Gwalia

.NEWCASTLE CHRONICLE. (Awst 26ain.) Bu i luaer oifeir niaid ar derfyniad streic Chwarel y Penrhyn-rut-hro i hawlio telerau y cytundeb fel buddug&liaeth hpljul i'r dynion. Mae y beirniuid, prysur bye. w ol byny wedi canfod rheswm i gyiaed- roli eu tq;!liê\d eyataf; a bydd iddynt, feallai, vi, gymedroiLyn fwy cto pan y deallant fod Mr Young, goruchwjiiwr y bhy/oiel, wrth fynegi i'w gwsmeriaid derfyniad yr anghydfod, yn amgnu copi o'r telerau y mae y fdylion yn unfrydol wedi eu derbyn. Nid yw hyn yn ymddangus feI p-3 byddai yn ystyried y can- lyniad fel garehfygi&d iddo ef ac Arglwydd Penrhyn. Yn wir, nis: gellir ei ystyried felly. Fel yr ydym 1 wedi eglurc ifwy nag, anwaith, ni fu yr hawl i gyfuno erioed yn by.yut g^ iri^neddol a safonol. Rhywbeth; r, hyny fol e^gus., dios,. bethau eraill. Mae y dyn- ion bob amser wedi cael rhyddid i gyfuno, ac y mae <uu cyfuniad'bob amsep.wedi ei gydnabod gan y rheol- aesth. Yr lijn geisient. oedd rhan yn rlieolaeth busnes ry 6^warel, :t.dy:La. beth)-.na.d yw ganddynt. Deallwn odd;wrth gyklilytliyr'Mr Young no.9 gellir ail-ddech- raen igweithio byd .iddydd. Mercher. Felly, i bob pwr- *marferoi. n'.ae y.^B6<;eic gyndyn hon am yr hyn i^t;Ciaed weda wnt iSwyddyn.

-0_ YOEiiSHIRE HERALD. i'iAwst'i^Ofed.) Tdd dfL yw fod yr1 anghydfod hir. barhao g Arglwy&d JR<^irhyn a' i cliwarelwyrwedi ei *«tlo. 'Bydd i (felerau y cytundeb, ag ydynt wedi eu ^sffyq c. -^hwng gtaruchwyliwr y chwarei a phwyllgor ycdynies gael VD- ftynion er eu canhau yfecy, yn y cyfuiinser y matnt dan sel. Nid oes *f*anapj«ir.eu ediyrli iiwewn- M'iynt yn fanwl, §enys Pa «n a. ydynt yn i Arglwydd Penrhyn i/ioa i'r djTSiQQ^ ^-dd yn .'ddigon os eytuna y ddwy ochi a "Wy nis ga&rn yii_ amgen na dy^uno y: fewydr ijiiJaith wedi ^i hymladd i ddim. Dadkiuid «fcos y dysion eu bod yn ymladd api yr hawl i gyyu&o, a bvi i'w cyughorwyr tra annoeth, yn; cyn 'J idiadui'rB.i«3icui'iiddaenllaw, godi Diawr w i barhau yy yiafesich ft." y tir ysiicAj'giwydd.Penrhyn, ar oi;? an ei hun, KV,?;>M»'Kld fod hawd y dyniMJ". i gyfuo wedi ei, gwestiyi»i> o gwol. Nid y .,ryfuniad, cyffredin o lin- deb Crefifewrol oedd yr hyn. y gwrtlnwynebai efe iddo, ond hawi. djn-* )n i benoai -j«jydlg*»r gan yr hwn yr oedd gweivhiad v.chwarel i gaA1 ei reOttiddio. Os mil hyn yn oetkl safle Arglw^tdd I't,.Ni-hyn gwnaeti _yn iawn i'w g&jRr a bydd i ed iufi>eitbio canfod ei fod wedi ei g&<xv i'r pasr\ draw. Gyda gofyi.ion rhesymoi dafur y rnak tgenyu, y Ilawnaf, ond pan < y mao dyttitm yn iriwiio dansros i'w Bifcistr y modd l&io gario 3% n)1aw.. ei waith—ef chwarel, gwaith haiarj^ rheiMEordd, neu rywbeth arall—mae llktell derfyn -AT hyv sydd ratgsnol n cael ei esi. Yn y .f&tryp, achos ma.e y jneist-r sydd yn -parjLaus ,€E^i ei i*vthrymu ynjgwn^uol gwasan- ¡ jjjmdeitfcM. Aaa;jil y digwy^JL, yR ^aitortun- «S, i feistr aJIu ;Jît sfr •« wrthochad, ca,njt mae y 10)n i ort hry^fct. a gytisnwir gall waith yr Un- ^ds-barti/^eSt wroJ, j"«.,cael gefnogi aras -we^ttrediod ipenbofla f21 eiddw y "Daily Chronicle" yn achos y Wnrt-e-]1. yn iinliawM eu gyj[.~th wyriobu.. I Arglwydd P#Qrhyip, yr hwn sydd gyfoelhog. yr oe&J y c^alyn- ia&- n -yri;V ai dygn nsg -ydynt-Bnewn engrerfEtiau e-iaill, er y ^'li;iUt fod ei gollud di'vry .x'w chwar^ fod yn ng'hikaad xaci un mis ar ddeg, yn fawr iassoi. fpy- wodir fod y dyrion wedi K.-0-lli eyitog yn unig yn agos i 20G.$;H3p. &e y mae wedi <liodd^ yn bur ^ost, Dylai y stori hon o goliid fod JB .wejos i'r rhai kir, y y bai amm achotd yn gorweJd M-- nyot.

NOTTS rUWWAy, j (Awst 23yia.il Ymddongvif f.vd yr anghydfod hif-barhaol yn ) CU^wareli y Pitirhj-n o'r diwedd %odi (j s&tlo. Ni ddj-tai y fath acghydfod fod wedi digwydd, canys yn y dochreu bu i Afgl^rdd PeCTitjTi roddi, mewn eylwedd, yr oil ag yr oedd a.r y dynioti ei eisieu. Mae yr hodl helynt wodi cr&gi ar jvrestiwn o ffurf yn fwy nag o tcylwedd, ac nid ydym yn meddwl pe buusai y dvn": on Ni eu harwain j{;\on undabwyr o jTnarferiad y buaeai unrliyw anhawsdes wedi bed. OWynai Ar- glwvdd Pfcjirhyn fod y dynion yn ceieio cymeryd rheolat:th y -cliwarel o'i ddwylaw, ac, er nad ydym yn meddwl eu ,)od yn dytauno gwneud dim o'r fath, yr oedd eu hagwedd yn sicr yn ii»oi rhyw sail i fedd- wl hyny i Arglwydd Penrhyn. V dynion, o'u tu hwythau, a. gwyrel1. fod Arglwydd Penrhyn yn dy- jTinno ddwyn ^ddiDfiiytit yr htnf] i fN10, yr hyn yn sicr na ewyllysiai. :Maei telerau y cytundeb ag y cYt- unir arnynt yn awi yn aicrhau i r dymon yr ffu„o Li ta dechreu pe meddai y dynion ^*no|??™^f1^,rlferth arferiad. Fel y mae, y maent wedi com swm arderth mewn cyflogau, ac yn ol pob te ygo qJJ amser maith basio cyn J g^|ir c Jj^ a arferent newydd, gSnf fydd^pnlwu brys^i wael ei wneud i fyny. -Hwn yw y canlymad i lyw feTur gyda phob streic, ond y m» y golled yn chwarel y Khyn wedi bod yn anghyffradm ar gjdrif yr am- ser maith y mae yr ymdrech wedi parhau.

EDINBURGH EVENING DESPATCH. (wst23) Mae terfyniad streic chwarelwyr y Penrhyn yndeb- VU o ei dderbyn gan ymdrafodaeth mor ddifuaa a'r streic ei hun, vn nghylch pwy yw y buddugwr-— y meistr ynte'r gweitliiwr.Mae y pwyntiau mewn dadl o:r dechreu wedi bod mor anhawdd eu gweled fel y gellir esgusodi rhai oddiallan am edrych ar y gwa- haniaethau fel yn fychan. Os yw y dynion wedi en- ill buddugoliaoth fawr, fel yr haera eu cefnogwyr, wrth gael yr hawl o "fargen gyfunol" maent, yn sicr, wedi eu boddhau. gyda thrugareddau bychain yn wir. Paham y bu 25UO o ddynion yn foddlon i aros heb weithio am yn agos i flwyddyn er mwyn yr hawl o gael bargen gyfunol sydd yn drech na deall cyffred- in. 0 un peth yr ydym yn sicr—fod y newyddiadur- wyr sydd yn ymffrostio yn muddugoliaeth bargeiniad cvfunol yn cymeryd digon o ofal i beidio mabwys- iadu yr egwyddor yn eu hachos eu hunain. Maent yn bargeinio yn unigol. Dyma y ayruon sy n medd- wl y dylai fod un reol iddynt hwy eu hunain ac un arall i'r gweithwyr cyffredin.

BRISTOL TIMES. (Awst 23 am. J Mae pob ochr i'w llongyfarch ar derfyniad hedd- ychol angbydfod chwarel y Penrhyn, a hysbyswyd yn rheolaidd heddyw. Mao Arglwydd Penrhyn a'i oruchwylwyr wedi dangos tuodd gymodol a bydd iddo gael ei ddweyd, wrth gwrs, fod y dynion wedi anill buddugoliaeth fawr. Ond gedlid dod iddeallt- wriaeth teg yn mhell yn ol pe buasai yr Undebau Crefftwrol yn dymuno iddi fod felly. Y mae honyn un o'r buddugoliaethau hyny, yn mha achos bynag, sydd yn fwy costus na, gorchfygiad i'r rhai sydd yn eu henill canys celfyddydol gan fwyaf oedd y pwynt- iau -mawn dadl, perthvnol i un diwvdiant yn urig. Hawlia y dynion en,bod, drwy un o delerau y cytun- deb, wedi cario allan yn llwyddianus yr hawl i gyf- uno. Er mwyn hyn yn bonaf y maent wedi Dod yn ymladd am lawer o iisoedd. ac y mae dynion,merched, a phlant wedi myned i dlodi mawr. Nis gallwn fedd- wi fod ychwareu yn werth y ganwyll. Nid ydym YD proffesu deall beth arall y mae y gweithwyr wedi ei emU. Maent wedi aJltudio masnach bwysig. ac wedi gyru arian allan o'r ardal yr enillent eu baxa ynddi. Hyny yw, mae hyny wedi ei wneud gan yr Undeb- wyr Crefftwrol. Ofnwn fod y cyhoedd, yn yr en- graipht hon, wedi bod yn ddigon ffol i ddangos cyd- ymdeimlad a'r streicwyr mewn fFordd haelfrydig.

NOTTS EVENING POST. (Awst 23ain.) Or diwedd, a phan yr oedd cymodiad yn cael ei ddisgwyl leiaf, y mae yr anghydfod rhwng Arglwydd Penrhyn a'l weithwyr, yr hwn sydd wedi bod yn achos cymaint o chwerwedd, wedi ei setlo. Mor beu ag y gall allanoliori ganfod, gallasai y telerau y cytunwyd l arnynb yn awr fod wedi eu derbyn yn y aecnreu mor gymwys a dvdd Sadwrn, canys ni ymddenjrvs dim yn- j ddynt ag y gall dynion rhesymoi ei wrthwynebu, neu, | feallai y dylem ddweyd, ag na dderbyniai dynion rhesymol yn lie aros alian o waith a myned i bwyso ar yr Undebau Crefftwrol. Mae adran gyntaf y tel- erau yn ditrllen fel y canlyrn :—"Bydd i gwynion un- rhyw weithiwr, criw, neu ddosoarth gael eu cyfiwvno I ganddo ef neu hwy yn gyntaf i'r goruchwyliwyr Ileol. Os yn aitfoddlon ar ddyiarniad y gorucliwydiwr ileol I yna bydd i'r cyi'ryw frw^rnion gael eu cyflwyno i'r prif oruchwyliwr un ai yn bersonol neu trwy ddirprwy- aeth -wedi-ei phenodi yn y fath fodd ag y bydd y gweithwyr yn ystyried yn briodol." Mae yr adran hon yn cael ei hystyried gan y dynion fel yn rhoddi yr,.ba,.wl,i.gyfung, ac i roddi ar gof a chadw fuddug- oliaeth fawr. Gall fod felly, on nis gallwn ganfod yn hwn na'r adranau canlynol i lawr i'r ddarpari- aeth—"yn-mhob achosion pwysig gellir apalio atArgl- wydd Penrhyn naill ai gan berson unigol neu gan ddirprwyaeth''—unrhyw addewid yn cael ei gwneud na ddylesid fod wedi ei gwneud yn y dechreu mewn atebiad i gynrychiolwyr pwyllgor ac anrhydeddus ar ran y dynion. Y mas i'w amheu yn gryf fod anghyd- fod y Pexnhyn wedi bod i, raddau pellyn'fater o deuai- lad ar y ddwy ochr yn liytrach nag anghydfod yn nghylch cwynion gwirioneddol eisieu eu huniawni. Mor bell ag y gelhr canfod, mae y telerau sydd wedi eu derbyn yn awr yr un yn eu hanfod a'r rhai wrth- I Mor bell ag y gellir canfod, mae y telerau sydd wedi eu derbyn yn awr yr un yn eu hanfod a'r rhai wrth- ododd y .dynion yn Mui diweddaf, dan gyngor eu I I harweinwyr., Eu nod y pryd hwnw, beth bynag yw yn awr, oedd enill. idqynt eu hunain yn ymarferol re- olaeth lawn yn ngweithiad y chward, ac i wneud Arglwydd Penrhyn yn berchenog yn unig, i'r hwn yr I oedd cyfartaledd neillduol o'r enillion i gael eu talu. Os-yw y.telerau presenol yn cynwys addefiad o'r hawl i gyfuno, yr hyn yn meddwl y dynion a gynwysant, 1 I gwnaed yr un addefiad yn y telerau gynygiwyd yn Mai diweddaf, a'r cwbl enillodd y chwarfelwyr drwy ddilyn cyngor eu cjdeillion, chwant eu hunain felly, vdywr colli eyflog pedwar mis. Mae yr anghydfod wedi parhau am saith a deugain o wythnosa.u o gwbl, ac, fel canlyniad, ychydig mae y dynion wedi ei enill, mae y fasnach lechi wedi ei gwneud yn annhrefnus, ¡ mae cydymgeiswyr tramorol wo-ai cael'eu troed ilawr yn y .marchnadoedd, ac y mae Arglwydd Penrhyn wedi colli swmmawr o arian. Yr oedd yr unig beth ag y'mao y dynion yn ei dderbyn wedi ei roddi gan r Arglwydd Penrhyn cyn i'r streic ddechreu a dyna yw hwnw. addaw rhoddi terfyn ar is-osod bargeinion neillduol, yr hyn mewn ystyr olyga amddiffyn y dyn- ion oddiwrth eu dosbarth eu hunain. Mewn perthynas i'r idFWg wnaed i'r fasnach lechi gan yr anghydfod, nid yw y dynion feallai yn sylweddoli yn iawn am y preeenol gymaint ydyw. Ychydig flynyddau yn ol at waith dabyddai archadeiladwyr bob amser bron yn. neillduo llechi Cymreig wedi i'r streic barhau am rai jBisooad nis gallid cael y rhai hyny, ac o angen- rheidrwydd eti Ed i-hai eraill. Tebygol hefvd na rodd- id llechi iCyaweig wewn eoncract syn ddiwedfeir ;ax gyfrif yr ansicrvvydd o'u cael. Felly mae yr hen ar- feriad niegis wedi ei dori, y tramorwr v/edi cael lie yn y farcluuid, ac i ryw raddau mae nwyddau eraLU yu cael eu defnyddio, y rhai, er nad cystal a llechi y Penrhyn, sydd o leiaf yn ateb y pvrrpas. Mae I llawer « ddi wg wedi ei .wneud na welir ef ar y gwyneb, ond ynmha le y mae y budd ddeilliodd o'r anghydfod maith a chut;tus mae yn anhawdd os nad yn anmhos- ibl dweyd.

NEWCASTLE jDAILY JOURNAL. ,(A-w.st 25ain.) Oherwydd fod sylw anarferol wodi ei grau gan yr: anghydfod hir-hiu haol rhwng Arglwydd Penrhyn a'i weithwyr yn chwarelau v Penrhyn, y mae terfyniad yr unrhyw ya natm-idl wedirdenu gradd gyfakbol ø ddyddordeiv. Bydd y cyhoedd, y rhai, yn ddiau, (s;ydd bob amser wedi cael anhawsder i ddeail ypwynt-, [I iau mewn dadl, neu a dybir eu bod mewn dadl, yn y chwarel, yn vr UTI. anhawsder pan y eanfyddant fod y .1 ay, undeb yn casl ei gyhoeddi yn bendant gan y dclwy ,Ida-id i fod yu fuddu^onaeth dcylwyr. Weithiau, byddwn yn clywed afa ddwyblaid mewn eweryl yn fudiSugodiaefclius ond y mae hyny yn gyffredin yn tybivs. eu bod wedi bod yn ymladd ar anghyd-ddeallt- wriapbh. Nis guilwn ddweyd a oedd gwir anghyd- ,fuddoliaetlms ond y Taae hyny yn gyffl din yn digwyKld yn ami, deuwjrd nmatetion i mewn iddo nad oedd a wnelont a'r ewestiiwn mc,wn dadl. Dywedid :,fod Arglwydd Penrhyn wedi bod vn drahaus, gorth- tjws. iyndyn, a chalon-galed. Seilid y cylraddiad 8w» yA't^enaf ar yr hym.o.edd.mae'nfVisbygol yaj.jam- gyj^eriad ar ei ran o wrthod cynytuad Mr Rittfiie i gyfiyng^u dan Ddeddf'y Cy.inod-' Ychydig oedd a ■wm^iosy'TCrestiwn pwy oedd yn iawn neu pwy nad OMjid yn jafc-n yn y mater -hwnw, fodd bynag, a thsil^gdoid yr anghydfed. ir hyn y gwrthwyndtai Arglwydd Penrhyn iddo oedd na allai gael ymvrneud a'i ddjv5i:on-jx bersonol—ft>d -cv/vtdon yn cael euhoiii ag yr :oedd-ef'» yn dymun» eu huitioni, -ond y rhai J j teiinltdi?is. ellid eu gwella yn foddhaol oheiwydd cyf- 'yngifWl corph hywodraethoi amn'hersonolyxi mysg C, T>ivithv»yu --yr bt-n. meddai ef, oedd mewn gair yn cymerydrheola^b y chwarel o'i ddwyJ.aw ef si oruch- wylwyr, ac oedi yn hawlio trefnu pethau ymar- ferol yn cd t?i syniadau ei hun. Ooerwydd iddo wrth- wynebu i "liyiiy. a' b.)d arno eisieu cyffod a chlywed y gweithwyr fel gweithwyr—ac md coj-ph amiiher- .o(onol gyda. fess'i'iadau jnad oed efe yn eu cydnalod—• bywedid fod eisieu gwneud I fy.Tdd a'r hawl i -gyfuno yn mbiiih ei doynion. Ond ri fu i rxrglw^dd P^vrliyn gj-Firioneda wrt-hwy-TObu ii gyf- umad ei ddynbn, A'Il wadu eu hawl i gaei ssndeb. Y ,ew111 y gwrthwy&efci efe iddo oedd honiad yr undtjb ttwnw i gymeryd araynt yr hyn ystyriai ef yn &Ilu aw- d,u--d o4-)I. Ni i':ud i rn ddwtrtrd nad oedd dim Y-R rhyf- edfi yu hyn oil. Pryd bynag y mae y mcisfcradoedd | yn fijwn'hwynebr, i ryw honiad newydd ar rap. undeb o'r fath elywedir cu bod yn cejkdo difodi yr hawl o gyfu«r> £ .Q'all fod, ar y Eaw arall^ pryd bvnag y«iae cyiitdeithas greiftwrol yn gwneud cais am yr hyrt a ystyrict yn hawl naturiol y dynion, y mae yn cael ei j gyhuddo o gyjwervd r eojaeth y bughv allan o ddwy J law y meistr. Dyna yw y canlyniad arocheladwy tfwy fod jlafur » chyfalaf, mewn yttyr. yn unedig mtsfji giyer.svd gfrrthwynebol i'w gilydd, heb un- rhyw cs-wdurdod cii^ftiraddcl cydrhyngddynt—i'r hwn y gaij y nail? OPW 7 Ond y J>l>b arn- y gaij y liailf OPW 7 i)C-Ilo Ond y ;¡1¡W am- ser yn arwain i ddadl ddyryslyd, mwy neu lai, mewn anghydfod .llafurol. Yn Methesda un o gwynion mwyaf gwirioneddol y dynion oedd, mewn perthynas i is-fargeinion. Yr oedd yr arferiad wedi codi i weith- wyr uwchradol gymeryd bargeinion i godi hyn a. hyn o geryg, a chyflogi gweithwyr i gario allan y con- tract areu telerau hwy eu hunain. Cwynaiy dynion nad oedynt yn cael eu trin yn deg, a hawlient gyd- raddoldeb mewn gwaith a cliyflog. Nid oedd y uull hwn yn fwy derbyniol gan y rheolaeth nag oedd gan y dynion, a'r dieithrbeth i'r sylwedydd oedd, gan fod mae'n ymadangos awydd cyftredinol am wella cyfun- drefn wrtlmynebus, na fuasid wedi ei effeithio yn heddychol, yn lie arwain i streic hirfaith a thrych- inebus. Achos y cweryl oedd fod yr undeb yn hawlio ym- yraeth, a setlo yn 01 eu drychfeddwl hwy eu hunain gwestiwn a ystyriai Arglwydd Penrhyn fel yn gor- wedd yn gyfangwbl o fewn cylch y rheolaeth. Nie gallai ef na'i oruchwylwyr gael at y dynion wnaent gwynion nis gallent ond cael at yr undeb. Yr hyn adymunai Arglwydd Penrhyn oedd, gosod y con- tracts dan arolygiaeth fanvlach y rheolaeth a gwel- ed fod y dynion gyflogid yn cael triniaeth deg yn y mater o gyflog a phethau eraill. Yr hyn, mor bell ag y gallwn wneud allan, oed ar yr undeb ei eisieu oedd cael trefniad y contracts yn eu dwylaw, fel, mewn ffaith, y gallai'r gweithwyr wneud fel y myn- ent i raddau pell yn rhaniad y gwaith. 1 n awr, os y cadwn hyn mewn golwg, gwelwn fod telerau y cyt- undeb yn gwneud i ffwrdd yn hollol a safle Argl- wydd Penrhyn canys mae y contracts i gael eu trefnu a'u harolygu gan y rheolaeth, ac y.mae eyflog a hawliau y gweithwyr i gael eu hystyried a'u trefnu gan y rheolaeth. Eto, o berthynas i'r cwestiwn o gyfuniad—os y delir allan fod Arglwydd Penrhyn yn gwrthwynebu yn hollol i'r hawl o gyfuno, yna, wrth gwrs, y mae wedi ei orchfygu. Ond nid oedd hwn ond y lliw roddwyd gan yr undeb ar ei ffordd o gario yn mlaen, ac nid yw erioed wedi ei gyfaddef ganddo cf. Mae y dynion i gael yr hawl i gyfuno ond yn y mater o wneud cwynion y mae i gael ei gyf- yngu. Gall un fyddo'n gwneud cwyn ddod a dir- prwyaeth o nifer cyfyngedig o weithwyr o'r un safle ag yntau i drafod cwyn, ac mewn achos o anghvtundeb mae cyfarfyddiadau eraill i gymeryd lie, ond bob am- ser yn gvfyngedig i ddynion o'r un dosbarth a'r hwn fo'n cwyno. Ymddengys hynyna yn hollol deg, ond nid yw yn edrych fel rhodd fawr i'r dynion. Pe bu- asai Arglwydd Penrhyn wedi gwrthod camatau i un fyddai ganddo gwyn gael ei ddilyn gan ci gydweith- wyr, y rhai oeddynt ranol yn yr un buddiant. buasai yn ormesolyn wir. Gwelwn ei fod yn cael ei fynegi ei fod yn cael ei ddeail iddo wrthod yr hawlfraint hon ond nid yw efe a'i oruchwylwyr yn cydnabod dim o'r fath. Beth bynag sydd i'w ddweyd yn nghylch telerau y cytundeb eu hunain, modd bynag, y mae yn ffaith fod y dynion wedi cael cy-nys telerau nad oedd- ynt yr un tipyn yn llai manteisiol iddynt na'r rhai y maent wedi eu derbyn, ac iauynt eu gwrthod. Felly, yn ddiau, mae y streic wedi ei pharhau, a llawer o dreuni a cholled wedi ei daflu ar y dynion ar ardal, yn unig o achos cyndynrwydd, neu yn y gobaith o enill buddugoliaeth na, ellid yn rhesymol ei ddisgwyl. Un rheswm mawr dros barhad andwyol yr ymdrech fu agwedd y cymdeithasau llafurol drwy y wlad, a'r cynorthwy roddwyd i'r dynion, y rhai a arweiniwyd i ystyried eu hunain fel merthyron a chyffeswyr rhyw egwyddor fawr lafurol. Yr oedd llawer o'r cydym- dcimlad a'r cynorthwy yma. yn hollol a.nwybyddus. Rhoddid ef heb unrhyw werthfawrogiad clir ac un- iawn o'r cwestiynau mewn anghydfod neu mewn can- lyniad i wyrdroad bwriadol o honynt. Dyna beth y mae genym i gwyno o'i herwy-dd o berthynas i anghydwelediadau diweddar llal'ur. Anaml yr ed- rychir arnynt yn y goleuni priodol. Cymerir yn ganiataol, os y cweryla gweithwyr a'u meistr y rhaid mai hwy o angenrheidrwydd sydd yn iawn' ac yn ami dadleuir pa un bynag a ydynt yn hollol iawn ai peidio, y dylid eu cefnogi o egwyrddor—"am fod Un- debiaeth Grefftwrol yn y cwestiwn." Mae hon yn agwedd fwyaf gau a thrychinebus, ac yn un sydd yn bygwth gwneud llawer o ddrwg yn ein gwlad—os na bydd iddi, mewn ffaith, geibio dau ac yn y diwedd ddinystrio ei safle fel gweithdT y byd. Gellir dweyd fod pob anghydfod llafurol o'r math yma yn gwneud niwed parhaol yn y diwydianau y cymerant Ie. yn- ddynt. Oni all gweithwyr weled yn fwy clir nag yn awr fod eu buddiant yn gymaint yn llwyddiant par- baus eu diwydianau ag yw buddiant eu meistradoedd?

ABERDEEN FREE PRESS. (Awst 24ain.) O'r diwedd y mae anghydfod Chwarel y Pen- rhyn, yr hwn sydd wedi ffwndro medr cyflafajr- eddol y Bwrdd Masnach, ac hyd yn nod y Sen- edd ei hun, wedi cael ei setlo. Gyda golwg ar delerau y cytundeb, ni a allwn, yn y llecyntaf, gyflwyno y deongliad roddwyd arnynt gan ddau newyddiadur blaenllaw o Lundain. Dywed un fod y telerau yn un ag a wrthodwyd gan y dynion yn Mai diweddaf, a'u bod yn ymarferol yr un peth ag y streiciasant yn eu herbyn yn Medi di- weddaf, a phan yr ail dechreuant weithio y bydd- aiit wedi colli eyflog wyth wythnos a deugain heb efieithio dim ond peri annhrefn yn y fasnach lechi, yr hwn sy'n debyg o effeithio yn niweidiol arnynt am beth amser i ddyfod." Mae y myn- egiad yma yn bendant, ac, mor bell ag yr ymdden- gys yn fynegiad o ffaith, mae yn wir hefyd. Yr ail fynegiad sydd yn fwy rhedegog mewn ffurf, ac yn hollol ddychmygol o ran sylwedd. Dyma fel y dywed —" Heddyw yr ydym yn hysbysu gyda dwfn bleser fuddugoliaeth gyflawn achos ag yr ydym wedi ei wneud i raddau mawr yn achos i ni ein hunain. Y mae Arglwydd Penrhyn wedi gildio yr hawl i ymuno, ac aiff chwarelwyr Bethes- da yn ol at eu gwaith fel dynion rhydd. Nidoea yn nhelerau y cytundeb yr un cyfaddawd (com- promise), eithr ymostyngiad rhwyddgalon a diam- odol ar ran Arglwydd Penrhyn. Mae y dynion wedi cael yr hyn y gofynent am dano—yr hawl o ymuniad effeithiol, cynrychiolaeth effeitliiol, a gweithrediad unedig effeithiol 'all round. Y mae yn y fan hon wahaniaeth pur fawr. Mae myned yn ol fel dynion rhydd yn gaffaeliad ardd- erchog. Yn ngeiriau yr hen fardd Seisnig, bill thing" ydyw rhyddid, hyd yn nod pan y prynir ef ar y gost o gyflogau wyth wythnos a deugain. Pwynt Arglwydd Penrhyn bob amser fu ei fod yn dymuno i'w chwarel gael ei llywod- raothu ganddo ef ei hun, ac nid gan bwyllgor o'i weithwyr. Mae efe wedi hysbysu mai dyma yr unig amod ar ba un y caria y chwarel yn mlaen. Y chwarelwyr a ddymunent gael rhai cyfnewid- ia-dau yn y fargen dan yr hon y buont yn gweitlno, a bu i bwyllgor ohonynt hwy eu hunain dynu sdlan" y cyfnewidiadau. Arglwydd Penrhyn a wrthododd gydnabod y pwyllgor, ac o dipyn i beth efa a gafodd nad oedd arno mwyach angen gwasanaeth chwarelwyr neillduol, y rhai hefyd oeddynt yn perthyn i'r pwyllgor. Yr oedd pwyll- gor yn y chwaxel pan ddaeth Arglwydd Penrhyn i feddiant o reolaeth y chwarel rhyw ddwsin o flynyddoedd yn ol, a bu iddo wneud i ffwrdd ag ef am ei fod yn gwahardd i'r dyiiion ufuddhau i orchymynion eu meistr nac i siarad ag ef o gwbl oddi- eitlir ànvyddynt hwy. Aeth pethau rhagddynt yn etimwyth hyd flwyddyn yn ol, pryd yr hawl- .iwyd isrif eyflog o 4s 6c y dydd. Arglwydd Pen- rhyn a wrthododd bwrcasu llafur ar y telerau hyn, serch fod cyfartaledd yr enillion uwchlaw'r hwn, ac yn nghwrs dig^vyddiadau cafodd am- jrvw ddynion eu stopio (sus^nded). Pan ainlyg- Qddy Bwrdd Masnach barodrwydd i gyfryngu, ArgÙvydd Penrhyn a wrthododd ei garedigrwvdd ar y tir y byddai i bresenoldeb oi swyddog wan- h&u ;wdurdod y chwarel a ffurfio rhag-engraifft didrwg. Pan ddygwyd y streic gerbron Ty y Cy- ffredin ifel mater o bwysigrwydd cyhoeddus pwys- fairr, .08 i saith mis yn ol, cymerodd Syr Wil- liaui Harcourt fantais o'r cyfleusdra i waatraffu ei hyawdledd, a Mr John Burns a wyntylliodd oi odd -nad oedd y chwarelwyr wedi tynu castell År- glwydd Penrhyn i lawr am ei ben, a'u bod yn caiiu -emynau pryd y dylapent fod yn dysgu boxio. Ond hi ddaeth dim byd o hyn oil. Bu i'r polled a'r priader .tx-dd yn ffur§.t- f sail o urgency yn lonawr barhau hyd ddiwo'dd Awst. Ni fu yr hawl i ymuno .erioed yn y iftv/efltiwn. Fe'i cydna- byddir yn y rheolau fu mewn grym er y dwsin blyriyddoadd (tiweddaf, ric fell corphorir yn y .cy- tundeb ddaethpwyd iddo yn Awst, mewn ewfcj ^dgordiad a'r telerau a gynyguvyd yn MlU. Y mae dariJariaeth yo. cael ei gwueud er gosod cwyn- AiiSi o flaen y rheolvr lleol ya aghyda'r prif rool lie yn dtrfynol. mewn achpsson o bwysig- wdd, o fluea Axglnrydd Penrhyn ei hun. Fe &drllr yr hawl i ymuno yn y dull ilawnaf, eitlir cyoienr gofal i gicrhau fod y cwjxiion yn cael eu gwneud, os yn unigol, -gan y peraoaau neu y criw- iau aacllynent, YM gan ddirprwyaeth eynwysedig; o ddynion; o r un saho a'r aehwynyddion ac yn cpnvys yr acliwj nyddion ou hiinaiu. Ni adewir yn agored un i'r "strikc-b" allanol ddyfod i mewn, Ar gwee- tiwn Ý cyflogau, yr un yw y tlcrau ag oedd mewn frym cyn y ,«treie, cyhyd ag y caniata xoa«5)»ch. lae yr ymgais i sefydlu isrif eyflog wedi liyyyr ffcthu. Un o brif amcanion y streic ydoedd .6d- rio Pwyllgor y Chwarel gyda'r oil o'i hen allu i ymyryd. Y mag gan bob gweithiwr rydd-fyned- iad ai y rheolwyr lleol a chyffredinol, yn bersonol 1 neu Y4t,c drwy ddirjifwyaeth wedi ei dewis .•vllan' o'r un dosbarth a'r person neu y personau ocli- wynedig, nid oes yr un Pwyllgor Sefydlog i QSQ& i. iwy J gyfrait.b J19-r J. gyfansoddi ei IJlJ1\ yn gyfrwng cwynion. Hawhad arall oedd fod i'r dynion ax yr holl gantracte fod yn hollol ar yr un tir o gyfartalrwydd y cytundeb ydyw fod i osod- iad bargeinion "gael ei osod yn nwylaw y Rheol- aeth, pa un sydd i gyflogi yr holl ddynion aweith- ifiiit- ar yr unrhyw ac i weled fod pob gweithiwr yn derbyn gyfran deg o gyflog." Yn olaf, yr oedd yn cael ei hawlio fod i'r dynion gael myned yn ol i'r chwarel yn un corph," pob dyn i'w hen le." Bu gorfod i hyn hefyd gael ei adael. Mae Arglwydd Penrhyn yn ymgymeryd y bydd i bob ymdrech gael ei gwneud i ffeindio gwaith i hen ddwylaw, eithr ni chydnabyddir un hawl hir-fedd- ianol i leoedd neillduol, a thebygol fod cwsmer- iaid y chwarel wedi entro i'r fath raddau mewn perthynas fasnachol mewn manau eraill fel na bydd angen y tair mil ddarfu stopiogweithio. Yr unig concession ddarfu i Arglwydd Penrhyn wneud-ac yr oedd wedi ei ganiatau cyn i'r streic. ddechreu—ydyw y bydd iddo roddi pen ar is-osod bargeinion neillduol. Mwy dewisol gan y dyn- ion, mae yn ymddangos, yw gweithio dano ef yn hytrach na than is-osodwyr o'u dosbarth hwy eu hunain. Twyll hollol yw yr haenad fod y dynion wedi enill buddugoliaeth, wedi caff iel rhyddid, neu enill dim o gwbl trwy y streic oddicithr yr byn ddysgwyd iddynt yn ysgol proiiad yn ystol y streic. Digon clir ydyw, fod unrhyw un a gan- iatao iddo'i hun gael ei hud-dwyllo gan y lliloreg parthed y rhyddid yr honir iddynt ei sierhau ar draul colli blwyddyn o gyflog, YI1 cymeryd ei len- wi a'r dwyreinwynt. Mae wedi bod yn streic hir ymladdwyd y cwestiynau mewn dadl yn gn:ed a chyndyn; ond canlyniad yr oil o hono ydyw colli blwyddyn o gyflog a thaflu annhrefn i'r fasnach lochi. Mae y Bwrdd Masnach wedi bod yn ddi- ymadferth, ao y mae gwleidyddwyr wedi defll- yddio eu hyawdledd yn ofer. Gall hyn oil fod yn beth gofidus mewn ffordd, ond amlwg yw ei fod yn streic na ddylaaai erioed gymeryd lie.

WESTERN MORNING NEWS. (Awst 24ain.) Mae yr anghydfod rhwng Arglwydd Penrhyn a'i ddynion, yr hwn sydd wedi parhau am un mis ar ddeg, yn ffodus wedi ei derfynu. Hawlia'r dynion y settlement fel buddugoliaeth iddynt eu hunain, a boddlswn fuaaem i'w gadael yn yr cg- wedd meddwl difyr yna oni bai fod moeswers i'w thynu oddiwrth yr anghydwelediad galarus hwn. Pan gymherir y telerau, a dderbyniwyd wedi deu- ddeng mis o groesdynu chwerw a chaledi up- nhraethol, gyda'r amodau gynygiwyd gan Argl- wydd Penrhyn mor gynar a Mai diweddaf, yr ydym yn synu yn nghylch pa beth y bu yr a11- nghydfod. Bu raid i'r dynion, un ai rhoi i mewn yn unig drwy gyni a lludded, neu ynte maent o'r diwedd wedi addef nad oedd telerau gwreiddiol Arglwydd Penrhyn yn afresymol. Y mae aai- odau y "surrender" bron yr un a'r rhai roddwyd allan gan reolwr Arglwydd Penrhyn. Prin y mae gair nac ymadrodd wedi ei newid. Os yw hyn yn fuddugoliaeth i'r dynion, fe allesid ei henill rai misoedd yn ol. Mae yn ymddangos yn awr fod yr hyn oedd ar y dynion eisiau. a'r hyn gyn- ygiodd Arglwydd Penrhyn iddynt-, yn gwahan- iaethu mor ychydig oddiwrth eu gilydd ftl mai o'r braidd y gallwn grevlu y buasai dynion o dde- alltw-riaeth yn ymlald drosto onibui eu bod" edi eu daJlu gan nwydau a'u hanog yn uilacn gangyn- liyrfwyr anghyfrifol. Yr hyn yr ymddengys yn awr oedd ar y gweithwyr ei eisiau ydoedd yr hlml- fraint o ddewis Pwyllgor Arhosol o arweinwyr yr Undeb, yr hwn a osodai ei hun yr unig gyfrwng cymundeb rhwng Arglwydd Penrhyn a i weith- wyr. Arglwydd Penrhyn a gynygiodd yn Mai diweddaf, a derbyniodd y gweithwyr yn Awst, gytundeb drwy yr hwn y bydd i gwynion o eiddo y dynion gael eu cynrychioli, yn lie gan Bwyllgor Arhosol, gan ddirprwyaeth. Felly mae yr holl frwydr wedi bod ar y cwestiwn pa un ai Pwyllgor Arhosol ynte dirprwyaeth gaffai yn y diwedd y gallu i osod achos y dynion gerbron Arglwydd Penrhyn. A fu erioed vmladdfa mor drychineb- us a cholledus dros mor ychydig ? Yr un pryd, wrth dderbyn y telerau gynygiwyd y flwyddyn ddiweddaf mae y gweithwyr wedi dan- gos eu bod wedi gweithredu ar gynghorion an- noeth, ac wedi cael eu harwain i anghydfod gan gynhyrfwyr sydd wedi profi eu hunain yn gyfeill- ion gwaethaf y chwarelwyr. Nid ydym ni yn gweled iddynt enill llawer, os dim, trwy yr ym- drechfa, er fod telerau Mai Arglwydd Penrhyn wedi eu newid dipyn mewn un neu ddau o fanyl- ion dibwys ond yn y pwnc penaf, yr hawl i gyf- uno, y maent o'r diwedd wedi derbyn amod Âr- glwydd Penrhyn. Gan hyny y mae genym eng- raifft arall o afradedd a ffolineb ymdrechfa gy- merir i fyny mewn munud wyllt ar gynghor cyn- hyrfwyr yr Undeb Crefftwrol, yn nghyda dangr.s- iad arall o weithwyr yn derbyn telerau a gynyg- iwyd iddynt o'r blaen, ar ol blwyddyn gyfaii o segurdod, ond fod deongliad y ddwy oerr arnyni. I yn ymddangos yn gwahaniaethu.

MANCHESTER COURIER, I (Awst 24ain.) Mae Arglwydd Penrhyn yn cael ei csod ahan yn v Wasg Radicalaidd fel perchenog sydd yn I gwyrdynu liawliau eiddo hyd at y pwynt o dori, oblegid mae ei chwarelwyr yn awr wedi terfynu eu streic o un mis ar ddeg ac ail ddechreu gweithio ar yr un telerau yn ymarferol ag a gynygiwyd iddynt gan eu meistr yn M:ii diweddaf, cud iddynt gael eu gwrthod ganddynt ar yr achlysur hwnw. Nid yw y digofaint Radicalaidd hwn ond mater bychan yn oclir y boddlonrwydd cyffredinol a achoswyd gan derfyniad y streic, ond fe wasan- aetlia i roddi min ar y gorchfygiad gafodd y Trade Union, yr hwn oedd yn benaf gyfrifol am yr ym- drechfa. Y mae hefyd o ddyddordeb fel yn ar- ddangos y cynydd i gyfeiriad Sosialistiaeth sydd wedi ei wneud mewn blynvddoedd diweddar gan yr adran fwyaf gweithgar o'r Blaid Rydafrydol. Fe ddywedir wrth Arglwydd Penrhyn, mewn effaith, ei fod ef wedi fforffetio pob hawl foesol i ddal meddiant o'i lech-chwarelau mawrion oher- wydd y polisi ar ei ran a yrrodd 2500 o ddynion i daflu i fyny eu gwaith a chadw i ffwrdd oddi- wrtho am un mis ar ddeg, gyda'r truenusrwydd I dilynol iddynt eu hunain a'u teuluoedd. Diddadl fod y drwg wnaed gan y streic wedi bod yn fawr, a'i fod yn debygol o niweidio masnach leclii Beth- esda am amser maith i ddyfod. Hawddach ydyw dreifio busnes i ffwrdd i leoedd eraill m'i enill yn ol i leoedd fuont unwaith yn faes brwydr rhwng Llafur a Chyfalaf. Trwy lur- gyniad gwrthun 0 ffeithiau yn unig, pa fodd byn<ig, y gellir dal Arglwydd Penrhyn yn gyfrifol am y segurdod a'r angen fu'n tevrnasu mor hir yn Betliesda. Pwynt mawr yr ymrafael oedd part-li- ed pa un ai Arglwydd Penrhyn a'i reolwyr, ynte pwyUgor o ddynion yr Undeb, oeddynt i lywodr- aethu yr eiddo. Ni wnaeth ei arglwyddiaeth ond yn syml ddal ar ei hawl i reoli yr hyn y cvdna- byddai cyfraith pob gwlad wareiddiedig ydoedd ei faterion ef ei hun. Y mae wedi llwyddo i am- ddiffyn yr hawl hwnw. Os oedd efe o'i le yn gwneuthur hyny, yna mae yr holl gyfundrefn o lywodraethu gweithfeydd diwydianol mawrion ein gwlad o'i lie, a dylai y perchenogion ar un- waith gael eu syinud oddiwrth y llyw a pliwvllgor gweithwyr yr Undebau Gweithiol gael eu gosod yn eu lie. Nid oedd yr hawl o ymuno ar ran y dynion mewn gwirionedd yn cael ei amheu. Yr oedd Arglwydd Penrhyn dro ar ol tro wedi cyd- nabod yr hawl yna yn yr ystyr Ilawnaf. Cydna- byddir of yn glir yn rheolau y Rheolaeth a dyn- wyd allan gan ei arglwyddiaeth ddeuddeng mlyn- edd yn ol, ac maent wedi cael gweithredu arnynt byth er hyny. Y maent wedi eu sylweddol ail- gorphori yn y telerau. cytundeb presenol, ac yn darpar yn ddigonol gogyfer a gwrandaw ac ad- wrandaw pob cwyn allai y dynion, yn unigol neu nifer o honynt gyda'u gilydd, ddymuno ei ddwyn ,0 flaen Rheolaeth. Y cyfyngiadau gymerodd Undeb y dynion yn aehlysur o'r streic, mae gan- ddynt yn syml yr effaith o wylio yn erbyn ymyr- iad tra-arglwy-ddiaethol Undeb rhwng y Itlieol- aeth a'r gweithwyr. Maent yn sierhau y caiff .cwvnjon eu gwneud, os yn unigol, gan y personau xieu y gangoedd fyddo'n achwyn ac, os gan nifer unedig, yna gan ddirprwyaeth cyfansoddedig o ■ddynion o'r un dosbarth a'r rhai fo'n achwyn ac yn cynwys yr achwynyddion eu hunain. Yr hyn y VwrtjiwW-nobai Arglwydd Penrhyai iddo, a'r hyn y mae yn y diwedd weai Jlwy-dda i'w orchfygu, ydoedd yr hawliad wneid gan Bwyllgor yr Undeb i fod y cyfryng trwy ba un y dylai pob achos ddygid gan y dynion at y Rheolaeth ;basio, gyda'r hawl i wrthod f cyfryw o lionynt ag ♦ dybiai yn addas a hyrwyddo y rhai fyddent yn eu cymerad- wyo. Egiur yw, pe caniatesid yr hawl yua., y bu- asai yn ymarferol roddi i mewn i gorpli allanol hawliau ac awdurdod a ystyrir drwy yr Iwll fyd gwai-eiddiedig fel eiddo etifeddol a liarifodol perchenogaeth, Ceisixwid y pwyllgor daflu ei hmr rhsmg y Rheolaeth a'r gweithwyr, gan sathra ar hawljrju unigol yr oltJ yn ogystal a thriswsfedd, .)i,,iwliau y meistr, ac yx oedd y dynion yn ddigon ffol neu'n ddigon gwan i gefnogi yr uchel- gais hwnw ar eu traul ddrud eu hunain am un mis ar ddeg. Y mae wedi ei goncro o'r diwedd, ac hwyrach y gall y wers oddiwrth ei fethiant -L-,d i ryw fesur yn ad-daliad am y colledion galarus barodd ei weithiad allan. Yn gyffelyb y bu i'r ymgais i benodi uwchrif eyflog fyned a'i ben iddo ond y mater pwysic&f o lawer, yn ddigwes- tiwn, ydyw sefydlu hawl y meistr i reoli ei fusnes ei hun yn annibynol ar dictation yr Undeb Crefft- wrol.

JOURNAL OF GAS LIGHTING. (Awst 24ain.) Y mae streic Chwarel y Penrhyn drosodd o'r diwedd, gan i delerau y cytundeb gael cytuno ar- nynt mewn cyfarfod mawr o'r dynion ddydd Sad- wrn, gyda thair banllef i Arglwydd Penrhyn" mewn ffordd o sel ar y cyfamod newydd. Dan yr amgylchiadau, ymddengys braidd yn annoeth ymholi pa ochr a enillodd ond y mae cyfiawnder yn gofyn fod i'r pwynt hwn gael ei glirio i fyny. Y "newyddiaduron poblogaidd," wrth gwrs, a I ddodasant y newydd ar eu "contents bills" fel buddugoliaeth i'r dynion,oblegid ni fu i Arglwydd dd Penrhyn wrthod yr hawl o gyfuniad," am yr hyn y tybir fod y dynion yn ymladd. Y mae pawb a gymerasant y drafferth i ddarllen mynegiad Ar- Yll ol glwydd Penrhyn, modd bynag, yn gwybod ei fod ef wedi addef yn bendant o'r dechreu hawl y dyn- ion i berthynu i unrhyw gymdeithas neu undeb a ddewisent. Yr hyn oedd ar arweinwyr y streic ei eisieu mewn gwirionedd oedd y gallu i lywodr- J aethu y chwarel yn eu buddiant eu hunain ac yn muddiant- yr Undeb. Hyn nid ydynt wedi ei enill; a gellir desgrifio nodwedd y cytundeb y daethpwyd iddo yn awr yn oreu trwy ddweyd fod y dynion wedi derbyn y telerau a gynygiwyd iddynt gan Arglwydd Penrhyn yn Mai, y rhai yn ymarferol ydynt yn un o'r rhai y darfu iddvnt streicio yn eu herbyn yn Medi'r flwyddyn ddi- weddaf. Gan nad yw gwaith yn dechreu eto hyd ddiwedd yr wythnos, mae yn dilyn fod y streic- T,7r. w.e(ii akerthu cyflogau'43 o "wythnosau heb effeithio dim lies ond iddynt wneud drwg, sef dwyn annhrefn i'r fasnach lechi a chreu agorfa yn y wlad hon i nwydd Americanaidd. Y mae tel- erau y cytundeb yn cael eu cyhoeddi yn llawn yn y "Times" am ddoe, yn nghyda chynyg Argl- wydd Penrhyn yn Mai, y rhai y gwnaeth arwein- wyr v streic iddynt eu gwrthod. Vv edi cadw o hono ei safle, y mae Arglwydd Penrhyn wedi bod yn lia-elfryaig tuag at y dynion yn unigol ac vn lluosog. Nid oes dim "rliestr ddu i fod, i!a ,r un dyn i gael ei "farcio." Mae yr oil i gael myned i weithio mor bell ag fydd bosibl ar yr un tir a chyn y streic. Gall y dynion gael eu Pwyll- gor Chwarel os mynant; ond ni chaiif y corph eiddigeddus hwn yr hawl i sefyll rhwng y dynion a'r Rlieolaeth, y modd ag y gwnaeth pan gyntaf y cymerodd Arglwydd Penrhyn yr eiddo* i'w ddwylaw ei hun 12 mlynedd yn ol. *Y pryd Imiy k, yr oedd cyflwr y chwarel yn resynus ac er mwyn corph y gweithwyr yn gymaint ag er ei amddiffyn- iad ei hun y bu i'w arglwyddiaeth roddi terfyn ar y gormes hwn o eiddo y pwyllgor. Holl amcan y streic ddiweddar ydoedd adenill y gallu hwn i arweinwyr yr Undeb a chan nad pa beth all y wasg boblogaidd fostio ynddo, nis gellir gwadu fod y cais i ddadymchwel rheol weithio y chwarel am y deuddeng mlynedd diweddaf wedi cwbl fetliu. Mae t adran gyntaf o'r cytundeb fel v saif yn awr, fel y safai yn Mai diweddaf, fel y safai yn Medi diweddaf, ac fel bu'n cael ei gweithio am y deuddeng mlynedd diweddaf, yn rhoddi i'r gweithiwr rydd-fynediad at y rheolwr lleol, gyda gallu i apelio at y rheolwr cyffrcdinol, ac yn de-r- fynol, mewn achosion o bwys, at Arglwydd Pen- rhyn ei hun ond efe a wrthyd gan- iatau i Bwyllgor Arhosol o arweinwyr yr Undeb Crefftwrol osod ei hun i fyny fel unig gyfrwng cy- mundeb rhwng Arglwydd Penrhyn a'i weithwyr, ac i ddefnyddio y gallu hwnw i orfodi'r gweith- wyr ar un llaw a'r meistr ar y Hall. Gall y dynion gyfuno fel y gwelont yn oreu, a gall yr Undeb ffurfio cynifer o Chwarel-Bwyllgorau ag a ddy- muna. Nid oes gan Arglwydd Penrhyn ddim i'w ddweyd yn erbyn y pethau hyn." Ond y mae eie wedi gorthrechu yr ymgais i osod Pwyllgor Chwarel dros ei ben ef ei hun yn nghydag arfer gallu gorthrymus dros y dynion nad ydynt yn dy- muno bod yn perthyn i'r Undeb. Mae wedi bod yn ymladdfa gyndyn; ond mae Arglwydd Pen- rhyn wedi gwneud gwasanaeth mawr i'r wlad trwy sefyll allan dros achos rhyddid a chwareu teg yn erbyn nerthoedd y ffurf newyddaf o dra-arglwydd- I iaeth.

CELT LLUNDAIN. (Awst 28ain.) Nos Sadwrn diweddaf derbyniodd chwarelwyr Bethesda y telerau liedowch a gynygid iddynt gan gyfreithiwr Lord Penrhyn. Mae'r papyrau Rhyddfrydol, o'r "Chronicle" i lawr i'r distadlaf o bapyrau lleol, yn dweyd a Ilef uehel fod y chwar- elwyr wedi enill y dydd. Byddai yn dda genym allu credu hyny, ond ar ol astudio'r telerau yn fanwl, rhaid i ni gyfaddef nas gallwn weled yn mha fodd y mae'r dynion wedi enill dim. Y maent, meddir, wedi enill eu hunain ryddid i uno a'u gilydd ond rhyddid bach iawn ydy\v hwnw. Mae yn rhaid i'r chwarelwyr yn unigol yn gyntaf gymeryd ei achwyniad at y goruch- wyliwr yna, os bydd yn dewns, gall bigo gweith- wyr o'r un dosbarth ag ef ei hun i gario ei gwyn at y prif oruchwyliwr ac, yn ddiweddaf oll, gall y gwcithwyr ethol pwy bynag a fynant i wneud yr achwyniad yn hysbys i Arglwydd Penrhyn. Rheol y gyfraith bob amser yw cymeryd eng- raifft eithafol er profi calon unrhyw ffaith neu osodiad. Gwnawn ninau vr un modd yn y mater hwn. Tebygwch fod ryfelwr yn credu ei fod yn cael cam yn y chwarel. Rhaid iddo yn gyntaf fyned at Mr Pritchard, yr arolygydd lleol, wrth ci hunan. Mae Mr Pritchard yn gwrthod gwrando ar ei gwyn. Yna rhaid iddo bigo nifer o rybel- wyr i gario allan ei gwyn at Mr Young, y prif oruchwyliwr. Mae Mr Young eto yn pallu un- iawnu y cam. Mae'n rhaid apelio yn awr at Ar- glwydd Penrhyn, ac y mae gan y gweithwyr hawl am y tro cyntaf i ethol cynrychiolwyr medrm, i ddwyn y cwyn gerbron. (Mae y mynegiad hwn yn anghywir, oherwydd mae y dynion wedi cael yr hawlfraint o ddewis eu cynrychiolwyr eu hun- ain i ffurfio dirprwyaeth i fyned at Arglwydd Penrhyn byth er mis Mai, 1885.) Ond mae Ar- glwydd Penrhyn oddicartref. Mae yn Norway yn pysgota neu yn 'Sgotland yn saethu neu yn ei "yacht" ar For v Canoldir. Pwy les erbyn hyn yw'r "undeb" yr ymffrostir ynddo ? Nid y w'r "undeb" yn werth dim ond yn erbyn Arglwydd penrhyn yn bersonol; ac nid oes eisiau i'w ar- glwyddiaeth ond myned oddicartref er gwiiead cwyn y chwarelwyr mor ddi-effaith a gweddi pro- phwydi Baal. Cyfaddefir gan bawb yn ddiwahaniaeth na fydd v chwTareiwyr ar eu henill mewn eyflog. Dy- wedir gan rai y bydd safon cyflogau yn cael ei godi o 4s y dydd i 5s 6c. Ond nid oes dim yn y teler- au i brofi'r fath osodiad. Yr unig beth ddywedir ynddynt yw mai 5s 6c y dydd oedd y eyflog cyff- redin cyn y streic, ac mai 5s 6c a fydd eto. Bevh yw ystyr cglur hyn? Dim ond y telir y gweith- wyr yr un hir eleni a llynedd. Ai er hyn y daeth y chwarelwyr allan ? Ai er hyn yr aberthasant fwTyniant a chysur a chyflog am ddeuddeng mis? Mae'r gweithwyr eu hunain yn credu yn wahanol, ac y mae eu teimladau yn siomedig iawn. Y maent wedi colli dros gan' mil o bunau mewn arian sychion. Y mae rhai o honynt wedi (H- oddef eisiau bwyd, ac oiii .bai am fedr ac yni a chydymdeimlad Mr Brymer, yr ysgrifenydd lleol, Mr W. H. Williams, yr arweinydd yr arwein- ydd call:t £ yn eu mysg, a Mr Daniel, eu liysgrifen- vdd diAino, byddai pethau wedi bod yn llaw.er gwaeth ariivrit. Mae pobl yn sibrwd peth.su rhyfedd ar hyd a lied y wlad yn nghylch terfyniad y frwydr. Dy- wedir fod arian y gweithwyr wedi pallu, ac na fuasai'n bosibl iddynt sefyll allan am dair wythnos i yn rhagor, ac awgrymir fod yr ochr arall wedi d'od i wybod hyny, mewn rhyw ffordd neu "ilydd. Awgrymir yn mhellach na wyddai'r pwyllgor ddim yn nghylch y moddion a gymerwyd i derfynu r eweIJ-l hyd nes i bet-hau fyned yn rhy bell. Os | gwir y s'tori, mae hen felldith y Cymry vn ein dilyn eto. Mae bradwriaeth yn ein gorchfygu. pan mae grym arfau wedi methu. Beth bynag am hyn, hawdd i'w caiifod-ond i'r neb na. fyn weled.—fod y gweithwyr wedi cael y gwaethaf yn yr ymgyrch. Mor belled ag y gallwn ni ddeail— ac mor belled ag y gwel y chwarelwyr eu hun-iin —nid ydynt wedi enill dim, neu y nesaf peth i ddim. Dywedir y gwneir yr holl helynt yn hys- bys i'r cyhoedd cyn bo hir. Nid yw o lawer o ddyddordeb nac o bwys i'r cyhoedd ond dyl-ii'r chwarelwvr gael gwybod yn ddioedi pa fod3 y cytunwy< £ ar (ielemu mor wael ar ol bnrydr mor pgoneddus.

LEICESTER DAILY POST. I (Medi 4ydd.) At y Golygydd.—Syr,—Pan ysgrifenais y gy llythyr a. ymddangosodd yn eicli rhifyn am y 2bain eynfisol, nid oedd hyny gyda'r bwriad o dynu gohebiaeth newyddiadurol ar y pwnc luvn— sydd erbyn hyn, yn hapus, wedi ei setlo—ond yn syml 1 bwyntio allan nad oedd y dynion wedi enill dim ar ol eu brwydr faith a chainanveiniol ac yn gwreled fod wythnos wedi pasio heb air o atebiad oddiwrth unrhyw un o gyfeillion v chwar- elwyr yn Leicester fuont yn cynorthvryo i estyn hwyhad y streic, gallaf yn deg gymeryd yn gania- taol nas gallant hwy—yr Uudebwyr Creffwrol-- ddadymchwel fy nadl. Ar yr 28ain eynfisol, modd bynag, fe ymddangosodd llythyr oddiwrth yr hollbresenol "Cymro Bach," yr hwn a gynwys y fath nifer o wallau fel y rhaid i mi grefu am ych- ydig ofod i'm galluogi i ateb iddynt. Y mae llawer o bwyntia-u pwysig heb eu crybwyll gan "Cymro Bach"—mewn ffaith, nid yw prif achos y streic yn cael ei adrodd o gwbl, a phosibl nad yw yn hysbys iddo yntau chwaith. Yn y myneg- iad dilynol, modd bynag, ni fydd i mi ddelio ond gyda'r pwyntiau a gododd efe, er mwyn peidio tolli gormod ar eich gofod. Ymddengys nad yw eich gohebydd—yr hwn, fel y dywed, sydd "nIl o'r rhai hyny a dreuliodd y rhan oreu o'i oes yn Nghymru"—wedi bod yno o leiaf yn ystod y flwyddyn ddiweddaf, onide buasai yn cyfar- wydd ag amcanion arweinwyr y chwarelwyr, yn nghydag a'u hymdrech i osod "y brenin ar yr or- sedd"—hyny yw, y brenin ddarfu (yn *1835) ddwyn Chwarel y Penrhyn i gyflwr o anhawsder arianol trwy ymyryd gyda gosod bargeinion, etc. Y prif beth i'w gofio ydyw mai amcan y eynhwrf ydoedd gorfodi Arglwydd Penrhyn i gydnabod pwyllgor sefydlog yn y chawrel, cyffelyb i'r un a. fodolai yno am rai blvnvddoedd i fyny i 1835.. Yn y eyfarfyddiad cyntaf oil a'r ddirprwyaeth dywedodd Arglwydd Penrhyn ei fod yn gwrthnd cydsynio ag ymyriad neb pwy bynag. corphoredig neu unigol, rhwng meistr a gweithiwr yn llywodr- aethiad y chwarel. Dyna oedd y "vital point" i Arglwydd Penrhyn. a'r un yr oedd yn rhaid i'r dynion ei golli. Golygai fod Arglwydd Penrhyn i lywodraethu ei chwarel ei hun, neu ei chau i fyny. Pwyntiau eraill a grybwyllir yn nhelerau y cytundeb, nid ydynt o'r un pwysigrwydd. Y rheolau sydd newydd eu derbyn ga.n y dynion, nid rheolau newyddion mo honynt—nid amenn- nod neu ftrwyth y cynhwrl-maent. yr un mewn effaith ag a ysgrifenais o'r blaen, ac yn gyffelyb i r rhai fu mewn bod am dros ddeuddeng mlyn- edd, heb fod ganddynt ddim o gwbl i'w wneud a'r cwynion ddygwyd yn mlaen gan arweinwyr y dynion flwyddyn yn ol, a'r rhai Has gallent eu profi. Yn "nghynadledd yr ymuno," a gynhil- iwyd yn Mawrth, 1896, dywedodd arweinwyr y dynion mai eyfuniad oedd "y pwynt lianfodol sr ba un y troai y eweryl hwn," ac nas gallent hwy wneud gyda dirprwyaeth heb bwyllgor eydn.i- byddedig. (Gweler adroddiad o'r gynhadledd.) Y maent wedi derbyn gwaith heb gydnabyddiad o unrhyw bwyllgor. Gan hyny, os ydynt yn meddu cyfuniad yn awr, yr oedd eyfuniad gan- ddynt cyn y streic hefyd. Maent wedi llwyr fethu yn amcan y streic, yr hyn oedd gorfodi Ar- glwydd Penrhyn i gydnabod y pwyllgor. Mi a ddymunwn yn y modd mwyaf pendant ymwrthod ag unrhyw ddymuniad i fychanu unrhyw fantais enillwyd gan y dynion er mwyn eu had-dalu am y golled o tua 200.000p mewn cyflogau. Ond bydded i ni gael gwirionedd a ffeithiau. Mynegiad Cymro Bach. Bu i holl chwarelwyr Gogledd Cymru lwydda i gael y Dydd Llafur oddieithr chwarelwyr y Penrhyn, i'r rhai y gwrthodwyd ef gan oruchwyl- iaeth ei arglwyddiaeth. Y Ffaith. Ni chafodd ei wrthod iddynt. Darfu i'r dynion absenoli eu hunain o'r gwaith heb ofyn caniatad yn y ffordd arferol. Pawb a ofynasant am ganiatad, hwy a'i cawsant fel arfer. Mynegiad Cymro Bach. Yna, yn unol ag Adran 6 o reolau 1885, darfu iddynt apwyntio dirprwyaeth i fyned at ei nr- glwyddiaeth i drafod y cwynion ond bu i Ar- glwydd Penrhyn nid yn unig wrthod derbyn y ddirprwyaeth, eithr efe a drodd ymaith y 71 dyn- ion o'i wasanaeth. Y Ffaith. Mae hwn yn wrthgyferbyniol hollol i'r gwir- ionedd. Ar y 17eg o Awst, 1896, wedi ymchwil- iad personol am lawer o ddyddiau i'r cwynion a'r ceisiadau oeddid wedi eu hanfon i mewn (ar y 7fed o Awst) gan saith o ddynion yn cynrychioii y chwarelwyr, derbyniodd Arglwydd Penrhyn a'i oruchwyliwr y s.ith dyn fel dirprwyaeth, ac, wedi trafod y mater am yn agos i bedair a-wr, canfyddasant fod y dynion yn analluog i roddi engreifftiau neillduol o'u cwynion honedig. Mewn ffaith. wedi rhai wythnosau o ymchwiliad person- ol pellach gan Arglwydd Penrhyn a'i oruchwyl- iwr, caed allan fod y cwynion naill ai wedi eu gwneud i fyny neu wedi eu gorliwio. Yn achos un "cwyn," yr hwn y dywedid a ddigAvyddai yn "ami iawn," yr oedd yn rhaid i'r dynion fyned yn 01 18 mlynedd yn hanes y chwarel i wneud i fyny gymaint a saith o achosion. (Yr oedd eglurhad boddhaol am y saith achos hyn.) Ar y 14eg o Fedi, 1896, bu i bwyllgor a elwid yn Bwyllgor y (Chwarelwyr, yr hwn oedd wedi ei sefydlu ar lin- ellau tebyg i'r un y canfyddodd Arglwydd Pen- rhyn yn angenrheidiol ei ddiddymu yn 1885, ym- yryd a'r rheolaeth trwy ddweyd wrth ddau ddyn ag oeddynt wedi eu gwysio i swyddfa y rheolwr, fcm beidio myned i'r swyddfa. Yna stopiwyd y ddau ddyn, a chan na roddasant eglurhad peilach cawsant eu troi ymaith yn mheii deuddeg Jiwr- nod. Wedi iddynt, felly, fethu yn lan a dwyn profion o'u cwynion ITonedig, neu i ddangos pa- ham y dylai eu ceisiadau gael eu caniat-au (un o'r rhai ydoedd fod i'r safon i chwarelwyr gael ei godi o 4s i 5s 6c y dydd gyda lleiafswm gwarant- edig o 4s 6c y dydd ac un arall, fod i ddosbarth- iadau eraill gael codiad cyfartal i 37i y cant) bu iddynt wedi hyny basio penderfyniad i streicio yn Mawrth "nesaf" (1897) oni byddai i brif bwynt- iau eu cwynion anategol gael eu caniatau cyn y piyd hwnw. Gan i'r pwyllgor, felly, ymyryd a'r gwaith, a bygwth streic, yr oedd ansierwydd peth au yn ei gwneud yn angenrheidiol penderfynu ar unwaith pwy oedd i fod yn feistr. Mewn can- lyniad cafodd 71 o ddynion, yn cynwys rlyw ddeuddeg nad oeddynt ar y pwyllgor o gwbl. eu stopio (nid eu troi ymaith) am gamddar 1 un iada -1. anufudd-dod, ac anog y dynion i streicio. Mynegiad Cymro Bach. Cafwyd addewid glir gan Mr Y"ouns; na. fvddai vno restr ddu. Y Ffaith. Ymddengys mai hwn yw yr unig bwynt ar ba un yr oedd y dynion yn alluog i longyfarch eu I hunain yn eu cyfarfod mawr diweddaf. a gynhal- iwyd y Sadwrn diwcddaf, cyn ail-ddechreu gweithio. Ond paham 11a bu iddynt sylweddoli I v ffaith. hon fisoedd yn ol ? Yr oedd ganddvnt y wybodaetli hon yn nechreu Chwefror diweddaf. pan y mynegid yn v rhybuddion roddwyd allan y pryd hwnw "v byddai i geisiadau pawb (yn cyn- wys eiddo y 71 o ddynion a stopiwyd ar yr 2Sain o I edi, 1896) gael eu hystyried yn anmhartiol. Mynegiad Cymro Bacli. Os yr astudia eich darllenwyr Ad- ran 6 a'i chydmaru gyda rheolau 1895 nis gallant beidio gweled lie y mae "yr hawl i gyfuno" yn cael ei ganiatau Dan adran 6 o'r telerau newyddion mae yn cael ei ganiatau fod i'r gweith- wyr yn gyffredinol fabwysiadu cwyn unrhyw weithiwr, c-riw, neu ddosbarth. etc., ac y gall v ddirprwya-eth gael ei phenodi o'r oil o'r chwarel. ac nid o un criw neu ddosbarth neillduol. Y Ffaith. Nid yw hyn felly. Ymddengys rhan olaf yr adran fel wedi ei gadael allan yn fwriadol gan ohebwyr newyddiaduron Lloegr (ag eithrio y gr "Times" a'r "Daily News" y rhai a unionasar.i in hunain wedy'n) ocdd yn ffafrio y dynion, a thrwy hyny camarweiniwyd Cymro Bach ac eraill na ddeallent y cwestiwn. Mae yr adran fel hyn — (b) Cwynion yn mha rai y bydd y gweithwyr yn gyffredinol yn meddu budd, neu fyddont wedi eu mabwysiadu ar ran y gweithiwr, criw, neu ddos- harth a gyflwynasant eu cwynion o dan yr adran flaenorol, ac yn anfoddlawn ar y dyfarniad, a eliir drachefn eu gosod gerbron y prif oruchwyliwr ddirprwyaeth yn ^cynwys dim mwy na chwech 0 weithwyr wedi eu penodi yn y f:1th fudd ag y barna gweithwyr yn briodol. Mynegiad Cymro Bach. Os nad yw hwn yn enill gwirioneddol. feallai y gwnaifi" Mr Starkey bwvntio allan beth sydd felly ? L Y Ffaith. Gan ei bod yn hollol groes i'r gwirionedd nid oes yma gwestiwn o enill o gwbl ond y mae adran C oreollu 1885 yn cynwys yr oil ag y mae Cymro Bach wedi ei gamarwain i gredu sydd yn enill, sef "Mewn materion yn ymwneud a chorph cyffredinol y gweithwyr neu adranau o honynt, gall apel bob amser gael ei g.vneud ar ol rhybudd priodol, fel o'r blaen, trwy ddirprwyaeth yn r-vn- wys dim mwy na chwech o weithwyr yn cynrych- ioli y gweithwyr fyddo'n cwyno." Mynegiad Cymro Bach. Or braidd y credir hyn, ond y mae er hyny yn ffaith, ei fed (cyfart.aledd eyflog y chawxelwyr) yn cael ei gyfrif trwy daflu costau y Rheolaeth yn y pentwr, a yna daro cyfartaledd dros yr oil o'r gweithwyr. Y Ffaith. Dengys hyn nad yw Cymro Bach yn gwybodt beth y mae yn ysgnfora" yn ei gyich. Mae yn hollol anghywir. Cyn stopio gweithio yr cedd cyfartaledd y eyf- log a delid i'r chware:wyr yn 5s 6c y dydd, i'r labrgreigwyr 4s 6c, ac i'r Ilafurwyr os 7c. Wedi rdl-ddechreu gweithio cir yn mLaen ar yr un safon cyhyd ag y caniata masnach. Hyny yw. y cyfartaledd delir i'r dosbai-thiadan a enwyd fydd yr hyn a, gaent cyn y streic, feHy mae yn eglur ddigon nad yw y dynion wedi enill dim mewn ystyr o godiad yn eu cyflogau. Mynegiad Cymro Bach. Mae trefniant yn awr wedi ei eiieitnio trwy yr hwn, os na all dyn trwy w aith gonest enill cyfar- taledd y eyflog, y bydd hyn ar unwaith m cvfan- soddi cwyn. Y Ffaith. Nid oes yr un trefniant o'r faui y-11 cael ei effeithio gan delerau y cytundeb. Hawdiai y dynion gyfnewidiad yn saicn y bargeinio, ond nid yw wedi ei ganiatau. Bydd i'r un safon c-yflog ag a delid cyn y streic barhau" pan yr aii-ddeeh- reuir gweithio "cyhyd ag y caniata masnach." Nid yw y rnynegiadau eraill yn llythyr Cymro Bach yn galw am atebiad. Maent oil fwy neu lair yn seiliedig ar glywedion, neu hysbysrwydd law oddiwrth gyfaill iddo oedd yn y cyfarfod mawr. Rhaid i mi, fodd bynag. ychwanegu, o berthynas i ddygiad i mewn enw 51r W. J. Wil- liams, ysgrifenydd Undeb Chwarelwyr Gogledd Cymru, pe buasai y beneudwr hwnw ac eraill c'i gyd-swyddogion yn medd-i yr un duedd am hedd- wch yn nechreu y stre:e ag y maenv yn ei ddansros 311 ystod y dyddiau diweddaf, a'r Lwn sydd wedi ei arnlygu gan Arghrydd Penrliyn a Mr Young yn ystod yr helynt, ni buasai yr ymdrechfa trych- inebus hwn wedi cymeryd He. WCldi bod yn weithiwr fy hun, ac yn Undebwr 1 Crefftwrol hefyd. mae =:r nghydA-mdemilad, lei y bydd i bawb sydd yn fy adwaen gyfaddef. gyda'r dosbarth gweit-hiol, a fy iiyiouxiiud yw gweled llafur yn derbyn cyfran deg o'r cyfoetii y mae yn ei greu. Deallir, felly, nad yw y vafie a gymerir i lvny genyf fu-yn yr anghydfod émhäpus hwn gyda dymitniad i lawenliau am orchfygiad y chwarelwyT. ona i ddangos iddynt hwy ac eraill fel y maent wed: eu camarwain, ac i godi fy liais mewn T.v-Aest. arunberffait-h ac aB- effeitiiiol feallai, ond gyda phob difrifoldeb, gyda'r iaith gyfyngedig sydd genyf, yn erbyn arwe-inwyr sydd yn dda ganddynt ryr'el. gan anog dynion tlawd, syml, i frwydro heb a-chos, trwy wntud i fyny gwyn- ion na fodola-nt, yn unig i foddhau eu teimlad eu hunain neu eu pleser pt-rsonol, yn gwbl ddibris o'r traeni a'r cyfyngder (hvfn .-y'11 dilyn, fel yn yr achos hwn, i 3000 o bobl, trwy ".1 ffolineb creulon ac hun- anol hwy (yr arweinwyr;. Gwyr pawb, fel fy hunan, ag sydd wedi dilyn yr anghydfod yn fanwl gyda barn diwyrni, mai brwydr arweinwyr. neu yn hytrach. gamarweinwyr. oedd bnn. Yr oedd gwyr Bethesda rhyw ddwy tiynedd yn ol yn foddlr.n a hapus. yn gweithio amser llawn ac yn cael cytfog da.. yn liapus hefyd o wybod fod ganddynt- feistr caredig a hael- frydig. fel y dangosir gan y ffaith fod yn Nghastell y Penrhyn yn awr yn hcnglan anerchiadau goreuredig oddiwrtLynt wedi eu genio yn y termuu mwyaf caredig, yn diolch i Arglwydd Penrhyn am iddo roddi iddynt godiad o 5 y cant deirgwaith heb iddyut ci geisio, yr oil o fewn dvry fiyntdd cyn i'r chwarel stopio. Rhaid i mi yniddiiieuro am feithder y llythyr hwn, ac hefyd am na fu; swn wedi ei anfor. yn gynt, yr hyn a achoswyd gan fy absenoldeb o Leicester, felly ni welais atebiad eich gohebydd ond yn mhen rhai dyddiau wedi ei ynr.bb ngosiad yn eich coiofnau ac wvih ddiweddu dymanwn gael liysbysu Cymro Bach ac eraill na fydd i mi gymeryd sylw o unrhyw lythyr ar y cwest-iwn hwn, oni bydd y cyfryw- wedi ei ysgrifenu uwch eu henwau priodol. fel y m?.e eiddo n ciddoch yn ffyddlon R. B- STARKLY. Springfield Farm, Ansiey. Ather.-t-one, Medi 2il, 139/.

Marwolaetn yr Archddiaccn GriSths Bu Archddiacon Griffiths farw yn ci breswyl- fod yn Nghastellnedd, foreu Mercher diweddaf, yn 77 mlwydd oed. Yr oedd wedi bod yn ficer Castellnedd am ddeugain mlynedd. Addysgwyd ef yn Ngholeg Dewi Kant. Llanbedr cafodd ei ordeinio yn ddiacon yn 1843 ac yn oneiriad yn 1844 gan Esgob Llandaf. Bu yn brif feistr Y sgol Ramadegol Aberteifi o'r flwyddyn 1840 hyd 1843, ac wedi hyny daliodd bedwar o l>enodiadau cler- igol olynol i fyny hyd 1855, pryd y derbyniodd efe reithoriaeth Nedd, yr hon swydd a wasanaeth- odd gvdag ymroddiad, sel. a ffyddlondeb mawr hyd 1896. Apwyntiwyd ef yn Ganon ac Archddi- acon Llandaf yn 1877.

-+- Y Cyn-Gynghoiydd Trefel Ffosdig- DAL HUGHES YN ANTWERP. Cyrhaeddodd y newydd i Fangor ddydd Llun fod y cyn-Gynghorydd Dinesig Robert Hughes, Bangor, wedi ei ddal yn Antwerp, lie y si fry did ei fod wedi cael ei weled yr wythnos flaenorol. Fe gofir i warant gael ei rhoddi alian i ddal Hughes, tua diwedd Mehefin, ar y cyhuddiad a forgery mewn cysylltiad a Chymdeithas Adeil- adu Mon ac Arfon, i'r hon yr oedd efe yn yigrif- enydd. Bu iddo ef redeg i ffwrdd ychydig ddydd- iau cyn i'r warant gael ei ehodi ac er i amryw sibrydion gael eu taenu c. bryd i bryd yn Mangor ei fod ef wedi ei weled yn Llundaln a manau eraill, ni chafodd ei ddal hyd yr wythnos cyn y ddiwedd- af. Yr oedd Hughes, yr hwn a gynxychiolai y Ward Ddwyreiniol ax y Cynghor Dincdg. wedi cael ei ddyfarnu yn fetlidaJwr (bankrupt),ac mewn. canlyniad cyhoeddwyd ei sedd fel cynghorydd yn wag. Yr adeg y tynwyd y warant allan yn ei er- byn nid oeddid wedi sierhau llawn swm ei ddi- fiygion ar lyfrau'r gymdeithas, end yn fuan wedi hyny bu i gyfarwyddwyr y Gymdeithas Adeiladu anfon tyich-lythyr allan i'r aelodau, yn yr iiwn y dywedent fod defalcations" yr ysgrifenydd fio- edig yn cyrhnedd i 1886p. Wedi yr cir drwy ffurfiau arferol yr hyn a elwir "extradicioi. dis- gwylir y bydd i Hughes gael ei ddwyn i Fangor ar fyvder i ateb i'r cyhuddiad wneir yn e: erbyn.

-+- Esgobaeth Ty Edev,vi. PEN ODIAD AU. Y mae Esgob Ty Ddcwi wedi anfon cci.iLdwn i Esgob Cynorthwyol Abertawe yn rhoddi iddo awdurdod i berfformio swyddaa episcopaiaidd neillduol o fewn yr esgobaeth. Mae y penodiadau canlynol wetii eu gwneud yn ddiweddar yn yr esgobaeth :— Parch Morgan Evans, ficer Llanddewi-Al.er- arth, sir Aberteifi, i'r chweched "cursal prebend" a sylfaenwyd yn Eglwys Gadcirioi Ty Ddewi. Noddydd, y tro yma, ei Grasusaf Fawrliydi y Frenhines. Parch William Williams, rheithor Llandefael- ogfach, sij- Frych iniog, i brebendariaeth Lian- gan, a sylfaenwyd yn Eglwys Gadeiii d Ty Ddewi. Noddydd, yr Esgob. Parch Morris James Marsden, B.A., rheithor Llenhhanged. Penbedw, *Brycheinir>g, i gurad- iaeth arhosol Capel Cihnan, sir J>'?n^*ro (hy dis- pensation). Noddydd, Mr Arthur Picton Saun- ders-Davies, Pentre, sir Benfro. Patch Eynon Hughes, diweddar gurad Llan- arth, sir Aberteifi, i guradiaeth 1 sir C-aer- fyrddin. Parch David JenJrins, B.A., diweddar gurad Idandefeiiog, sir Gaerfyrddin, i ruradir»-t!i I-st. Paul's, Llanelli, sir Gaerfyrddin. Parch John Morgans, B.A., diweddar gurad Aberaanan, Esgobaeth Llandaf, i I bri- gyfelach, sir Forganwg. Parch Philip Bees, diweddar gurad St. Paul's, Llanelli, i guradiaeth Llanfairmualit a Urch- ddewi'r Cwm, sir Frycheiniog. Parch Arthur Simon Thomas, B.A., cyn gurasi Lhmwonno, Esgobaeth Llandaf, i gurauiaotJi Llandilo-fawr. --+-

rOCO i is t Perfect, Foo ^—t.b» aad-uoj o Ll ug. o ly do. niorsit s it. The Lancet ;ays "Civ v.vzy'-< COCOA represents the ór iiijr'I'-sr. pui.iy."—the pub ic should be wary of mirtaref, the pi .u ible arguments used to pr. r!- t .ir .il TE PEKdIDI) MAZiWiTTEE TE PEktAIDI) ilnZslVAlT tK PHRAIDU MAZ TE PE 1) M A Z TF P-iifciAliJU GeSlwch ei aCLafcoa cdaiwrla ci ercgi bjfryd

*^dal gafael yn rheolaeth ei eid.de haiL Y mae ■Pwyllgor y Chwarel—cyfansoddedig arweinwyr Ulldebol-y rhai geisient drawsfeddianu yr hawl *°. gymeryd gafael yn mhob gohebiaeth rhwng JQeistr a gweithiwr, cadw rhai yn ol a hyrwyddo y lleill-ma.e y pwyllgor yna wedi peidio a bod. Mae y rheolau sy'n awr wedi cael cytuno arnyni yn rhoddi i bob gweithiwr rydd-fynediad at y rhe- olwr; rhoddir yr unrhyw rydd-fynediad hefyd i h. ddirprwyaeth, a chaniatau ei bod yn cyn- lychioli yn syml ddosbarth neillduol o weithwyr. ld yw Pwyllgor Sefydlog o arweinwyr Undebol c yn gwneud ei hun yr unig gyfrwng o ymdrafod- aeth rhwng Arglwydd Penrhyn ai weithwyr, yn cael ei gydnabod yn hwy, ac y mae—y dynion yn cy^UIl°—wedi peidio a bod. Bu i'r Pwyllgor t!n- «sebol yma ^ra y mewn bodolaetli orthrymu y dynion ar v n;un du, a'r meistr ar y tu arall; yn rn'J' *r dynion wnaent i fyny y pwyllgor hwn „p,yn effaith gymeryd arnynt eu hunain feistra e^ddo oedd gan Arglwydd Penrhyn a r a gedwid i fyned yn mlaen gan ei gyfalaf • Gwneir ymgais gan un o'n cyfoesolion j deirug—p. h^n dd gyfrifol i raddau pell am 'karnad y streic—igelu methiant cyfangwbl y By- ^dwd a gefnogodd trwy ymwneud mewn 11a* ei ° siarad gwatr ag "amddiffymad yr hawl o gyi- "no;" Ond nifu i hwn erioedgael ei^estiyno gjm '^glwydd Penrhyn. Tr hyn y gwrthwyneba tie iddo, a'r hyn na ^ai ei ganiatau oedd yr ymgais 1 gyineryd o'i ddwylaw reolaeth yr ymgymenad, w yr hwn y mae efe yn ben. Hwu oedd y gwir a'r unig gwestiwn safonol. Ar y ^estiwnfcwn Arglwydd Penrhyn wedi bod yn hollol lwvdd- Janus. Ac y mae y dynion wedi derbyn-fel y maent bob amser yn rhwym o wneud yn y diwedd -1 ffaith maity rhai sydd uwchben y gwaith y rhaid fod y personau i benderfynu yr amodau dan ba rai y gall y busnes gael ei gano yrt.inlaen yn muddianau y meistr a'r gwas. Heddyw mae yr oil o'r chwarelwyr yn awyddus am gael myned yn ol i weithio ar yr hen delerau. Penrhyn wedi addaw y bydd i bob ungael ei Je yn ol mor fuan ag fydd bosibl. Ypryder mwyaf yn y cyfarfod fu gan y dynion oedd cael gwybod "pa, bryd y byddai i hyn gymeryd lie. Yr ateb oedd, mor fuan ag y caniatai amgylchiadau. Mor awyddus oedd y dynion i fod eto yn meddiant y gwaith parhaol fwynheid ganddynt gynt fel yr oeddynt yn neillduol bryderus i gael gwybod na fydflai yno restr ddu" yn mha un. yr ymddang- osai enwau y rhai oedd eu gwasanaeth i gael gwneud i ffwrdd ag ef. Ar ran Arglwydd Penrhyn addawyd, gan fod heddwch wedi ei gyhoeddi, y bydd- ai I bob dyn gael gyflogi ar ei deilyngdod. A chaa- xatau fod y rheolau yn cael eu cadw yn y dyfodol, ni fyddai i ddim oedd wedi digwydd yn ,y gorphenol gael ei gofio I anfantais yr un dyn unigol. Mae YT wcdi_diweddu fel y mae yn rhaid i fwyafrif helyntion o r fath ddiweddu., Ac y mae i fantais v ^ion eu hunain fod hyn felly, canys y mae yn am lwg yn anmhosibl y gall gwaith mawr irael- ei zario U^ddianu8 os y bydd o'i fewn gS yn gweithredu mewn ysbryd gwrthwynebol i'r rhai y mae y cyfruoldeb am reolaeth y busnes yn gorwedd arnynt.s metna gwaith, pwy ddioddsfa ? 9 Nid y pen yn unig ond y corph o ddynion gjilogir. Yna J mae y mwyafrii mawr o honynt yn ddelfro, yn rhy hwyn. i pmod eu bod wrth geisio gafael yn y cySgod wedi colli y sylwedd a feddent. Mae y pioiiad V mae dymon Arglwdd Penrhyn wedi myned drwyddo y lath ag y gelhr yn dra rhesymol feddwl na bydd idd- jnt bj-ti eto roddi tu bryd ar gjmoryd o ddwylaw y nle&,r reolaeth y busnes, wrth weled mor ddinystriol iddynt hwy a r eiddynt y mae yr wyth a deugain o hnosau o ddiogi maent newydd orphen wed!. bod iddynt. Pe buassnt wedi bod yn ddigon doeth i weithredu ar eu barn eu hunain yn lie gadael eu hun- ain i ddod yn offerynau i ddynion oedd 11'11 tburldiant d^iitown .'eren; anghydwelediadau a chynal i fyny wrtn- -i'^fel,. bua.- ont wedi osgoi llawer o'r dioddef y'maent edimyned drwyddo y cwbl i ddim pierpas—-yn .ystod y deuddeng mis diweddaf.