Y Clorianydd

Llangefni Pel y Bu, y Mae, ac y Dylai Fod. Gan y Parch T. Frimston (T'udur Clwyd). i < mae yn Mon 80 o Lanau. Y mae rhai o honynt wedi cai sefydlu moir forcu, a'r dirydedd gan- rif, ac o hyny yn mlaen- hyd yr wythfed1, ao adeiladwyd 20 o honynt o fewn y seithfed ganrif ei hun. Un o'r Llianau hyny ydyw Llangefni. CyclnvYlllad y pentre' hwn, yn ddiau, ydoedd eglwys y plwyf. Sant tadogedig y Llan ydoedd Cyngax. Ymddiengys na fu y sant hwn yn hysbys iawn i'r trigoiion, oblegid yn lie galw y Llan ar enw y sant a'i nodaai, priu y mae g'^itym luuies iddo enoedl gael ei alw felly, gan y gelwir ef yn wastad yn hyt.rach oddiwrth ei safle ddaearyddol, yn Llangefru, sef modd hysain o'r gair Uan-y-Cefni, gan yr amlygir v lie gan amryw Oefni. megis y Cefn Du, Cefn Ca-rrog, Cefn Iwrch, Pen-y-Oefn, Oefn Poeth, iCefn Cwmwd, rlVddyn y Oefn, Oefn Trefeilir, etc. Aet-h y llu-osair Cefinau yn Cefni, yn ddiau, fel yr aeth y gair nifer yn niferi, eglwys yn eglwysi, perth yn perthi, etc. Saif v Llan hwn ar y terfyn rhwng CSantref Menai a Ohantref Malitntetli. Adeiladl- wyd yr hen eglwys blwyfol gynltaif gan Geraxnt ap Erbin, a chysiegrwyd) hi ganddo a'r enw C?yngar ap Garthog ap Ceiredig ap Ounedda, yr hwn oeddl ewyt-hr Cybi Sant ap Gerairat ap E^bm. brawd ei fam (Rowland's "Mona Antiqua^staurata ). Yr oedd Cyn war yn, un o benaethiaid Dyfreint (Devon), a daethai 1 Gymru o Oungre^bury, Swydd Somerset oedd aielod vn Athrofa Gannon, ac efe a sefydlodd) 5wdSS?fflng«ys, yn Moriganwg. Efe Wyd a svlfaenodd eglwysydd Badworth a Oungresbury, Somerset, vn nghyda rhai Estyn a Hope, SVydd Fflint, a Llangefni, Moil; a chan, gyfeino at yr olaf dywed Rowltamdis yn ei "Mona. Antiquai, tudalen 155, ddarfod "i'r Cyngar bwn,heblaw mol He i 155 ddarfod i'r Cyngar hwn, heblaw cael Ilei i adieila.dlu eglwys, iddo gael tref (township) iddo ef, a ileiandy (cloister) yn oes oesoedd, rhyddfredmad rhai a elwir De Sancto Cungaro" y dydd hwn. Rhanwn y i-i,,tes yi v tri miodi a gaillyn:- I.—FEL Y BU. Y mae hyn yn ein dwyn at 1. Haiiesiaeth naturiol Llangefni gynt, Rhed banes yr ben "ioontra." o'r flwyddyn 450—1900. Adieilad cyhoeddus cyntaf y lie hwn yn ddiau1 oedd Eglwys y Plwyf. Adeiladwyd y gyntaf, fel y xiod- wyd, tua'r 5ed ganrif. Adeiladwyd! yr un bresenol gam Arglwydd Bulkeley yn 1824. Pan y tynwyd i 1a.wr yr hem eglwys hono yn y flwyddyn hono daiethpwyd o hyd i gareg fawr dan ei sylfaen, ac ami amryw aTgraphiadtui cywrain mewn llythyTeniaiui Oganig a. Rhufeinig. A ganlyn sydd yn unig yn ddarllenadwy: — iou-jididu Iaoit Secuerd." YDa y gorwedd1 Celydofil," etc. Cyn gwneuthur y mor-fur yn Malltraeth yr oedid goT,- lanw y mor yn' gorchuddio Oors Ddygai can Oelled a Melin Ddwfr Llangefni, a dfeuai eogjaad i fyny hyd yno, a myn rhai oddiar hyn alw y lie yn Llanrcefn- y-llif; ond credwn mad y d'adansoddaad cyntaf o loddasom sydd »gywir. Yn nghwrrgogleddol y dtref saif Plas Llangefni, a adeiladwyd gan Meredydd Ddiu, ap Thomas, ap Goronwy, o Borthamel. Yn fLgliylch icanol yr unfed ganrif ar bymtheg preSwylid ef gan ''J"T 1 homas Bulkeley (o Bulkeleyad Biynddlui a. Phresaddfed), yr hwn oedd! uiohel-sirydd yn Mon, yn aelod! Seneddol dros Fwrdeasdirefi Moai, a march og cHros S-wydd Fon. O gyloh triugain mJynedd yn ol preswylid ef gan Mr Rico Roberts, o'r Bwlan Aiberffraw, o wehelyth Hwfa ap C3yn- ddelw, Presnddfed, y cjntaf o bymtheg Uwyth Gwvnedd. Gerilaw y dref, » du y dlwvram iddl, y miae Plus Pencraig, hen otifeddiaeth Mr William Poole, ac ai fu wedi hyny yn meddiant gweddw Syr Rhisiart Gruffvild. Haner-milldir i'r dferddwyrain o'r dref saif Tre-Garnedd, ben faenor Ednyfed Fychan, Arglwydd Mow, Maeslvwydd, Cynghorydd, a Phrif Wednidog Llewelyn ap lorwerth Drwyndwii, Tywysog Gwymwld, a ehvid hefyd Llewelyn Fawr. Iddo ef yr c-edd pedair o faenorau mawrion yn Mon, sef Yr Erddreiniog, yn mhlwyf Tregadan; Tre- Gamedd, vn mhlwyf Llangefni; Peumynydd, yn yr un plwyf," n Thref Castell. yn mhlwyf Llanfaes. ar y Fenai Wjt i Ectnyfed' Fychan oeddl Syr Gruffydd) Uwyd, o Drefgarnedd, Mom, a Chastell ,fga Dinorwig, vn Arfon, yr hwn a. ddygodd y niewyddi i Edward J. i Gastell Rhutldlan am enedigaeth ei fab, 'fywvsog Oymru. y cyntaf, o greadigaeth Seisnig, yn Nghastell Caernarfon. Disgwvnai Ednyfedl Fychan o Marchudd, Arghvyddes Abergele, un o'r pymtheg llwyth, ac yn Brvn Ffenigl, Bettws, Aber- le, yr oedd ei drigfaiii. O hono ef, trwy Ednyfed Fychan, o Duduriajd Penmynydd, Mon, y dedlliioddl Teulu Brenhinoi Prvdain Fawr, Hani VII., arwr Maes Bosworth, yr hwn a gyhoeddwyd yn Freaim Lloegr ar gwymp Rhisiart III., ar dierfyn y frwydr rvfeddol bcino. Mab Edmwnd. I aril Rhismwnt, ma)b Syr Owaan Tudur, Penimynydd, Mon, o Oathierine y Fretnhines Waddolog, gweddw Ham V., Rrenin Lloegr, oedd Harri VII. Ednyfedl Fychan oedkl dechreuadl y Tuduriaid o Benmynydd ag oedd brif gynghorydd Llys Aberffraw i'r Tywysotg Llewelyn. O'r Ednyfed Fychan hwn y disgynodd Syr Rhys ap Thomas, arwr mawr Brwydr males Bosworth, Dwy filOdir o Langefim y mae y Ceint Bach, mangre eauediigol Robyn Ddiui o Fall, gwr anawr yn mysg Oymmrodorion Llundam, yr hwn a fu farw yn 1785. Perthynasau iddo ef oedd y dliweddlax Mr Hugh Hughes, Ship, a Mr Robert Hughes, fferyllydd; Mr John Hughes, "saddder, a'rwParch Rioh-aird Hughes, Lluiibens, y rhai ill d<vtt syddl eto yn fyw. Yn agos i Drefgarnedd1 y xnae Hirdnefaiig, hen foreswylfod Mrs Lloyd, o dieulu Nan- horon, o gyff Oollwyn ap Togno, Rhys ap lewdwr, Marchudd ap Oynan, Edwyn Tegemgl, etc. Pres- wylir yr hen ibal038 yn bresenol gan Mr Priestley. .Honesiaeth Foesol Llangefni G-ynt. — Nid etdd) ,tat enwadl YmnedlDchiol yn Mon yn 1700, ddiau caiv mlyneddi yn ol. Yr oedd y wlad ar y prydl yn Hwyr yn. meddiant yr Eglwys Sefydlledi.g, a. nifer lliaosog o lanaai yma. Dechreuodid yr Annibynwyr yn Rhosymeirch yn 1746. Yr oedd Thomas Pricbard, Ty Gwyn, Llangefni, wedi ea argyhoeddi yn 1730. Yr oedd William Prichard yn oolrestru ty bychan i brerrethu ynddo yn 1744. Deohreuodd y Methodistia,id Calfinaidd yn Nghymru. yn 1738, ac yn Mon tua'r Ull! cyfnod. Dechrauodd y Bedyddwyr yma yn 1777, a'r Wtsleyaid! yn 1800. Yn 1780 nid pedid, yn LUngefni end pum' ty, sef Peia v Bont, ty Owen Hughes, ar gyfer hwnw yr o-chr arall i'r heol; Ty Daniel Owen, yn yille. saif Bee Hive bresenol; ty He gynt y safaå. y Green Bach, ac hen dy arall gerllaw Gallt Forwyllt.^ Yn 1781 adeiladwyd capel cyntaf oOildwrn. Yn 1785 y sefydtlwyd marchnad yn Llangefni, ac yn aniheni 44 n-d-bedd ar ol hyny, sef yn 1829, y newidiwyd dydd ei chynhaliad i ddydld Iau. Yn 1806 y caed "lease" tir adeiladu oapel cyntaf y Methcadistiaid Calfinaidld (gwel ysgrif ddyddorol ar ,'Ddæhreuad Methodisitiaeth yn Llangefni," gam Asiedydd, 11, yli y "Llusern," Awst, 1891, tudalen 113). Yn 1807 vr adeiladwyd pant Church-street. Tua. r flwyddyn 1828 yr ad^'ladWyd Mcttn W yrut y Graig. (fuwdror 21alin* 1836, yr adeiladWy Capel Dinas. Yn 1834 nifer boN cymunwyr Capel Dinas oedd 341; yr houl vrrandawyr, 510. Ddaradelwyd" oolofn wen. 0 1836--40 yr oedd teetcfcaliaoth yn ei bri uchaf yn Mon. Yn 1838 rhifai )ioll Gymdedthasau Dirwestol yr ynys 46 ac yr oedd yr hall enwadau yn unol yn v pwne. Yr cedd yn Llangefni yn imig enwau 660 ar y llyfrau, a Ihrwy y sir oil 24,780. Nadolig, 1837, yr oedd mintai iCj"mdeithas Oefni yn cychwyn o Langefni, yn 500 mewn rhif, ac yr oedd Prytherch WiSisuns ac Elias yn y dyrfa, ond, oherwydd llesgedid, ax Alt Bryn y Clogwjm, troos Elias yn ei 01 gyda pharch. Yr oedd baneri yn cael eui chwyfio gain ddedldaid pob oapel, ac yn "front" Plas Uam- ddyfnaai derbynawydl yr holl dbrf yn barchtus gan Mrs Lewis. Ie, d^rma adeg ag yr oedd y cwrw yn sura \-n y barilau, y tafarnwyr yn colli eu tymher, gain, wnieud rhai o'r "signs" yn ddorau cytiau moch. Rhif gweinidogion dirwestol y T. O. yn y sir a.\n pregthwvr felly oedd 27. Gweinidogion dirwestol y BedyddHvyi- yn y sirr oeddynt y Parch O. Ow-eais, Beaumairis; R. Owen, Rhydwyti D. Will ms, Llanerchymedd; J. Roberts, -,yseinion D. Kees, Carmel; S. Roberts, Amlwch E. Williams, Peny- graiigwen; R. O.vien, Llangefni, a J. Roibinisoini, Pen- sairn. Ar un adeg yr oedd y Parch Christmas Evans ar flaen y rhestr yn Sir Gaernarfon. 0 du y gogtedd i'r diref, oddeutu milldir, y mae Rhosy- meirch, a alwyd! felly oddiwrth frwydr meircli- filwyr a. ymladldwvd ytna. rhwng Dafyddl a Hywel, imeibion Owen Gwynedd. y rhai a gydymgeisiasent am Orsedd Gwynedd a Mon. pryd yr enillodd Dafydd y dydJd, ac y teyrnasodd yn lie ei dad- dros holl Ogledd Cymru yn 1169; a.c yma yn 1647, y cafodd! Vavason Powell ddiangfa, ryfeddl pan yn fraulan y Fyddin, Senedldol yn erbyn Meirchfilwyr y ffin f a dyma grj-d Ymn«HA«th Mon yn 1742^ Dechreucdd yr Eglwys Sefydledig yn LW^fnr, M y nodwyd, yn y Canol O^oedd y 1777 • y Trefnyddion Weslevaidd tua low, y Tretfnvdti'ion Oalfinaidd yn 1805; agorwvd Qipel Stayriia yn 1844, er fod y Fam Edwys yn Rhosy- meirch wedi ei chychwyn yn 1748, lle crvn dvmhor vr addjolad y Bedyddwyr, y Methods iald, er Annibynwyr gydatu gdlyddL II.—FEL Y MAE. Ynddaearyddtol, neu amaie-thyddol, y miae Llangefni eweila, 11a wer aryroesan.i gynt; acym lie yr hen pridd corsydd Qitlunog ar a geid yma gynt, oeir doddlau terfynedig trefmedag a. meuydd vn 'cynyrcbu' onydau rhagoroJ, nrnlfeddiygon' yii trigianu yn y dref, a'r "rais 'redig" ar "preimn" yn tvnai yma bobl with y canoedd. Yni rhafyddol, y moo y :boblogueth yn gyniharol aefydlog ers blynyddau, ond wedi cynyddu ychydig yn ddkwedJd- r. Rhdfa oddeutui 1500. Yn foesol, y mae y dJref wOOrn gwelila oryn lawer: tlai o feddwa nag, a fu, a nifer y tafarndai wedi ei ostwng oddeutui d 25 i oddeuiUi 15. Bu farw y "Owb" yn ddiweddar. I Yn ddinesig, cloddivyd cronfa ddwfr (reservoir) yn nghwrr uchaf y dr-d, yi hon a borthir gan ddwy ffynol1 ragorol, a deil y gronfa y(X),000 o alwym o dd'wfr, a ehostio>l dros TOCOp. Adei'iidwyd ty rnaTcJmadl (market baill) eang, ac uwch ei phen newadd d;refol (town halih yr hon a, gvnwysa oddeutu EOO o bobl, gan Syr Richard H. Williams lb; Ike ley. Bar., Baron Hill, yn 1883, am y draul o oddeutu 4000p. Y mae adeilada.u sirol gwerth 4453p yma; ac yddladwyd yr Ysgol Sirol yn 1900, yn ychwanegol a.t yr Ysgol Genedlaethol, a.'r Bwrddl Ysgol, a chear diu "hank "yn y dref. Rhcd llinell haiam y London a,nd lorth-Wt'st'Pl Company drwy gwrr uchaf y dref, a, chyrhacddir, nxewn ta:th o bedair nnlldir, y cyfuniad (jnndiOlt) a'r brif linell i LunicUJi. Yn bresenol (1903) y mac cofgelofn ardderchog yn cael ei chedi a,r yr Ysgwar, er oof am Mr Rayner, a fu far", yn y rhyfed yn Neheudir Aitrica). ac y mae "clock" cyhoeddus i gael ei ro'i arno l hrrwyddo) gweithrediadait y farch- nad M'r Jrd. Yn grefyddol, ceil" Eglwys y Plwyf aÏ gweinidogaeth fel arfer. Adcila.dodd y Trefnydddon Cililfinruiddi eu oapel coffadwriaethol i'r Parch John EJias yn 1896 yn Glanhwfa-road y Bedyddwyr eu capal .coffadwriaethol i'r Parch Christmas Evans yn Field-street yn 1897, a'u hysgol- dy 311 1889; y Wesleyaid eu hysgoldy, etc., yn 1896, ac adnevvydd'wyd eu capel; ac adeaiada yr1 Annibynwyr eu capel ne^-ydd hwythau a'u hysgol- dly eleni (1903). III.—FEL Y DYLAI FOD. Yn amaetli\ ddiol, dichon fod y dref honi yn bob- peth a eillidei ddymuno, ac eitlirio y ffeiriau, y rhai sydd yn peryglu gwragodd, a, phlaiit. Yn rhifyddol, geilid, fe ddiehon.. cliNviuLegu rhif y preswylwyr, pe y tynid ymaith rai o'r t.;ii hagr sy'n annxddo yr adeiladaui rhagorol sydd gerllaw iddynt. Yn ddinesig, dylai bod Uyfrfa ^j-hceddus ryddl i fwd- oiion ac ieuenctyd a bxl gwella. y groitfo, ^reser- voir) yn derfynol, yn lie bcddloni ar hyd y blynydd- oedldJ ar weJJiantaÙ annigonol. Yn yr haf, peryglir iechvd1 y dref. yr horn sydd axferol a. bod yn rhydd oddiwrth "epidemic." dTWV adael v dwfr yn isel yn y "reservoir yr hyn a. genhedla greaduiiaid afiach, ac yn herwydd ayfoditd- dwfr yn union- gyrchol o'r ffynonaiu heb ei "filtero," neu rywbeth cyffelyb, yr ydys wedi profi bias gwrtliwynebol ar y dwfr. gweled bwystfilod qnffurfiol yn dyfod'. drwy y pibelli, ac ambell geilain anollygus wedi ei ferwi yn y tea kettle!" Geilid trefnu "walks" drwy y "è.iTlglle, ys dywed y Sais, lie y geilid cael inwyn- kad, os mad eifTydiaeth, yn yr awyr agoijed, canys nid oes yma "recreation ground." Bydaai "local guide book" yrn aitxlyniad i Saesoii ag yciynt yn rhwym o dalm ymweliad a'r cylcli yn awr yn nghyfodiad y lleoadd glairlforawl. Y mae trefniant y "trains" bcreu yn nghyfeiriad Gaerwen yn resynus dim un o wyth hyd ddeudeg! er mor agps i'r brif lrneli. Dylid i-iiill-ai gostw-ng y trethi, neu wiiieutbur y diref yn gyfrsnv a gynyrcho drethi yn llawer ysgafnach i rif y bobtagaeth. Fel y mae, y ma-ent, allan o bob cymhariaeth ag eiddo y trefi glanforawl, lie y dylifa, miloedd! ymwelwyr. Yr roe sol a chrefyddol, y mae lie iniawr i ddijvcygio. Y mae anmhrydlondeb i foddion gras yn nodweddiadol iawn o'r dref, a'r parched igiaieth i dy addoliadl yn lhu nag y gwelwyd1 d. Dylid rhoddi mwy o bwys ar sobrwvdd a diweirdab, a threfnu rhyw foddion i attal llwon ac amidon. Y mae v rhai hyn ar ambeill ddiwrnod' flair ac acblVsuron cyhoeddus yn an- nioddlefoi i bob chwaleth d'àa a phurdeb. Olywir air achlysuron arbenig yn y ixef hon lwon, caibl- eiriaiu, a m;iswedd-ddywtdiadau na chlvwir eu fcabyg yn manau poblog a gweithfaol Cwm Rbondda ar nos Sadyrnau a. dyoldiau gjvyldaw. Y mae yni y dref nifer o bobl yn grefyHdwyr aididgar dros yr hyn sydd yn bur, ac ymdrechant mewm amser ao allan o amser yn mhJliid rhinwedd a mioes, a. phe y oefnogid yr ymdrechion hyn. yn fwy, gwneid Llan- gefni. "CaJon Mon," yn fuan yn llawn curiadaui dros gynyddi avldysgol, masnachol, gwleidyddol, a chrefyddoL

Arddangosfa Ceffylau Caernarfon. Dydd LIun y Sul-yn cynbaliwyd y 23uin a'r- ddaingosfa flynyddol o geffykiui yn y Pifiliwn,, Caer- narfon, o d)an amodau hynod ffa.friwl. Bron nad ellirl dweyd mai dyma, fer arferol, oeddi pirif at- dyniÏad yr wyl yn y rhan hon o Ogledd Cymro, ac i hyn. yn bemaf yr oedd cyfrif am y llu mawr pobl gyrhaeddasanit y dref o filidiroedd o amgylchedldl yn nghorph y dydd. Cynwysai y Pwyllgor Gwedtliiol rai yn cy-nrychicli pecllir lieu bump o siroedd y Gogjedd, ac yn llywydd yr airddangosfx yr oedd Ardalydd Mon. Gweitlu'edwyd! feD is-lywvdd gan. Mr W. W. Lloyd Griffith, Caeirnarfon. Yni mhlith y swyddogiott eraill yr oedd Qidben N. P. Sttewart (cpdleirydd y Pwyllgor Gweithiol), Mr M. T. Morris (is-lywvdd1 y pwyllgor), Mr G. H. Humplrreys (trysorydd), a Mr Dan Rhys (ysgrifemyddi). Yr oedd, nifer rowr a galluog o arolygwyr a stfiwardiaidl gc,gjfer a'r cylohoedd mewnol ac alilanol, yr hyn fu gynorthwy effeithiol er gweithiad Thwydd ac, esuwyth y trefniadau. Ychwanegwydi at restv hardd gwobrwyon y pwyllgor gan wobrwyon arbenig ixjddwyd gan yr is-lywydd (Arglv-ydd) Boston), Mr Steward Barnard (uchetl-sirydd Arfon), Mr J. E. Gieaves (argilwydd-i-iglaw Arfon), Syr H. J. Ellis Nar.i-bey, Barwllig, Mr IVititer Glynn, Cadhen N. P. Stewart, Mr John Jones (Din.arth Hall), Mr Arthur Evans, ar Poto Society. Y maie Axdalydd Mon, yr hwn oedd hreseno gyda pharti mawr o Gast-el! Mon, wedi gosod -it wasam- atth y pwyllgor gwpan allr odidbg fel betr-wobr yn P,ii,d.ijigusfa:r flwyddyn iiesaf. A ganlyn sydd restr o'r dyfamiadau:— STALLIONS. Agricultural or cart stallion: 1, R. Williams, Bryntirion, Dyffryr1, Merioneth; 2, Hugh Jones, Bodenog Stud Farm, Brvngwran, Valley. Hackney entire horse 1, EL S. Ward, Twicken- ham, MiddJesex. Cob stamioOOl, not over 15 hands high 1, Robert Piatrry, Glan'rafeffi, Dolwien, Abergele; 2, Robert Davies, Rlnmgyddwyffoixld, Bettws, Abergele. Pony stallion, eleven hands and not. exceeding 13 hands 1, Messrs John Jones and1 »Son, Ddnarth Hall Pony Sbud, Colwyn Bay. Entire eolt., calculated to, produce saddle or harness liorses, foaled after the 1st of January, 1901: 2, John lones, Clegvidy Mawr, Llangefni. AGRICULTURAL HORSES. Team for agricultural purposes, exclusively worked on a farm, the property of a ",bona-fid.e" tenant farmer 1, William Parry Jones, Gop Farm, Newmanktcit, Rhuddlan; 2, W. Jones, Llymgwyn, Chwilog. Team for agricultural purposes, open to all earners in North Wailes 1, William Parry Jones, Gop Farm1, Newmarket, Rhuddlan; 2, William Jones, Llymgwyn, Chwilog, Gelding or mare, not exceeding seveii years old. for aigricutlttural purposes, the property of a bona- fidl,- tenant farmer. No animal with docked tail allowed to compete: 1, Griffith 'J. Roberts, Tiefarthen, Anglesey's Gelding or mare, not exceeding 16 hand's, best adapted for ammunition van and artillery wotrk: 1, 2, and' 3, Henry Parry, Glan'rafon. Pontnug. DRAY OR. CARRIERS' HORSES. Be-st. and neatest horse and cart, or kirry, for heavy work (restricled to tradesmen and carriers) 1, Her.ry Hughes, Llwynygu-alch, GrVx^slon; Tiiomar, Jones, Brynafou. Carnarvon. TRADESMEN'S TURNOUT. Tradesmen's best turn-out horse and! conveyance for light worikl, most, adapted to his business (job ard post-incr masters to be. excluded) 1, John Edwards, wholesale grocer, Menai Bridge; 2, Mrs •C. Fisher, Balaclava-road, Carnarvon; 3. Henry Parry, Glan'rafon, Pontrug. CARRIAGE HORSES. Best and neatest tandem turnout 1, Walter Glynn, Brynhir, Cricoic-th. Pair of horses and four-wb^el carriage 1, Walter GljTin, Brynhir, Criccieth. Gelding or mare, not under 14 hands, show-11 iii haimess: 1 and 2, Walter Glynn, Brynhir, Cric- cietli; 3, the Moist Noble the Marquis of Anglesey, Anglesey Castle, Anglesey. Gelding or more, undfcr 14 hands, sliown in harness 1, Walter G'iynni, Brynhir, Criccieth 2, Owen Jones, "r<"rn, Caeathraw 3, J. B. Parker. Pool-street., Carnarvon. HUNTERS. Best weight-carrying bunteT (14 ston.e and over), showll under the saddle 1, J. T. Oliver, Plas- ftynon, L'anwnda; 2, Henry Parry, Glan'rafom. Pontrug. Best light-weight hunter, shown under the saddfte: 1, Robert Coukhairdi, IVeffos, Menai Bridge; 2, J. H. Pritchard, Rayruer, Trescawen. I.]an,gwvllog, Angflesey. HACKS. Hack, not under 14-2 and under 15-2 hands, shown under the saddle: 1 and 3, Walter Glynn, Brynhir, Criccieth 2, Messrs John Jones and Son, Dinarth Hall Pony Situdl, Colwyn Bay. Haick, under 14-2 hands, shown imider the saddle: ], Walter Glynn, Brynhir, Criccieth; 2, Messrs John Jones and Son, Dinarth Hall Pony Stud; -,vyn Buy; 3, William Jones, Llymgwyn, Ohwiilog. Gelding oa" mare, not. exceeding five yeai's c4d. and not und-er 15-2 hands, calculated to make a •b:ox;igba.m horse (restricted' to bona-fide tenant farmers) 1 and 2, Messrs John Jomes and Son, Dinarth Hall Pony Stud, Colwyn Bay. BROOD MARES Cart mare, with foal tut foot, or to foal before the 31st July following, prizes to be with-held until evidence of foaling be produced: 1, William Parry J-cnes, Gop Faam, Newmarket, Rbuddlaa; Rohort Coult-liaxdil Treffos, Menai Bridge. Mare, with fwal at. foot, or to foal before tha 3lst Jtly following, prizes to be witli-held until evidence, of foiling be produced, suitable for saddle or harness 1, Dr. Robert, Owen, Bodllant,. Penygroes 2, Messrs John Jones and Son, Dinarth Hall Poaiy Stud, Colwyn Bay. Brood mare, stented' to Julii:s Cassar n. (5666), in 1902 or 1903 1. Dr. Robert Owen, .Bodnan-t, t'enygroes; 2. O. Trevor Williams, M.R,C. \s., Langefni. Pony mare, not. exceeding 14 hands, with foal at Met. or to foal before the 31st July following, prizes to ba with-held until e;videno& of ioalrrig be pro- cir.-oed. suitable for saddle or harness: 1, Messr" John Joawis and Son, Dinarth Hall Pony Stud, Col- wyn Bay 2, Miss Eurgain Lort. near Baingor. Brood mare, not exceeding 13-2 hands, likelv to breed polo or ridliiig ponies: 1, Miss Eurgain Loit, rear Bangor. AGRICULTURAL COLTS. Cart gelding or mare, foaled after the 1st Januarv. 1899 (restricted to bomv-fide tenant fa-rmeirs) 1, Mrs Elizabeth Owen, Plas Llanwnda, Caniarvon; R W. Pritcliard, Coedmarion, Carnarvoni. Out geldiirg or tilly, foaled after the 1st January, 1900 (restricted to buna-fide tenant farmers) 1, R. W. I'ritchard, Ccedmarion, Carnarvon. Ctirt gelding or filly, foaled after the 1st day of .ianit,ii,y. 1901: 1, John Jones, Penycefa Farm, Llanierchym edd. Ciirt oolt or filly, foaled after The 1st of January, 1902: 1, Thomas Jones, Gellinicg Wen,1 Dwyran 2, riKtmias Jones, (kurth Farm, Talycafn 6, Owen Jones, Weirn, Ciieathraw. Gelding or mare, calouilated for saddle or harness, foaled after the 1st January, 1900: 1, T. P. William- son, Glanyllyn, Amlwch 2, John H. Smith. Ty'n-V- Rhyl. Rhyl; 3, O. Tre-ver WiHiams, Llangefni. Cob, not, under 14 bands, and not exceeding 14J, bandis (bred wit,hin the limits of the society, North Wales), shown under the saddle.: 1, Walter Glynn, Rrynhir, Criccieth 2, Messrs John Jones ..ifid Son, Dinarth Hall Pony Stud, Colwyn Bay; 3, William Jones, Llymg\vjn, Chwi]og. Cob, not under 14 hands, aind not exoeeding 15 hands (bred within the limits of the .roeiety, North Waksj, sitom-r. under the saddle: 1, Messrs John Jones and Son, Dinarth Hall Pony Stud, Oolwyn Bay; 2, Walter Glynn, Brynhir, Criccieth; 3, O. Trevor Williams, Llangefni. PONIES. Pory, gelding or mare, not under 13, and, under 14 rands, shown under the saddle. 1, Maurice E. Jones, Voel Ferry, Anglesey; 2, Messrs Joiin Jones and Son, Dinarth Hall Pony Stud, Coiwyii Bay: 3, Richard H. Jones, Plas Llanfaglain, Pony, gelding cr mare, not exceeding 13 handi (bred within the. limits of the society, North Wales), to be shown in hand or under saddle: 1 WIHam Williams, Glanmorfa Farm. Llandudiio Junction; 2, Mise Maggie. Owen, Bodnant, I'enygroes; 3, Hugh Williams, Y Morfa, 'Irevcir, Carnarvon. Pony, not exceeding 12J, hiands, to be ridden bv boy or girl not over 14 years of oge: 1, Miss Maggie Owen,_ Boelnant, Penygroes; 2, Ellis homas, Caehaidd, Rhostryfan Pure-bred Welsh mountain pony, gelding or mare, not exceeding 12 hands ibrect w-ithin the ljrrÙs of the society, North Wales) 1, Thomas Hughes, Cae 'Rhug, Rhostryfan; 2, Master Thomas John Owen., PyllL:iai and Park Farm, Lla.ndudnot: 6, Thomas Hughes, Pendawdd1, FourcT<>s;ses ohwilog. Gelding or mare, suitable for agricultural work, shown in any other class or classes in the show, to be shown in. halter: 1, William Parry Joeies, Gop Farm, Newmarket, Rhuddlan. Geloing or mare, suitable, for harness cr saddle saddle work, shown in any other class otr classes in the show, to be shown in halter: 1 J T. Oliver, Tlasihnon, Llanwnda. JUMPING COMPETITION. Best and cleverest, jumper, gelding or mare (ouen ü: aU oonx as) 1, Arthur W. Jones, Plashem, Gaer- wen; 2, Thomas H. Hughes, Queen's Hotel, Bryn- rJu., lycroes; 3, Alfred O. Davies, Pen rallt, Machynlleth.

Y Goleuni Trydanol i Gaergybi. YMCHWILIAD GAN FWRDD LLYWOIDR- AETH LEaL. Y Milwriad W. A Slaoke, R.E., oedd yr arolj-gydd anfonwyd i Gaargybi gan Fwrdd Llyfwodraeth Leo I i gynal ymohwiliad o ber- thynas i gais y Oynghor Dosbarth Dinesig am alluoedd i fenthyoa 12,700p tuag at oleuo y dref gyda thxydaji,iaethr a 3300p tuag-at gael. "refuse destructor," sef ffwrn i ysu pob ys gubion. Dydd Mawrtli, yn y Neuadd Drefol, y cymerodd yr ymchAviliad le, ac yr oedd y lie yn llawn gan y cymerir dyddoxdeb mawr yn y cynllun bwriadedig. Ymddangosai Mr Ellis Jones Griffith (dan gyfairwyddyd Mr 0. E. Moreton Priohard) dros y lpyrkcrhor; a.c yrnddangosai Mr H. C. Vincent (Mri Idoyd Carter a Vincent) i wrthwynebu ar ran 'Own-ini y Nwy, ao yr oedd Mr Parker, arolygydd trethi cwmni y rheil- floidd, yn gwylio yr adhos drostynt hwy. IJyAvedodd y Oynghorydd Slater ei fod yntau yno i wrthwynebu; a Mr T. G. Owen, goruch- wyliwr Arglwydd Stanley, Penrhos, a ddy- wedodd ei fod yntau wedi ei anfon yno gan ei arglwydd iaeth, ac i roddi llythyr yn Haw yr arolygydd. Mr Ellis Jones Griffith a ddywedodd fod gwerth trotlilantol y dosbarth yn 20,398p, a ,bod beoithyfoiol yn 40,796p. Wedi tynu 3000p, sef y ddylod ar y neuadd drefol, .mid oedd holl ddyled y dref ond 5829p. Yr oedd poblogaeth y dosbarth wedi codi o 8700 yn 1891 i 10,079 yn 1901. Y dreth bresenol at alwadau y dosbarth oedd 3s;, dygai troth o Is 1020p i mewn. Yr oedd y Oynghor yn cael llawer iawn o diraffefrth gyda thomen- ydd; ano-Od oedd cael lie iddynt. Yn 1897 meddyliwyd am ei gludo allan i'r mor, ond cafwyd y byddai i hyny gostio dros fil y flwy- ddyn. Yr oedd y lie presenol oedd ganddynt y tu allan, i'r dosbafth, ac yr oedd y Dosbarth Gwledig yn bygwth rhoddi cyfraith amynt am ei fod yn "nuisance." Yr oedd goleuni y dref yn awr yn nwylaw cwmni preifat, yr hwn a godai 5s y dioedfedoam nwy i dai, a 4s i'r heolydd. Cost goleuo y dref y llynedd oedd 729p, yr hwn swm gynwysai 102p tarn lampau, olew. Yr oedd y gwaith o gario ysbwrial yn Slip. Amcanigyfrifid mai y swm elati at hynv dan y cynllun newydd fyddai 290p, ac at oleuo 6o8p 5s, sef eyfanswm o 958 5s, yr hyn adawai weddill yn ffafr y cynllun o 81p 15s. 1 i -j' i y tyst cyntaf alwyd o blaid. Fel cadeirydd y Pwyll^n Iechydol o'r Cynghor, yr oedd wedi derbyn cwynion oher- wydd yr arogl drwg godai o'r tomenau. Nid oedd y nwy gyflenwid i'r dref yn foddhaol iawn, Geilid tybio weithian fod holl garth- ffosydd y dref yn ago red.—Oroes-holwyd gan Mr Vincent: Yr oedd ychydiig welliawt yn ansawdd y nwy, ond nid ydoedd y peth ellid ddymuno. 1\1,1' W. D. Jones, ael o'r Oynghor, a chad- eirydd cyfarfodydd cyhoeddus gynhaliwyd i ystyaned y mater. Y-i' oedd o leiaf 800 o drethdalwyr yn bresenol, meddai, pan gym- erwyd pleidlais. Giydag ond tri yn erbyn, pleidle.isiodd pawb dros v cynllun., Gallai gadatrnhau sylwadau y cwnsler o batrthed i'r am rywbet.h i ddifa ysbwrial y dref, aa o bartbed ansawdd wael y nwy.Oroes-hol- ivyd: Nid oedd efe yn credu gyd& Dr. Clay fod ansawad y nwy wedi gwella. Nifer treth- a wyr y dref oedd 2500, ac er nad oedd ond 800 yn brosenol 3-n y cyfarfod nis gallai efe g^e u dwy ran o dair o'r trethdaJwyr yn. T ^ynxlun. Nid oedd llawer o ddynion b^.T^n° lunn'y Cjfarf°d J"1 «" Mr T. J. Jones, fferyllydd, a ddywedodd nad oedd yn aelod o'r Cynghor, gan nad oedd ganddo uchelsais y ffordd 1!1 hono. Yr oedd y nwy y gwaelaf welodd ac a aroglodd erioed. Y styriai ef yn niweidiol i iechyd. Cymet-a-i y goleuni newydd i'w fasnaehdy a'i dy. Credai fod 99 y caiit o'r masnachwvr o bla:id y goleuni trydanol. Oredai fod y lie y bwr- iedid i'r gwaith gael ei adeiladu Vn un cym- wyj, ond gm^ud y corn yn ddigon uchel. Y Pai'ch John Hu2he«, aelod o'r Cyn,a},or a 5^7 L o mm i XT' te?odd sy'wdMi y tystion eraill He oedd cadeiiyild y pwjlkor fa yn ystyiwl y cynlluiuau v i M a'r ysb^rW ac L°'euV? dfrf. Tr oedd y Cynghor ™ fryd o blaid, cyfuno y dd/u Weithiau byddai ansawdd y n»y mor ddiwfe fel y efe7da„ TZJ >v 'aLp."l jn lie goleu y nwy am fod arogl mor gryj arao—oLs-holByd gan Mr inoeni: Nid oedd efe wedi cael profiad gyda goleuni trydanol. Yr oedd efe yn sicr mai nid 10,000 oedd amcan;gyfrif cyntaf y gost yn Mangor, eithr 12,00Qp. Nid oedd yn meddwl fod y gost wedi cyraedd dios 25,000p. Deallai mai 22,000p ydoedd. Yr oedd yr arngylchiadau yn wahanoI yn Nghaeirgybi, ga.n mai eiddo y dref oedd gwaith nwy Ban- gor. Svlwodd yr Arolygydd y geilid cad digon o leoeddag yr oedd y goleuni trydanol yn taJu ynddynt, a bod lleoedd eraill lie nad oedd yn talu. Mr Joseph Evans, aelod o'r Cynglicr er 1895, a. roddodd gyffelyb dystiolaeth. Cofiaa fyned i'r gwaith nwy un nos ,Sadwrn i wybod y rheswm paham yr aeth y nwy allan yn Lon- don-road, a chafodd fod y gorsaf-feistr yno ar yr un neges. Byddai raid i'r tyst yn ami gael ctanwyllau i weled a fyddai y nwy wedi ei oleuo ai peidio (chwerthin). Mr James Lansbury, cyn-gadeirydd y Oynghor, a roes dystiolaeth i'r un perwyl. Awgrymodd yr arolygydd nad oedd yn ddy- munol galw mwy o dystion o berthynas i'r hyn ddywedwyd yn barod. Mr Ellis Jones Griffith a ddywedai fod ganddo amryw eraill, ond byddai iddo gyf- yn.gu ei hun i'r tystion o barthed i fanylion y oynllun. Mr Owen Morris, tretligasglydd, a ddywed- odd iddo alw gyda masnaehwyr rhan o'r dref, a chael fod 26 o blaid, 16 yn debygol, a 13 yn erbyn. Mr Price W. White, y peirianydd trydanol i'r Cynghor, a ddywedodd mai efe oedd y Peirianydd oedd yn rheoli y gwaith yn Man- gior. Arbedid 1700p wrth gael y ddau gyn- llun gyda'u gilydd. Yr oedd y lie y bwriedid i'r gwaith fod yn hollol gymwys. Yna aeth Mr White yn mlaen i ddesgrifio manylion y cynllun. — Croes-holwyd y tyst yn galed o I berthynas i'r golled ar y gwaith yn Mangor, ond dywedaa. yntau fod anhawsderau eithV- iadol yno. Yr oedd ganddynt oddeutu dwy filldir o wifrau heb ond chwech o gwsmesriaid at hyd y llinell. Mr Arthur Asquith a ategodd dystiolaeth Mr White mewn perthyna.s i'r "refuse de- structor." Anerchodd Mr Vincent yr alrolygydd, a. dy- wedodd ei fod yn gobeithio y byddaa i Fwrdd Llywodraeth Leol ystyried y mater yn ddifrif- ol cyn rhoddi caniatad i fyned yn mlaen. Nid oedd dim mwy o debygolrwydd i'r cyn- llun dalu yn Nghaergybi mwy nag yn Man- gor. Dywedwyd yno y ceid elw, ond colled gaed. Mr Parker, a.r ran Owmni y RheiUfordd, a obeithiai v bydda.i i'r Bwrdd sicrhau eu hun- aill fod tebygolrwyd rhesymol y byddai i'r cynllun dalu. Yr oedd efe wedi gwrando ar y dystiolaeth, ac yr oedd amryw ibwyntiau o blaid Caergybi. Mr T. Slater a ddywedodd ei fod yn aelod o'r Cynghor. Yr Arolygydd: Nis gallaf wrando arnocli fel cyn.ghorwr, gan mai y Cynghor sydd yn dwyn y cynllun yn mlaen, ond fel trethdalwT mai genych hawl i siarad. Aeth Mr Slater yn mlaen i ddweyd fod 333 o drethoalwyr yn yr adran o'r dref gynrych- iolid ganddo ef, ac nid oedd yr un i gofyn iddo ef getfnoiii y cynllun. Mr John Jones, Thomas-street: Yr wyf fi yn un a. gofynais i chwi wneud. Dadleuai Mr Slater fod y cynllun yn an- nheg. Nid oedd y Oynghor yn darpar ond ar gjyfetr 150 o gwsmeriaid yn y prif heolydd gan adael dros 2000 o'r dostnarth gweithiol heb ddarparu ar eu cyfer, a byddai raid iddynt hwythau dalu at y cynllun. Deugain o lampau fwriedid roddi yn yr heolydd, a byddad raid i'r heolydd lleiaf foddloni ar lampau nwy neu olew. Yr oedd efe yn cyd- olygu a'r hyn ddywedwyd paathed ansawdd a ohyftenwad y nwy. Cadben W. J. Williams, fel trethdalwr, a wrthwynebai y cynllxui. Yr oedd yn aelod o'r Oynghor. Gwrthwynebai ef am fod 1500 o weithwyr yn byw y tu allan i'r cylch fwried- id oleuo gydat thiydan. Yr oedd efe wedi siarad gyda rhad o'r cynghorwyr, a phe gall ent dynu yn ol yn anirhydeddus o gefnogi y cyn- llun buasent yn gwneud hyny. Yr Arolygychl: Waeth i dhwi heb ddweyd. hynyna a hwythau yma. Mr Williams: Y maent yma, a phe buas- ent ond yn ddigon o ddynion fe safent i fyny i ddweyd eu bod yn erbyn y cynllun. Yr Arolygydd: Nid oes genych hawl i ddweyd peth fel yna, ac nid wyf wedi cym- eryd nodiad o'r hyn ddywedasoch. Estynodd Mr T. G. Owen i'r Arolygydd lythyr Arglwydd Stanley, yr hwn darlien- odd, ac yr oedd i'r perwyl fod ei wrglwydd- iaeth yn gwrthwynebu y cynllun ar y tir fod, rhai cyffelyb wedi troi yn fethiant mewn tref- vdd era:ill, a bod y dref dan drethi trymion yn barod hefyd am fod y Oynghor yn oedsio prynu tir ac adeiladau am y rhai ybwriadent dialu 3000p, pan yr oedd ef wedi cynyg gwerthu dairn o dir yr un mesur ac yn yr un gymydogath am 600p. Yr Arolygydd a dklywedodd mni yr unig ran, o r llythyr ag yr oedd eisieu ei egluro oedd: y cyfeiriad! at werthu y tir. Mr Griffith Ni fu i Arglwydd Stanley ei gjmyg o gvvbl. Yr oedid, ade il adu u yn 'barod ar y He dewisedi*. Mr Price White a d'dy wedodd^ fed y lie hwn yn llawer iawn- wen, ar walxan i r ffaith led yno adeiladau, na'r un gynyg-id gan Arglwydd Stanley, gam fod yno gyfi.enwad da o ddwfr Dywedodd yr Arolygydd fod1 jrr eglurhad1 yna. yn swibe-ud i ffwrddi a'r llythyr. Wedi i Mr Griffith anerch yr arolygydd, gan ddiolch iddo am ei d'dull oaredig o ddwYll yn mlaen yr ymchwiliad, Gbfynodd Mr John James, llywydd y Cynghor, i'r a'N1.Yf.ydd geisio gan y Bwrdd ddod1 i beiidier- fyniad OOan, Atebodd y Milwriad Slaoke y byddai iddo yn sicr wnoeud fool ydymunidL Parhaodd yr ymcliwiliad am yn agos i chwe awr.

Y mao Mab Duw yn ein d ni yn feib- ion Duw. —Spurgoon.

Cyfarfod Cystadlenol Llacrhyddlad- Oynhaliwyd yr uchod y Linn gwyn. Ni fu cynifer o bobl yn Llajirhyddlad erioed, efallai. Pabell eaThg i gynwys mil—dyna lle'i cynhelid. Y llywydd a'r arweinydd ydoedd Mr R J. Tliomas, Lerpwl (mab Mr W. Thomas, cyn- uchel siiydd Mon), a rhoddodd araeth Gym- raeg gampus. Efe hefyd roddai 5p o wobr yn y gystadleuaeth goraiwl. Y beirniad canu yd- oedd Mr D. Pi-yse Jones, G. & L. a digon yw dweyd am dano ef i chwe' cor dd'od i'r gystad- leuaetk Miss Parry, A. Mus., Cemaes, oedd yn cyfeilio. Ar y prif draethawd enillwyd gan Mr Hugh Owen, Llansadwrn, ac ar y bryddest sran Mr Hugh Hughes, Llanrhyddlad. Parti meibion o Bodedem fu drechaf, ac ar unawd Mr H. R Hughes, Overgybi. Y chwe' cor oeddynt:—lihoscolyn, Cemaes, Llanfechell, Llanerohymedd, Llanrhyddlad, a Chaergeil- iog. Yr oedd ino fiwdfrydedd mawr, a dy- famwyd y wobr i gor Phosco1 yn, Caergeiliog yn ail. Yr oedd llwyddiant mawr y cyfarfod yn ddyledus yn benaf i lafur a medr yr ysgrif- enydd (Mr J. T. Williams, Ysgol y Bwi*dd).

Llys Ynadol Oaergybi. DAU DWENE YN YMGIPEYS. (C^ihaliwyd yr uchod ddydd Mercher gei- bron Mri Hugli Edwards (cadeirydd), R. Jorfes Edwards, T. Forcer Evans, R. Gardner, J. N. Thomas, & John James. Qyn agor y llys cyflwynodd y cadeirydd ax ran ynadon y dosbarth "cigarette case" aur i'r clerc (Mr Rice R. Williams) ag arno "Cyflwynwyd i Eiioe R. Williams ar ei briod- as gan vnadoii Oaergybi a Valley, Mawrth, 1903." Oyhuddodd Ric-hasrtl Jones, Ffarm Tynant, Edward Hughes a William Hughes, Melin Twr, aa Owen Hughes, Queen's HeadA Porth- yfelin, o ymosod arno. Erlynwyd gan Mr R. Gordon Roberts, ac amddiffynwyd gan Mr T. R. Evans. Yn ystod yr achos hwn dywedodd Mr Gordon Roberts ei fod yn barod i fyned ar eii lw yn y llys fod yr erlynydd wedi dyfod i'w swyddfa gyda llygad du y diwrnod ar ol yr ymosod iad honediz. Mr T. R Evans Yn ystod fy holl brofiad yn. y llysoedd nid wyf wedi clywed cyfredthiwr yn dweyd ei fod yn barod i roddi tystiolaeth yn ei achos ei hun. —Y Cadeirydd Na rninau.-Daliai Mr Gor- don Roberts fod tystiolaeth o'r fath yn gyf- reithlou, ac wedi ei rhoddi yn ami gan gyf- reithwyr. Os dyna oedd profiad Mr Evans, yx oedd gaandclo lawer i'w ddysgu eto.—Mr T. R. Evans: 'Rwy'n protestio yn erbyn yr "insul,ts" yma gan Mir Robe-rts, ac yr wyf yn .gofyn i'r Fainc alw arno i ymddiheuro. Y Cadeirydd: Mr Roberts: Rhaid i chwi ym- dd,ihetu-o i'r Fainc.—Mir Gordon Roberts Nid wyf yn gwybod i mi wneud dim i frifo teimladau y Fainc, ond os gwnes hyny 'rwyf yn tynu yn ol y sylw sy'n cael ei dybio felly. —Mr T. Bw Evans Dyna'r cwbl sydd arnai oisien.-N-lx Gordon Roberts Maddeuwch i mi, Mr Evans, ymddiheurais i'r Fainc-nid i chwi.—Taftwyd allan yr achos yn erbyn William Hughes, a djirwywyd y ddau ddiffyn- ydd arall i haner coron a'r costaai. Dirwywyd y rhai canlynol am feddwi: — Richard Fitzgerald, Pentregwyddel, Rhosool- yn; John Williams, Victoria-road; R. Huglies, Well street; William Roberts, Wynne>-street; Richard Owen, Old Station; a. Daniel Gallagher, Fairfield View, yr oil i 5s yn cynwys y costau.—r Taflwyd alla.n gy- huddiad o feddwdod ac afreolaeth yn erbyn James O'Brien o'r llong ryfel "Edgar." Am- ddiffynid ef gan Mr Gordon Roberts. Oaniatawyd i Mr T. R. Evans dynu yn ol. gyhuddiad a ddygid gan Henry Edwaa-ds, Ffann Trearddur, o dan Ddeddf Meistr a Gwedtliiwr, yn etrbyn Thomas Jones, yr hwn a aeth i America. Gohiriwyd amryw achosion eraill am fis.

Math Newydd o Awrlais. Mae IBain o Geneva newydd osod ar y farch- nad awrlais o Wneutliuriad hynod. Y mae wedi ei wneud ar gynllun doc 'larwm, ond y mao yn gyfunedig a ffurf syml o phonograif. Felly, os y siaradweh yn y corn y geiriau, "Y mae genyf ymrwymiad gyda Mr Hwn-a-hwn am dri o'r gloch," ac ar yr un pryd droi y bys mynegol ar yr awr a grybwyllwyd, bydd i'r phonograff ar yr awr hono ail adrodd eich geiiriau i'ch hadigoffa oliwi o'r ymrwymiad. "Un ffordd a y gel-lid defnyddio'r awrlais hon," ebai oriedydd o Lundain, yr hwn oedd yn egluro y ddyfais i ohebydd, "a fuasai, os ydych wedi rliedeg yn isel o ran cyflwr eiioh iechyd, gadael i'r awrlais eich hadgoffa ar ol pob pryd i gymeryd dogn o DT. Williams' Pink Pills for Pale People." Y mae y sylw yn arddangosiad o'r dyddor- deb mawr a gynyrchwyd yn mysg y cyhoedd gaai yr a-dferiadau a effeithir gan y pelenaai hyn. Yr wythnos ddiweddaf ymddansgosai adroddiad yn y newyddiadur yma am faichgen ag oedd wedi bod yn hollol fethiantus aim naw mlynedd, ond yr hwn a adferodd Dl. Willdaims' Pink Pills miewn saith wythnos. Yr hyn a ewyllysiwn ei ddangos allan ar yr achlysur presenol ydyw mai nid mewn afiecliydon tost a marwol yn unig mae y pel- enau mor werthfawT, ond hefyd mewn am- hwylderau bywyd cyffredin; yn eu plith crydcyftialau,i gwendid gwaed, St. Vitus' dance, llewygon, a'r anhwyl derau sydd yn blino merched. Mao llawer yn cael ei ddyweyd yn y net- wyddiaduron dyddiol ar arfetiad rhai mas- naehwyr o geisio gwerthu ofelycliiadau di- werth pan y gofynir am feddyginiaethau ad- nabyddus er ntwyn gwneud mwy o elw. Y mae oymeriad goruchel Dr. Williams' Pink Pills wedi eu gwneud yn hynod o agored i geisiadau o r fath yma, ao y mae y twyll wedi llwyddo mewn rhai amgylehiadau. I3ylai y prynwyr, o ganlyniad, fyn'd i'r draff earth i weled fod y pelenau (y rhai a weirthir mewn bocs pren gydafe; amorchudd pine a ohoch) yn dwyn yr enw yn llawn—Dr. Williams' Pink Pills for Pale People; 'heb hyny y maent yn ddifudd. Danfona Dr. Williams' Medicine) Company, Holborn Viaduct, Llundain, foes ohonynt am ddau swllt a naw ceiniog, os y bodola unrhyw amheuaeth. Fel cryfbair a meddyginiaeth. ar gyfer un- rhyw ffurf o wend id, y mae y pelenau yn feddjanol aI. gymeriad uohel iawn. Dywed- odd Mrs Godfrey, 50, Princes-street, Mile End, Portsmouth, wrth ohebydd y "Ports- mouth Times," yr hyn a ganlyn:- "Ddwy flynedd yn ol daethum yn bur isel fy ysbryd mewn canlyniad i gialon. wan. Yr oedd genyf gur tost yn fy mhen, ac nis gall- ivn wneud dim gwaith. Parhaodd hyn aim chwe' mis. a pharhawn i gymeryd y feddyg- iniaeth a roddid i mi, ond ni wnes ond dod yn wanach. o hyd nes y daethum yn berffaith ddiymadferth. Yr oedd fy n,gwr yn gorfod fy nghatfio i fyny'r grisiau i fyn'd i'm gwely'r nos. Nid oeddwn yn ymddangjos fel yn fedd- ianol ar unrliyw fywyd nag yni; a byddwn yn eistedd o flaem y tan yn ddiysbryd ar hyd y dydd. Oddeutu deunaw mis yn ol cynghor- wyd fi gAlT ffiynd i roddi prawf ar Pi*. Wil- liams' Pink Pills for Pale People. JNid oeddwn ond prin wedi dechreu eu cymeayd nag y teimlais ryddihad, ac erbyn yr adeg yr oeddwn wedi gorphen y bocsied cyntaf yr oeddwn yn llaweT gwell. Yr oedd curiadau'r galon a'r ouT pen wedi peidio, a daethum yn gajifyddadwy gryfach. Oefais fy nghefnogi i ddyfalbatrhau igyda'r pe!lenau, ythwanegai Mrs Godfrey, "a bu chwech neu saitli bocsibd yn foddion i fy llwyr adferyd." Yr adeg briodol, igymeryd y ddogn ydyw ar ol pob pryd. Ond nid oes ar y rhai sydd yn gwyibod eu gwerth angen am Awrlais Patent i'w galluogi hwy i gofio'r pelemu.- Advt.

Y Mao, pit lawer math o fara beunyddiol, ond nid oes ond un Bara y Bywyd. Ami syrncfyd allan o'r celwrn, heb roddi dim byth ynddo, åi ddwg. y gwaelod i'r golwg yn fuaai. Y mha le y mae dedwyddweh bob amser i'w gae 17 yii y

Cynllun Adoysg raddel Hen. SEFYLI/FA YSGOL BEAJJ1\iARIS. ri Y £ ,Nhy y Cyffredin gofynodd Mr Ellis J. Gnffith i Ysgnfenydd Bwrdd Addysg, gan fod y Bwrdd wedi rhoddi rhybudd o'u bwxiad i ddiwygio cynllun addysg gajiokaddol Mon, a fydda.i iddo ef ystvried y dymunoldeb o gyn- wys yn y cynllun diwygiedig <ldarpariadau l welJa saflo axianol Ysgol Sirol Beaumaris. Syr William Anson, yn ei afob:ad, a ddy weda'i fod y diwygiad fwriedid yn cael ei gyfyngu i estyniad yr oed dan ba un y gall plant eros yn yr ysgol, ac yr oedd hyny yn angenrheidiol i syniud anlrawsfW oedd wodi codi mewn cysylltiad a dyfarniad yr yseolor- iaethau sirol ar ganlyniad yr arrholiadau agos- haol. Dan yr amgylehiadau yr oedd y Bwrdd wedi pendexfynu peidio ix^ryglu pasio y gwell- iant trwy roddi yn nglyn ag ef estiwn fyddai yn sicr o godi dadl faith, a'r hwn, yn marn y Bwrdd, -na ellir ei ddadrys ond trwy gael arian o'r tuallan i .gylch gweithrediad cynllun y sir.

Bwidd Gwarcheidwdd Vr.Ilsy. Y CYN OBI HWY ALLANOL. Cynhaliwyd cyfarfod The.Olaidrl y Bwrdd ddydd Mawrth, yr wythnos ddiweddaf, Mr O. H. Foulkes yn y gadair. Wedi Ocial ei gyfarwyddo gan y Bwrdd i dynu allan daflen yn dangos beth oedd swm y cynorthwy allanol am yr ha/ner blwyddyn yn diweddu Mawrth 25ain diweddaf gyda'r un oyfnod y. flwyddyn cynt, cyflwynodd y Cleyo yr adroddiad oanlynol: I)osbarth Oaesp- gybi (Mr J. R diambes-s): Poblogaeth, 11,421; cynorthwy allanol, 943p 10s, lleihad o 54p 5s Ie; traul ar gyfer pob un o'r trigol- ion, Is 7c; nifer y tlodion yr wyt.hnos olaf, 196; traul ar gyfartaledd, 's 2c. Dosbarth 2 Abeirffraw (Mr R R. Parry): Poblogaeth, 4858; cynorthwy allanol, 667p 8s 6c, lleihacf o 9p 12s traul ar gyfer pob un o'r boblog- aeth, 2s 8o; nifeo1 y tlodion yr wythnos olaf, 146; traul ar gyfarta.Iedd, 3s 4c. Dosbarth Bodedern (Mr J. R Parry): Poblogaeth, 4272; cynorthwy allanol, 621p Is 10c. lleihad o 4p 16s 10c; traul ar gyfer pob un o'r bobl- ogaefth, 2s 10!c; nifer y tlodion, 147; traut ar gyfartaledd, 3s O-d. Qyfanrif poblogaeth yr undeb, 20,551; cynorthwy allanol, 2232p Os 4c, lleihad o 68p 13s llc; traul jir gyfetr pob un o'r boblogaeth, 2s 5c nifer y tlodion, 491; traul ar gyfartaledd, 3s 2c. — 4 Dywedodd y Cadedrydd fod yr adroddiad t. bur galenogcd, ac yr oedd ganddynt le i lon- gyfarcli eu hunain ar leihad parhaus y cyn- orthwy allanol/—Mr GaroneR" a ddywedai y dylai tlodion y wlad fod yn cael llai na thlodion y dref, gan ei fod yn llawer rhatach i fyw yn y wlad.—Y Claro a ddywedodd, o gymeryd poblogaeth yr undob i'r ystyriaeth nis gallai yr un undeb atrall ddangos cynifer o hen bohl tg Undeb Oaergybi. Dywedodd Meistr y Tlotty (Mr J. Jones) mai 57 oedd yn y ty; 67 yr un amser y llyn- edd. Y meddyg (Dr. R P. Edwards), yn ei ad- Y, -1 roddiad a gyfeiriad at ddyn 28 oed ddaeth i'r ty y Sadwm cynt, ac yr oedd yn hollol iach, ond ei fod yn dioddef oddiwrth ddiogi. Dyg- wyd ef gerbrcn y Bwrdd, ac addefodd nad oedd dim arno ond fod ei daroed wedi ei boeni. Penderfynwyd ei anfon o'r ty, -&- gwneud iddo dalu am yr amsesr y bu yno; yntau yn addaw chwilio am waith er mwyn gallu tadu. Dewiswyd Mr R. Gardner yn adeirydd. Pwyllgor y T"rethiant, a Mr T. L. Griffith yn is-gadeirydd.

Cymanfa Plant ATinibynwyr Tcstarth. Amlwch. iQj'nhaliwyd non ddydd Mawrth, a thred'l allan yn llwyddiaJlt perffadth. Y llywydd ii?i> oeddynt Mr W. Roberts a'r Parch J. S. Evans, Oejiiaes; arholwr, Mr W. Edwards, Rhosgoch arwe-inydd-ioii y canu, Mr Bobert Hughes, Cteenaas, a Mr J. 0. Williams (" vr 1 vr yr Eos); a chyfedliwyd gan Miss RobeAs (Peibmn), Mrs Jones (Amlwch), a Mr H. J. Thomas, Llanerchymedd. Arholydd y safon- au oedd Mr O. Dew; ac arholwyr y cyfarfod y ego lion, Parch T. Evans a Mr H. Williamir. Gromlech. Dechreuwyd a diweddwyd y cyf arfodydd gaai Mri Richard Morris, Oema3; D. Williams, Llanerchymedd Parch W. Da- vies, a. Mr Trefor Jones. Oafwyd anercdiiad- au. gaji y I-lawclin J. S. Evans, T. Evans, Owen (Llanddeiusant), W. Datvies (Seion), a Mr John Jonas (ysgfrifenydd yr undeb sirol). Oyflwynwyd tystysgrifau yr axholiadau, a mynegwyd fod y canlyniad yn y dosbarth fel hyn.: — Satfon I (da.n 12 oed).-YsWI -Amlweb.- Dos,barth 1: Hannah Prichard 95, Robert Griffith 75; dosbarth 2: Jane Parry 85, Owen Pritchaxd 70; dosharth 4: A, Prosser 100,. Emily Griffiths 95, Eliza J. Jones 95, Annie Hfujghes 80, Jennie Prit 95, Oracie Hughes 80. Ysgol Ebenewr.-Dosbaa-% 1: Ellis Ho berts 100, Hugh Stanly Williams 75; dos- bairth 2: Lizzie Jones 100; dosbarth 3 John Oliver Williams, 100; dosba.rth 4: Mary- Jones 100, Ellen Thomas 100; dosbarth 5: Ellen Jane Roberts 75, Annie Owen 100, Liz zie Jones 100, Thomas Roberts 100, Thomaar John Williams 100. Ysgol Oermaes. Dos- barth 1: Maxy Thomas 100, Annie Ellis- 100; dosbarth 2: Johnnde Pritchard 100, Eliza M. Pritchard 100; dosbarlh 3: Hugbie Thomas, 100, Annie C. Williaans 100; dos- barth 4: Willie Pritchaxd 100; dosbarth 5: Eliza Hughes 100, Barbara Jane Thomas 100, Margaret At. Jones 100, Eliza Jane Ellis 100, Ellen A. Thomas 100, Jennie Roberts 100V Florie Owens 100, Lizzie M. Williams 100. Ysgol LlaneirohymedcL Dosbarth 1: Tana Williams 100, Maggie Pritchaxd 100, Willie Edwards 100, Nora Hughes 100, Harret Jones 100 Fanny Hughes 30; dosba,rth 2: Aamie Williams 100, Katie Jomes IOC, Lizzie PrItchard 90, W. P. Hushes 90, Sarah; Williams 90; dosbarth 3: Owie Jones 45, n. W. iEDugihes 30; dosbarth 4: Annie E. Eli-is 80, Madgp Williams 80; dosbarth. 5: Emily Prytherch 100, Alwyn H. Jones 100, 0. J. Williams 80, Teddy Parry 80, Katk- Wi 1 liajns 40, Annie Owen 100. Ysgo! Pennel.^— Dosbarth 1: B.ichaird Jones 85, Aaini- Jones 80; dosbarth 2: Seiriol Jones 75, W. Lewjs 75; dosbarth 3: Ellen Roberts 90, Maggia Roberts 60; dosbp.rt-h 4: A. Angharad Mc- Killop 100, Tommy J. Jones 100, Ada Jones 95, Maagie J. Lewis 90, Majrgie Eoberts 90, Hugh Jones 90, Kate Eoberts 75; dosbaruv 5: Joseph T. McKay 100, Lizzie Roberts 33, Jane Jone^s> 80, Lizzie Own 70, Ysgol Sci- entific Halt, Dosbarth 2: GriMtji Heiyÿt- Williams 90: dobart1,h 3: Johnnie Williams 100. Ysgol Seion.— Dosbarth 3: Catherine Williams 95; dosbarth 5: Thomas Hugh Pa- vies 100. Ysgol Saron.—Dosbartli 2: Maggie Evans 100, Katie Jones 100. II. (dan 16).—Hanes Josuah. Arholydd, Parah R R. Oadwaladr, Brynawran. Uwh- afrif 100. Hugh Williams, Scientific Hall, 110; Lily Hughes, Llanerchymedd, 0 W. Williams, Scientific Hall, 101; W. L. Wil- liams, Seion, 100; Alice Prytheadi, Llan- erchymedd, 99; Hugh Thomas, Amlwch, 81; Amy M. Morris, 70. llI. (dan 21). --Bywvi lesu Grist o Gethse- mane hyd yr Daewydd. Arholydd, Mr J. Lewis, Glaellwen. Uwchafrif 130. Owen R Thomas. Seion, 119; B. Owen. Llanetchy- modd, 84; Bichard Peters, Seion, 81: John Pritchaiti, Cemaes, 76; S. Prytherch. TIan- erchymedd, 76; Tjanra Owen, Llanfecho]], 76; Griffith' Hughes, etc. 72. IV. (pob oed).—Bywyd lesu Grist, Arhol- wr, Parch R, P. Williams, Caer<rybi. Uwchr- afrif 140. George A. Roberts, Cbmaes, 131; W. Pritchard, Llanerchymedd, 118.

"Yn mha le y rhoddaf y papyr yma, fel y •byddaf yn siwr o'i weled yfoey?" ebe Jane wrth ei b-rawd Charles. "Ar y drych," ebai yntau, yn uniongyrchol.

Rhys Dafydd Sy'n D'eyd- Fod y penillion oaidynol i hen f-eiiix wynt Uan- £ srchynQied'd' wedi ei gyrhaedd1. Fod un cyfansoddiad wedi ymddangos yn barodL i Fod y gv.-ych a'r gwiuel yn gymysg f Hen felan ardderchcg y Llan Yn sydyn darfyddod/d ed bra, Ar ol' gwasanaethu y wladl, Trwy falui sacheidiau <Nii Hi l-oddodd in flawdiau iach Mon, I Yn gyfoeth o haidd a blawd oearcn Anheil-wng yw tewi a 500 Am giolled i ddynion a mcarcn. Oa'dd llaw-M- gwr enwog cyn. hyn Fagwraeth ei phorthianit ym rhad., Hi rockfcdd heb ddaimod yn lion I fagu hen gewri y wlad: O'i chynyrch caed llawer o uwd, A'i llymru ¡Ù sucan yn faietn, I fecheyii a merched y fro, Yn ymborth mewn hufen1 a ilak-tb. Wrth gofidr amser gynt, Pan oedd y felin wynt A milieu ar fy bynt, Yn chwilio am flawd, Fel byddwn i a inani Yn cerd'ded llawer cam, A neb yn gofyn p'am Elli 'bod yn dlawd. Fe rodiddd i ni oU, A neb yn son am doll Na dweyd fod ynom goB, Land cwd yn llawn 0 beilJiad gwyn ac iach I'w bobi, hobol 'bach, Heb orfod prynu sach- Wei, rhyfedd iawn. GalaruiS yw gveted hen felin ein gw^a-ct, A'i pbem wedi syrthio i ymyl ei thrad; Os gellwch ei thxwsio trugaredd1 a wnewch— (kn, yr ardal eich moli a gewch. Gwnaeth waith ardkferchog yn ystod ei dydd, A chadwodd ein oalon rhaig myned yn hrudd Rhag newyn a chyna diarparoddi vt yd, Oynhaliaeth i fywyd a roddodd bob pryd. Liawer tMach yw ein llaneroh Ar ol cwymp ein melin wynit, Bon am oesau fifn cyflenwi Pawib ai ddeuai ar eu hynt; Gwrcng a bonedd wrthi'n disgwyl, Hithaun ddyfal wneud ei gwaith, Ni wrthodai wyn-eb undyn Droai ati ar ei diaith. Yd di-ail fu dan ei meini, Ymbarth cart,ref tir ein gwlad, Nid y tramor dros y moroedd, 000 gwir gynyrch Monaj fad; Hiraeth sydd gan lawer heddyw Am y llymru roddai'n faeth, Am ajnrywiaeth ei chyftenwadi, Am fenddthion trwyddi ddaefth. Hoff pv"r adgof sy'n fy meddwl Pail yn llencjn. ieuanc n, Fel y dring-wn fry i w chadaosr Er cael syllu amgylch hon; Oofio'n dda y 1l trefnus Welid yno ar y 11a wr, Disgwyl am y wynt i chwythu Er cael troi yr esgyll niawr. Oofio yndr hen Shon William, Chwn Owens, yr hen hne, A llu evaiJl fu yn malu Er mwyn torn llawer gwanc; < Ofni 'rwyf fod' dyddia.u'r felin Drwy'r ystorm fel pethau fu, Ac nia chawn mo honi eto I dcLrwallu an gen du. O! Felin wynt- enwog!—-maluriwyidl ei pben, Ei hedyn syrtbiasant o entrych y nen Y oorwynt a'i Tbuthrodd—t.rueni oedd hyn, Fe dieru'r trychineb pob meddwl yn syn. Dibafall am falu a gwneut-hur blawdi oeirch, Hi borthodid beth wmbneth o foch ac o feirch; Yn peillio a silio yn ddiwyd y bu, Ein tristtwch sydd chwerw am felin mor gn. Fodl gwahaaiiiaeith rhwng Stesion Llanerchymedd 44 Stesion Amlwch. Fod un wrth ddod o FangoT o'r sliow wedii cam- Rjnaeryd, a disigyn yn y Llan. Mdio gyrhaedd yn ddiogiel drainoeth. Mai drwg iawn oedd hi rhwng y ddau lane ieuanc tn R nos Sul yn nghylch rhyw ferch. Fodf mam y ferch ieoianc yn licio un araH. Fod "strike" mawr ar y ferch o RoeDll Llrni- .daiu, Ei fod wedi clywed ei bod yn "preriously ftgaged. Fod y cusanau yn clecian fel "air gums." Fod "beepers" Lord yn meddwl fed herwhel- WYT yn y coed. Fod presonoMeb y "third party" yn dyfethao yr hwyL Nad ydyw gwahaniaetli mewn oed yn ddim "'where there's love. Fod y ddau englyn cajilyncl yn gyflwynedag i Mr Iorwerth Jones, Tanybryn-road, Amlwch Saer mafen yn hen Sir Moua-a. restrir Heb rwystrau yn ora Yw Iorwertli Ion, dirion, du- Molir y brawd ysnnila. Un medrus, hoepus, heinil-a, oantwr, Y cyutaf i'n gweini, A lienor wna ein iioiii- Gwyn ei fyd a ganaf fl. GWYDDFOR. Nad oes gan didyn yn y byd hawl i siarad yn wirionach am ei fod wedi bod) yn gweled y "Red iadians." Mai rhyw ddyn yn y tren am Gaergybi nos Iau: 'tIIeddI yn emog o beith felly. Pod dwy forwyn y person yn synu' ato, a fynta ^—na, wedi bod yn Mae tro garw oedd i'r ffarmwr hwnw eds- tedd ar focs mtehes yn y coffee house dydd Badwrn. Ei fod wedi codi yn hynod sydyn. t Mai y rheswm oedd fod y matches wedi a tod. yr w-edi mj'nca biaid Yn boeth. Mai tro @arw i'r chaps o gormod 1-argiar beei- yn y Buffalo Bill show yn Man- ^°r dydd Iau, ac wt-di hyny myned i Gaer- Kyhi yn He y Gaerwen. Mai golwg da oedd ar y gwr hwnw yn myn- i bvsgota efo coeden onen dydd Llun. ^"°d o a'i bartner yn edrych yn dda yn y hats latest style." FOd d-n o Gaergybi yn froliwr heb ei ail. Iddo ddweyd wrth "visitor" y dydd o'r gybi*1 niai fo ''champion cyclist" Caer-

liasgfa Gyfyng Agerlong- Lythyrau o Gaergybi. PROFIAD ENHYD MEWN NIWL. Gohefcydd a bellehra i ddweyd1 fod yr "Ulster," un o'r agerlongau llythyrau a. fordwyant o Gaer- gvhi i'r Iwerddon, aIC yn perthyn i'r City of Dublin C<jmpany, wedi cael diangfa gyfyug rhac e,i rhedteg i laAvr gan long ryfelyii ystod tuwl tew, oddeutu milldir tuallan i Borthladd CaeT- gybi, forea Sabboth (31ain cynfisoi). Yr oedid yr "Ulster" wedi godael Kingstown ar ed mordayth i Gaergybi tua chwarter wedi wyth ac yn ystod haner cjTitirf v daith yr oedd y t-ywydd yn bobpeth ailesid ddymnmo Modd! bynag. pan odcUeutu baner y ffordd drosodd1 graddol orchuddiwyd y mor gan gwniwl o darth, ate, yn ol yr aifer ocheiliadol ar y cychodl Gwyddielig, dy'blwyd y dynion oedd ar y '•look-out," a chyn hir wedyn dsieth yn angen- vheidiol arafu a gwneud defnydd pairhaus o'r ndwl- gorn, yr hwn a. ateibid yn awr a phryd arall or agierliongaoi. emaill. Fel yr elad yr Ulster yn mlaen tewychodd y tarth i fod yn niwl trwehus, a. rliiaid codd arafu cryn lawer do ar ei chyflymdra, tanio gynaui Y llong yn. fynych, a phlymio parhaus am y gwaelodl Fel hyn yr aeth yr agerlong rnag- dlcii gydia'r goohelgarwch mwyaf, hyd nes iw dvnesiad at y traeth Cvmneig gael ei arwyddnodi gan, wadth y gwn yn Ngolewdy'r South Stack yn caej ei dianio yn nghyda rhybudddoai myiiych agerlongau eraill, yn cynwys com hirllaes v llong ryfel- Yr oedd1 yn anarnliosi/bli gwybod safle. benodiol y Hong ryfel oddiwrth SWIl y com, ac mor dew oeddl y 11iw yn awr M yr oedd yn. aiihawdd gweled mwy na llath i unrhyw gyfeiriad. Dan yram- gylchiadau hyn fe ataliwyd peirianau yr "Ulster ac arhosedd y llong yn ei hirnman, ond daiiodd i chwythu y ndwl-gom yn ddlbaid. Daiiodd y corn hdrllaes i ateb o hyd ao ar ol yspaid o saith neui wvth munudtbu i long ryfel: fawr yn sydyn wneud ■ei* hymddteungosiiad yn yr "Ulster," gydai chwis wedi ed osod yn union ar draws pen blaen yr agerliong. -Ar aanramtiad agerodd cadben yr "Ulster" yn mlaen, edthr ymddiangosai yn an- ■TOh'oabl osgoi gwrthdararwiad, gan fod y cruiser yn o fewn pdldter rl-eb fod yn ddim. mwy na 60 neu 70 olruthooi ac yn bygwth taraw yr UlsteT vn ei chanol. 'ftwy yr ymd^ech fwyaf posibl yn uimg ar ran y ddwy long y ciiriwyd1 vr Ulster, a hyny pan oed'd yn ymarferol tan drwyn y^Uong ryfel. Dygwyd y cruiser yn hollol lydij, a. gweit.hiwyd hi yn ei gwrthol nati o fewn llai pedWer nag Ugam Ualt h.