ei gweinidogaeth greu bywyd neAvydd a gweithgarweh adnewyddol yn yr hoU gorph, ac y m£.. sail i obeithio y bydd i ymlyniad. yr aelod unigol gryfhau a thynhau yn ol graddrvir ei AAybodseth o atlirawiaethau sylfaenol yr Eg- IwTs. Gellir bod yn sicr o hyp), sef, fod hartes- yddi&eth yn dysgu fod yr Eglwys yn mhob oca yn gref mewn cyfartaledd i deyrngarwcli yr affejr- i&id i'w hathrawiaethau sylfaenol, ac y mae cryf- der ac ysprydolrwydd yr Eglwya yn gyffrodinol wedi ei wneud i fyny o gyfanswm cryfder ac ys- y prydolrwydd yr aelodau unigol. Dylid vmdrechu argraphu ar feddyHau yr ieuainc 1i8 beth ydyw vr Eglwys BiT ffordd i fod yn aelodau, o honi, a phwyso ar y gwirionedd fod Eglwya y presenol yn olyrydi ffyddlon i Eglwys yr anioniad cyntaf. Y inner Hawer yn teamlo yn ansicr ,0 yn anesmwak. parthod aelod&eth Eglwysig. ond unwaith y df"- allsnt mai eu bedydd ydyw y drws i'r Eglwys, fa fyddaaii yn foddion ar eu sefyllfa. ac ni fydd sr- ■fyni TT awydd Heiaf i ymuno ag unrhyw grtn- deithae ddynol sydd derbyn ei bodohvoth k l [ParXmi ar tudalen 8.]