Y Clorianydd

Betio yn Nghaer: Dirwyo Trwm. Dydd Gwener, gerbron y Maer a maino 1: wn, gwysiwyd ugain o ddynion a gadwent dai betio yn y ddinas. Yn mysg y tystion yr oedd cudd- swyddog o Lerpwl a ddaethai i Gaer i Yylio y tai a'r hwn a aethai iddynt droion mewn d:lb(L llafurwr, ac av roes arian i fetio- Gosodwyd y dirwyon oanlvncxl: J. P. Halll, 50p a'r costau; G. Gregg-, W. F. Roberts, J. T. Ball. J. Mitchell, a J. T- Hall, 35p a'r coetau yr un; Mrs Taylor a Frank Lamb, 30p a'r costau yr un; S. Challinor, Isaac Roberts, a S. Shore, lOp a'r costau; J. Woodward, 5p a'r oostau.

Llinellau a yegrifenwyd ar briodas Mr J. Jones, 9 Llwyn Onm, a Miss Thomas, Aberystwyth. (Alaw Llwyn Onn). Attolwg, Ce rid won, paham mae baneri Yn britho clcgwyni a bryniau ein gwlad; Sir Fon a Chaernarfon sydd heddyw'n cystadlu Am gael anrhydeddu eu dyn mewn mawrhad; A'r ooedydd yn mlharciau Llwyn Onn yn chwibanu Y gerdd bxiodasol vn swynoI eu si; A'u dail fel eryrod, neu feirch yn clvlamu I enill y deisen briodas a'i bri. Ti dduwiesi yr Awen nac oeda fynegi Dy stori yn gyson am arwa- Llwyn Onn; Yn ateb dywedi, "Mae heddyw'11 priodi Miss Thomas hoffusol sy'n briod i John!" PIarv\7dda;mcr i'r ddeuddyn medd bonedd agwerin, Hir oes o gysuron a. hinon ddiloes; A dalied y cwlwm, tynihaed y sel gyfrin, A bendith y Nefoedd ddilyno eu hoes. Gadawodd g'aeth amaethu,—rhoes heibio Ryw sobor hunanu; Sydyn daeth o'r caeth, wr ett Yn berchen gwraig i'w barchu- Hydref 26, 1909. GLANVOR.

Gwr dyddorol i ni'r Cymry ydyw Mr Al- fred Perceval Graves, sy'n traddodi tair dar- lith ar "Gerddoriaeth Ynys Manaw," yn Ler- pwl, yr wythnos lion, tan nawdd y Gorphor- aeth. Efe'n fab Esgob Protestanaidd Lime- rick, yn awdwr "Father O'Flynn," a llu o delynegion Gwyddelig eraill, ac wedi meistr- oli'r Gy-nraeg cystal nes gallu troi ceinion D. ab C vilym, Ceiriog, Eifion Wyn, ac er- aill i Saesneg, heb golli ond y nesaf peth i ddim o sawr a swyn y gwreiddiol. Ar hyn o bryd, y mae efe a Syr Marchant Williams yn darpar "Anthology" o farddoniaeth Gym- raeg gogyfer ag ysgolion Cymru,—Syr Mar- chant yn dethol y darnau, a Graves yn eu troi i'r Saesneg. Y mae'r cyfieithwr yn byw yn Llundain y gauaf, ac yn Harlech, gwlad y Bardd Cwsg, yr haf. Dywedir fod Mr Sam Jenkins, yr hwn a gymerodd ran flaenllaw yn y diwygiad, yn debyg o dalu ymweliad a'r drefedigaeth Gym- reig yn Mhatagonia, yn gynar y flwyddyn nesaf.

DYN "GWYRTH A BYWYD YNDDI YDYW DYN" Dyffl sydd ddelw y Goruchaf a'r ardderchooaf o 1 holl weithreckedd. Y mae j-n wahandl i ooh creadur 'arall yn ei ffurf allanol, ac yn ei aiiu- cedd mewnol. Y mae ei agwedd a.'i ffurf yn ci py'hoeddi yn argiwydd y greadigaeth; y mae «ei gorp'h yn syfch, fel nad oes ond rhan fechain o hono yn cyffwrdd a'r ddaear, y mae arwyddlon o urddas ac awdurdod yn argraphedig ar ei wynieb- pryd. Y mae efe yn fod meddylio a rhesymol. Y mae ei gorph yn ddarostyngedig i afiechyd, adfeiJ:ad, a marwoil'aeth. cind ei enaid sydd syi- wedd ysbrydol ac an-fafwol. Y fath ddariuniad rhyfeddol o aruchei a roddes y bardd o hono ei hun gyda golwg ar hyn. "Y fath ddernyn o waith ydyw dyn-mor ardderchog ei res win; mor annherfynoi yn ei aJluoedd; mar no-cledig a rhy- feddol yn ei ffurf a'i symudiad; mor angylaidd yn ei weithrediadau; mor debyg- i Dduw yn ei amgyffredion; ardderoh awgrwydd a gogoniant y byd, addurn y greadigaeth ddaearol. r Y mae yn y cyfarisoddiad dynol yn nghylch 248 o wahanol csgyrn; y mae wyth o esgyrn g-wa- 0" ha,nol yn y pengJog, y rhai sydd yn ffurfio celil, yn yr hon y miae yr ymenydd. "Heriaf unrhyw ddyn," medd Dr. Pa ley, Hi ddangos yn y cyrnal- au a'r x>e.gynau y fath gyd-blethiad, neu y fath bejriant ystwythblyg a ddyfeisiwyd erioed,—cyf- ansoddiad mor gelfyddydol ac a we'lir yn nghym- al y gwddf dynol- Yr oedd dau beth i'w wneud, yr oedd yn rhaid i'r pen gael gallu i droi yn ol ao yn mlaen, megys yn y weithred o amneidio, gi- gwyddo, edrych i fyny ac i lawr, ac ar yr un pryd i d'roi o amgjdch y oorph y naill ffordd a'r -ail 1 ryw beilder penodol, dywedwn y bedwar- edd ran, neu yn hytrach feaHai 120 (cant ac ugain) o raddau o'r cylch. I'r ddau symudiad1 yma, yr oedd raid bod dwy ddyfais wahanol air waith. yn gyntaf.. y mae y pen yn gorohwys vni union ar gwr uchaf y cvmal gwddf, ac yn cael ei uno ag ef a chyrnal-golyn (hinge joint), ac ar y joint hwn mae v pen yn chvvareu yn ol ac yn mlaen can belied y naill ffordd a'r llall ag sydd ang-enrheidiol, neu, fel y ma-e v giau yn ca.niatau, yr hyn oedd y peth cyntaf oedd yn ofynol; yn ail, 1 wneud y pen yn alluog i hyn yr oedd peiriant aral yn ofynol, nid rhwng y pen a chwr uchat asgwrn y gwddf, fel mae y colyn (hinge), ond rhwng asgwrn y gwddf a'r asgwrn agosaf ato odditano. Y mae yn beirianwaith c-yffelyb i dafod a mor- tals. Yr ail i hwn, neu yr a?^jwrn uchaf ond un sydd ganddo, yr thwn a eilw difynwyr (anato- mists) mynedfa (process), hyny ydyw, y weithred o ogwyddo yn mlaen, rywbeth yn debyg mewn maint a, Uun i ddant. yr hwn sydd yn myned i mewn i dwil neu fortais gyfatebol iddo yIlJ yr asgwrn uwchlaw iddo, yn y ffurf o begwn, neiu echel, ar yr hwn y mae yr asgwrn uchaf, yn nghvdar pen, yr hwn y mae yn gyna,Yn tro" mewn cyich mor bell a,g y mae y cyhyrau perth- ynol iddo yn eaniatau i'r pen droi. Y nizent vn ddau symudiad perffaith, pob un ar ei ben ei hun. Pan yr ydviiii yn amneidio, neu yn gogwvddo y pen, yr ydym yn arfer y cymal-golyn, yr hwn sydd yn gorwedd rhwng y pen ag asgwrn cyn- taf y gwddf. A phan yr ydym yn troi y pen o amgylch yr ydym yn arfer y tyno a'r fortais, yr hwn sydd yn rhedeg rhwng asgwrn cyntaf y gwddf a'r ail. Yr ydym yn gweled yr un ddyfais, a'r un egwyddor mewn gweith- rediad mewn ffram telescope. Y mae yn ofyn- ol ar achosion i ben blaen y telescope gael ei symua i lyny ac 1 lawr or gorwel i'r cyhyd- edd. At y symudiad hwn, y mae y colyn (hinge), ar yr hwn y mae y telescope yn chwareu; ac at y symudiad at y gorwel a'r cyhydedd, y mae echel, ar yr hon y mae y telescope o'r colyn yn troi yn nghyd. Ac felly yn union y mae y peirianwaith sydd yn symudiad y pen." Y mae cylchrediad y gwaed o'r pen i'r rhedweliau yn cael ei ddesgrifio gan yr un ysgrifenydd medrus. Y peth nesaf i'w ystyried ydyw y peiriant sydd yn gweithio y machinery hwn, sef y galon; nid yw yn angenrheidiol sicrhau yr egwyddor ar yr hon y mae y galon yn gweith- redu. Pa un a ydyw y cyffroad "yn cael ei gynhyrfu trwy gyffyrddiad y gwaed, gan red- iad yr hylif gewynog, neu beth bynag arall ydyw yr achos o'i symudiad, y mae yn rhyw- beth sydd yn alluog i gynyrchu mewn giau cyhyrog bywydol, gwtogiad a "helaethiad" o'r ddwy ochr. A hwn yw y gallu sydd genym i weithredu ag ef, a'r ymofyniad yw, pa fodd y mae y gallu hwn yn cael ei gymwyso yn yr engraifft dan sylw. Y mae yn nghanolbartli y corph gyhyr ceuol wedi ei wisgo a giau nydd-droeliog, yn rhedeg bob ffordd yn groes y naill i'r llall; y mae yn ymddangos ei fod mewn rhai anifeiliaid yn lianergyrchol, yn hytrach na cheuol. Trwy gwtogiad y cyhyr- au hyn y mae ochrau y ceudyllau cyhyrog o angenrheidrwydd yn cael eu gwasgu yn nghyd, fel i weithio allan o honynt bob hvlif a all fod ynddynt ar y pryd; a thrwy lacad, neu helaethiad y cyhyraft hyn, y mae y ceu- dyllau yn eu tro yn ymledu, ac felly o angen- rheidrwydd yn barod i dderbyn unrhyw hylif all gael ei arllwys iddynt. I'r ceudyllau hyn y mae pibellau mawrion yn myned i mewn, yn nghyd a'r rhedweliau sydd yn cario allan y gwaed, a'r gwythienau sydd yn ei ddwyn yn ol. Y mae hwn yn ddarlulliad cyffredinol o'r peiriant dynol, a'r darluniad mwyaf syml o'i weithrediadau ydyw, fod trwy y naill gwtog- iad y mae rhan o'r gwaed yn cael ei yru gan fath o chwistrell i'r rhedweliau, a thrwy helaethiad y mae yr un faint yn cael ei dder- byn i mewn o'r gwythienau. Y mae pob cur- iad (pulse) yn cynyrehu cyffroad a newyddiad yn nholchen y gwaed; i'r swm a all y geudwll gynwys, yr hyn sydd oddeutu owns, neu ddwy lonaid llwy'fwrdd yn nghalon dyn llawn faint. Mor fuan y mae y newidiadau hyn yn dilyn y naill y llall, ac mor ddigonol ydyw dilyniad y naill ar ol y llall i gynal i fyny ffrwd, neu gylchrediad y gwaed trwy yr holl gyfansodd- iad, yr hyn a ddeallir oddiwrth y cyfrif can- lynol. Y mae pob coden (verticle) yn cyn- wys o leiaf un owns o waed. Y mae y galon yn curo bedair mil o daraw- iadau bob awr; oddiwrth hyn y mae yn can- lyn fod pedair mil o ownses, neu dri chant a haner o bwysau o waed yn myned trwy y galon ddynol bob awr. Dywedir mai oddeutu DlUIl' pwys ar hugain ydyw yr holl waed sydd mewn dyn cyffredin, felly y mae y swm hwnw o waed yn myned trwy y galon bedair ar ddeg o weithiau bob awr, yr hyn sydd yn nghylch un waith bob pedair munud. Ystyrier y fath orchwyl yw hyn, yn enwedig pan feddyhom am anifeiliaid mawrion. Y mae gorwythien y morfil yn fwy ei chenedl ag ydyw y brif bibell yn y dyfrwaith wrth Bont Llundain, ac nid yw y dwfr sydd yn rhedeg trwy y bibell hono mor nerthol a chyflym ag ydyw y gwaed sydd yn cael ei ffrydio trwy galon y morfil. Sylwer ar ddarluniad Dr. Hunter o'r moi- fil. "Y mae yr orwythien (aorto) yn mesur troedfedd ysgwar; y mae deg neu bymtheg galwyn o waed yn cael ei daflu allan o'r galon bob ergyd, gyda y fath gyflymdra bn- nirnadwy trwy bibell o droedfedd o dryfesiir;i y mae y meddwl am hyn yn ein llanw a syn- dod." WILLIAM WILLIAMS (Gwalchmai), Aberfan, De Cymru.

I Llys Hedd Caergybi. Ar faillo yr hedd: ddydd Mercher, yr oedd Mr T. Forcer Evans, Major Edwards, Mr R. Gardner, y Llyngiesydd Burr, Mr J. N. Thomas, Dr. Cla-y, a Mr E. R. Hughes- TRWYDDEDOL. Trosgbvyddwyd trwydded y Star Vaults oddiar Evan Williams 1 Rt. Williams, 17, Henry-street, ac un y Ship and Castle Inn oddiar Henry Jone^i Edward Jones. Djnvedwyd mai'r Ship gloc'h. 21 *VW r unig sy'n can am" ddeg o'r YR YMYFWYR. Am feddwi a thyrfu dirwyw'yd E- H. Mullen, ^Jon-court 5s; Win. Davies, Station-street, ^°' Alfred Hawkins, London-road 12s 6d a'r ooetau; a Dennis Carrol], Thomas-street 7s 60 Addawodd W Williams, Waen-street, axwyddo dirwest, a chafodd fyned heb dalu dim HEN DROSEDDWR oi Rd. ilorras, Wynne-street, o gadw ci heb drwydded, a dywedodd yr Ucharolygydd eiT?l°,djW8di ei,ddirwyo seithwaith am herwhela. Rhoed arno dadu punt a'r costau neu fis 0 BODDI CI. y,r Arc>^Tgydd Gibson, Bangor Her- bert Edwards, Queen-street; John Hughes, Field street; a Morris Lee, Mzll-.stie.at, am greulondeb h<medig .at gi. Dywedbdd Henry Fagan, pya. gottw-r, iddo weled Edwards yn taflu'r ci i'r tr°S y mo,r,fur' a°}'n4 gweilodd y ddau arall ao un arall nas adwaenai yn ei luohio a. cheiyg. Aeth y ci i fyny ry grisiau, ond tahwyd ef 1 lawr eto a lluchiwyd ceryg ato. Parhaodd -P °K eUtU •ug £ un -T!lunud. Gwaeddodd y tyst Pe buaswn 1 ynafe'i oaechfel yoi Nid oedd y ci wedi ma rw pan y peidiwyd Uuohio Wrth dod i fyny'r SS S}Tthaodd yn ol yn farw 8 Cadarnhawyd gan Wm. Owen, pilot a Ed. ward Owen, pierianydd, Hibernia-it>ad. !viffWe J rd yr Aro'ygydd Gibson i'r hoJl ddiffyi^yddicn wadu iddynt luchio oeryg at y ci, ond addefent ei daflu ddwywaith i'r mor. 1 Dinynydd Leei a dystiodd iddo ef a'i g-yfeill- J,0!1 Ined at mosrfur i foddi ci ieuanc. Pan ddaeth yn ol y tro cyntaf gosodwyd ef mewn cwd, a gollyngwyd ef i'r dwfr. Ni chym^d ceryg 0 gwbl at y ci, Nid oedd yn gw/bSSo weled yr un o'r tystion yno. Cafo^ y F,a^2c nad digon o dystidaetk fod y diffynydaion yn bwriadu arfer crxMilondeb at y ci, a gollyng-id hwy ar daliad y ooetau. AMRYW. Ar gaia Mr R. H. Williams, caniatAwrdl gwarant yn erbyn nifer o rieni oedd heb dalu dirwyon am esgeuluso anfon eu plant i'r -regoi; a dirwywyd Edward Jones. Baker-street, l^Ttd. fthwyniwyd Jane Owen, 7, Stanley Row a Thomas Jones, 8, Stanley Row, i fyw m'ewa John C. Williams, Back Bakex-street, &'i frawd, Robert Henry, a gyhuddid o ladmd, a phenderfynwyd anfon John (naw ced) i y&eol ddiwygiadol am bedair blynedd. Taflwyd aJiau yr achos yn erbyn y HaJl. Gof jnai Charlotte Jones Hughes, London-road, 1 r ^am<3 ercha i'w gwr ei chadw ar wahan, iado. Gwnaed hyny, y gwr i daJu 7a 60 vt wvthnos. Thomas Jones. Baker-street, am ddwyn swaj o goed, a ddirwywyd 10s heb gostau.

Plant Cyson Sir Gaeraarfon. Y mae sir Gaernarfou unwaith eto yn sefyll yn uchaf yn Nghymru yn nglyn a phresenoldeb jn yr ysgolion am y flwyddyn 1907-6'. Y cyfar- taledd oedd 91.2, tra mai y cyfartaledd dros Gymru oedd 88.8. Pasiwyd i gyflwyno y dar- ian am y presenoideb goreu am y flwyddyn yn diweddu Gorphenaf diweddaf i'r vsgolion a cj2, lynLlanfairfechan (Eg'lwysig), 98.6; Cameddi (Cynghor), 97.5; Deusant (0.), 96.1; Bettwa Garmo-n (C.), 99.5.; Dyffryn-xoad, Uandiidno (C.), 98; Rhiw Bach (C-), 99.8; Nant Peris (C.). 98.9; Nantlte (C.), babanod, 97.4; Bortihvo'est iC 1 93.4; Chwilog (C.), 97.7-

"WELE YR WYF YN DYFOD AR FRYS.14 Da.t. 3-11. (Myfyrdod wedi darlden am ddamwain angeuol), Mewn dainwain myned ymaith—y darfuj Dirfawr oedd ei artaith; Mor rhyfedd diwedd y daith- A ddirwynodd ar unwaith. Gwyliwn rhag ofn ceir .galivad--hebk Annedwydd newidiad; I enaid gloes newid gwlad, Wedi gwadu da Geidwad. Ymorwedd fyn y m e ir won, —diofa) Difudd gysgedigion; Diwyro ynt llid yr Ion, A'u dug yn boenedigion. Mae gresyn i neb ymgroesi,—« dai Yn dyn hyd nes oolli- Ei Ganaan; mewn mawr gyni,—• Rhodia i'w fedd gredaf 6. Dy yru wneir o d'oror,—wedi g Gwarthus pob da gynghoor; Tirion wyt em cadarn lor, Mewn ingoedd dyma'a, hangoir. LlaneroJ"»— AL&W