Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

12 articles on this Page

--- - Anghydfod Chwarel y…

News
Cite
Share

Anghydfod Chwarel y Penrhyn. CBWEDLAU ANWIREDDUS PARTHED CYFLAFAREDDIAD. Mae llawer chwedl wedi ymddangos yn y Wasg Jn ddiweddar, rhai i'r perwyl fod cyflafareddiad y*1 myned yn mlaen, ac eraill nad oes sylfaen i'r cyfrjTv- chwedlau, ond oddiwrth ymholiadau a ^^naed gan ein gohebydd yn y brif swyddfa yr ydym yn abl i ddweyd yn gadarnhaol nad oes yr Un negeseuaeth wedi cymeryd lie cydrhwng y Partion er pan wrthododd y dynion ddyfod i Sytundeb yn Mai diweddaf. Er y dyddiad hwnw ^d oes yr un gohebiaeth na chyfarfodydd o un- r"yw fath wedi cymeryd lie cvdrhwng yr pnreol- ^th a chynrychiolwyr y dynion, lieb ba un, y mae ■' Ynaxnlwg, nas gellid dyfod i gytundeb. Y mae y mynegiad a wneid yn ein cyfoesolyn wynebol, y "Liverpool Daily Post," am ddYdd Gwener, fod Mr Young oddicartref, yn ^S^ywir. Y lIEISTR YN YMLADD ACHOS EI WEITHWYR. ymddangosodd a ganlyn yn v "Liverpool Cour- er am ddydd Mawrth oedd dydd Mercher, y 4ydd cyfisol, yn ym- ^igos i fod yn "ddiwrnod uehel" yn Nhy y xTtfrechn diwrnod i luchio mwd i bob cyfeiriad, gan ddechreu gyda Mr Cecil Rhodes yn South "rica hyd at Arglwydd Penrhyn a'i chwarelau Yll Sir Gaernarfon, gydag adgoffhad oddiwrth Mr Michael Davitt am yr hynawsedd bychan a wein- yddwyd i'w wyn Gwyddelig, pa rai yr oedd efe eisiau eu trawsnewid i fod yn garcharorion poli- ticaidd; ond pa rai a ddesgrifir yn well dan enw cryfach fel Gwyddelod penwan, neu ddynion sydd yn elyn i'w rhyw. Y mae y cyhoedd wedi eu hysbysu yn drwyadl, ■trwy y Wasg, o'r anhawsderau sydd wedi codi ac lVedi myned yn mlaen am yr un mis ar ddeg a basiodd cydrhwng cyfalaf a llafur, fel ag yri dang- oswyd yn achos Arglwydd Penrhyn a lchware- wyr partion, fel arfer, yn cymeryd ochrau, a'r dynion yn eu hymdrech, trwy eu lleuadau yn y lie cyntaf, ac wedi hyny trwy bwysau trwy y Weinyddiaeth a Thy y Cyffredin, i fforsio Argl- wydd Penrhyn i sefyllfa. a phenodi y telerau ar ba un y bydd raid iddo weithio ei chwarelau, y ffordd, cyfran y cyflog, oriau gweithio, etc. Y mae hyn yn ymddangos i mi i fod braidd yn ormod i wthio i lawr gwddf dyn heb iddo gicio i fyny ei sodlau, ac mae y tybiau hyn wedi cael eu hanog yn gryf gan adranau o'r Wasg Radicalaidd ddiwrnod ar fisoedd yn nghyd, ymdrechu trwv iiyny dd od a gwaradwydd ar Arglwydd Penrhvn J?,J 80J;]lth,0 gyfhaedd eu pwynt, a buddugol- «eth ardderchog i r undeb. Paham na chymer- ant eu ourfa a myned i mewn, ac felly gwella mor bell ag y maent yn abl y sefyllfa dwyllodrus y dd?m iWn g°SOt eu.^unain ynddo? A ddarfj '3wS ? °? 7s8nfenyddion, oddeutu pyth- »nPr 1 J ?' ^"r >Yyf t^"1)io tr^y aneiL liiad ir undebau yn gyffredinol, yn myntU fed eisiau lOOOp yn wythnosol i gadw y sLifi y atj os na wnai yr undebau a'r cyhoedd ^vf- ranu y swm a enwyd, byddai raid i'r dynion ™ twf GU pV;\3t, gan ei fod yn cymeryd 7o0p fddvT?!mo0 1 f 3:ir?ar an«enrheidiau cyffredinol- & ? ^V°d felly' bet^ oedd i- ddyfod or 2oCp yn wythnosol? Byddai y swm ■hwn, mi dybiaf, yn angenrheidiol, ac yn rhanog 11 yn mhhth y personau (nid wyf yn dymuno eahv enwau amynt) sydd ar y pen a'r gwaelod o'r an- hawsderau hyn; yr allanolion sydd wedi achosi u a rTtrueni i'r dynion a'u teuluoedd. Mr William Jones, A.S., yn gwneud sylw o r mater p Miy y Cyffredin, a osoda yr acho,s vn dyner, a phaham na ddylai wneud hyny ? Os oes f ganddo ddarbwylliad yn weddill, byddel iddo reio ei law gydag anghydfod y pei^ianwvr, vn mha le mae, nid 2000 o ddynion ar sireic, ond can' rail, gyda, efallai, dwywaith gymaint allan o waith, y rhai sydd yn dibynu ar v peiriaiivvr am y fath 7^ f^d° eu hll.nain. a'u teuluoedd. Paham na ydd ir Wasg Radicalaidd gynhyrfu ;a yr a'-hos hwn ? A ydyw oherwydd nad ydyw ond Wan o'i gydmaru gydag Arglwydd Penrhvn a'i chware]- wyr? Cywilydd, nid ydynt yn gwneud gogwydd .a ddyinon o fusnes, ond i arglwyddi urddasol, v v1 v maent yn "re(iu y gallent orfodi i fed vn aberth hawdd. Peidiwch a fy nghamdde.i 1, gall Arglwydd Penrhyn a'i reolwr ymladd eu brwydr eu hunam heb unrhyw gymhorth; ond fel un o'r ,y tuallan, nad oes ganddo ddim i wnsad ag Argl- wydd Penrhyn na'i chwarelwyr, yr wyf yn credu fod genyf hawl i fy opiniwn fy hun ac yr wyf yn ei ddatgan gyda'r amcan o savio amser vn Nhy v Cyffredin, ac yn mhlith eraill sydd ganddynt wa- Jianol wrthddrychau i'w gwasanaevha. ■ ^d damcaniad yn Llundain sydd vn ymarfer- aad^yn Nghymru, aw liyd nes y bydd V We.nydd- weth wediMfrynu yr holl fwnglod.Ii-iu' llechi Vn v -fleyrnas bydd gan Arglwydd Penrhyn berlfaith hawl i wneufti fel ag y myno gydi r eiildo ci hun I -a.phe.buasai dynion ddim ond yn edryeii ar ,au yn eu goleuni priodol, canfvddasent fod y .;perchtnog yn yr achos hwn yn jiam-ll achcs vi: "ireitliwyr, trwy ddifeddu y diogryr o gyfran I"U. h-elw er mwyn eu rhanu yn fwy cydrhwng v: ijgwenyii gweithgar. Q. C. Gwrecsam,.A<;rst 9fed, 1897. /JtCSDEBIAETH GREFFTYvROL A SEFYLLi ALLAN. < Gohebydd yn ysgiifenu i'r "Liverpool Courier ddydd Mawrth, dan yr enw W. A. Smith, j J52, Claribel-street," a ddywedai: — I Yn fy llythyr diweddaf, yr hwn a ymddangos- tadd yn eich rhifyn am y 3ydd cyfisol, mi a elwais splw streicwyr undebol at y sefyllfa arianol yr oedd Ktreic wedi eu dwyn hwy iddi; a bydd i mi yn awr, 5y:da'ch caniatad, akv eu sylw at agwedd arall i'r i IB pwnc, sef canlyniadau sefyll allan. Y mae Shakespeare, yn ei chwareufa fawr, y a jgwneud. i Hamlet ddangos dap, ddarlun i'rFren- hi 'axes (ei.fam). Un yrioedd llun j diweddar frenin j (ei >ds«l UQfciddiedig);: y llall," llun ei ewythr, br. rwd y diweddar frenin, ac hefyd ei lofrudd ac fel mae yn dangos r darluniau,, efe a ddywed i wrt fc fam am edrych ar y darlun hwn, ac ar y Hall Yna y mae amaf eisiau i streicwyr edrych ar d tbu: bictiwr. ac er yn sicr nad ydynt mor tragic a'r u xi jy sia^?4ir am dauo uchod, eto y maent o ddigc e ipwysigrwydd i'r dyn priod gyda theulu sydd allaai ar str-eic i rod&i iddo dmgnn o destyn myfyi dti<d .difrifol. Y daxu-n wyf am dynu ei sylw ato yw ei gar- tref ef ei iwn,. fel ;ag mae y streic wedí, oi wneud, yn neillduol os bydd yn streic o hir barhad. Gall pethau fyoed yn mlaen yn lied lew am yr wvthnos neu ddwy jg^ntaf, end fel yhyàd wytknos ar ol wytboios yn jaiyiied heibio, a'r etreic yn Jlusgo ei ,bodoLu.m trjyhinebus yn mbÆn heb un ichagolwg .am i setlo gyiaeryd lie, pan y bydd prinder anew- I ,yn yn dociizien cad ei deinilo ac yn esgcr ar ei ganlyniadau anoclieladwv o drueni a dioddefaint, 3P3II y gwel y. deulii :.yn dioddtiLJddi- wrth brizider ymboi-th a dilladf ac hwyraah, os bydd yn dymjior genvin o'r flwyddyn, oddiwrth u tan Jiefyd, j)an y bydd y steeiciwr ei hitnan -wedi myned yn ISQI ysbryd a sal ei.galon oddiwrth j <effei(iiau JJiuldedig :segun d gorfdi;)I-yn ngwn- ,f b yriioll hdh hyn, a ydyw efe yn meddwl fed y o'r litip. 'biotiwr yii un calcnogol, ac e.to «ttid .-ydyw yn biosiwr gwirioneddol, yntc a jdjw eYe yn i-di-yth ar .Ktytfteiau fid benditJiion digvia- Yu tk-v'' iiydded itr i?tTeiciwr edryuli ar y pic- tiw,, yr awveiny^d, yr p* sy'n hyr- j:SlTeicr a'r nsisfn achos o'r holl ddioddef sydd yn ei j^art.vf ef ei ton. Jn ngha^ef yr ar- weinydd nid oes i'w gaiifed yr un arwydd o ddi- oddef ac eisiau. Yno ehwi a ganfyddweh nid yn unig Bell gysuron bywyd, E-ithr Mawer o ioethus- rwydd bywyd yn ogystaL -qae yr arv/eirsydd a'i deulu yii byw ur frasder ytit: ac yK mwynltuu holl ddanteiSsfon y tymhor, tra yr yo'ych c!>>- i yn ifaelu cael angeajrheidiau aawyaf cyifredin byrvyd. Mae ei wraicr a'i blant ef yii «chr-ch yn llyfmkw a ,.ia gyda diiilad ;parchus a drudfawr, tra mae yr do chwi yn newynu ac yn eu farpiau. Bydi'ed i'r dyn ar stsreic gyferbynu y darlun hwn gyda'i ijfaijeef ef ei hun,i -,woled a fydd y-P gyferbyniad d-4 Jnuool, ac eto onid ydyw yn un cywir ? gjid mae yr arw-einydd yn ddyngarwr irwyadl. ■ffifi fet^d ef ddira amcanion personol neu hunan- i^sol ;i ymgyrhaedd atyiit. Na clioclia i .fawr. a <5lflwfn gydyindejmla a'r dynion, ac y mae polypeth a wna efe yn gwbl a hollol er eu %udd wj-^nia er dim cnill neu elw iddo ei hun. Gad- 1 ni toddi prawf ar hyn. Yr wyf yn coiio aar ion^ hanesyn unwaith., yr hwn. yr wyf yn inedaw:, fydxl yr: gymhwysadw^f at yr achos pre- oenol- Yr oeW cyfarfod cyhoeddus .wedi cael ei alw i'r dyben godi ariaa er .cynorthwyo mewn rhyw achos o gyfyiigder djfrifot Yn ystod y gwiilirediadau dodd Crymvr (Quaker) ar ci draed, a chan gyfarch y cadeirydd dywedodc Friend, I feel sorry five pounds.' Ac yua, gan droi at y bobl a'u cyfarch y naill ar ol y llall, go- fynodd—' For how much does thou feel sorry, an thou, and thou V Yn awr gadewch i mi ofyn i ba raddau mae yr arweinwyr, yn y gorpfeenoi neu j presenol, wedi dangos eu gofid oherwydd ne^vyn a dioddefaint y streicwyr ehud ? Pa swm o u cy logau afresymol fawr maent hwv yn ei gy 1 gronfa'r streic? Nid oes genyf amheuaeth na fyddai tipyn o hysbysrwydd ar v pwynt hwn yn ddyddorol i'r streicwyr eu hunam yn gystai i'r cyhoedd yn gyffredinol.' 4.2 vn awr wele g^vettiwn i undebwyr yn gvn- redinoL Onid ydych yn meddwl mai y ff«rrad ddocthaf i chwi weithredu fyddai ymddwyn at eich arweinwyr fel y gwna v Chmeaid at eu doctoriaif, vn hvtraeh nag fel v gwnewcli yn bresenol! Bydd V Chinead yn talu i'w ddoctor cvhyd ag y parha jnewu iejhyd da ond mor fuan ag yr aiif vn glai, y ma j tal y doctor yn cael ei siopio ar unwaith, ac felly yr erys hyd nes adferir y dyn 1 W, lechyd. Onid doethach i'r undebwyr crefftwrol fyddai talu i'w liarweimvyr am rwvstro streicaau yn hvtraeh nag am eu hyrwyddo, ac felly ai'bed id(h*nt eu liunain golled a dioddef ?" "Yr wyf h'n meddwl pc byddai i dal yr arwem- wyr gael ei stopio, wedi i streic don allan, a pharhau i gael ei stopio liyd ddiwedd y streic, ac i'r cyfryw dal gael ei ddodi yn nghroiifa i streic, | y rhyfeddai y dynion mor lleied o gwynioli gwir- ioneddol fyddai ganddynt i'w gwneud, ac mor hawdd fyddai trefnu ac unioni y rhai hyny. LLYTHYR PWYSIG ODDIWRTH LYWYDD CYMDEITHAS GENEDLAETHOL Y LLE CH-FARSI AND W YR. Ymddangosodd y llythyr canlynol yn y "Times" am ddvdd lau diweddaf Syr "-Teirnlodd Mr W. Jones, A.S., hi yn ddyledswydd arno godi'r cwestiwn hwn unwaith yn rhagor yn Nhy'r Cyffredin. Gresyn na. fuasai ei araeth ragorol oddigerth hyny wedi cael ei han- urddo gan ymddiddanion difriol o berthynas i'r prif reolwr. Pe buasai wedi osgoi hyn, fel y gwnaeth ar aehlyaur blaenorol, buasai ei sylwadau mewn gwell cydgordiad a'i ddatganiad o'i awydd am gymodiad, ac, o bosibl, na. fuasai yn awgrymu i feirniad arall y cyfleusdxa i ysgrifenu yr hyn oedd a thuedd ynddo i ledu y rhwyg drwy bortre- adu Arglwydd Penrhyn—a hyny ar gam—fel "Pharaoh galon-galed." Yn anffodus i'r dynion ac i bawb eydd yn dwyn cysylltiad a'r mater, bu llawer gormod o ymosod personol ar Arglwydd Penrhyn a'i brif oyichwyliwr. Dechreuwyd givneud liyny gan ddynion cyhoeddus neillduol, a hYllY, fel y profodd pethau wedi hyny, gyda'r amcan o ddilorni Arglwydd Penrhyn nag o(id;ar awydd gwiidoneddol i gynorthwvo y dynion. Er anrhydedd y dynion, bydded hysbys eu bod, trwy enau eu harweinwyr, wedi ymwrthod a'r fath ddifriaeth, a desgrifiodd un o honynt hwy fel "hau celwyddau." Y mae adran o gefnogwyr y ynion, sydd yn honi eu bod yn gefnocwyr i gjrmodiad, ond gweithredoedd ac ysgrifau y rhai 8,ydd yn dangos geudeb eu proffes, yn ymddangos e pe vn coleddu gobaith y bydd iddynt yn y ffordd lion orfodi Arglwydd Penrhyn. Ni wnaiff y cynhun byth lwyddo, a'r gosp y bydd i'r dynion yn ddios ei dioddef wrth gario allan eu cynghorion fydd tiychinek 5 Dywedodd Mr Jones fod y fasnach wedi ei dyr- ysu. Pe bwwaIi mor gyfai^wvdd a mi gyda'r safle bresenol, a chanddo yr un moddion i farnu y rhagolygon, buasai, mae'n debyg, wedi mvned yn mliellacli, a dweyd fod masnach lechi Gogledd' Cymru wedi ei niweidio am byth. Y mae Prydain lawr a'r Iwerddon, Germani, ac Awstralia, wedi dysgu gwneud gyda chyflenwad llawer llai o lechi Cymru, ac y mae y galw yn cael mwy na'i gyfarfod gan lechi Americanaidd a gwledydd tramor eraill. Bydd i'r contracts sydd wedi eu gwneud, a'r parotoadau a wneir am gael llechi o wledydd eraill, arwain i leihad yn y galw am gynyrch Cjrmru, a'r peth tebycaf yw y bydd i'r dynion, pan ddechreu- ant weithio, gael eu hunain yn mhenychydig am- ser yn cael eu gorfodi i newid amser llawn am dri > neu bedwar diwrnoa yr wythnos fel ffrwyth gweithredu yn unol a'r hyn a gynghorir gan ar- weinwyr camsynioL Yn awr, awn yn mlaen at beth arall a ddywed- wyd gan Mr Jones. Nid yw yn holiol gywir dweyd fod Arglwydd Penrhyn wedi gwrthod yn barhaus ganiatau 'i neb o'r tu allan yrnyiyd a'r helynt presenol. Yn groes i hyny, y mae wedi rhoddi derbyinad gwresog i gynorthwy allanol a roddwyd er ceisio d'od a'r ddwy oclir yn nghyd, ac fel canlyniad i ddau ymgynghoriad gydag Ar- glwydd Penrhyn a Mr Young, a phedwar ymddi- ddan gyda Mr Young, cynygiwyd y telerau can- iyiiol i'r dynion er ceisio d'od a'r anghydwelediad 1 i derfyniad 11 1. Cwynion.—(a) Gellir gosod cwynion sydd yn ij Pertliynas a pherson unigol, neu griw, neu ddosbarth neillduol o weithwyr, gerbron y prif oruchwyliwr naill ai yn bersonol neu gan ddir- prwvaeth wedi ei phenodi yn y fath fodd ag yr ystyria y gweithwyr yn gymhwys ond i gyi^vya dim rhagor na hump o weithwyr wedi eu dewis o'r un dosbarth ar person neu y persona sydd ganddynt gwyn. y rhai raid fod yn gy;iwvsedi<7 yn y (idirpnyyaeth. Ei fod yn ddealledig fod un" rhyw gwyn honedig o eiddo person unigol neu griw i gael ei gyflwyno yn y He cyntaf i'r goruch- wyliwr adranol gan y person neu y personau svdd gancluync gwyn. (b) Gellir gosod cw}-mon sydd yn perthyn i r oil o'r gweithwyr gerbron y prif oruchwyliwr gan ddirprwyaeth oddiwrthynt hwy, yn gynwysedig o nifer heb fod dros chwech « W^ .Wyr Avedl eu penodi yn y fath fodd a<' w ystyria y gweithwyr yn gymwys. (c) Yn ddi- weddaf yn yr un modd, yn mhob achosion pwysig gelhr g-vvneud apel at Arglwydd Penrhyn, naill ?ti gan y person unigol, neu y ddirprwyaeth, yii erbyn ayfarriiad y goruehwyliwr; ozicl yn gyntaf bydd raid cyflwyno, yn mhob aelioriori, mewn rsgrifcn i'w arglwyddiooth, y A- ar ba un y gwneir yr a.nel. 2. Eybelwyr.—Rlio'ddir bargeinion inisol i tybelwyr cymhwys mor gynted ag y caitf yr oruch- wyhaetn Iiyny yn yinavferol. <3. Contracts. Rhaid gadaei maint a'r dull o a 80S0(i contracts yn nwylaw yr oruchwyl- "4, Cyflogau.—Yr wyf i-n cael mai'r cyflog a dal- wyd w gyfartalegd i cliwarelwTr yn flaenorol i stopio gweithio ydcedd 5s 6c y dydd y dosbprth- ladau -eraill yn gymesurol i hyny. Pan ail sych- wyllir gwaith parli^ir ar yr UIl sail cyhyd Hg y camata masnach. ° "5. Mynediad^ i'r Cliwarel.—Rhoddir ad-dder- bj.niad gyda'u gilydd.i'r oil o'r diweddar weithwyr a geisiant waith, mor (bell ag y mae hyny yn ym- arferol, ae i'r gweddill mor gynted' ag y gellir trefau gwaiin iddynt —Eydd i aimex rhesymol fffwrdd 'WataU l'r y(]y"t yn awr pi gweithio "t> ^.1 L. A. li'vI^TJNG. i orth 1 eairhyn, Bana or, Mai 27ain, 1897." Altfonwydr document lachod i Mr W, "H Vil- lains, yn nghyda r llythyr canlynol i'w eglwoo :— "I'if.rth Penrhya, ti a „ T Mai 27;tni 188?. Antvyl Syr. In amgaibadig yr wyf y.a iuxkm j document addawedig i «^vi y Saessteg ,rn awdurdodedjg, » chyfieithi^l yn Gymr^ y mae y telerau feS. y rhoddir fsi-wfnt ger eielt' t),rc ii, wn,h gwrs, fel yr eglunvyd blaen, i'w dchwv Hen yn nglyn ar sylwadau & wnaed yn yr ym-i gyngJioriad ar y 1'Qted o Fawith. oddiwrth ba un' tr gwelwch ac yr tglurwch i'r iii-iiion yn iny-gg: lau, er,ill, y gellsc dodi yr 011 ;t r cwynion dan: aoxan (a) o (I Pii adran (b), pa 'bynag y byddr I COTpa cyffredin o r gweithwyr yn licadei,fyiiu ym- mr> a rhyw uu o r cwynion hvn'ar yr egwyddori aeht* un yw achos pa*b.Yr eid4och yn gwir, "ItfrW TT TT'it "E-A. TOUNG. «r U. H. Williams r.nfe"^°,dfd Mr Joues x-rth y Ty m vr "rm- a ofymr gan y djTiion yn un eymedrol xawn yr «nig ymraniad i ddwyn cwymon Ju c yd weitluvyr .gerbron yr oruchwyliaeth A yw ^ri ritsyjawl fwadu nad yw hyn wedi ei ganitfau» Om wna pob dyn rhesymol gydweled a'r geirisu a ddywedirrdi gan Lywydd Byrdd Masu^h, fod Arglwj'dd Penrhyn, wedi lldio amryw bethau o naour wertliW i r dynion ? Yr wyf vn meddwl hefya yr » defar fod Arglwydd Penrhyn wedi Ji.viied gan belled ag jt a yr uu o gefnogwyr v <?jmon pe y buasent yn ei le. Y mae wedi cadw 'iGi\io ei hun yr hawl i reoli y chwarel, yr hyn y y dynion yn addef nad oes gaiuidynt eisiau ei ai'awsfeddianu. Yii anffodm, dilynodd y dynion gvnghorion ehud, a gwrtliodasaut y telerau llyn yn mis Mai diweddaf. Ond pa fodd y gwrthodwyd hwynt ? Nid drwy ballot dirgfl o'r 1«>]1 ddynion,' ond mewn ey/.irfor? cyiweddus: lie yr oedd nifer fechmt yn auig o'r dymov yn brwsen.oj, a'r nifer byehnjj yma wedi ei wneud i fyny gan mwyaf o rai anghymod- adwy. Nid yw y pwyntiau hyn yn wybyddus i'r cyhoedd yn oyffredinol, ac y mae llawer o ffeitli- iau cyffelyb hob dderbyn y cyhoeddusrwydd a ,,d(lylent gael.-Yr eiddoch, etc., A. B. PARTRIDGE (Llywydd Cymdeithas Genedlaetnol Masnachwyr Llechi). Leicester, Awst 9fed, 1897. Y Cambrian News" am ddydd Gwener a ddy- wedai:—Yn Nhy y Cyffredin yr wythnos ddi- weddaf Mr W. Jones, A.S., a alwodd sylw un- waith yn rhagor at streic Chwarel y Penrhyn. Ni it 11 chynwysai ei araeth gymaint ag un gair o gyn- orthwy, ac yr oedd atebiad Mr Ritchie yn llawn mor ddiffrwyth. Bu i'r holl fater syrthio mor farw a dail coed y flwyddyn ddiweddaf ac mor ddi- sylwed a hunllef. Darfu i'r chwarelwyr stopio gweithio mewn trefn i orfodi Arglwydd Penrhyn 1 dderbyn telerau. ag y dywedai ei arglwyddiaetli na wnai efe eu derbyn. Dewisai efe, yn hytrach, giidw ei chwarelau yn gauedig ac aberthu yr elw mawr honedig ag y tybid ei fod yn sugndynu o lafur ei weithwyr. Ar ol agos i flwyddyn o beidio gweitliio yn y chwarelau, Je all rhai o'r gweithwyr mwyaf pwyllog, hwyracn, sylweddoli fod Ar- glwydd Penrhyn, pan ar y dechreu y penderfyn- odd gau y chwarelau yn hytrach na u gweithio dan reolaeth ranol y d-nion, yn gwybod beth ydoedd yn ei wneud, a'i fod wedi gwynebu yr oil yr oedd ei weithred yn ei olygu mewn ystyr arianol. Eithr dvwed y dynion nad oes arnynt hwy eisiau rheoli y chwarei. Wel, y mae Arglwydd Penrhyn yn meddwl fod arnynt, ac yn hytrach na, derbyn am- odau y dynion gwell ganddo adael diwydwaith yn mha un y mae swm mawr o gyfalaf wedi ei suddo ac a aiff ar goll yn y pen draw. Mae yn cael ei addef ar bob Haw fod Arglwydd Penrhyn wedi gwneud concessions," ond myn arweinwyr y dynion gael ymwared o'r gweithwyr anundebol o'r cliwarel, ac y mae arnynt hefyd eisiau i bwyllgor c75 swyddogol gael gallu i ddweyd beth sydd yn .1 gwynion heb i ddim achwynion am y cyfryw ddy- fod oddiwrth y dynion eu hunain. Yn fyr, mae ar y dynion eisiau ymostyngiad diamodol ar ran Arglwydd Penrhyn. Mae yr honiad fod y dynion yn streicio am yr hawl i gyfuno, nid yn unig yn anwireddus, ond y mae wedi ei brofi yn anwiredd. Mae y celwydd, modd bynag, yn un angenrheid- iol, gan fod brwydr am yr hawl i gyfuno yn cael ei ddeall gan undebwyr crefftwrol, ac yr oedd yn angenrheidiol sicrhau cefnogaeth a cliynorthwy undebwyr crefftwrol yn y streic hon, ac felly caf- odd y celwydd ei ddweyd a'i ail adrodd yn ddydd- iol gyda hyfdra digywilydd. Mae y dynion sydd ar streic eisoes wedi ymgyfuno mewn undeb, ac mae y streic, ar un tu, yn erbyn presenoldeb an- undebwyr yn union fel ag y mae, ar y tu arall, yn streic er gosod i fyny yn y chwarel bwyllgor llywodraethol yn lie y trefniadau a'r perthynasau unigol rhwng meistr a gweithiwr a fodolent yno. Tr aches wneir yn erbyn Arglwydd Penrhyn ydyw ei fod yn gwrthod gosod y materion mewn dadl o flaen y Invrdd Masnach. Dywed ei arglwydd- iaeth nad oes dim i'w osod o'i flaen, a'i reswm dros ddweyd hyn yw fod y dynion vn gwneud y ddau hawliad a osodasom gerbron, ac nad ydynt am eu rhoddi i fyny. Mae ei arglwyddiaeth yn gwrth- sefyll y ddau hawliad hyn, ac ni ildia efe hwynt naill ai i'r dynion nac i'r Bwrdd Masnach chwaith, nac i neb arall pwy bynag, am ei fod yn credu y byddai eu caniatau yn ollwng rlieolaeth ei fusnes i bwyll,oi, ta fedd gyfalaf nac elw (profits) i'w colli. Y mae y oobi hyny hefyd ydynt yn cymeryd ar- nynt gredu nad yw yr ymrafael rhwng Arglwydd Penrhyn a'i gynweithwyr ddim o ganlyniad pwys- ig, ac fod yr holl anghydfod yn anghydfod yn nghylch geiriau. Nid dyma ein barn ni, ac ni fu- om erioed o'r fam hono. Fe fyddai yn ddweyd ychydig iawn yn wir am ddoethineb y dynion neu Arglwydd Penrhyn pe buasai yn wir nad oedd y streic hon ond dros ffurf o eiriau yn unig, ac na fyddai o bwys gwirioneddol pa un wnai y gweith- wyr neu y meistr roddi i mewn ai peidio. Dadl- eua Arglwydd Penrhyn fod ganddo hawl i lywodr- aethu ei: fusnes ei hun yn ei ffordd ei hun, a'i bod yn ymarferol anmliosibl cario busnes yn mlaen yn llwyddianus, yr hwn sy'n cael ei managio gan rai nad oes ganddynt ddim byd i'w golli pe bai iddo ffe.e,lu-na diiii i'w enill os mai llwvddo a wna. Yn Nhy y Cyffredin, yr wythnos ddiweddaf, ni ddy- wedwyd un gair yn nghylch gorfodi Arglwydd Pei-irliy-n i dderbyn telerau v dynion, nac yn nghylch ei ddifeddianu oni bydd iddo roddi i mewn. Nid yw y newyddiadur Llundeinig ffol sydd wedi bod yn cyndyn gamddarlunio yr vm- drechfa anhyfryd hon bob dydd er pan ddechreu- odd yn dweyd yn awr fod yr amser wedi dyfod i'r wlad a'r ddeddfwrfa i wneud eu meddwl i fyny gyda golwg ar pa beth sydd i'w wneuthur gydag Arglwydd Penrhyn." Nid yw y "Daily Chron- icle" yn parhau i hawlio, "er mwyn y wlad, y d^a\r8^yydd Penrhyn yn sicr gael ei ddifedd- ianu." O, nac ydyw: y mae hyd yn nod y "Chronicle" wedi sylweddoli nas gellir stripio pob dyn o';i feddianau cyfreithlon nad yw'n barod i ildio yn union yr hyn ddigwyddai ei weithwyr ei hawlio oddiarno. Mae yr anghydwelediad hwn wedi parhau un mis ar ddeg ac yn awr mae yn berffaith glir, os na ddyry y meistr delcmu eraill ac os na (-Iclerbvnitr dynion y telerau presenol, nas gcllir gwneud dim o gwbl ac v I)ydd raid cadw y chwarel yn segur hyd nes i'r holl amgylchiadau gyfnewid. Nid ydym yn gwneuthur un' apel at Arglwydd Penrhvn nac at ei srynweithwvr. Mae vr achos yn syml ddigon cvhyd ag na ddyrysir ef gan ynfydrwydd anmliosibl yn nghylch difeddianu ac yn ngllylcli (tiddymu contracts cyfreithiol. prydles- au, a gwerthiadau mown trefn i orfodi meistr ag sydd wedi dangos o'r cychwyn ei fod yn trwyadl ddeall ei fusnes ac yn benderfynol o beidio cym- eiyd ei fwli-o i fabwysiadu unrhyw gwrs o weith- rediad neu gymeiyd ei orfodi gan oin colled ar- ianol i wneud yr hyn ay-styria yn annoeth ac an- fuddiol. Ers cryn amser y mae llawer iawn o ddyddordeb cyhoeddus wedi ei arddangos yn ang- liydfod Chwarel y Penrlryn ond y mae cwestivn- au eraill wedi llvncu i fyny y sylw eyhooddus, a bydd i'r chwarelwyr, ydynt yn graddol wario eu crnilion gofaltis, gael eu gadaei yn y diwedd i newynu. Am arweinwyr y dvnion, nid ydynt hwy yn dioddefdim nid ydyw hyrwyddwvr a chyfarwyddwyr yr anghydfod crefftwrol mawy hwn yn dioddef dim o gwl)l. Mewn ystyr, nid yvt Arglwydd Penrhyn chwaith yn dioddef dim. Yr unig ddioddefwyr ydyw y dynion a'u teuluoedd, y rhai ydynt yn cyflym beidio bod o ddyddordeb i'r rhai hyny, fel yr Atheniaid, sydd bob amser yn edrych am rywbeth newvdd. Nid yw ein dydderdeb niftau yn yr anghydfod mor finiog yn awr ag ar y cychwyn, oherwydd yr ydym yn can- fod fod y fnvxdr a ymleddir yn ciiwarei Arglwydd Penrhyn we(ti cael ei hyota/rferol adael gan y rhai a.'i cyehwynodd gyntaf. Nid golyeru yr ydyw, fod y dynicrn wedi eu euro, neu fod yr achos, ar wahan i'r dynion, wedi ei golli. Y ewbl a olygwn ni yw, fed v botlvl hyny oeddynt wedi meddwl am Argl- wydd Penrhyn fel meistr mawr y gellid ei drechu mewn gornest o fath neillduol, wedi cael allan nas gellir ei drechu, ac y maent yn ymarferol wedi cilio o'r ymgiprys, serch fod yr yxndivchfa yn par- hau i fyned yn mlaen hebddyut yn union megis ag y cychwjnodd hebddynt. Mor belied ag mae a fyiic 'r cyhoedd cyffredinol, nid yw yn awr yn fater o wa-hanaaeth pa un a derfynir y streic yr wythnos IWll riieu ytito a barheir hi am flwyddyn arall; ond roor diell ag mae a fyno'r gweitlnvyr L'U teuluoedd, y mae yn fater o'r pwysigrwydd mwyaf. Y mae ynddo fwy "at stake" i'r gweithwyr nag am- ser pariiad y ,stre:^ Am bob mis y parhao y streic y I mae -nob iiitth o golled yn cael ei acbosi trwy iddirywiad gw-erth "fixed capital," ac iiiie y •"chances" yn eyny&Ju y gall perehenog y cliwarel lf«d yn anewyllys<iari'w chychwyn eto, gan y gwei y gall gael ei ildwyn. wyneb yn wyneb, unrhyw foment, ag anghydfod arall o'r un natur a chael ei ddrc'ostwng unwaith yn. rhagor i'r un math o gam- ddiiaiuniadau gwarthus. Y mae i'w obeithio fod y rhan ieuengaf <&'r giveithwyr, gan nivryaf o Ismiyiijc, wudi cael jjjyaifili mewn parthau eraill o'r wJad, Wrth gwrs. iii(I ia y dynion ieuengaf un :Linmr y syrth min a pirvrysau trymaf streic o'r fath h<i&. Y bobl camJl oed a'r hen ddwylaw gaiif eu gwa4,ru fwya.f yn eu fc.amgjdchiadau—ac a barhant i deimlo yr ysigfa yn mhell wedi i'r helynt ddiflanu ffr meddwl cyhoeddtss. Yr hyn fuasem ni, os yn bosibl, yn ei ar gynghorwyr lleol y dynion ydyw fod dyddordeb cenedlaetliol1 yn y streic yn cyflym ddiffodd. ymaith, tra mae dioddefaint y bobl yn myned ar gynydd a'u gob- eithion o gael myned yn ol i'r chwarel byth eto yn lkihau o gyma.int ag fod y fcebygolrwydd yn llei- hau y bydd i'r chwarel gael ei hail agor etc yn nhymhor gweithio y genhedlaeth brm-nol o lafur- wyr. Rhan ydoedd araeth Mr W. Jones o bcr- uormiad ansylweddol (unreal performance) nad yw yn ein twyllo ni tut na ddylai uwyllo eymaint ag un bod dynol y tualjan i wallgofdy. Os yw yr ymdrechfii hon i fod yn ymdrech hyd at "exhaus- tion," pwy sydd dcbvcaf o gael ei "exhautio 1" Ond piiham y dylai fod yn yjndrechfa hyd haustion ?" Yn sicr bydd i'r gweithwyr yn y di- wedd ganfod eu bod yn cael eu defnyddio fel cyf- rifwyr mewn "game" nad ydynt hwy eu hunain yn ei chwareu, ond mai gyda hwynt-hwy eu hunain y chwareuir er eu colled a'u niwed.

Symudiad y Parch B. Thomas,…

------+----_.--Marwolaeth…

-------------ICyflafan Enbyd…

ryffryn Pantile a'r Amgylchosdd.

Advertising

Cyflwyniad Tysteb i'r Parch…

--------Pregethau a Fhregethwyr.

Athrofa Prifvsgcl Cytniu,…

----------2 Cynghcr Plwvf…

Family Notices

Advertising