Yr Herald Cymraeg

CARE UF THE EYES. -0- Why fo to Liverpool or Manchester when you can have your EYES Scientifically Tested, and Spectacles or Eyeglasses properly fitted by H. C. HOUGHTON at moderate pricess. Only Address: 23, Eastgate Street, CHESTER, Fotmerly Manager for Wood Abrahams. Repairs done on the premises cheaply and promptly. No agent or travelling representa- tive employed. Tel. No. 858 vJ LANCELEYS, ENGINEERS, Tel. No. 78. CHESTER. 1 Alterations & Repairs TO ALL CLASSES OF Engines & Machinery- IfUH AND BRASS CASTI N GS.

yr Cpmraeg. Bead Office: Castle Square, Carnarvon. Londou Office: i iS, Fieet Street. Telegrams: Herald, Carnarvon. Nat. Tel.: 83. Carnarvon.

•czr DYDD MAWRTH, MEDI 13, 1910. DIWYGIO'R EISTEDDFOD Dyma wythnos yr Eisteddfod wedi dyfod eto. Gobeithio y ceir hindda, cynulliadau Hiosog, cyfansoddiadau teilwng, canu da, a gwyl drwyadl Gymreig. Gresyn fod y llanw JBeisnig wedi amharu cymaint at yr Eistedd- fod .y blynyddau diweddaf. Rhaid ei droi yn ol o'r bvd Eisteddfodol, neu bydd Cymru yn v man wedi llwyr golli llawer iawn o'i nodweddion cenedlaethol. Diau fod y rer- ygl hwn yn fwy mewn tref o fath Colwyn Ðay nag ydyw mewn tref lie y mae'r ysbryd Cymreig a'r iaith Gymraeg yn fwy byw, ac oherwydd hynny mwyaf oil ddylai fod y gofal rhag i'r wyl fynd i ddwylaw Saeson a Die Sion Dafyddion. Tybia rhai hefyd mai dylanwadu er drwg wna'r ymrafael cydrhwng y beirdd newydd a'r hen, ond ni raid i gar- edigion yr Eisteddfod bryderu dim ynghyIch y peth hwn. Arwydd o a.dfywiad yw'r ddadl yn sicr, ac nid oes ond daioni a all ddeilliaw ohoni. Maddeuer i ni am Lyfei,rio at un peth sydd yn ami yn rhwystr i Iwyddiant Eistedd- fod am ei fod yn gwasgu yn drwm ar y pwyllgor lleol. Cyfeirio yr ydym at i.eolaa Cymdeithas yr Eisteddfod Genedlaetbol. Newn colofn arall geilw un o'n darlleinvyr II aylw at y pwnc o ddiwygio ac ad-drefn liyw- odraethiad yr Eisteddfod, ac v mae'r an.gen am ddiwvgiad yn amlwg iawn loewn Thai cyfeiriadau. Yn unveth carem weled gwneud gwell defnydd o gynyrchion yr Eisteddfod. Ymae'n wir y cyhoeddir Jlyfr- yn bychan yn awr ac yn y man yn cynnwys awdl a phryddest ynghyd a'r beirniadaeth- .au: ond y mae lie i ofni mai rur ychydig o'r cyfrolau hyn sydd yn dod i ddwylaw r ,werin. Ni alt pawb ohonom daiu r i er f i a rydd i ni aelodaeth o'r Gymdeithas. a phur anfynych y etywn am gyhoeldi anaoddiadau buddugol ein beirdd a- 31 .lt.-i- orion a'n ael'ddorion. Cynygir gwolrau j joawrion, a threulia yr ymgeiswyr oriau lawo-r, ie, dyddiau ac wythnosau, a misoedd I rai, i gyfansoddi awdl neu bryddest, neu i (Chwilio am ffeithiau gogyfer ag yegrifenu traethawd. Rhoir y gwobrau a r clod i'r I buddugwyr, ond pa leshad yw hy:)J" 05 na y werin bobl gyfranogi o ffrwyth tu Jlafur? Dyddorol fyddai gwvboi faint o gyfansoddiadau buddugol ;»ydd heb eu ^y- j hoeddi. Diau fod ynddynt oil deilynsdod. neu ni fuaeid yn eu gwobrwyo, ac yn sicr dylid eu cyhoeddi er mwyn y genedl. Nid yw ceisio gan oreugwyr Cymru droulie em hamser gwerthfawr i gyfan;) di ai" wobr on fijwatAtl-aff tar aaian ac ams'™ .os ni .ddefnyddii- eu cyfansoddiadau wedi hynny er budd y genedl. Wedi goleuo'r gannwyll ni ddylid ei gosod dan lestr. Ai tybed fod cyllid y Gymdeithas yn rhy fcrin i gyhoeddi'.r holl gyfansoddiadau a'u .dwyn i sylw'r bobl. O'r braidd y gallwn jgredu hynny. Y mae taflen cyfrifon y flwyddyn 190blwyddyn 'Eisteddfod Caer- narfon-ger ein bron, a dengys honno fod y g.weddill mewn llaw o'r flwyddyn cynt yn 274p a'r tanysgrifiadau am y flwyddyn 39p. Cynygiwyd 95p mewn ,gwobrau yn Eistedd- fod Caernarfon, ond ataliwyl 25p, ac ni thal- wyd ond 70p. Ond faint o elw ^f^d y Gymdeitha« o Eisteddfod Caernarfon? Os nad ydym yn camgymeryd 694p oedd y Awm, a gwyddom drwy brofiad faint o lyfr- ati ellir eu cyhoeddi gyda- saith canto bun- •Hau I Sylwer eto mor ychydig yw'r -swm a dderbynir mewn blwyddyn am gyhoeddiad- Au'r Gymdeithas. Dengys y daflen arianol y cyfeiriwyd a.ti mai 4p 18s 6c oedd y swm yn 1906. Llai na phum puntt Ai tybed ein bod fel c-medl yn di.),styrru _pvaith y Gym- <deithju?? Rhaid fod jhywbetii o'i le, My mae'n hen bryd i ni holi ein gilydd ai ni ,ellir cael rhyw ddiwygiad fyddo yn dwyv znwy o elw j'n eenedl.

BUUOUIiOLIaETH CAERNARFON Gyda. Ihwenydd digymysg y derbyniwyd y nev/ydd yng Nghaernarfon ncxs lati fod y -Breijin wedi penderfynu arwisgo ei fab hynaf fel lyv/ysog Cynuu yng N ghastcll heiia/ol I ^aeirnarfon. Caled fu'r ymrysou rhwJlg r Caerdydd a thrcfi ereill am yr anrhydedd a I grael croesaxru'r Brenin a'i etifedd, ond teg dweyd na chymerodd Caernarfon ddim xhazi yn yr ymgipris gwirion a gychwynwyd gan I Caetrdydd. Ceiaiwyd ymhob rhyw fdd; ddiraddio'r hen dref yngolwg y byd, a dwyn } oddiarni vx enw anrhydeddus y mae wedi ei exinill yni mywyd a lianes, Cymru. Nid allodd hyd yn oed Arglwydd Paer Caeixlydd ymgadv» rhag 1 iiuliiio i'i ac ainhavchu enw'r hen dref yn mharjurau Llundain a'r trefi Seisnig. Caenuwrltu oedd y cirti gvntaf I a awgrymodd y priodolueb o arwisgo Tyw- vsog Cymru yn ei oherwydd pasiwyd peiideixyni;-ui y Cyu-or Trefoi o blaiu -aw'tiiy uuvm Jd u) ol, pan fu fan. y Irenhiiits Victoria. hyd y gwyddom, ni jihasiwyd yr un ;>endei'fyniad ¡ ynglyn ag arwisgo mab hynai teior V., ond deallodd Caerdyud, er hynny, mai hawliau j Caernarfon oecid gryfaf, a dj'll<l'l' rheswm pam y bu yjiiosod mor ffyrnig ami. ) Bellach v inue'r frvvvdr drosodd, a gall f Caernarfon anghoho i'urddu Caerdydd a maddeu i'r Arglwydd Jbaer am ei gas eirÜm. Yn ddoeth iawn ^•mgadwodd Maer pend-ref y Gogiedd rhag dweyd nac ysgiifemiu yr all gaii" am hawliau y gwahanol dreii oedd yn cyd-ymgeisio am yr anrhydedd. Pe bai efe wedi ateb yr Arglwydd Faer, diau 11a fyddai yr ymryson wedi darfod eto, ac o ganlyniad byddai'r Brenin wedi penderfynu arwisgo'r Tywysog yn Llundain. Nid oes dim amheu- *aeth nad yw Cacrdydd wedi ei dirfawr siomi I yn newisiad v Brenin. 'Ei phrif uchelgais yw cael ei chydnabod yn ben tref Cymx-u, ond nid all hynny fod nes dysgu o'i thrigol- r ion siarad Cyniraeg. Er ei holl ymtfrost nid yw eto ond tref Seisnig wedi ei hadeiladu yng ngliwr pel.'af Cymru, ac y mae yn gwbl amddifad o'r ysbryd Cymreig tanbaid a nod- wedda breswylwyr dinasoedd y bryniau. Bychan iawn yw ei dylanwad ar fywyd Cym- ru. Ond y mae hithau yn erfyn drwy ei phapyrau newydd am ran fechan yn y sere- rnoni ddyddorol a welir Yl1 Nghaernarfon yng :N gorffennaf nesaf. A hyn yn ddiaa a. roddir iddi,'oblegid rhaid i bob Cymro gael cyfran o'r anrhydedd a esyd y Brenin Sior axnom fel cenedl; ac ymhellach, rhaid i 1 seremoni, wis-go arddull wir Gymreig os dis- I.. gvvylir iddi fod yn llwyddiant. Ni wvddom ba hyd y rhaid dilyn hen reolau ar achlysur fel hyn, ond eriyniwn ar i'r rhai sydd ag awdurdod ganddynt wneud y seiemoni mor drwyadl Gymreig ag y byddo inodd. Aw gryma Owen Rhosccmyl y d;iai A-chdde; wydd a Goasedd Beirdd Ynys Prydain gael rhan bwysig yn y .gweithrediadau, ac wrth son am waith yr hen benaethiaid yn talu gwaroga-eth i'r Tywysog Seisnig cyntaf fu ar ■ Gvniru. awgryma ddewis tri o bob desbarth o Gymry i gyfarch, a chTOghori a dymuno llwyddiant i'r Tywysog newydd. Dych- ymyga weled tri o tugeiliaid henal y wlad yn croes-awu'r «wr ieuanc yng Nghastell j Caernarfon yr haf nesaf; yua. dri o amaeth- wyr i gynrychioli eu dosbarth hwy ni chwarelwr hefyd; tri glowr; tri maer; tri chadeirydd cyn.gor tri phendeSg; tri; athraw tri masnachydd; ac yn o'af dri o weinidogion yr E'fengyl—y rhai hyn ac ereill gyda hwy i gyfarch y Tywysog bob .yn dri a thri. Golygfa darawiadol fyddai yn ddiau, "ac fe sicrhai i bawb o drigolion Cyraru ryw ran yn y gwaith. ( Nid ydym yn credu fod tuedd mewn seie- moni fer' hyn i'n dysgu i ymgrymu gerbron brenhinoedd. Dyma'r bwgan a. welodc1 rhyw ]If (, ysgrifennydd mewn papur Cymraeg y dydd o'r biaen; a bwgan diniwed ydyw a dim amgen. Gall aTddanghosfa o'r fath a welir yng Nghaernarfon yr haf nesaf fod yn add- ysg ac yn ysbrydiaeth i'n cenedl. Y mae'r drafodaeth ar y mater eisoes wedi ennyn dyddordeb mawr yn hanes Cymru, nid yn ein gwlad fechan ni yn unig, ond drwy Bryd- ain benbwygilydd, a phwy wyr na fydd hyn yn foddion i ddwyn gwledydd ereili i feddu syniad uwcli a chywirach am danom fel cen- edl? Amharod iawn yw Llywodraeth Pryd- ain i gydnabod fod Cymru yn genedl, ond o'r diwedd dyma'r Breiiin, yn rhoi i ni an- rhydedd mwy nag a roir i'r un o'r gwledydd erei'l syii perthyn i'w deyrnas. Os caiff Prydain goroni ei Brenin cawn ninnau y Cymry arwisgo ein Tywysog, ac er mai Sais y cyfrifir ef cofiwn hefyd fod gwaed Owain Tudur o Benymynydd yn rhedeg drwy ei wythiennau.

ABERMAW PWYHjLGOR ADDifiSG. — Cynhaliwyd cyfarfod misol Pwyilgor Addysg y Dosbarth yn 'iijanlei-h. ddyod iau, dan lyw yddiaetJh All- Aiaitin Wiuiams, LuH., Abermaw. i'agi-iienai iSliee lAioggie Thomas (-Nlrs ,Hu^;liesJ yn yniddiswyoao fel athra.wes gy- iDorthwyod yn Ysigol Llanfair ar y 3Cn cyiSisttl. Apwxntiwyd Muss Annie Price, o y L)-vifryii yn lie Mrs Hughes, a, ptoenodwyd .\jjusa Saiah Gi'ithih, jtfryiiy- lowyd, Dyifryn, i gyuneiyd lie .Miss Price. Pasiwyd i alw eylw i'wvl.'gor Addyg> y ISir at yr adgytweiriadau gwir angenrHeidioi ar ysigoldlai Ai'iih'cig a 1 ddiolch i M W rigley, St'Jokipoit, am y rad-wledd a loddioda 1 olant isgol Ll-.vyn- gwril. Hefyd i Mr a Mrs Davison, Wem- tawT, am wledd gyneiyb i blant Y'pgol E|ar- ledh, ac i Cyrnoi a Mrs Scotit, Peimiaen- u cilia, am eu caa-edigrwydd; hwy than i biant Yeigol Art hog. Piasiwyd fed i'r clerc ad- goifu. prifathrawon yr ysgolion fod caniatad iddynt hwy dynu aiian xestr o'r llyirau a, dybient hwy fwyaf cyfaddas fel gwobrwvon i'r plant am breeon 110Ideb yn yr ygol. Dy- wedodd swyddog y presennald'eib y deuai i'r do^burth eleiii saiith o criaduron fel g'wohr- wyon aim bresennoldeb, yr hyn a oly.gai fod 6aith o blant o'r newydd wedi cadw yi, ysigcl am bedair blynedd yn ddi^oll".—C'yfiwyiKxid swyddog y presenllolddb ei adroddiad miso- yn dangos fod y presennoldeb y cant aim Goiphenaf yn y gwahano]- ysgoiion fel y I canlyn Axthog, 84.7; Abermaw, 86.9; Bontddu, 83.1: Cwmnantcol, 91.4; Dy- ffryn, 83.5; Fairbourne, 99.7; Harlech, 88.4; Llanfair, 88.4; Llanbedr, 84.8; Llwyngwril, 93.7; cyfanswm, 86, o'i gydmaru ag 89.2 yr un adeg y flwyddyn fiaenorol. Balbanod Arthog, 87.7: Alber- maw, 87.2; Bontddu, 73.3; Cwmnantcol, 94.2; Dyffryn, 91.8; Fasirbourrte, 100; 'Harlech, 83.5; LIai-tfilr, 85; Llan-bedr, 84.8; Llwyngwril, 93.7; cyfanswm. 86, o'i gydmaru ag 89.2 yr un adeg y flwyddyn o'r blaen.

11 LLAMBEDR. MEIRIONYDD DAMlWAJiN I GAR MOTOR. Fel yr oedd chwech o yimiwelwyr a arosent yn Min- ynior, Abexmaw, yn myned ddydd Merdher mewn car motor i Fia.1t.1eUh i chwareu gol f, (pan yn agos i orsaf Penaarn aeth rhywbeth o'i le ar daclau v ce,oyd, a rhedodd i boet fcel'ephoTi. Anafwyd un bon&ddwr ac un (foiled d^^e ytn daw in, ond. d'iaajjgodd y gweddiili yn ddiianaf. Gan nad oedd Da* (Wood, a breswylia yn Llanbedr, gartref ar y pryd, gyrwyd y clwyfedigion mewn cer- !oyd a ddiigvvyddai fyned heibio o gyfeiriad Harledh pan y cym-eatdd y ddamwain le yn ol i'r -Abern-iaw. lie y gweinyddwyd arnynt gan Dr Dingle.

LLANBERIS GWELLA.—Dydd Sul bu William W. D. Davies, 13 Llainwen, yr hwn a gyfar- fyddodd a damwain dost i'w ben ychydig ddyddiau'n ol, dan weithred law-feddygoi. Alae yn gwella'11 foddhaol. Y BLEIDLAIS.—Dydd Gwener bu Mr A. Latham, yn gwrando ceisiadau am bleidlais, yn ysgoldy Dolbadarn. Cynryohiolid y Rhyddfrydwyr gan Mr Pentir Williams, Bangor, a'r Ceidwadwyr gan Mr M. E. Nee, Caernarfon. CLWB Y DINESYDD IFTJANC^-Nos Fawrth yn ystafell y Concert Hall cyfarfu Clwb y Dinesydd Ieuanc i barotoi gogyfer :a¡'r tymor dyfodol. Llywyddwyd gan y Llefarydd, Mr David pwen, Williams-terraoe. Y'mddiswyddai Mr O. Ciiambers Griffith fel ysgrifenydd y clwb; oaid perswadiwyd ef i vmgymeryd a'i ddyledswydd am ychydig eto, Mr R. P. Jones i weitbredu fel cynorthwywr. Pasiwyd i gynnal cyfarxod amrywiaethol ar y 22ain cyfisol, ac i gael darlith ymhellach ymlaen gan y Parch A. J. Goerge, B.A. B.D., ar "Sosialaeth Gristionogol."

LLANFAiRFECHAn CYNGHERDD.—Yn y neuadd gyhoeddus nos Fawrth, cynnaliwyd cynghardd hynod o lwyddiannus gaai gor enwog Glan Lafan, o dan arweiniad Mr Hugh J. Jones. North Parade, Cymerwyd y gadair gan y Parch F. P. Watkin-Davies, M.A. Lanodd y cor amryw a gydganau, a chafwyd caneuon etc., gan Mr George IBaron; Mr Tom Hughes, Gerizim; Mr Daniel Roberts, Geiizim 1 Mr Wiliam Roberts, Brig y-don; Misti Olwen Parry, Aber; Miss Alice Jones, Plas; ynghyda Mr Will Roberts, o Fangbr. Gwasanaethwyd gyda'r offeryn gan Miss May Hughes, Fron Park, a Mr William J. Jones, Tyddyn Ddrycin. Cafwyd cyi:gherdd da a jtooblogaidd, ac elai yr elw, i drysorfa y cor.

PORTNMADOG NEWID PWLPUDAU.—Y Sul diweddaf bu i'r Parchn. R. Mon Hughes (W.) a J. \V. Foulkes (A.),Pentiefelin. newid pwl- pudau. CDADDEDIGAETH. Dydd Mawrth, cltddwyd gweddillion Mrs McMurdo, bon- eddiges a arosai er's blynyddau yn Medd- gelert ac a fu yn dra charedig i'r tlawd a'r methedig yn v cylchoedd, RIODAS.-Drdd Mercher, Yn Nghapel Seion, Penmorfa, gan y Parch W. J. Nicholson, priodwyd Mr Robert Ellis, o Persia (gynt o Dremadog), a Miss Jenny Richards, merch Capten David Richards, High-street, Porthmadog. CLADDEDIGAETH Y DIWEDDAR ,AA.!i SE4,BY.-Dydd Iau, yn Mhenmorfa, ba claddedigaeth v diweddar Mr Francis Selby, a gyfarfu a.'i ddiwedd mewn dam- wain gyda car motor yr wythnos o'r blaen, Y Parch Col fwy n Morgan a wasanaethai. CYFARFOD Y SGOLION.—Cynnaliwyd cytarfod ysgollion Annibynwyr y Dosbarth yn IJanystumdwy oydd Sul diweddaf dan lywvddiaeth Mr Samuel Roberts, a chyfar- fod ysgolion y Methüditjaid yn Mhorth- madog o dan lywyddiaeth Mr Robert Williams. (CfYFARlFOD YISGOL.Cynhaliwyd cyfar- fod ysgol (M.C.) yn Bethel, y Sul diweddaL Rihoes Mr Robert Williams, y cadeiryda, anericthiad amserol ar y pwys o gyflwyno addyag effeithiol yn yr Ylsgol Sul, a phas- iwyd i ohefbu a'r Cyfarfod1 Misol i'r pwrpas o gario alllan y gweliiannau a argymheillid.

PWLLHELI WESLEYAID. Iae v Parch Robert Lewis, gweinidog y Weslevaid, wedi symud i Fachynlleth. Cymerir ei le gan y Parch David Thomas. Dinbvch. GWELLIANTAU'R EGLWYS.—Yr oedd holl gostau y gwelliantau ar Eglwys St. PetT yn 2,600r. Arosai dyled o l20p, a gwnaed 160p oddiwrth y gwerthiant gwaith yr wyth- nos o'r blaen. Felly mae 40p yn weddill. LLYS SIROL. Cynhaliwvd ddydd Mawrth, gerbron y Barnwr WilTiam Evans. -Hawlia-i Mr John Griffiths, Shop, Tvdweil- iog, 10s 6c am hanner tunell o lo gan Mr Eva,n Jones Pencoed. Sarn. Honai y diff- ynydd nad oedd adref yr adeg yr honid i'r glo gael ei gario yno. Rhoddwyd dyfarn- iad yn ffafr yr hawlydd.—Gohiriwyd achos yn mha un vr hawliai Francis Williams, Fourcroeses, y swin o lp 19s 2c am wlan gan Lewis Williams. Criccieth.

TREFOR, LLANAELHAIARW CYNGHERDD GWYCH. Yn Nhrefor, noe Sadwrn, eyn'ualiwyd cyngherdd, Mr A. H. Whee'er yn y gadair. Gwasanaethwyd gan M1"i G. Hughtvs-Mp.ckiin. T. Bryniog Jones, Mias Mag£'ie Jones, Pwllheli; Llinos yr Ei-fi. a Miss Williams. Bethel. Elai yr elw: i gionfa Capel yr Annibynwyr.

PORTDifcQRWtC* £ V1 ANION.—Y mae pleserlong y Faenol 'wedi ei dwyn i'r portMadd am eleni. Bu Mr Ajssheton Smitn yn moa-io mwy arfeiol eleni. ond tywydd anffafiiol a galt- wyrd yn ystod mis AwslL-Y mae yr am- actlr.vyr yn gorfoleddu ar y tywydd haifaidd hwn. Ni bydd lawer o'r ydau allan ar ol yr wythnos nesaf. Y mae pawb wrthi yn hwvr'ac yn foreu.—Dydd Sul diweddaf pre- gethtxld Parch Da.vid Jones, Maerdy, Deheudir Oyinru, yn Mryn Menai i gyn- liuLleidfa luoeog iawn.

PWLLHELI -Ia,- IMr R. Norman 3?cLcod wedi et beiiodi yn athraw cerdd- oic»3 yn Ysgol Cianolraddol Bottwnog. Y mac eisoes yn goiaiu am v gwaith hwjiw Yseol Gani'lcnxldol Pwllheli. I' GWLEDD A HWYIv.—Prydnawn Iau cynnaliwyd gwledd a bwyl* or budd basac v Clwb ilhvddfrydol. Aiii J. J. "Kdward. a. William Hughes oedd y trefnwyr. Arol- ) yj-vyd y bvrddau gan Airs Maurice Jones, ) yr cael ei chivnorthwyo gan rtryw o fon- cddige^r.ii ereill. Trefnwyd v chwareuon -gn'i Mri Morris a D. John Jones. Cy- merwyd rhan hefyd can Seindorf Pwllheli a'i Comets. Caed prydnawn dymunol dros ben.

LLANWKDA CYMDl-.ITHAS Y FAM'AETH.—Cynhal- iwyd eiyianijcd o Bwylligfor Cyffredinol y Gy;ndeiulias hon vii Festri Glanrhyd nos lau diweddaf, dan lywyddiaeth Mr J. Ed- mund Wiiiiiams, yr hwn a. ddewis wyd yn igjadeirydd y pwy%or am y flwyddyn. De- wiswyd Mr Robert Jones, Dinas Farm, yn is-gadeirydd Mr R. Jones Hughes vn drv- eorydd, a Mr W. Gilbert Williams yn ys- grifenydd. N odwvd Miss Jones, Hafodtal- og. yn aelod ax y pwyHgar gweithiol, ac ail- etioilwyd agos yr oil o'r hen aelodau ar y Pwydlgor Gweithiol. CaJiwyd adroddiad o'r sefyllfa arianol gaai yr ysgrifenydd, a- pheii- derlfynwydi gwneud casgliad o dy j dy fel arifier. iEltiholwyd 1tr J. J. Williams yn gadeirydd y Pwyilgor Gweithiol.

—————— Forsonau a 13hothau —— Hysby&ir am farwoiaetn Ala- Wm. Jonea, meifltr Y&god y Bechgyn, Bliaenrhondda, yn. Ton, Pentre, yn 38 mJ wydd oed. Bydd y Ptanah Henry Thoimas, B.A. clerijgwr Eglwys Ca-ergjybi, yn symud dde- chreu Tachwedd i otalu am eglwys Dlan- deg fer.. Y mae Mr F. E. Smith, A.S., yn treulio ei wyliau gyda Mr Winston Churchill, A.S.. ar fwrdd pleserlong y Barwn de Forest yn Mor y Canoldir. Mae y ddau yn gyfeillion mawr. 5Iae priodas wedi ea threfnu rhwng Dr Herbert Thomas Jenkins, Penmaenmawr, a Miss Margaret Wood Edwards, Tre Anna, Dwyran, Mon, sef ail ferch y diweddar Ddeon Edwards, Bangor. Mae Mr David Davdee, lalaridiraim, a'i fantij a'i ohwiorydd, wed'i addaw cyfranu 2000p at U ronia Gweindd'ogion Nfetbodirt- iaid Oaliniaidd y Dear yr amod fod 200Cp i gael eu casglu gan Fetihodistiaid y De. TJ:i u'r Odyddion hynaf, os n-ul yr hynaf, a gymerodd ran yn nathliad eanmlwydd- iant yr Odyddion ddydd Sadwrn oedd Mr David Morris, Bont Bridd, yr hwn sydd wedi bod yn aelod er's 60 mlynedd. Y mae Canghellyddt y Trysorlys a'r Prif Qnwip Rhyddfrydoi wedi cydsynio i ddod i ddefod dadorchuddio ooflefen am y di. weddar Seneddwr Tom Ellis sy' wedi ei chodi yn Cynlae, ei hengartref ger 1 law'r j Bala, ar yr 2Cifed cyfieol. Yr oedd pymtheg 0 ytiadon ar y fainc yn Ynadlys Siro] Caernarfon, ddydd Sadwrn, pan y llywyddid gan Syr Owen Roberts, ond nid oedd yr un achos i'w brofi. Gwnaeth Mr Nee g-ais am drosglwyddo tlwydded y Castle Hotel, Llanhetis, i Miss Armsden, march y diweddar drwyddedwr. Caniatawyd y cais. iDjydd Gwener, yn Lilys Sirol Corweri, ger- bron y Barnwr Ww. Evans, gwrandawyd Ctchos hawliad tir gan yr Anrhvd. C. H,. Wynn, Rug. yn orbyn Mr E. O. V. Ll<Jvd'. Rihagiaftt. Oynwy y tir welv afon oedd •wedi ffurfio ynys yn y Ddyfrdwy. Gwran- dafwyd tystiolaethau lawer o'r ddwy ochr. iRihoddodd1 y Bamwr ei ddyfarniad o blaid rlianu y tir, yr Anrhyd. C. H. Wynn i idklu y oosta u. Y mae y Paroh J. G. Jones (A.), Lian- ddaiiiel, M, yn gweinidogaiethu'r ddwy I egiwys, Gana a Beim, er's tros chwafft/er tutanrif, ac i ddangos eu parch a.to cytlwynodd el ddwy ddea-dell anenatiiad ha.rdd (o waitdi :n^A"raiu Mr T. H* Hughes, Llangefni) iddo. 't^efyd anribeg'wyd ef a ffon gan Gymdeithas ^JJdiwyiliiadlol Cain a, ate anrhegwyd Mrs Jones a "broocli" aura. "salad bowl," rhodd egLwys Berea. Cafodd N!adame No. dio Davies, fu ar yn: weiliad a De Aiffrica, groeso cynlxes gan Gymry Cape Town, a'r Nlaer (Syr Frederic iSmatlh). Gociodlodd yr olaf ei gerbyd at was- axxaeth y gantorme6 a'i chwmni, i'w chymer- yd man lie mynnent fyn'd. Rhoddwvd der- Ibyniad croesajwus iddi yn Neuadd y Dre. -a-I lan a deall paihatm yr oedd cy- maint o frwdfrydedd yn y cynnulliad. Nid hIlr y bu cyn cael allan. fod nifer liosotg o GYJlll'y'n bresennol. (Yn mghajpel y Weeleyaid, yn Forndale, cyllwynwyd anrheigion i'r Parch Henry .liu.g.lH!« (cyn-weinidog yr egil-wys), yr hwn sydd yn gorfod ymddiswyddo trwy aliechyd. Torodd i lawr \ua blwyddyn yn ol trwy Igael "stroke," yr hyn a effeitbij>Jd ar ei leferydd. Y mae y .gw,r parebedi.g yn glad- lael Ferndale am laiillwst, gyda'i deulu, yn y gobaith o igael adfeffiad bu:an. Cyflwyn- wvd clop haa-dd i'r giwr parchedLg. "silv«- spectalcle case" i INlra Hughes, a breichled aur i Miss Bjughesi. Dydd Tau claddwyd gweddillion Mr E\an Jones (leuan Nebo), Llanllyfni. Yr vdcedd yr ymadawedig yn 55 mlwydd oed, ac yn fab i'r diweddar Barch Evan Jones, pregethw.r gyda'r Bedyddwyr. Yr Vtedd yn campus, ond gan nad awyddai am ddod i'r amlwg ni chyhoeddodd ond ychydig o'i weiihiau. Yr ydoedd wedi cy- reei vd rhan yn mhob symudiad o bwys yn yr ardal, yn un o reolwyr yr ysgol vno. Y r oedd yii werinwr tanbaid o ran ei olygiadau gwleidyddol. Ðn/n ol, oadd Liieiv Meirion, DolgellLi.u, lytt-hyr oddiiwrth swyddicg yn y Fyddin yn erohl arno chwijio am hogyn o Giymro, a Tyddai o anian gerddorol ac a fyddai bared i ymrestru gyda'r Royal Welsh Fusiliers i'r diben o ddod vn d'elynor y gtatrawd. Aeth y -Llew at Meredith Roberti, Skinners-place, Dolgellau, a chydsvniodd y llaaic i wneaid yn ol dymuniad y ifythyr. ionre^ticxld yng N^wrecsam, ac vmunodd a'r fataldwn yn Cork yr Ynys Weiyid. Pymtheg oed yw, a'i dbd, yn arweinydd Seindorf Axian yr In- stitute yn Nidl^gellau. Cailf ei adl&g ar dlraul swyddcigion y gait.raivvd, ac tei n- fonir i Kneller Hall, Llundain, am hyffordid- iant cerddorol. --0- Anfonodd Undeb Bedyddwyr Cymru aylchlvthyr at yr* eglwvsi i ofyn faint o'r diaconiaid svdd yn llwyrymwrthodwyr, a chvhoeddir y canlyniad yn "Seren Cymru.^ Ni' chafwyd' ond ychydig o atebion 1 r 1\ thyr a dywed y Parch Hugh Jones; Llanelli, ynglyn a hyny:—"Hyd nes gwefir yr arweinwyr yn teimlo brwdfrydeddi yn y mater, rhaid wrth lawer o ddisgwyliad amyneddgar." Wele'r ffigyrau a ddaeth i l-SHT Nifer y di- Dirwest- aconiaid. wyr. Mon 83 76 Arfon 82 76 Dinbych, etc. 134 117 Ialdwn. a Maesyfed 9 8 Brycheiniog 13 5 Iorganwg- Dwyrain 480 338 Gorllewin 343 278 Seisnig 15 13 Morganwg a Chaer- fvrddjn f' S; 125 114 Penfro 99 43 Mynwy -•(C) 141 102 (c do (S) 60 30 Ciaerfyrddin a Cheredigiort 311 193 Cyfanrif )1894 1393

HELYNT GLOFAOL. OKClDDiENCi MIL. 0 DDYNION YN BYGWTH S'IUEI,CdO. AIYNED YN ERJBYN EU HARWEIN- WiYR. j DYUAINWIAD MABON. 1 Mewn caniyniad i waith percheno^ion. iglofeydd y Cumbrian yn rhoi rhybudd i ym- adiael i ibw cant a hanner o'u gweithwyr y mae helynt diinfriibl wedi tori allan yn y aJe, ac y mae dros ddeuddeng mij o adyn- iJJl yn oygwuh inyned, ar streic. Dtuhreuodd yr hedynt yn Mhwll Ely, Pen- yiviia.ig, trwy i'r meistri, un o ba. rai yw Mr D. A. Thoimas, A.S., a'r gweithwyr fertihu tytirno ar y pris am dori haen Bute. Fjffeithia hyn ar 75 o ddynioh yn unig, ond liioos y meieltri rybudd i'r holl weithwyr yn y tlofa, yn rhifo 950. (Dywed y gwedthwyr fod y meistri wedi addaw ohwilio am waith i'r gweithwyr hyn yn y (glofeydd eruil-1, ey'n perttihyn iddynt, ond y mae vnion yn awr yn segur. IHionir hefyc -i diial ar y dynion yr oedd y meistri taiwy haital i gyd, ac mewn j canlyniad i hyn ;t. deo:fynodd gweithwyr y gliofeydd eraill fynod ar st-reic gyda'r oan- lyniad fod droo ddeuddeng mil yn bygwtn f?t.reicio yn awr. Air D. A. Thomas yw ciadeir- ydd y e\vmm, a r wytihnos ddiweddat caaodd gohelbydd y "WTestern Miaal" ymgom ag ef ynglyn a'r helynt. Dywedodd! gan fod ■ gweitihwyr y Qambrian wedi cymeryd peth- au i'w dwylaw eu hunain ei fod ef am fyned ar ei wyliau, ac fod y prif orucihiwyl- iwr wedi myned. "Kid wyf," meddai, "am erfyn ar i'r dynion fyned at eu gwaith. Yr wyf wedi ymilsadd eu brwydirtau drostynt mor aiml y tufewn a'r tuallan i'r Bwrdd Cyflafareddol fel na ddylai fod ganddynt yr un amheu- aeth y,,ghyl--h fy ymddyigiad i yn y mater. Yr w:yif wedi blino ar y oweryla parhaus yma, ac, fel y dywedlais, nid af o fy ffordd yn awr 1 sicrhau heddwch nas giall baxli6iL dan yr amgylchiadiau presennol. Y mae y dynion yn myned yn erbyn eu harweiinwvr en hunaan yn ogyr-tal ao yn erbyn y meistri, a chan yr ymddengye eu bod yn anfoadlon i gario allan y cytundelb a. wnaed ar eu I rlian vchydiig1 fisoedd yn ol rhaid iddynt [gvmervd y oanlyniadau. Y' mae y meist-ri wedi blino ar yr helyntioin pajhaus hyn." I Ddydd Gwener hysbyswyd fod y streic wedi "ei hosigoi trwy i MaJbon wneyd apel at ddirprwywyi' mwnwyr Rhondda i at^il eu dwviaiw'hyd nes y ceir cynhadledd gyffred- I jntJl. G wrandawyd ar Mhon a ohynhelir y gyuiiadledd ddydd Sladiwrn nesaf. I

LLYS SIROL PORTHMADOG. ACHOS 0 IAWN 0 FFESTINIOG- Ddvdd Mercher, gerbron y Barnwr Wil- liam Evans. Hawliai Hugh Jones, Llwyu Ithel, 22a oddiar Mr Robert Evans, Llanbedr (am- a,cth-wr). Ymddangosai Mr W. Morris Jones dros yr hawlydd. Dywedai fod y diiiynvdd wedi cytiico 1 dalu hanner traul mewn' cysylltiad ag amgylchiadau neillduol ond ei fod vu gwrthod gwneyd hynny.— Rhoed dvfarniad o blaid Jones. Ymddangosai Mr J. Jones Morris, ar ran Mv Edward Hughes, Lord-street, Blaenau Ffestiniog, yr Hwn a dderbyniodd niweidiau yn Cilwarel y Diphwys rai misoedd yn ol; ac ymddangosai Mr D. White Phillips dros Gwmni y Chwarel. Dywedai l\fr Jones Morris fod yr achoe wedi ei wrando yn flaenorol yn Allaenau Ffestiniog, pan y pen- odwyd Dr Walter Williams i witeyd adrodd- in 1 srbemg ar y mater ac y gohiriwyd yr achos. DarileKiw-yd adroddifid Dr Wil- liams, yr fewn a ddatganai fod y prawf roddodd ef ar yr hawlydd yn dangos nas gallai wneyd y math o waith a a.rferai cyn y ddamwain. YcKwanegai Mr Jones Morris fod tystiolaeth Dr Williams yn j cytuno a barn Dr Robert Jones, Lerpwl.— Gohiriwyd yr achos yn mheBach er gweled a> fydd i'r hawlydd 'wella yn ei sefyllfa.

AT EIN GOHEBWYR. Methwyd cael lie i a.mryw ohebiaethau am na ddaethant i law mewn pryd.

CAERNARFON TORI I MEWN A DWYN.—Yn hwyr ii,i Fawrth neu yn gynar foreu Mercher t/trwyd i mewn i lasnachdy lledr Mr Evans yi bticner-street, a lladratawyd 2p 6s. YMWELYv YR.—Bu nifer mawr o yni- welwyr yn y drof y tynihor prestumoJ, ond I nil oeddvnt yn aros ond1 am ychydig oriau, a dywedir mai y rheswm yw iod y trigolion yn rhy falch i roddi llety iddynt. CLADDFA GYHOEDDUS.—Unwaith yn arliagor y mae y mater o gael eladdfa gy- hoeddus i'r drei o dan ystyriaeth y Cyngor Trefol. renderfynwyd gofyn i Mr Assheton Smith a fuasai yn gwerthu darn o dir neillduol am lOOOp. CYNGHBRDD—Nos Fercher cynhal- iwyd cyngherdd yn Nghapel Siloh er budd Capel Si)oh Bach. Llywyddwyd gan> Mr R. Grifllt-h., U.H., yn absennoldeb Mr W. G Thomas, U.H. Gwasanaethwyd gan nifer o gantorion lleol. PONT YR ABER.—Kvsbyswyd mewn cyfarfod o'r Cynghor Trefol nos Fawrth fed Mr Trevor Hughes. Coed, Helen, yn aw- yddus i baentio Pont yr Aber yn wyn ond iddo gael caniatad y Cynghor. Rhoddodd y Cynghor ganiatau, a diolchwvd i Mr Hughes am ei garedigrwydd. Y CRWYDRYN A'R I)ELENAU.-Aeth George Jackson, crwydrvn, i fasnachdy fferyllydd y dydd o'r blaeri ac aeth a blwch o belenau ymaith heb dalu am danynt. Y canlyniad fu iddo fyned i ddwvlaw yr hedd- geidwaid. a- dydd Llun diweddaf anfonwyd ef i'r carohar am bedwar diwrnod a'r ddeg an v lladrad ac hefyd am fod yn feddw ae afieolus. RE Y DI) FREIN'I A D Y FWRDELS- DREF.—Mewn cyfa.rfod o'r Cynghor Trefol net- Fawrth gwnaed trefniadau ar gyfer y seremoni o wneyd Syr J. Prichard Jones yn rhvddfreiniwr y fwrdeisdref fel cydnabydd- iaeth o'i wa-sanaeth i'w wlad ac yn neillduol 1 addysg uwehraddol. Cymer y seremoni Ie ar y 6ed o Hvdret, a disgwylir Mr Lloyd George ac aelodau Seneddol ereill y sir i fod vu bresennol. CERDDOROL.—Ddydd Sadwi-n, y 1 oedd Mr John Williaans (organydd Eglwys Oust) yn beirniadu gyda Dr M'Naught a Mr Harry Evans, yn Eisteddfod New Brighton.—Ar un adeg bu Mr James Suvage, yr hwn ddisgwylir i ganu yr wythnos hon yn Eisteddfod Colwyn Bay, yn byv. yn Nghaernarfon, ac arferai ganu deu- awdau gyda LIew Llwyfo, merch yr hwn a briododd. Elr's rhai blynyddau bellach y mae Mr Sauvage yn yr America. yn dilyn yr aiwedigaeth o broffeswr cerddoriaeth- Y LLYS COFRESTRIADOL.—Cynhal wyd y Llys hwn-ddydd Iau gerbron Mr A. M. Latham (v bargyfreithiwr cofrestriadol). Ynjddangosai Mr J. ri. Jenkins, yn cael ei gYliorthwyo gan Mr J. T. Jarrett, dros y Rhyddfrydwyr, a Mr M. E. Nee, yn cael ci gynorlhwyo gan Mr E. Morgan dros y Ceidwadwyr. Bu y Rhyddfrydwyr yn llwyddiannus i sicrhau 42 o bleidleisiau newydd a'r Ceidwadwyr 37. Llwyddodd y Rhyddfrydwyr hefyd gvda 35 o bleidleisiau lletvwvr a'r Toriaid gyda 21. CWMNI YN HOLI AM DIR.—Y mae Cwmni o Faneeinion wedi bod yn holi am ctit, i adeiiadu gwaith i drin mwn copr. Dy- wedodd Ymddiriedolwyr y Porthladd fod ganddynt ghyt o dir ger y doc, ond nid oedd yn ddigon oherwydd yr oedd gan, y Cwmni eisieu o chwech i ugain acer. Dy- wedwvd wrth y Cwmni fod ger Griffith's Crossing ddarn o dir cyfleus, yn perthyn i Arglwydd Penrhvn, ac y mae y Cwmni ar hyn o bryd mewn gohebiaeth a Mr Trench (cynrychiolydd Arglwydd Pen- rhyn).

CRICCIETH _>iDO Y1W(Iill'RIlO. Paratoir HIt wneyd giwelldanmaiu i nenfwd y Capel Mawr. Yn ddiweddar daeth rhan o'r nenfwd i Jawr, gan aohosi rolled fawr. GfWfEiCNIDOG NEWYDD.—(Daw y Pardi Arthur Morris, Dinas Maw ddwy, i ofalu ans ddeadiell y Wesley laid yma., uneth y .Pn;h Richard Jones, B.A., i Fagillt..

FFESTINIOG A'R CYLCH MAIPJVN OEUAETHLAU SYDYN.—Dydd Iau yr cedd Mir Evatn Da vies, Bronclydwr, i\Ianiod-road, yn dilyn ei ordhwyl yn y chwarel. Plan ae(t/h ei briod i edrycih a oedd yn hwylio i'r ehwarel boreu G'wener 'caniSu ei fod wedi mairw. Claddtwyd yn myn-went Bietthesda.—Yn dra sydyn,, nos Wener, bu farw Mrs H|ugihes, priod Mr Jfothn iHi4gh«e, 11, TanyTm^nod-terTlace. Claddwyd hi ddydd Mawrtih. O DANtYKSRISHAU.—(Mae Mr John Plarry (Rhoslyn gynt) ar ymweliad a'i ardal ened- (Rhoslyn gynt) ar ymweliad a'i ardal ened- igol, ac yn edirycfh yn hapus iawn.—Cyn- haliwyd cyfarfod acmxywaaethol yn Niheml Barlwyd noe Wener, Mr O. Roiberts, West End, yn arwain.—iMae y rhai canlynoit. wiidí eu dewis yn eiwyddogaon y oor undeool:, Ulywydd, M!r Owen Dahnes, Uytihyndy; txysotydd, Mr W. O. Edwards, y Ddol; yegrifenydd, Mr W. J. Williams, Pen- craig., a Mr Cadwaladr Roberts, U.S., yn arweinydd.

DOLGELLAU CYNGHOR DINESIG.—Nos Fawrth, Dr John Jones (cadeirydd) yn llywyddu.— Caed cryn siarad ar bwnc clirio gwely yr afonydd Arran a'r Wnion. Mae y gro yn tosiglu o tan y ddwy bont fe'l v mae'n beryglus i'r dwfr ddod i'r dref. iPasiwyd i'r Cynghor wneyd y gwaith yn ddioed, a gofyn i'r Cynjgihor Sir danysgi'ifio at y g\v<aith.—Gtalwodd Mr R. C. Evans srylw at seifyllfa Pontvpandy, pa un oedd wedi cael ei niweidio gian rai fu yn cludo coed yno. Pasiwyd i alw arnyrnt i'w hadgy'weirio.— G'osxxlwyd y gwaith o wneyd pavings i Mri Hugh Williams a James R. James. TAS WAIIiR AiR DAN.—Nos Lun camvyd y gloch dan, a chaed mai bar, wair berthynol a Mr VVillmelr, Wainfechan, oedd wedi tamo. YIr oedd y friglad dan yn y lie mewn byr amser, a, rihoddwyd y tan allan yn ddioed.

BEDDGELERT TWJ ALLPAPERS from l^d per Roll. Any » w quantity. Splendid selection. A^so Paints, Glass, Brushes, etc.—PURNELL and CO., Painters, etc.. Snowdon Street, Port madoc.

EtHSArRWAEM ETHOIJADOL. Derbyn y Llyfrgell ddarfu niwvafrif v rhai t'u n pleidleisio yn ej., phvyf. Dec, 1 hvn i oddeutu 650 vinattal rhag pleidleisio. Gresyn hyn, gan fod yn rhaid i bawb dshi J' dreih a ofvnir. ANAFCSICN.—Cawn a ganlvn ar v rhestr hon —Mri Denis Whiteside *a R. D", Thomas.

GROESLON. CALWAD. Y mai? y Parch Isaac Davies, Bryn Rhos, Groeslon, wedi defbyn yr alwad a gafodd i fugeilio Eglwys y Graig, Bangor. 16-a Mr Davies yn weinidog yn Bryn Rhqp am wyth mlvieedd.

LLANDDOGET. GER LLANRWST TAIj AM Y CEJiR!vJ(n{.—-Y11 Llys Sirol L«lanrwet, daeth Thomas Jones, Bryn Bet- tws, lilianddcget, a. dhynghaws yn erbyn John Davies, Fron Rhedyn, Gwytherin, er hawlio lp 14s am geirch a gyflenwyd. Ymddangooodd Mr Twigge Ellis o blaid yr hawl^'dd. yn ffafr yr hwn y dlOddodd ei Anrhydedd ddyfarniad.

PENMAGHNO CYNGHERDD itAWREDDOG. Nos Qadwrn, cynhaliwyd cyngherdd o dan lyw- yddiaeth Dr W. M. Williams, M.B., ac I arweaniad Mir R). tlg. 'IJhomas, TTe^rhvi. Canwyd "!Hen Wlad fy NIhadau," Mr Isaac [Roberts yn arwain; yna caed cystadleu- aeth uiiawd i rai heb lli'll lp yn flaenoroi, a'r goreu oedd Mr Charles Robinson, C'wm IRQionddla. Adroddiiad 1. Mr Thomas Hujgiies, Gilar, Pentrefoelas; her unawd 1, Mr Evan Lewis, Capel Curig; deuawd: 1. Mri J. Oorris Jones a Mr Felix Davies. Bangor. AIM -r wythrtos ddiwejddaf aeth Miss May Jones, Moss Hill, am daith i'r Aipht ac A the 11.

BETHESDA A'R CYLCH ARWERTHIANT. Prydnawn Sadwrn, bu Mr A. E. Bicknell, Bangor, yn arwerthu eiddo yn Methesda. Y lot gyiitaf ydoedd deg o dai yn William's Teirace. Bryntirion, yn rhentu am 10s y mis yr un, gyda phrydles i redeg am 83 mlynedd. Prynwyd y lot am 230p gan Mr John Thomas (Tenorydd y Bryniau), Panton Arms, Pentraeth. Mon. 70p oedd cynyg uchaf gaed am Bryntirion Terrace (naw o dai), a thynwyd hwy yn ol. Y cynyg uchaf gaed am y ty trwyddedig "Original Crown." High Street, ..ydoedd 200p. a thynwyd ef yn ol. Am y Welling ton Vaults, yn ddiweddar yn naliad Miss Ellen Pary, hyd nes y gwnaed i ffwrdd a'r drwydded, y cynyg uchaf ydoedd lOOp. ac ni werthwyd. Mae prydles o 78 mlynedd eto i redeg ar yr hen Wellington Vaults, gyda ground rent o 15p yn y flwyddyn.

CYKGHAWS YKGHYLCH EHiDO GWEIKIDOG Yn Llys Sirol Ffestiniog, hawliai Mrs Jane Ellen Lloyd Morgan, priod yr Heddgeidwad Jenkyn Morgan, Blaenau Ffestiniog. 50p gan Mrg 'Elizabeth Morris, gweddw y diweddar Barch W. E. Morris, fel yisgutores o dan yr ewyliys. Honnid fod nain yr hawlyddes wedi rhoddi symiau mawrion o arian i'w thad i'w cadw I yn ddiogel i'r eneth, ac yr oe-dd dyddiadur- on Mr Morris yn y Ilys, yn cynwys cofnod- iad am y gwahanol symiau wedi eu cael yn y dull hwn. Codwyd yr arian ar un cyfnod o'r ariandy, £ vrhoddwvd hwy ar Gapel Taly- bont, Dyffryn Couwy (2COp), ac yn y dydd- iadur yr oedd sylw yn dweyd fod 70r yr eneth yn eu mysg. '1'alwyd yr ariaii yn ol gan yr ymddiriedolwyr, a dodwyd hwy yn Ariandy y Bala. Bu farw Mrs Morris, mam yr hawiyddes, yn 1899, a chadwai hithau d., ei thad o hynny hyd 1905, pryd y priododd a Mr Jenkyn Morgan. Ail-briododd Mr Mor- ris yn Nhachwedd, 1906, ac aeth i fyw i Bontddu. ger Abermaw, ac ar y 23ain o'r mis hwn agorwyd cyfrif yn y North and South j Wales Bank, Dolgellau, pryd y rhoddodd Mr < Morris i mewn 171p 6s 6. a Mrs Morris 99p I 8s 8c, a bod gallu gan y naili fel y llall i dynnu allan o'r cyfrif fe! y byddo galw. Ddiwedd y flwyddyn 1909 daeth Mr Morris at ei ferch i Blaciiati Ffestiniog yn wael ei itchyd, ac yn ei thy hi y bu farw Alai 3, 1910. Yn niwedd Ebrill, yn nghanpl ei waeledd. caiodd Mr .Morris ailan fod yr ar- ian yn cael eu codi yn lied he!aeth o'r bane gan Mrs Morris. Y cyfanswm oedd 293p 3s 8c rhwng y llogau, ac o'r swm hwn nid oedd Mr Alorris wedi codi ond 85p. a thynwyd allan ddangosiad eu bod wedi cad eu rhoddi fel cydnabyddiaeth i Mrs Morgan am ei gofal a'i charedigrvs .id. Dywedodd y Bainwr nad oedd arnheuaeth nad oedd y nain wedi rhoi arian i'j ferch, a bod ei thad ar hyd yr amser yn golygu fod yr arian yn ddyledus iddi, ac er mwyn ei di- co'ledu In o'r arian hyn ei fod wedi codi OOp, a'u cyflwyno iddo yn ystod ei fywyd. Ystyriai fod v cwbl ar ben, ac nad oedd gin Mrs Morgan unrhyw hawliad pellach i wneyd a'r eiddo. Caniataodd gostau gyda'r dyfarniad i'r ddiffynyddes.

EWYLLYS GYMRAEG CW13 0 FFESTINIOG. Yn achos y diweddar Thomas Edwards, Bethania, Blaenau Ffestiniog, gwnaed cais yn Llys Sirol Ffestiniog, ddydd Jau. am i'r arian oedd yn y llys perthynol i'r etifedd- iaeth i gael eu talu allan i'r rhai oedd yn cael budd o dan ei ewyliys. Yr oedd vr ewyllys wedi ei hysgrifennu yn Gymraeg, ac er ei fod'yn jjiir ei hystyr, nid oedd ) n gyfryw ag y gitilisii yr ymddiriedolwyr "ei gweinvddu mewn dim tebvg i amser rhes- ymcl. Yr oedd yr ewyliys yn rhoddi lOJD i Thomas, a 200f i Margaret. Y pwnc oedd eisieu ei benderfynu oedd y costau. Cvd- syniodd pob ochr i j* costau gael eu rhanu yn gvfartal a. r swm yr arian oedd i bob un. Caniataodd ei Anrhydedd 30p i'r yrnddiiied- olwyr. a chctstan y cofrestrvdd—— lOp o r.^n Thomas, a 2Qp o ran Margaret. c

--r I Y PRIF FARCHNADOEDD. YD. LERPWL, Dydd Gwener.—Gwenith yn a,gor vn uawel; 3 Manitoba, 7s 11c Calcutta. 7s 5c. Grawn yn agor yn dawel; cymy.'gedig. os 8c i 5s 9c; Plate, 4s 9c i 4s hta, Saidi, 31s i 31 6c. Pys yii ddigvfnewid. Ceirch. hen, 2s 9c 2s 11c; newydd. 2s 5^ i 2s 6c. ANIFEILIAID. BIRMINGHAM, Dydd lau.—Dangosiad gwael uedd u ystoc, ond galw cymedrol. Gwiutheg Henitordd goreu, 7c; gwartheg fcvrgorn, o 6|c i teirw a bnchod, c 4 i 6c; myllt, 71C i 8c; mamogau a myherin, 5c i 6c ac wyn, o 7ic i 8^0 y pwys. Cyf- lenwad bychan o ioch. a galw bywiog; moch bacwn, pyre, a cutters, 12s 3c yr ugain pwys; hvchod, lis 3c yr ugain pwys. LEICESTER, Dydd Sadwrn.—Yr oedd liifer gweddol o wartheg llaeth yn y farch- nad. a gofyn da arnynt. Buchod agos 1 fwrw Uoi yn gwneyd i fyny i 18p; a buchod newydd fwrw lloi, o 13p 17s 6c i 18p 10s. Fe ddairgoswyd nifer dda o loi magu, pa rai a wreent i fyny i EEr;, Ychydig iawn o ddefa-10. oedd ar werth. Mamogau Masham a tbeaves yn cyrhaedd i fyny i 38s. Gwerth- wyd nifer dda o wartlieg Gwyddelig "polled" yn ol tua 17p y pen. Gwartheg Cymreig. o lOp i lop y pen. SALFORD, Dydd ilawrth.—Yr oedd v cyr.ulliad yn marchnad Salford i raddau yn we!' nag oedd yr ychydig wvthnasau a basi<>dd. Y prisiau yn sefydlog, gyda rhyw gymaint mwy o alw mewn rhai adranau o'r farc'hnsid. Wyn a defaid oeddynt yn gwcrtliu yn weddol dda. CIG. LLrNDAIN. Dydd Mercher.—Cyflen- w&dau da. a'r galw yc-hydig yn fwy bywiog. Frisian:—Beef: Scotch, short sides, 4s 1Û\ i 5s 2c. long sides 4s 8c i 4s 10c; English, 4s 2s i 4s 6c American. Deptfard killed, 3" 10c i 4s; American, refrigerated hind- quai^ers 4s 20 i .4s 6c, forequarters 2s 8c i 2s IDe; Argentine. chilled hindquarters 2s 8c i 3s 2c, forequarters Is 8c i 2s New Zealand, hindquarters 2s 4c i 2s 6c, fore- quartflrs Is 10c River Plate. hindquarters 2s 2c i 2s 4c. forequarters Is 10c. Mutton English, o 2s 10c i 4s; Scotch, 3s i 4s 8c Dutch. 3s. 8c i 4s; Scotch, 3s i 4s 8c; River Plate. 2s Ie i 2s 2c. Lamb English, 4s 8c i 5s; Scotch. 5s i 5s 4c New Zealand, 3s 3c i 3s 6c. Veal English a Dutch, 4s 8c i 5s 4c. Pork: English. 4s 6c i 5s; Dutch. 4s 6c i 5s yr wyth bwys. YMENYN. corne Dydd Mercher.—Prisiau Firsts. 94s; seconds. 90s; thirds, 88s. Mild cured: Superfine, 98s; fine. 91s. Choicest boxes, 90s. Y menyn ffres, 98s i 90s. GWAIR A GWELLT. M ANCEINION, Dydd Mercher.—Pris- iau Gwadr, 4Jc 3 5c.; clofer. 51-c i 7c; gwellt ceirch. LIcy 14 pwys. 1. COHK, Dydd Mercher.—Prisiau Gwair 35s i 75s; gwellt, 40s i 63s. MARCHNADOEDD CYMREIG. DINBYCH, Dydd Nlei-cher.-Ff owls, 3s 6,; 1 4s 6c y owpl; a hwyaid, 5s i 6s y cwpl; 1 v.-yau, 10 am Is; ymenyn ffres, Ie 1e i Is 2c y pwys; ymenyn haflt, llestri bach, Is y pwys; biff, 7c 1 10c; mutton, 8c i 10c; lamb, 8c i 9e; moch tewion (yn fyw), 4e I i 5- y pwys; pyt-atws, deg pwys am 6c. Gwlan Saesnig, He i Is y pwys; gwlan Cymreig, 8c i 9c y pwys. 1 LLANGEFNI, Dydd Iau.^—Ymenyn, Is 13 y pwys; wyau, 12 am Is; biff, 7c i 8c y pwys; mutton. 7c i 9c cig llo. 7c i 8c; pare, 7c i 9ic; moch tewion, 5c y pwys; moch bach, 20s i 24s yr un; ffowls, Is 9c i 23 yr un; hwyaid, 2s i 2s 4c. BANGOR., Dydd Gwener.—Ymenyn Is 2c y pwys; wyau, 9 i 10 am swllt; birf, 6. I i 10c v pwys; mutton, 7c i lOc; lamb, 8c i 10c: cig llo, 8c i lie; pore, 8c i llo; moch 5c y pwys; cyv.-ion, 4s 6c i 5s 6c y cwpl; ffowls, Is 6c i 2s v yr un; hwyaid, 2 9c 1 3s vr un. LLANRWST, Dydd Mercher.—Ceirch. o 7s 6c: 1 8s yr hob ymenyn ffres, Is 2c y pwys ffowls, o 4s i 5s v cwpl; hwyaid, 5« y cwp); wyau. 10 am Is; pj-tatiws, 4s 6c y pwys ffowls, o 4s i 5s y cwpl; hwyaid, y cwp); wyau. 10 am Is; pj-tatiws, 4s 6c y 112 pwys; biff, o 3 £ c i Is y pwys; mutton, 7j i lie; veal, 8c i lle; pore, Be i lOc; lamb, lOc i Is y pwys; moch tewion (yn. fyw), 5c v pwys. PWLLHELI. Dydd Mercher.—Ymenyn, Is v pwys; wyau, 8s 6c yr 120; cywion, os 6c i 4s 6c y cwpl; gwyddau, 4s i 5s TT un hwyaid. 4s 6c i 5s y cwpl; moch bach, 22< i 25s y:r un; moch tewion, 4|c i 5c v pwys.

HELYNT CHWAREL CLWT Y BUGAIL. Yn Llys Sirol Ffestiniog, ddydd Iau, gwrandawyd achos yn codi o fethdaliad William Prichardi Williams, Talywaen, Penmachno. Yn y cyfrifon a roddai ceid mai achos dros ei fetiiianfc yn ei amgylch- iadau ydoedd iddo arwyddo nodau addawol am arian fenthyciwyd 1 gario y chwarel yn mlaen yn Mehefin, 1908. Honid iddo ar ol cai-1 writ drosglwyddo ei ddodrefn i'w fab, Roliert Cadwaladr Williams, am 35p yn nghyda gweithredoedd Talywaen, lie yr oeddynt yn byw, y cyfan yn 120p. Gwrth- w:- neboddy Derbynydd Swyddogol i'r dod- reln gael eu trosglwyddo a thalodd Robert Cadwaladr 20p am danynt i'r swyddog. Gwnaed hyn yn Nhachwedd, 1908 yn nghyda throsglwyddiad mortgage o 200p oedd ar Wiga, Penmachno, i'w ddau fab arall, Owen a Thomas Williams. Prynwyd y Wigair ganddo ef a Cadwaladr am 400p, codwvd adeiladau arno gwerth 150p, a thi osglwyddwyd y cyfan. Y ddadl yn awr oedd, a roddwyd yr eiddo hwn i'r meibion mwyn ei roddi allan o gyrhaedd y gofyn- wyi ereill, os hyny yr oedd yn rhaid rhoddi y ddwy weithred or neilldu. Dywedai y Ba.rnwr nad oedd ganddo am- heuaeth nad oedd y teulu wedi ymgynghori i osgoi yr ystorm oedd o'u blaenau, a rhaid oedd iddo ddirymu y ddwy weithred. Er nad oedd cydvmdeimlad fawr o werth ar- ianol, nis gallai beidio ei datgan. Eto, gall y meibion ddod i mewn fel y gofynwyr ereill am ran o'r eiddo. ( Yn Llys Sirol Llanrwst, ddydd Gwener. hawliai Evan Nathaniel Edwards, Rhiw- bacl^-teiTace, RJliw. Cwm, Penmachno, 50p o iawn am y gulled honedig a dderbyniodd a- brynia.d cyfran yn Nghwmni Chwarel v Bugail, Cyf. Gohiriwyd yr achos hyd heddyw /dvdd Llun).

LLYS SalOL CAERNARFON. Dydd Mercher, gerbron Barnwr Moss. I Dygodd Mary Hughes, County-road, Pen- ygroes, gvnghaws yn erbyn John Griffith Roberts, o'r un ardal, i geisio ei rwystro 1 gario allan waith diaenio ar dir cysylltiedig ag eiddo yr achwytnyddes. Ymddangosodd Mi Clement Davies (yn cael ei gyfarwyddo gan Mri George a George) dros yr achwyn- yddas, a Mr Montgomery (yn caell ei gyfarwyddo gan Mr Hamlet Roberts) dros y diffynydd. Wedi galw tystiolaeth, awgrymodd v IBarnwr mai gwell fyddai i'r partion geisio dod i ddealltwriaeth, a chytunasant fod y gwaith anghenrheidiol i gael ei gario allan cyd-rhyngddynt, ac fod y, diffynydd i dalu'r achwynyades 20p. Hawliau Ficer Clynnig ty Parch T. H. Richards), oddiar J. R. Jones, ffermwr, Ip yr wythnos am ddwy wythnos a'r bymtheg, am Ie i gadw dodrefn, a 5p am dresmasu ar achlysur cynnal arwertliiant. Ymddang- osai Mr Montgomery (yn cael ei gyfarwyddo gan Mr Hamlet Roberts) dros yr achwyn- vddi, a Mr R. Roberts dros y diffynydd. Rhoddwyd dyfarniad o blaid yr achwyny:id am lOp.

CYDNABOD DEWRDER BACHGEN. Dydd Sadwrn, evflwynwyd tystysgrif i Teddy Wilhams, 13 mlwvdd oed, Porthmad- og. fel cydnabyddiaeth o'i ddewrder yn aeh- ub bywyd ei gyd-yt-golor David Evans, 12 mlwydd oed. pan yn ymdrochi yn y porth- ladd, Mehefin 23.

Dyn rliyfedd cedd lhwnw a dywalltodd ddwfr poeth i lawr gyddfau yr leir, gan ddis. gwyl cael yr wyau wjul eu berwi yn

"J. NODI,iit GAN PLEKYDD. Yr oedd areithiwr y UGR", blaen yn cloriannu y rhai a broffesax gyteillgarwch a'r achos dirwestol, ac meddai" Mae tri math 0 esgyra dirwestol, esgyrn deisyl, esgyrn gen, ac esgyrn cefn. Y cyntaf bob amser yn deisyf am wenau Duw ar yr achos, ond heb roi dim help llaw i'r gwaith; yr ail yu siarad dirwest dros y wlad ond heb wano fawr egni i'w hyr- wyddo; yr esgyrn cefn, y gweithwyr cyson, difefl, a arweinianfc yc y man i fudougoliaeth." Arwydd gyeurus arbenig yw y ffaith fod y LJywodraeth wedi dwyn allan "syllabus" ar I- Ddirwest ac Jechyd" ar gyfer ath- rawon y plant, a'u bod ar y llinellaa a ddysgwyd gan y blaid dirwestol er's dros hanner cam f. Ni ddylai yr un ty os yw yn meddn ar rai yn deall batisoneg fod heb lyfr Mr Philip Snowden ar "Gymdetthasiaetha Phwtc y Ddiod." Pwy o'n cenedlgarwyr sydd yn glud arnynt a ymgymera a sicrhau hawl i gyfieithu y llyfr hwn i Gymraeg, a dwyn allau argraffiad rhad i'r werin ? 0 na welem fwy o'r ai-ianawd yma yn mysg ein cydwladwyr. I>yua interest gynyrchid gan antmiaeth c'r fath-agor llygaid y ) werin, tyneru cydwybod blaenion ein cenedl, a thrwytho y dosbarth gweithiol yng ngwybodaeth rhagorfreintiau cenedl- garweh. Y wlad fach feddwaf ar gyfandir Ewrob ydoedd Sweden yn 1830. Heddyw mae ei hynodrwydd yn y cyfeiriad arall. Dyma wiad a acbubwyd drwy Ddeddf Seneddol. Yn ddiweddar iawn buwyd yn pleidleisio yno ar Iwyrwabatddaeth y fasnach fedd- wol. Allan o boblogaeth 0 5,400,000 yr oedd 3,200,CCO a bawl ganddynt i bleid- leisio ar w^^arwdiad y faanach feddwol. U'r rhif hwn fe bleidleisiodd 1,712,500, ac fel hyn y safai pethan:— Dros waharddaetb 1,700,000 Yn elbyn 12,500 53 y cant o'r holl boblogaeth mewn oed> yn wryw a beDyw, dros wahardd y fas- nach, a dim ond 4 y cant dros ei pharhad. Syndod gorfoltddus I Hefyd yn cael eu harwain gan y Brenin Oscar, rhoes y Norwigiaid ddeddf Local Option, 1845, mewn gweitbrediad, a chauwyd ar un. waith bron yr oil o'r bars yn yr ardaloedd gwledig. ac er 1894, pan gaed y gaUu i gau tai y cwmniau a redid yn gysylltiol gan y y fwrdeisiaeth a'r cyfranddalwyr preifat, maent wedi can y tafarnau mewn 35 allan o 61 o'r trefi. Y mae anercbiai Y.nherawar Germani efrvdwyr y colegau yn erfyn arnynt wneyd i ffwrctd a gloddcsta yn eu cyfeillachan, wedi rhoddi ysgydwad a braw i'r fasnach feddwol, ac erbyn hyn y mae'r apel wedi dwyn o amgylch fcefydliad Dirwestol a all gydredeg a Catch-my-Pal" yn yr Iwerddon. Dydd Sul, Mehefin 25ain, bu BreDin Belgium yn bresennol yn arddangosiad mawreddcg y symudiad dirwestol yn y wlad honto, a gwrandawodd gydag astad- rwydd ar Aichesgob Pabyddol Belgium, Monseignor Mercier, &'r bargyfreithiwr Frengig enwog Monsieur Henry Robert; a dywedodcf yr olaf fod presenoldeb y brenin yn fwy at wneyd dirwebt yn bobl- ogaidd na'r areithiau cryfaf. Y dydd o'r blaen yr oedd brenin dyfodol Sweden yn 1mf siaradwr mewn cyfarfod pwysig gan y Temlwyr Da yn y wlad honno. D: wedai: Maa yn bleser genyf gymeryd y. arweiniad gyda'r achos dir- westol." I i mae gwynfyd yn aros Scandi- navia o dan y fath deyrn. Y nef a'i csdwo yn fyw a ffyddlon. Tybed y gwyr pawb am havoc deddfwr- iaeth acnirwestol Balfour ? Y mae yr iawn i dafarnwyr wedi bod yn aruthr- ol. Mae llawer yn esmwytho eu cyd- wybodau drwy feudwl mai y tafarnwyr ea hunaiu sy'n talu. Ond atolwg 0 ba le y cafodd y tafarnwyr yr arian i'w talu ? Y swm a dderbyniodd awdurdodau yr iawn yn ystod 1909 ydoedd 944,697p, ac ar ddiwedd y flwyddyn yr oedd gweddill o 592,958p ar gyter gofynion 624 0 drwy- ddedan. Mewn pum mlynedd derbyniodd yr awdurdodau 5,323,515p, a thalwyd 4,687,195p aliaa yn iawn am 5349 o drwy- ddeddan. c yr oedd y prisiau yn am. rywio o 2C y drwydaed, yn Swydd Cambri ig- 1 2,216p yn Llundain, a 3583p yn West Barn

YMRYSONFA OWN DEFAID DYFFRYN MADOG. Caed tywydd ffafriol a chynulliad lluosog yn y;, uchod dydd Sadwrn. Mr Randal Casson oedd y llywydd, a Mr O. J. Roberts, New Street, yn ysgrifenydd. Llywyddid y pwyllgor gan Mr C. E. Breese; is-gadeirydd, Mr J. R. Owen; trysorydd, Mr Richard Newell. Beirniaid y cwn oeddynt y Llyw- ydd a'r Mri Thomas Owen, Abergele; W. n. G. Hughes, Llandwrog; T. McGill, Dolwydd- elen; G. Robertl Llangybi. Beirniaid y, cneifio oedd Mri Robert Williams. Llanbedr, a Morgan Roberts, Beddgelert. Dosbarth cyntaf (agorcd). Gwobr gynta,f d'ec punt a ehwpan a1 ;1 1 and Ai John- Moses, Croos-eswaQt; 2. David Williamq, Rhiwiau. Llansannan; 3. George Baroroft. EdenJield, Manceinion. Dosbaith yr ail (agored i ymgeiswyr n Gymru heb ennill dwy brif wobr yn flaen- oroi) 1, H. H. Jones, Garthdorwen, Peny- groes (Lassie); 2. B. B. Lloyd, Ysbvttv 3, William C. Jones, Bryn'rodyn, Ffestiniog. Dosbarth trydydd (agored i vmgeiswvr1 o Ogledd Cymru) 1, David Jones, Glan IJaf ar, Trawafynydd; 2, 'Evan Jonas. Cypla, Llanfachreth; 3,, Thomas Pierce, Blaenglaa- own. Penmachno; 4. William Jones, Nant- garreg. Bylchau. Dosbarth pedwerydd (cylch (Cyngorau Glaslyn ac Ynyscynhaiarn) 1. Robert Owen, Cae'reithintew, Garn; 2, John Jones, Gwas tad Agnes., Beddgelert. Dosbarth arbenig. Gweithio dau gi ar unwaith: 1. John Moses, Croesoswallt; 2, Thomas Roberts. Llantysiiio. Llangollen. Cneifio wyn: 1, Richard Ashton Jones, Pentyllau, Arthog; 2. John Jones, Hafoty Bach. Traw&fvnydd 3, Robert Jones,.Hafod- wen, Trawsfynydd.

HEN WRAIG HEINYF Er fod JVIrs Ann Speed, o Heighington ViI- iaige. air Lincoln, yn ei 101 nilwydd oed reidw y ty i'w mhab, yr hwn sydd yn 77 ml wydd oed, pofca bara ei him'a thoithia gyda r tren unwaith yn yr wythnos i farcii- nad Lincoln, lie y gwertiia ei wyau a'i hv- menyn.

rrh ddjchwelyd o ble&erdaith., syhv odd Ffrancwr un tro wrth un oedd yn yr u« cer.byd ag ef: 'Un peth sydd yn sicr, welwch chwi fi by.fh ar y daith hon eto. Yr wyf wedi colli fy ngwraig a fy iffon." Yna v e-hwanegiodij gyda. dagnau yn ei lygaid 'A ffon newydd oedd hi he^yd!" # Aeth dyn oedd yn Antinamiad at Row- land Hill unwaith i'w geryddu am beidio pi^egethu i'r etholed.igion yn nnig, gan y barnai y dyn mai iddynt hwy yn uni-tr v dviai bregt?thtt. Ceisiodd Mr IJill gan y dyn "Os gwelwcb yn dda igymeryd tipyn o chalk a'u nodi aljlair 1 mi. y aa siaradai a hwynt." < Nid oedd llonyddwch i'w gael heb 1 gyfaltI ,g:lel my;;e-d i bregethu. Wedi hanner eyu danu. y frawdoliaeth, caniatawyd iddo giael treio. C'ymerodd etj deetyn: Myfi yw goleum y byd." Aeth yn dywyllweb fel y fajgddu iarrio; yn igymaint fel y gwaeddodrt un wraig alian: ti yw v goleuni, mae cisieu dy snuffio yn fawr."