Gwalia

TE PER-A IOD MAilAWATTfiE IE PEEAIDD MAZAWalTEE P V, it AIDD W A i TiiE 'jE PER A IDD M A Z A W A1 TEE TE PtiP.AIDD MAZAWATLEE Yw lei ollo^sidd< y Uasaa b

Cymdeithasau Esgobaeth Bangor. Y CYFARFODYDD BLYNYDDOL. Cynhaliwyd cyfarfodydd cyhoeddus blynyddol y cymdeithasau hyn, ddydd Mercher, yn Yetafell y Siapter, Prifeglwys Bangor—y Deon yn llyw- yddu yn absenoldeb anocheladwy yr Esgob oher- wydd afiechyd. Yr oedd ei Lrglwvddiaetli yn gwella yn ei iechyd, ond bu i'w feddyg Llundeinig orchymyix iddo barhau i orphwys oddiwrth waith am beth amser yn mhellach. Ar gynygiad yr Arciiddiacon Pryce, yn cael ei eilio gan yr Archddiacon Thomas Williams, pas- nvyd y penderfyniad canlynol yn nghyfarfod y cymdeithasau ddydd Mawrth —" Eu bod yn gofyn i'r Parch D. J. Lewis, ysgrifenydd mygedol y Bwrdd Addysg, ddatgan i'r Esgob y cydymdeim- la-d dwfn a goleddai yr holl bwyllgorau gydag ef yn ei afiechyd, a'u gobaith difrifol a dilfuant y byddai i Dduw yn ei ddaioni ei adfer yn fuan i'w gynefxiiol nerth ac iecliyd." YR R.S.P.C.K. Y Parch Pierce Jones,rheithor Aber, a gyflwyn- odd adroddiad y gangen esgobaethol o'r R.S.P. C.K., yn mha un y dywedid fod y pwyllgor, er yn gofidio fod busnes a drafodwyd yn ystod y flwyddyn ddiweddaf wedi lleihau ac fod y casgl- iadau plwyfol wedi byehanu-oll oherwydd dir- wasgiad cyffredinol mewn masnach-eto yn teim- lo yn ddiolchgar iddynt fod yn alluog i dalu pob gofynion, cwblhau eu holl ymrwymiadau, a'u bod mewn sefyllfa i argymliell rhodd o 50p i'r fam gymdeithas. Cyfrenid y casgliadau plwyfol gan oddeutu pedwar ugain o eglwysi neu dairarddeg- a-thriugain o fywoliaethan. (ivda'r gweddill yn yr ariandy, ac yn gorphwys s.r barliad o gefnog- aeth y 73 phvyfydd hyn a hyderu y byddai i fwy o blwyfydd gynorthwyo y gymdeithas, gallai v pwyllgor :yn ddyogel anturio dechreu gwaith blwyddyn arall gyda phob ymddiried. Yr oedd y "branch depot.s," gydag uithriad neu ddau, yn parhau i gario yn mlaen waith y gymdeithas yn foddhaol. Y pwyllgor a hysbysodd fod y canlynol wedi eu dewis am etholiad fel aelodau taxiysgrifxol o'r fam gymdeithas Y Muwriad W. E. Sackville West, Mr J. Lloyd Griffith, Caergybi; Mr Hum- phrey Parry, Conwy; Mr B. T. Ellis, Pwllheli; Parch R. Jones, Bettwsycoed; Parch G. W. Griffith, Gaerwen a Miss Kettlewell, Llanfair- fechan. Pan y cofid nad oedd blwyddyn yn pasio heb i Esgobiteth Bangor dderbyn cvnorthwy yn y ffordd o lyfrau, rhoddion arianol at adeiladu, ac felly yn mlaen, yr oedd yn rhaid cyfaddef nad oedd y gefnogaeth a estynid i'r fam gymdeithas ond eiddil iawn. Yr oedd un engraifft yn ddigon i ddangos hawl y gymdeithas ar yr esgobaeth, sef y rhodd ardderchog o 1000p wnaed dair blynedd yn ol tuagat Training College Gogledd Cymru. Nid oedd wedi derbyn yn ol ddim nmy na rhyw ddau neu dri o gasgliadau pur fychain, ychydig danysgrifiadau, a'r fath rodd o'u dwylaw hwy eu hunain ag yr oeddynt yn 11.1)1 i'w gyfranu. Y flwyddyn itesaf byddai y gymdeithas hon yn dath- lu ei dau ganfed pen blwydd. Pan y cadwai ei jiwbili diweddaf yn 1849 bu i'r tanysgrifiadau yn unig gyrhaedd 15,368p y flwyddyn hon ni chyr- haeddent fwy na 12,430p-ngcs i 3000p y flwydd- yn yn llai o'r ffynhonell hon yn unig. Wrth der- fynu gosodii y gymdeithas bwysigrwydd ar ym- drech wneid i gynyddu y tanysgrifiadau erbyn y flwyddyn nesaf. Ar gynygiad Archddiacon Williams, yn cael ei eilio gan y Parch W. Edwards, Bangor, cafodd yr adroddiad ei fabwysiadu. Yn enw Mr Thomas Prichard, Llwydiarth Es- gob, y Parch R. H. Williams, Llanfaethlu, a gyn- ygiodd y penderfyniadau ganlyn: -(a) Fod i'r! ysgrifenydd apeiio at glerigwr bob plwyf lIe y mae depot" i ofyn a ydyw efe yn cymeradwyo y "depot, ac a fydd efe yn atebol am bob arian dy- ledus oddiwrth y "depot;" ac (b) na byddo i un depot" gael ei hagor na'r un gael caniatad i bar- hau yn mlaen heb y cyfryw gydsyniad a sicrwydd mewn ysgrifen. Wedi peth siarad, cariwyd y penderfyniad cyn- taf nem. con. cafodd yr ail benderfyniad hefyd ei gario, gyda'r ychwanegiad ato o'r geiriau ar ran y periglor neu, os byddai idclo ef wrthod y cyfrifoldeb, rlyny berson cyfrifol arall, y cyfryw ag y byddai i'r pwyllgor neu beriglor y plwyf ei gymeraawyo." Cafodd y pwyllgor ei ail ethol, gyda'r ychwaneg- iad o enwau y Parch John Rowlands, Aberdyfi, a Mr R. Owen, Dyffryn. Gadawyd allan enw Mr E. S. Wayne, Aberartro, gan ei fod wedi yma-dael o'r esgobaeth. Pasiwyd pleidlais o ddiolchgarwch i archwilwyr cyfrifon y gymdeithas—Canon E. W illi;xms a'r Parch W. Edwards. CYMDEITHAS Y TRAETHODAU. Y Parch G. W. Griffith (Gaerwen) a gyflwynodd .,i.droddiaki blynyddol y gymdeithas ucliod, yr hwn a fynegai fod v gymdeithas wedi bod yn cario ei 1 gwaith yn mlaen yn ystod y flwyddyn ddiweddaf yn ddistr.w a didranigwydd. Nid oedd gwerth- "iant y llyfrau wedi bod gymaint ag mewn rhai blynyddoedd blaenorol, a hyny i raddau ar gyidf y dirwasgiad a fodolai mewn ardal boblog. Yr oedd caiii-itad w'edi ei roddi i osod cyfieithiadau o lyfrau Seisnig adnabyddus ar silffoedd y gym- deithas. Daxfu i bwvllgor unedig o'r S.P.C.K. a Chymdeithas y Traethodau ddcthol nifer o dracts i'w dosbarthu yn rhad, a phwysn y pwyllgor ar v elerigwyr y ddyledswydd o dd\vy: y rhai hyn ac -erail o lyfrau y gymdeithas i sylw eu plwyfolion. Mabwysiadwyd yr adroddiad, ac ychwar.egwyd at y pwyllgor enwau y Parclm. P. Jones (Llan- ddona), R. Evans (Niwbwrch), a J. W. Roberts (Caerhun). CYMDEITHAS AMDDIFFYN YR EGLWYS. Cyflwvnwyd adroddiad y gymdeithas hon gan e.i hysgiifenydd (PaVc-h E. Hughes, Abermaw). Pwyntiai yr adrouttiad allan fod gwaith amddi- iiyiiol y gymdeithas yn 1897, ar derfyn y 25ain mlynedd o'i bodolaeth, a siarad yn gyffredinol, wedi bod yn. fwy o nodwedd ymgynghoriadol mewn pwyllgorau nag o ddull amddiifynol roe addysgiadol oduiar lwvfanau cyhoeddus. Cyfod- odd hyn yn benaf mewn canlyniad i'r golled an- adfera'dwy a galarus gafodd yr Eglwys yn xnarw- olaeth sydyn y diweddar Archesgob. Modd bvn- yr oedd arwyddion amlwg wedi eu rhoddi o elynlaetli dileihad gwrthwynebwyr yr Eglwys, yv hyn ddyki argyhoeddi Eglwyswyr o'r angenrheid- rwydd anhebgorol o gymeryd dvddordeb cyhoedd- us a.dnewyddol yn y gwaith o amddiffvn yr Eg- T-s. Rhoddwyd prawf digamsyniol o wrthwyn- ebiad gan adran o'r aelodau yn y Senedd, adran pur elyniaethus i'r Eglwys, y rhai sydd yn gwylio eu cyfli-usdra, i roddi dyrnod iddi, ac hyd yn nod i atal unrhyw ddiw^'dad o'r abuses a lionant fel rhesymau dros ei dinystrio. Yr oedd yn wexih cofio fod yr elyniaeth hon wedi ei sylfaenu i meld-, au rruiwr ar ofn nerth a safie yr Eglwys ac yr oedd y cwestiwn, gan hyny, yn cyfodi pa un a oedd Eglwyswyr yn gyffredinol yn actio yn ngwyneb y gwrtliwynebiad trefnedig hwn fel pe'n ineddu ymddiried mewn gwneud defnydd pellach o'r adnoddau a drydanodd i'w gelynion y gradd hwn o ofn. Byddai i ddifrawder ar ran Eglwys- wyr yn fuan beri i hyfdra vmosodol gymeryd lie yr ofn hwn, yr hyn alhii olygu distrywiad y gallu a ddelid gan yr Eglwys yn awr. Gwir amddiliyn- rryr yr Eglwys ydoedd y bobl, ac at y bobl yr oedd raid i gefuogwyr yr Eglwys fyned mewn trefn i gyfarfod eu gwrthwynebwyr gyda'r ymddiried a'r Di"wdfrydedd sy'n tarddu o argyhoeddiadau 1iosg- edig. Mynych y dywedid fod yr Eglwys a'r Ym- neillduwyr, mewn plwyfydd neillduoi, yn cyd- I w dynu an gilydd yn dda; ac, os gwnehii yr Eglwys rywbeth er ei hamddilfyniad, y byddai i'r Ymneill- duwyr dalu yn ol iddi ar lwyfan gwrthwynebol i mewn rliyw ffordd neu gilydd. Yr unig ateb i hyn oedd, Gadawer iddynt wneud hyny." Yr oedd yr Eglwys yn rhwym o enill yn uihob am- gyleluad o'r filth, ond byddai'n rhwym o golli os caniatai i syniadau cyfeiliornus fodoli o berthynas i'w hawliau. Yn ystod y sesiwn seneddol aeth htibio fe wnaed tri chynygiad mawr mewn penh- ynas i'r Eglwys, dau o honynt gyda'r amcan pea- darit o niweidio ei buddianau. Bu i'r penderfyn- iad ddygwyd yn mlaen yn Chwefror yn N;\fr dad- eefydlu a* da-dwaddoli yr Eglwyt yn Lloegr a Chymru gael ei* wiihod gan fwyafrif o 113. Ni fyddai yr Eglwys byth yn ddyogel hyd nes i'r holl ethoiwyr ddeall both ydoedd yr Eglwys, a pha ibeiii a fu drwy yr holl ganrifoedd. Elai yr ad- roddiad rhagddo i ddweyd ei fod yn deilwng o Bylw i'r lenyddiaeth fwyaf gwenwynig a gyhoedd- wyd erioc-d gan Gymdeithas Ryddhad Crefydd ymdclangos ystod y flwyddyn ddiweddaf. Er- ioed ni fu amser pan yr oedd mwy o alw gwirion- eddol am gefnog3,eth calonog a sylweddol y Wasg { Eglwy^ig Gymreig nag yn awr, ac mewn pwyllgor fe wneid ymdrech uniongyrchol i sierhau eefnog- ;veth helaethach i'r gangen hon o waith amddiffyn- \)1 Eglwysig nag a gafwyd yn ddiweddar. Cyf-, lwynai y pwyllgor eu diolchgarwch unol i holl ys- i grifenyddion y deoniaethau gwladol, ac hefyd dat- ganent eu dwfn ymdeimlad o golli gwasanaeth ael- od o'r pwyllgor trwy iarwolaeth, sef y Parch J. Bankes Price, rheithor Llandwrog. Cynygiwyd mabwysiadu yr adroddiad gan y Parch J. T. Jones (Llanfairisgaer). Eiliwyd hyny gan y Canon E. Williams, yr hwn a ddatganodd y I cl, gred y byddai i'r adroddiad helpu llawer at chwalu y syniadau ffals a fodolent yn nghylch yr Eglwys a chalonogi ei chefnogwyr, yn neillduol yn y plwyfydd gwledig, i wneud yr oil yn eu gallu er hyrwyddo'r gwaith o hunan-amddiffyniad. Sylwodd y Parch D. J. Lewis eu bod hwy, yn yr esgobaeth hono, wedi bod yn gweithio gyda'r fath "speed" uchel yn y mater o amddiffyniad Eglwysig yn ystod y chwarter canrif diweddaf fel nad oedd y difaterweh presenol ond naturiol; yr oedd hefyd yr ystyriaeth bellach eu bod yn cyn- orthwyo sefydliadau eraill oedd yn gwasgu mwy arnynt am help. Yr Archddiacon J. Pryce a bwyntiodd allan ddarfod i'r Parch Edward Hughes, yn y pwyllgor y diwrnod. cynt, ddangos yn glir fod anghenion Cymdeithas Amddiffyn yr Eglwys yn pwyso'n drwm iawn y flwyddyn hon, a chafodd penderfyn- iad ei basio yn deisyf ar i'r diaconiaid gwladol alw sylw y ruri-decanal chapters at v mater. Y Parch E. Hughes, mewn atebiad i gwestiwn, a ddywedodd fod pwyllgor wedi ei apwyntio eisoes i gasglu tystiolaeth i'w gosod o flaexx y Ddirprwy- aeth Freiniol ar Drethu. Hawliai y Parch W. Edwards (Bangor) fod cwestiwn y tretliu yn un pwysfawr iawn, ac v dylai'r elerigwyr gael eu hysgafnhau oddiwrthynt y flwyddyn hon (clywch, clywch). Yr oedd efe yn cael fod y trethi ar y clerigwyr wedi eu trymhau mewn canlyniad i basio Deddf v Trethiant Am- aethvddol, ac yr oedd pob math o drethi yn cael eu gosod arnynt. Anogai efe fod ymdrech yn cael ei wneud i ryddhau y elerigwyr eleni oddiwrth y baich roddwyd arnynt gan y ddeddf grybwyll- edig. Yr oedd yn waradwyddus i'r eithaf ar Lyw- odraetli Geidwadol ddarfod iddynt drin yr Eglwys yn y dull hwn (cyn: eradwyaeth). Credai efe y dylai Eglwyswyr ddweyd na roddent iddynt eu pleidleisiau oni chefnogent liwythau yr Eglwys a liuasai ef yn liotti gwybod yn mha le y buasai yr aciios i_-ei' ,wa<oi pe oai x r Jiglwys atal ei chetnog- aeth. Yna mabvrysiadwyd yr adrtxldiad. Talwyd d:- olchgarwch i'r ddau yssgrifenydd (Parchn. E. Hughes a D. Bankes Price, Llangelynin) pas- iwyd pleidlais o gydymueimlad hefyd a'r diweddaf I ar farwolaeth ei frawd. Dewiswyd pedwar o ael- odau newyddion ar y pwyllgor, sef y Parchn. Ro- berts (Caerhun), Rowlands (Aberdyfi), R. Jones (Lianddona), a Dr. Davies (Machynlleth). Y GYMDEITHAS ADEILADU. k- Y Parch D. Thomas a ddarllenodd adroddiad Cymdeitltas Adeiladu yr Esgobaeth. Dywedai yr adroddiad fod y flwyddyn ddiweddaf wedi gweled peth cynydd mewn adfer eglwysi ac adeil- adu rhai newyddion. Yr oedd eglwys blwyfol Llechcynfarwy, Mon, wedi bod dan adgyweiriad a gwellhant ar gost o 94p, tuagat yr hyn y rhoddes y pwyllgor y swm o 15p. Hefyd adferwyd eglwys blwyfol Heneglwys, ar ba un y gwariwyd 2o6p, ac at hyny rhoddodd y gymdeithas y swm o 25p. Yr oedd eglwys newydd Dewi Sant,yn Mhenmaen- mawr, wedi ei chwblhau ar draul o 3000p y fan lieiaf, a chyfranodd y pwyllgor lOOp tuagat y gron- fa adeiladu. Gofidiai y pwyllgor ganfod lleihad yn y casgliadau plwyfol am y flwyddyn ddiwedd- af, a gobeithient yn ddifruant y gwneid y difiyg i fyny a inwT- yn nghorph y iiivyddyn bresenol. Derbyniwyd yr adroddiad, ac ychwanegwyd y canlynol at y pwyllgor: -Parelt E. Hughes, Parch E. T. Watts, Milwriad R. ap Hugh Williams, Mr J. Roberts, Mr J. Grant (Llanidloes), a Syr John Conroy. CYMDEITHAS HELAETHIAD YR EGLWYS. Y Parch W. Edwards, Bangor, a gyflwynodd adroddiad y gymdeithas hon am y flwyddyn 1896, yr hwn a ddangosai fod sefyllfa y cyilidoedd, yn bl pob ymddangosiad, yn bobpeth ellid ei ddy- muno. Yr oedd y gweddill mawr yn ffafr y gym- deithas ar ddiwedd y flwyddyn yn ddyledus i werthiant gwerth 600p o consols, drwy yr hyn y sylweddolwyd y swm o 668p 19s, yr hyn a dalwyd i mewn i'r current account gan ysgutorion y di- weddar Esgob Campbell. Yr oedd y treuliau am y flwyddyn_yn fwy na'r derbyniadau o tua 120p uieu fwy. Yr oedd y cyfraxiiadau preifat gryn lawer yn llai y flwyddyn hon, oherwydd colli trwy farwolaeth rai cefnogwyr haelloziusi thrwy i eraill yn hwyrfrydig atal eu cyfraniadau. Nid rhaid oedd myned yn mhell am yr achos o hyny. Yr hyn oedd wedi effeithio yn'ddifrifol ar adnoddau y gymdeithas oedd y lleihad cyson yn ngwerth v degwm, prisiau isel parhaus cyxijTch amaethyddol, foaich cynyddol y tollau a'r trethi, yn nghyda'r galwadau vehwanegol am eefnogaeth i gvmdeith- asau newydd-ffurfiedig ac elusenau lleol. Kid oedd fawr o leihad yn y casgliadau plwyfol. Cych- ivyjiwyd y flwyddyn newydd gyda gweddill o tua 550p i grcdyd y gymdeithas, rhwymedigaethau yr Jion am y flwyddyn ddyfodol a amcangyfrifid yn 1115p. Cafodd yr adroddiad ei fabwysia.du ac, ar gyn- ygiad y Parch R. H. Williams, pasiwyd pleidlais o gydynideimlad a theulu y diweddar Dr. Watkin Roberts, yr hwn oedd gefnogydd ffyddlawn a hael i'r gymdeithas. Gwxxaethpwyd grant o 25p tuag- -it gael curad i Bentraeth. BV»TRDD ADDYSG YR ESGOBAETH. Darllemryd adroddiad blynyddol y Bwrdd hwn gan y Parch D. J. Lewis (Llanidan), yn mha. un y dJrwedid fod niter y plant a arholwyd yn y gwa- hanol ysgoiion Eglwysig, o'u eymliaru a chyfar- taledd ucliel y llynedd, wedi gwneud mwy ¡La dal eu tir. Cyfanswm yr ysgolion a arholwyd < edd 95, a nifer y plant presenol yn yr arholiad oedd 8580. O'r disgybl-athrawon a eisteddasan: am arholiad, yr oedd t-air rliali o bedair yn ferched ac os byddai i'r ymddangosiad presenoi gael ei sylweddoli, yr oedd perygl yn fuaii i'r disgybl- athrawon gwrywaidd ddiflanu o'r golwg yn llwyr (chwerthin). Gyda golwg ar yr arhcliadau gyn- haJiwyd yn y Coleg Hyfforddiadol, Bangor, yr oedd y canlyniadau yn parliau i gadw i fyny saile dda y coleg yn mhlith y cyffelyb sefydliadau. Ar ymweliad yr arolygyad efe a siaradodd yn ffafr- iol am y cynydd wneid gan yr efrydwyr, y rhai ymddangosent yn gwneud mwy mewn "tcchmcal work" na llawer o'r colegau era ill. Yr oedd y ddisgyblaeth hefyd yn rhagorol, ac yr oedd yn y He don drwyadl dda. Llongyfarchwyd y coleg ar ei waith yn caffael "model shool" newydd. Yn y dyfodol ni fyddai i'r coleg rvmeryd dim ond merched i mewn, ac yr oedd rhybudd i'r perwyl yma wedi ei anfon i benaethiaid ysgolion yr es- gobaeth. Fe ofynid y cwestiwn, paham yr oedd y coleg ar fin cael ei droi yn goleg hySorddi idol i ferched ? Y Parch W. Edwards (Bangor) a gyfeiriodd at erthygl a ymddangosodd yn "Guardian" Llun- dain, yn mlia un y dywedid fed nifer mawr o ddis- gybl-athrawon Eglwysig nas gallent gael eu der- byn i golegau hyfforddiadol yr Eglwys. a bod dis- gybl-athrawon Eglwysig a allasciu fod wedi cael eu dwyn i fyny mewn ysgolion byrddoi yn cael v flaenoriaeth yp,.y derbyniad i mewn. Dadleuai YT. erthygl mai y disgybl-athrawon goreu i'r ysgolion Ceixedlaethol yw y rhai a barotowyd mewn coleg- au eenediaethol. I Y Parch J. Fairchild (Prifathraw y Coleg Hyff- orddiadol), ar ol dweyd y cymerai ormod o amser i ogluro yn llavm y- rhesymau am y cyfnewidiad, <1: sylwodil mai nid peth wedi ei gario allan vn frys- iog ydoedd. 0 berthynas i'r erthygl grybwyll- edig, nid oedd yn gymhwysadwy at golegau hyff- orddiadol yn Ngogledd Cymru, ac efe a allai eu sierhau, er pan ddaeth i Gymru, na ddarfu iddo erioed wrthod derbyn disgybl-athrawon o ,;dv.-y .esgobaeth Gogledd Cymru os byddent liwy wedi pasio. Yr oedd efe wedi bod yn Gymro seloe er pan oedd yn Nghyre.ru, ac yr oedd wedi tynu i lav-'r y coleg yn y rliestr o bwrpas i allu derbyn pan oedd yn Nghyre.ru, ac yr oedd wedi tynu i y coleg yn y rliestr o bwrpas i allu derbyn Cymiy (elj'wch, clywch). Gyda golwg ar ddyfod- ol y coleg, yr oedd efe'n bersonol o bl&id cadw v 'sefydiiad yn hollol esgobietrol (diocesan). 'sefydiiad yn hollol esgobietrol (diocesan). Pasiwyd yr adroddi.id, a chyflwynwyd oleallavf- a ddiolchgarwch i'r ysgrifenydd. Fel y canlyn r safai'r disgybl-athrawon llwydd- ianus yn yr arholiad ymddengys enw yr aih- raw rhwng cromfachau, a safon y in«re- j iau ydyw 500: -1. Candidates: 1, lary Jones, Penmaehrio (Mr Hughes), 425; 2, Edith Hughes, Penm aenmawr (Mr PRr- ish\ 3B9. II. At the end of first year 1, Sarah E. Williams, Penmachno (Mr Hughes). 434; Ed. Williams, Llandegai (Mr Jackson), 409. III. At the end of second year 1, Maud Kent, Con- way (Miss Wheeler), 331 2, Mary Williams, Llan- fairfechan (Miss Owen), 313. IV. At the end of third year: 1, Mary Harrison, Rettwsyeoed (Miss Micliell), 438 2. Evelyn Povah, Carnarvon (Miss Parry), 336. In the Sunday School section 74 papers were forwarded to the examiners, who were as follows:—Old Testament. Rev. J. T. Jones; New Testament, Rev. D. R. Morgan; Church, j -=-=-== history and Catechism, Rev. J. Smith ancient British Church, Rev. Daniel R. Lewis. he fol- lowing, in order of merit, took prizes (the figureB being total marks gained): — Class A—Teachers—1, Yv". H. Bexxskin, Pwll- heli, 267; 2, Maiy Williams, Llandegai, 256 3, Henrietta Williams, Pwllheli, 253; 4, Henry Parry, Trawsfyixydd, 234 5, Morris Evans, ditto, 2o0 6, S. E. Williams, Llanfaelog, 225 7, E. S. Worrali, Upper Bangor, 221 8, Miss Shaw, Llan- dudno, 205 9, E. Williams, Trawsfynydd, 190; 10, Jano Evans, 8t. Helens, 146. Class B—Scholars over 16—1, R. E. Williams, Pwllheii, 230 2, Evan Jones, Trawsfynydd, 223 3, Martha Griffith, Portmadoc, 218 4, O. Glynne Pughe, Pwllheli, 210; 5, Maria Pritchard, Pwll- heli, 204; 6, Griffith Davies, St. Cross, 201; 7, Kate Davies, Trawsfynydd. 200 8, H. Hughes, Rt. Cross, 195 9, Lizzie Batterbee, Pwlllieli,190 10, Robert Griffith, Llandinorwic, 187; 11, J. Maud Worrali, Upper Bangor, and Helen Brown, ditto, 182; 13, Winifred Jones, Llandegai, 160 14, E. Williams Llandegai, and Maggie Hughes, St. Cross, 159; 16, W. R. Davies, Llandrvgarn, 139. Class B—Scholars under 16-1, Jeannie Wil- liams, Llandegai, 243; 2, Ina Jones, Llandegai, 231: 3, Katie Crowley, Upper Bangor, 225; 4, 3rah J. Ellis, St. Cross, 222 5, Bertie White, Pwllheli, and E. M. Benskin, ditto, 220 7, Elsie Maitland, Maentwrog, 218; 8, Gwladys Pughe, Upper Bangor, 216; 9, F. Wynne, Fnper Ban- gor, and Gwen M. Yfilliams, Maentwrog, 213; 11, Price G. Hughes, Pwllheli, and E. Thomas, Llan- trisant, 209; 13, Katie Jones, PwUheli, 203; 14, Maria Hovendon, Maentwrog, 199; 15, Edith Hughes, Upper Bangor, 198; 16. Lizzie K. Xeale, Pwllheli, and W. G. Williams, St. Cross. 195. The Welsh Church-Class A (above 20), maxi- mum marks 100—1, W. H. Benskin, Pwllheli, 50 2, Morris Evans, Trawsfynydd, 40 3, E. Williams, Trawsfynydd, 30. Class B (under 20): 1, Emily White, Pwllheli, and O. Glynne Pughe, ditto, 50; 3, Alfred Evans, Trawsfynydd, 30 4, Owen W. Hughes, Pwllheli, and Hugh Hughes, St. Cross, 20.

Eisteddfod Gfadeiriol Corwen. Dan amgylchiadau o'r mwyaf ffafriol, a phawb mewn eisteddfodol hwyl foreu Llun, Awst ail, fe agorwyd Gorsedd y Beirdd ar Betryal y Farchnad- fa, pryd yr arweiniwyd y gwahanol ddefion gan Rixuddfryn a Llifon. Darllenwyd y Weddi gan y Parch E. Jones Williams, Corwen. Cafwyd deth- olion ar y delyn gan Ap Eos y Berth, a dadganu gyda'r delyn gan Eos y Berth. Anerchwyd yr Orsedd gan Gwaenfab (Bala), Llifon, Eilir Aled, Ednant, Eos v Berth, Dewi Ffrnid, Maelfryn, Ceinydd, ac O. Caerwyn Ro- berts, a chyhoeddwyd yr eisteddfod nesaf gan Rhuddfryn. Am ddeg yn y boreu dechreuwyd cyfarfod cyn- taf yr eisteddfod dan lywyddiaeth Mr T. E. Ellis, A.S., ac arweiniad y medrus Llifon. Y peth cyntaf ydoedd detholiad ar y delyn o al- awon Cymreig gan Eos y Berth, ac yna aed yn mlaen yn y drefn a ganlyn — Gan fod y beirdd yn anniben yn dod i roddi an- erehiadau, anerchwyd hwy yn ddoniol gan Llifon. Yna cafwyd beirniadaeth ar yr hosanau gwaued- ig. Goreu, Miss Emma Evans, Glasfryn; ail, Mrs Jones, Talsarnau. Beirniadaeth Mr J. T. Rees, Mus. Bac., ar gyfansoddiad rhangan. Goreu, Mr Ll. Lloyd Evans, Machynlleth. Can yr eisteddfod, Y gan a gollwyd," gan Mr T. Maelor Thomas. Beirniadaeth Wateyn Wyn a Benv ar yr englyn, Gwg." Goreu, allan o 40, Meurig Cybi, Brym- bo. Gan fod gan y pwyllgor swm sylweddol mewn llaw er yr eisteddfodau blaenorol, penderfynwyd rhoddi lOp yn ysgoloriaeth i enethod o ysgolion dyddiol Dyffryn Edeyrnion. Mynegwyd canlyn- iad yr arholiad gan Mr J. Morgan Edwards, Aber- maw. Buddugol. gydag uchel gymeradwyaeth, Miss Kitty Davies, Bronyglyn, Cynwyd, Corwen. Beirniadaeth Mr Parry, Riverdale, ar gyfieithu i'r Gymraeg ddarn o waith Syr Lewis Moms. Goreu, "Abon," Cefn Mawr. Cystadleuaeth unawd mezzo-soprano. Goreu, Miss Alice Hughes, Birkenhead. Dadganiad gyda'r delyn gan An Eos y Berth. Beirniadaeth Berw a Watcyn Wyn ar y myfyr- draeth, "^tneladd." Goreu, Parch R. Abbey Williams. Bettwsycoed, a'r Parch H. Evans, Fflint. Prif draethawd, "Yr Eisteddfod Dalaethol fel moddion dadblygiad cell ac addysg gyffredinol y genedl." Yn ol beimiadaeth Proffeswr Edward Edwards, nid oedd neb o'r tri ymgeisydd yn t-eil- yngu y wobr. Dadganxi "Beth yw'r dvrfa ddisglaer hon" (Peter H. Lewis, Bangor), gan gorau plant. Tri yn ymgeisio. Goreu, Cor Dinbych, dan arwein- iad Mr David Hughes. Anerchiad gan y llywydd gvda'i hyawdledd ad- nabyddus. Wedi ilengyfarch Pwyllgor yr Eistedd- fod ar lwyddiant diail y sefvdliad, gwnaeth apel at deyrngarwyr Cymru ar iddynt adeiladu cofgol- ofn Y gwron dewr Glyndwr" erbyn y flwyddyn 1900, pum' canfed flwydd glodfawr waith dros Gymru. Cafwyd anerchiadau barddol i'r llywydd hynaws gan Eos y Berth, Llifon, a Mr H. Davies, Croes- oswallt. Cystadleuaeth unawd bass, Teyrn y dydd." Goreu, Mr Jacob Edwards, Rhosllanerchrugog. Beirniadaeth ar yr hir a thoddaid, "Y Clog- wyn." Neb yn teilyngu y wobr. Y brif gystadleuaeth gorawl (a) On the sea" pJendelssohn); (b) unrhyiv ddernyn o ddewisiad y cor. Gwübr 40p. Dau gor ddaeth yn mlaen, sef Llanfyllin a Cefn Mawr. Goreu, gyda chan- moliaeth uchel, eiddo Cefn Mawr, dan arweiniad Mr A. W. Hughes. Beirniadaeth ar chwe' penill wyth llinell, "Seren y gweithiwr." Goreu, X.Y.Z., ond nid atebodd. CYFARFOD Y PRYDNAWN. Llywydd wyd yn y prydnawn gan Mr D. Lloyd George, A.S., ac arweiniwyd eto gan Llifon, pryd yr aed yn mlaen yn y drefn a ganlyn Beiriiiadaetlx ar y cywydd, "Y goedwig." Goreu, Gwilym Ceiriog, Llangollen. Cystadleuaeth adrodd, "Cystudd ac amynedd Job." Goreu, Mrs Thomas Roberts, Gwreesam, a rhoddwyd ail wobr gan y llywyddion i Cefnydd, Cefn Mawr. Deuawd tenor a soprano, "Love Divine," Miss Alice Hughes a Mr T. Peters. Birkenhead. Yn awr caed anerchiad campus gan y llywydd, a chanodd Llifon iddo bwt i bwrpas fel ei arfer. Ail gystadleuaeth gorawl, Clod i ti ber fiwsig." Gwobr. 12p 12s. Ymgeisiodd dau gor. sef Tref- onen, Croesoswallt, a Cefn Mawr. Goreu, Cefn Mawr, o dan arweiniad Mr J. Wright. Yn awr caed dyddorol ddefod cadeirio'r bardd. Y testyn oedd pryddest ar Glanymor." Gwobr. 6p a chadair gwerth 4p 4s. Allan o 14 o ymgeis- wyr, enillwyd gan y Parch J. Jenkins (Gwili), Pontarddulais. Cafwyd anercliiadau gan Llifon, Rhuddfrvn, Meurig Cybi, Abon, Gwilym Ceiriog, Caerwyn Roberts, Eos y Berth, Ceinewyad, Dewn Ffraid, ac eraill. Canwyd can y cadeiriad yn swynol gan Mr Emlyn Davies, ac encoriwyd d, i'r hyn yn garedig yr atebodd mewn per nodau cerdd. Cystadleuaeth canu uj.-awd t<-nor. "0, f, hen Gymraeg." Goreu, Mr Edward Barlow. Llanel- wy. Dadganiad gyda'r delyn gan Eos y Berth. Cystadleuaeth nnawd soprano. Goreu, Miss Alice Hughes. Birkenhead. Beirniadaeth ar yr englynion i Ffydd, gob«.xt; a chariad." Goreu, Mr R. Jones (Meigant). Caer- cl narfon. Cystadleuaeth corau meibion. "Y pysgotwyr (MrJdwyn Price). Gwobr, lOp 10s. Ymgeisiodd dau gor, sef Llanfyllin a Rhos. Goreu. Cor Rlios. dan arweiniad Mr Wilfrid Jones. Cynygiwyd gan Llifon, ac eiliwyd gan Dr. Wal- ker, bleidlais o ddiolchgarwch i'r llywyddion am eu presenoldeb a'u gwasanaeth i'r eisteddfod. Y CYNGHERDD. Llywyddwyd y evngherdd gan yr Anrhyd. C. H. Wynn. Rug, ddeheunvydd adnabyddus. a chafwyd gwir whdd o fwyn gerddoriaeth. Cy- merwyd riiirt yn y gweitlirediadau gan y cor-ni buddugol, yn dadgeiniaid adnabyddus, Miss Gertrude Hughes. Miss Hannah Jones, Mr T. Maelor Thomas, Mr Emlyn Davies, Eos y Berth, Ap Eos y Berth, Seindorf Bros Carrog, etc. Gwnaeth pawb eu rhan yn rhagorol, ac yn ddiddadl y mae yr eisteddfod eleni yn coroni holl eistedd- fodau rhagorol Corwen. Aed rhagddi eto, a I llwvdded bytlx yw dymuniad calon v beirdd a llen- orion aiddgar fu yn dyfal weithio cyhyd i'w meith- rin a'i chadw mewn urddas a bri.

'—- Hsslioni Tenm Urddascl 7 Psnrhyn. (At y Golygydd.)- Mr Gol. Yn nghanol ysterm o ymosodiadau ajt- heg a chamarweimol. yn enwedig mewn p.rthynas a. cnysylltiad meistr a gweithiwr, y inae Arglwvdd an L Arglwy ddes y Penrhvn wedi ei ddioddef yn dawel vn stod yr iieg misoedd diweddaf nid ydvnt, er hvn-yu wedi anghofio y tlawd. y dianxddiiivn. ;dr gwael ei ierhyd-ie. cofier, heb unrbyw arddangosiad o awrdd gwybcm 1 ba enwad y perthynant na pha syn- iadau poiiticaidu a goleddant, iiac ychwaith" pa ran a> g.^Ttiorrint mew n perthyna^ i r anghydw^lsdiad di- friiol sydd rhyngom a'u diweddaf feistr. Yr v-yr ddi canfod gis cxmsor bdicX'li nad vvr o U3 dvt^n. traethu dim yn y newyddiaduron am y txyclrlneb hwn, yn enwedig os bydd tuedd yn yx- ysgrif i fod vn wa- hanol ei syniadau i'r gwexthwyr. Mae yn jmddang- g- os^foa yr arweinwyr wedi penderfynu troi'yn glust- ryadar ar bawb a phobpeth. ond gofynaf iddynt niewo. gwirionedd a dynu wedi rhoddi eu penau vn nghvd ain i:n awr i amcanu dyfalu pa un ai poblogaidd'ai ^mnoblogaidd fyddant ar ol dechreu gweithio (pa. bryd bjTiag fvrld hyny). (»s nad ydynt. cyhghorem hwvm yn ddifrifoi i wneud bvny. 0 ran y mao- yn edrych yn debyg iawn era bod yn d-aall eu sefvllfa. neu paham y maent cior ystyfmg yn erbyn Y ruget (ballot). Ond yr ydwyf wedi myned oddiwrthV pwne crs nxextj n. Ha.eIiom Arglwydd ac -^rgiwvddes v 1 enriyn oedd gen ym mewn goh^g. Yr vdym vn ey- AUHI at. c^ieulion claf sydd weiii derbyn carsdig- rwydd nexlluuol yr wythnos ddiweddaf, trwy gad y (yfleustra ar fantais neillduol o gael myned i'r Home. Hospita-i.. Rhyl, am rai wythnosau, er amcanu cuet adgj-fnertmad i'w hiachyd, a hynv ar draul a eliar- edigrwydd y teulu anwyl o'r Penrhyn. Yr ym yn dead fod yma amryw wedi c-a«l y traint hoii, ond ni chawsom ond enwau William John Parry, Gordoa- terraoe (mab Trebor Uechyd) William Davies, Lockup-street a Jacob donee-, 'xerlnn. Peth arall teilwng o -sylw yw fod yr hen wekhwyr 65ain oed yn derbyn lp yn fisol gan eu diweddar feistr. a chlvwsoia un o lionynt- yn Avoyd pe bunsyi yn gweithio o dan uiiXijj w gwmrd na chawsai y fath beth. a bendith fa ar ei ben, medda; CHWARELWR.

Y Lladrad Pen-fordd yn Sir F:!ü¡.t. Y CYHUDDEDIG 0 FLAEX YR YNADOlf: EI DRADDODI I SEFYLL EI BRAWF. 0 flaen ynaden Treffynon, dydd Mercher, dygwyd Frank William Spriggs, Forcst Gate, ^/lundain, eilwaith gerbron ar y eyhuddind o ym- osod ar ac yspeilio boneddiges ieuancr Miss Anrdfr- Hughes, merch Mr Roger Hughes, fferyllydi, Rhuddlan, ar y 13eg o Orphenaf, tn yn olwyn- farcliogaeth o Rhuddlan i Gaerwys. rhwng Llaa- elwy a TJireffynoii. Cymerid dvddordeb mawr iawn yn yr achos, canys yr oedd y llvs yn orlawn o bobl. Yr oedd yr erlynes. merch ieuanc deg. yr olwg, yn hynod nerfus. Safai y carcharor ya y doc gyda golwg hoenus a dihidio, a holai y tystion yn lied faith, gan fynych chwerthin ac ysmalio gyda hwynt. Miss Hughes a ddywedodd ei bod yn marc hog ei bicycle ychvdig bellder tuhwnt i'r Travellers' Inn, ar ffordd Treffynon ond. tra y safodd hi i gael diod mewn ty ar ochr y ffordd, bu i r carcit- aror ei phasio ar genyl. Ar ol pa.<-il> bu i'r carch- I aror i'w ;didgwyl hi. "Gofynodd iddi" Y I ffordd i Dreffynon. vr hon a ddaixirosodd hithaa. Yr oedd hi ar y pryd yn cerdded i fyny yr ant gvda'i machine. Y carcharor a gerhlodd ati. chan afael am ei gwasg tynodd hi i ochr y ffordd I gan geisio gwneud ymoeodiad arni. Cylymodd ei breichiau wrth ei lxochr a gwu^odd ei gadack poeed i'w genau. Stryglodd y tyst yn ei erbyn nes cael ei dwylaw'n rhydd. EilwaiMi ceiriodd y carcharor wneud yn anweddus a hi. ac wedi methn darfu iddo ei haner dagu. Yna, gyda'i law chwith, tarawodd hi amryw weithiau ar ei gwyiieb gyda nerth creulon, gan dduo ei gwyneb a'i llygaid a pheri i'w thrwyn wacdu. Wedi hyny d'ragiodd oddiar ei bys fodrwy aur ac ynddi Lump o dia- monds, tynodd y freichled aur odcliam ei gar- ddwm ail neidiodd ar gefn ei geffyl. a ch&rlant- odd ymaith i gyfeiriad Rhyl. Gwnaethpwyd pwynt cryf o'r dyatiolaeth o "adnabyddiaeth" o'r carcharor, gan ei fod ef yn gosod "alibi (sef ei fod yn absenol yn Llundain ar y pryd) i fyny fel amddiffyniad. Gahn-d nifer o dystion yn miaen, y rhai a aefck- ant ar eu llw, heb y petrusder lieiaf, eu bod yn oowaen y earcharor. Yr oedd y dystiolaeth ir pcrwyI ddarfod i'r carcharor. ar yr lleg cynfisoi, J logi ceffyl yn y Queen's Mews a iL,reliogaetli jjm- aith. Adwaenwyd ef gan landlady y Smithy- Arms. Rhuallt; hefyd gan berchenog j Trayfii- lers' Inn, a chan wraig a drig yn agos i'r lie y cyinerodd yr ymosodiad Ie, He'b'aw hyny I.u I gyriedydd, yr ostler, ar ciero adnabod y carch- aror. Rhoddes yr heddgeidwaid dystiolaeth o adou- hyddiad y carcharor yn Rhyl. Rhoddodd v ¡ Rhingyll Davis dystiolaeth parihed cymeryd y carcharor i fyny yn nliy ei rieni yn Forest Gate, Liundain. Dywedodd y carcharor wrtno ef (y swyddog) iddo fod yn barman yn y Three Crown, Upper Edmundson, hyd nes" cafodd ei symui i'r Holywell Tavern, Shoreditch, ar T lOfed o Chr- phenaf dychwelodd am ei gySog ar AT lleg, as. 'f ar ol hynv arhosodd gartref." Ar y 13eg efe -n. aeth i orsaf Whitford. Y swyddog a bwvntiodd allan rnai cyd-ddigwyddiad hynod oe«'d iddo fud yn yr HolyweU Tavern ar yr lleg ac yn ngorsaf hitford ar y 12fed, gan fod y ddau le hyn yn agos i'r man y cymerodd yr ymoeodiad le. Y carcharor a alwodd ei fam, vr ii 'I a roddoid dystiolaeth i'r perwyl fod y carcharor Tn ei gat- tref yn Godwin-road, Forc-.st Gate, Llundain," fir- lOfed (nos Wener) hyd nos Fawrth, y 13eg, ate hyd nes daliwyd ef na fu oddnanref am ehH:' atcr gilydd. Traddodwyd y carcharor i riefyu ei brawf, a gwrthodwyd ei oilwng alian dan feichiafon. — "MM!"

Genedigaethco, Priodasau.K a Marwolaetbau. T,.4.J .z.. I GEKE: IGAETHAU. a ones Awst 3, yn 100. Xeedhana-roud, prioi Morgan Jones, ar ftrch. Owens- Gorphenaf 30, yn 13, Marion Grove, Bir- kenhead, priod W. D. Owen, ar fab. Lloyd—Gorphenaf 25, yn y Metropolitan Bank". Llanduinw. priod "v. B. LloyA. ar fercix. Vv illiams —Gorplienaf Slain, pried Mr A. J. VJii- iams, Bee Hive, Llangefni, ai* fercii. PRI&DAS\U. Evans—^Nforgan—Awst 4, yn Twrjuyn, Fancssr Uchaf, Banger, gan y i arch Thomas Roberts*. ]-(ethesda, yn cae) ei gynorthwyo gan y Parch R- H. Morgan, M.A. brav.d y briodfcrch, .To. Rhys Evan»>, M.A., ysgol-feistr vsg>d Ganolraddk»|, I'ortbmadog, :og J-leanor P,.A., merch y diweddar Parch Edward Morgan. FyfTryn. Francis-Staniforth Gorpheni\f JH, yn Eglwys loan, Canton, Caerdydd, gaa y Parch .-ama^ John, mab Mr VV. Francis, i, Gold-street Eoafla/ Caerdydd, a Gertrude, merch ieaengaf Mr W. Stay iforth, 31, Cantor. Caerdj-dd. Wyait—Bogers—Awst g, yn Eglwys ■ Breshyt-erai^l Windsor-place, Caerdydd, gran y Pa^ch T "P n Wat-ters. M.A.. William A., mab hynafMr [ Wyatt, Caerdydd, a ;ry:mcrch ieucitgJSf" ) Mr H. itogers. Staiths Master, Bute cJucks. MA!■ YVi .L AETH AU. Anderson -Awst laf. yn ei jd.reswylfed, y Oxs sHouse, Llangefni, wedi byr o:d iioenus grst.«^i, Ellen. amTyl briod Mr R. Anderson, yn ei 3 inlwyrdd oed. Asbi' v—GoT|ihenaf SI, Alice Louisa, priod .c'ldben !>.]{. Ashley. Gjfiiy, Llanrwst, G«giSi CE ru yn o," mlwyåd oed. Iatauce. Gorphenaf SI. yn Cymmereial Hotel,, lieharris, Klizabeth Mary, an wyl brio .jr D. fi. ] siance, yn -J j mlwv 'd oe. rarr 1) h ngf 31, William Parry, cryd, 2^ Drum-street, P-angor, yn mlwv oe c s-A -,rKt 1, ar 01 cys Uä byr, yn 1, F, t err ace, Cacr,.y.1J. Jennie, UiwJl brL MrTbomiw. I Williarcs Íiees. Jones Gorphenaf 2, yn C, Louisa-street, cnry ju son, pient-yn Thomas a Margaret J,;nes, ya,. chwe mis oe ?arry-Awf:t 2, yn Harrog-ate, ITug-h Pair,, reniart; Bettws, Absrgele, yn 7" mlwy cl oe Widianis Gorphenaf 27, ar ol Iiir nych "o ) I; Black Bridgs, Caergybi, i'r Evaa Williams, yn :ï2 nxlwy ;i.> oe Griffith—Gorphenaf 2S, yn I':i Foundry-street, 12lack P.ri gp Caergybi, Mr HUgJt Owen Griftitn, yn If d oe '— -1,-

TE PERAIDD MAZA-tVATi G TE PEEAlDD H-hZ W\TT- E TE PERAIDD AS VTATTV. h, TE PBHATOD 'sl&Z TE PERAIDD MiZAW 'aTTEA' Gfilwcb ei actaood o-JCinrtfc ti by fry 4