Yr Herald Cymraeg

PERSONAU A PHETHAU Olvnvdd Capten PritchaTd fel llywydd y '1 Mauritania'' yw Capten W. T. Turner, yr hwn fu yn llywydd y "Lusitania. --0- Bu Brv fdir vn fudduigol ar bryddest 500 lilfiel", vn Eisteddifod Uiteca y Calan. Mae wedi eiiill y swm o 2Qp o wobrwyon yn America mewn cyfnod byr. Dvwed gahebydd yn v "Drych :Yn Welsh" Prairie, Wi.=.. bu fe Mr f. .Tone?. CaTL-wvd ef Goipbenaf 16, 1822, ar di-V Caergolil, sir Fon. Ei riem oeddiynt aet- ociau blaenllaw yn nghapel Seion, ac > no y dafftih vnitaai i gyffyrddiad a cbantorion enwog v Felin Newydd, fel yr oood yn dechreu" canu yn vr ysgcxl: ddyddiol pan yn Sth oed. Yr oedd ei dad Robert Jonesyn en«iigol o Lianllyfni, dc o d«uln y Pnt- cbaids, oedd vn bur yn v partn. bv.niwr o'r wlad, a'i fam. Ann Jones, yn chwaer i Owen Jones, All wen yr bwn a wnaetb. wrbydri yn mrwydT Mal- ,ni, ac a gafodd yr anrbydedd o^erdded yn mla^f vn aangladd y Pen Llyi^ydd Nelson am ei ddewrder fel morfilwr, ac am ei fod yn un o'r dynion harddaf dan goron Pi ydain. —

MARW MR CLEDWYN OWEN. Boreu Sul, vn ei .gartref yn Llwynhudol, bu farw Mr Cledwyn Owen, cyfreithiwr. Pwllheli, yn 56 mlwydd oed. Yr oedd yn wael er's rhai misoedd, ,ond yn ddiweddar drychai lawer yn well, ond daeth y diwedd vi dra anisgwyliadwy. Mab vdoedd i'r diweddar Owen Owens, Llwynhudol. yr hwn a lenwai y swvdd o glere vr ustuiaid n Mhwllheli. Yr hon swvdd a. lenwid gan Mr Cledwvn Owen. Yn vchwanegol at hyny efe oedd cyfreithiwr vstadan Nanhoron. Broomhall, ac amryw reil1. Brawd "ddo ef vw Mr Arthen Owen. cle-r-c v Llvs Sirol. ac pfe oedd dir- prwv ei frawd fel clerc vr ustusiaid yn ystod ei iv-aeledd. Gedv weddw a nifer o blant ar ei ol. ac v mae ^vdvmdeimlad mawr a hwy yn eu profedigaeth.

I Ffestiniog a'r cylch COR Y MOELWYN.—Dorbyniwyd llu o lyihyraui yn hysbysu am lariiad y cor uohod am ngwlad Fewyrth. Sam. Diau y cant bob cr(;;>f..1W gan yr hen ewyrth. YR YSGOL S'lROL —Brydaawn Mercher oyfarfu rheolwyr yr ysgol uchod, Mr R. Walker Davies" B.A., yn y gadair. Qi^d lhthyrau o eglwys y Taiberruaol ac o'r chwar- e-Ian yn condemnio y pwyllgor am osod yr ysgol i ddawnsio. iNi wnawd sylw ohonyiit. ETHDLIADOL.—Mae trefniant wedi ed wneyd i gael canlyniad yr etholiadau gan y Clwb Rhyddfrvdol a'r blarid Lafur, ac eirys cannoedd o'r gwerinwyr hyd oiiau man y boreu i ddisigwyl y canlyniad. Y LLW NiEWYDD.—Yn yr Yi-bad-lys, ddydd lau, diarlienodd y clerc ddeddf y ilw nevydd sydd wedi dod i rym ddeohreu y fiwyddyn hon.—Syilwod<i Dr R. D. E vans, cad- eirydd, fod yn ddia gandd'o ddea-M nad oedd1 raid i'r tvfttion gaisanu y Bedibl o hyn allan, gan ei fod yn a.rfer beryglus i iecihyd y cy,hoedd. DAiMWAIN —Yn Chwarel Maenofferen, dyclà Sadwrn, cyfarfu Mr Griffith Jones, iH'aulfryii-terrace, a damwain i'w droed. O'R LLAN.-Yln nghyfarfod cystodleuol Bethel rhanodd Mr Morris Evans auirafalau i'r plamt. 'Bu Miss Sallie Jones. Brony- 'f:»aig, yn Uwyddiannus i fyn'd trwy arbo- iad cerddorol bwysig. PWYLLGOR ADDYiSG.—Yn ilibwvllgor Addvsg y doslbartih, dydd Taoi, dan lywydd- iaeth y Paroh Rlrydwen Parry, darllenwvd I "ldroodmd blynyddol arbolydd ei Fawrhydi a-rn saifle yr ysgol ion yn Nhanygrisiau a'r Manod. Pasiwyd i anifon llongyfarohiad y pv yllgor i'r aithrawon ar eu safle Cafm-yd adioddiad y swyddogion presennoldeib. Yr oedd GW YiIlO n-ia-wr oherwydd afieohyd yn mysg y plant. Yir oedd 158 o blant yn wael yn y dosbarth dinesag, a 116 yn y dos- bsrth igwledig. C'YFARNOD BLYNYDlDOL. Cyinnal- iwyd cyfarfod (blynyddol ys-bybty Oake'.ey, Biaenau Ffestiiniqg, nawn Gwener, iMi- Owen Jones, Doiawel, yn llywyddu. 'Cyfanswtm y d; aui am y flwyddyn oedd 527p 15s. Ad- rtxldai Dr Jones eu bed wedi derbyn 14 i mewn i'r vsibyibty, ar gyfer 13 y tlwvddyn cynt. Bu yr oil am 416 o ddyddiau yn yr J.&tyt(v. iRihoddai y meddyg annogaethau airoerol i gedsio hela«itlhu yr ysbytty a'i igwneyd vn cottage hospital. Pasrwvd diolch i'r meddyg am ei ofai am yr ysbytty ac i berchenogion y chwarelau am eu cyinan- wdau.

Criccieth YR EISTEDDFOD. Deallwn fod Mr L-ioyd George wedi rhoi ei addewid i lyw- Y1171a. 1 UAiNiUJ±tEILlLYlJl>. ^yi-liiitddodd y CaJighellydd yma gydla chciloydics aa^bendg iddo ei buiiaiv o'r Drefnewyuu Wedi ychydig ortphwys yn ei gartref yu Brynaw-elbn, aeth i anerch tri chyiarioa yn ei otdiolaeth, y naill yn Nefyn, y llall yn y Mori'a, a'r llall yn M'iiwilbell tua 11 o'r goch yr hnvyt-. Oaiilynid ef gan Airs IJoy George, a Misa Ohven Lloyd Geonge, ea fcncih. SY^IiUD.—Dieallwn mai yn Mbwlihelj. y j tydd y Rhingyll Lloyd yn gwasa;nae'thu, ac yr heddwas Thomas, o Lanbedrog, fydd ei olvnvdd yma. LL YHRGELL GYROEDDUS,-Mewn cyf- aifod o'r pwyllgor gweithiol gynl-Xi Ilwyd nos lau, Dr Livingstone Dayies, U.H., yn llywyddu, hysbysodd y clerc (Mr Isaac Davies) fod y derbyniadau am y flwyddyn ddiweddaf yn lOp 10s Ic. Yn el adroddiad y Ilyfr,ge?>ydd (Mr J. B. Ellis) derbyniwyd 25 o gyfrolau yn ystod y mis fel rhoddion. Yr oedd 24 o gyfrolau wedi eu rhoddi gan gvfaill o'r lie, sef John Parry, 1, Arfon Terrace, sydd ar hyn o bryd yn trgo yn 4, Williams' Terrace, Clydach. Teimlai y j pwyllgor yn falch neillduol o'r llyfrau am eu bod yn well na dim a gafwyd o'r blaen i'r ddarllenfa. Y ddwy gyfrol werthfawr j arall y8ynt roddion Air J. T. Jones, C.S., Parciau Mawr. Pasiwyd diolchgarwch goreu y pwyllgor i'r ddau roddwr. Hysbysid hefyd fod Mrs Lloyd George a Mr ATflsworth o Birmingham, yn parhau i anfon tymhor bapurau i'r llyfrgell, a diolchwyd yr un modd iddynt hwythau. I

A bermaw I CYMDEJTHAS Y MA.MMAEfi'HOD. — t.Vi nUiwyd y cyfarfiod blynlyddol ddvdd Mercher, dan lyrwyddialeth y Parch Robert Thomas ^Ai.).—C^ifwyniodd Mrs Wili^im- •c >n (ys^rifenydd) yr adroddiad am y flwydd- YIl, yn cynnwys ymddiswyddiad y IhLJn- niaeth Jones, yr hon a fu yn ngwasanaetli y gymdeibhas am 13 o fivnyddoedd'. Hiefyd yrnddiswyddiad Mr R. Prys Owen, U. !1., Dyifryn fel llywydd, a. Mise Paitchet fel trysoryddes. Ar gynnygiad Mr H. Evar.s, U.H., yn cael ei gefnogi gan Mr J. Jones, Library, mtalbwyeiadwyd yr adrodiad.-D.ai-- Penwyd y fantolen gan Mr Humphrey Jones (Banc), yn dangoe gweddill yn ffaft y gymdeitbas ar derfyn y flwyddyn o 7p Qs 10c.—Ar gynnygiad Mr Rhys Jon. yn cael ei gefnogi gan Mr John Davies, etli- olwyd Mrs Blakey yn Uy wyddes am y (flwyddyn' ddyfodol, ac ar gynnygiad y Parch Z. blather, yn cael ei eilio gan Mr Willliaaneon, penmodwyd Mies Owen (Dy- ffryn) a Mr O. U. Morris, U.H., yn is-lyw- ydddon.—lAr gyn-nygiad Mr J. Morgan, C.S., yn cael ei gefnogi gan Mr John Evans, j L H, .pennodwyd Mis Roberts, Inveruigar, yn d.y soryddes.—Ar gynnygiad y Parch Owyn- ore Da\-dee, yn cael ei eilio gan Mr O. W. Morris, ail-etbholjvyd Mrs Taillbot a Miss At- limson yn aelodau anrhydieddus o'r pwyllgoT gweithdol. 'Ail-ethoilwyd aelodau y pv/yllgor gweitihiol, gyda'r yohwanegiad o Mrs O. W. Morris a Mrs Tomkineon, ar gynnygiad y Parch R. Lloyd1 Roberts, yn cael1 ei gefnogi gan Mr J. Mjongan.—AaJ-etholwyd Mrs Wil- l.amson ym ysgrdfenyddes ar gynnygdlad y Parch Ed wan Jones, yn cael ei eilio gaji Mr ^rvans' U.(H.—Ar gynnygiad Mr John Davies (Dyifryn), yn cael ei getfnogi gan Mrs Evans, Penmoumt, pasiwyd penderfyniad yn djitgan y golled o gplli gwasanaeth y fam- mactth Jones, a inawr foddlomnvydd a rodd- odd i'r igymdeithas yn ystod' y 13eg o flyn- yddoedd y bu yn eu gwasanaeth.-Ar gyn- nygiad y [Riheitihor, a cheifnogiad Mr H. j Evans, U.tg., diolchwyd i'r cadeirydd. LLWYDDTAINT.—Dywenydd gweled fel y driniga Miss Rosalie Jones, merch Mr a iMrs John Jones (Libraryl yr yn Athrofa Aberystwyth. E/nillodd anrli vdedd yn y Dosbarth 1. yn yr ajhodiad div. eddar j mewn hanesiaeth, a safai ar ben y rl aabr yn gyntaf o ISO o eifrydwyr..Oafodd hefyd first class honours mewn Saesroeg, a. i-fai yn boedwerydd ar y rhestr. Enillodd mewn Lxacin s&cond class honours, a pass mewn a tb roriiaeth,

Colwyn Bay klARWOLARTH.-Nor, Lun, bu farw Mis I Parry, Hollinwood. iPriod y Parch Thomas Parry oedd yr ymadawedig, ac yr oedd yn 73 mlwydd oed. Bu yn clafychu er's peth amstr. Boneddiges rinweddol a charedig iawn ydoedd Mirs Parry, a chymera-i ddy- ddordeb mawr yn yr Eglwys Fethodistaidd yn Horeb. Ni chymerodd fawr o ddyddor- deb mewn materion cyhoeddus ac eithrio yr adegau y bu ei gwr yn brif ddinesydd y dref. Gedy deulu wedi eu dwyn i fyny. priddwyd ei gweddillicn yn mynwent Llan- drillo-yn-Rhos prydnawn Sadwrn. Mewn cyfartod o'r Oynghor Dinesig, ddydd Mawrth paz-iwyd pleidlais o gy dvmdeinilad a Mr Parry a'r teulu. y

Llandudno TORI LAMPAU.—Am dori tair o lampau cyhoeddus perthynol i'r Cynghor Dinesig, trwy luohio eir-a atynt, gwyisiwyd tri o fechgyn o'r enwau WiUiam Davies, Llew. Roberts a J. Stallard i ymddangos gerbron yr ynadon. Gorcliymynwyd y di- flynyddion i dalu iawn o 4s rhyngddynt a'r costau. MEDDWDOD.—Yn yr Ynadlys dirwy- i wyd y per onau canlynol am feddwdod:- John Jones {"Jack yr 09" "), J. H. Atherton, Robert Willies, Quarry Cottage, Penrhynside; a Sarah Williams, Peny- ^CYFLENWI DIOD I FEDDWYN.—Yn yr Ynadlyi^, dirwywyd Robert Roberts, 135, Mostyn-street, i lQs a'r costau am fod ■yn feddw vn y Gresham Hotel a bu raid i Percy Brownin, y trwyddedwr, dalu dirwy o 5p a'r costau am gyflcnwi duxli Roberts. YMOSO'D AR HEDDGEIDWAD. Yn Vr Ynadlys, dirwywyd John Davies, 11, Tv' nycoed-terrace, i 5p (bum Punt) a r co<tau am ymo:od ar yr Heddaws Stephen Evans (78).

Pwllheli ETHOLUDOU-Bydd -wyr yn g>niva.I y y oAoin am prydnawn Mercher nKai.lonawrJtoain. am !.i0 o'r gloch pryd J W Mri Havdn JoneiS, Ellis Davies, John Wibiams, Brynsiencyn.

hantde a'r Cylch OFRDDOROL.—Da genym glywed am lwyddiant Mr J. Jones Owen foyn y Coed, Tdysarn. Enillodd M y rangwi niter tar o Y a chvnghorai'r beirmad y P^yUfor .gy IS y gan ar gyfer e.steddfod ne»af.

Lianbedrog GWLEIDYDDOL.—Nos Sadwrn tradd- ododd Mr (Ellis W. Davies yn y cyntaf o bedwar cyfarfod oedd ganddo y noson hono i'w hanerch yn Lleyn. Cafodd dderbyniad calonog dros ben, a pha^iwyd pleidlais unol o ymddiriedlaeth ynddo. Y cadeirydd oedd Dr Gwenogfryn LEvans, ae anerchwyd gan yr Henadur Dr Wvnn Griffith, a Mr Hugh Pritchard, o BWllheH, a Mr Daniel Jones, Trefaes.

Rhostryfan a'r Cylch LLENYDDOL.—Nos Iau, cynhaliwyd Cymdeithas Lenyddol y Tabernacl (A.), dan lywyddiaeth Mr Daniel Job, Bryneithin. Cymei-wyd rhan gan y rhai canlynol:—Ad- rodd, David Job datganu, J. R. Griffiths, Glanywern. Hefyd cafwyd hanes ei daith i Ddeheudir Cymrii ar ei feisicl, gan Mr W. R. Parry, Pisgah. Yr oedd yn ddyddorol iawn. GAVOBR.WYO.-Nns Fawrth yn nghyf- eillach prefyddol y Tabernadl gwobrwywyd wyth o'r plant am eu ffyddlondeb yn y gyfeillach am y flwyddyn 1909. Rhoddwyd y gwobrwyon gan Mr John Ross, un o ddiaconiaid y lies. —

"Y GENTNEN": ein Prif Gylchgrawn Cenedlaethol.—Ysgrifenir iddi gan weu- gwyr Henyddol y genedl. Rhodder archeb am y flwyddyn nesaf yn ddioed, rhag cael sioinedigaeth.

I Lanrwst PENODIAD. Mr Jones, Tunetall, wydd Stafford, ydd wedi ei benodi i olynu Mr W H.. D.u'bysjiizc i.el swyddog yr Inland Revenue vn y dospart.h hwn. CLWB RHYDDFRYDOL.—Mac Mr 0. sg: J Jones, U.H., wedi cynnyg cyfranu 5p yn y flwyddyn, am rai blynyddau, tu- agat gynnal Clwb Rhyddfrydol yn y dref os y sefydlid un. Teimlir mawr angen am glwb o'r fath.

Penrhyndeudraeth ETHOL SWYDtDOGIOlN. Mri Wm. Jones, Darnel Davies, Brynrhys, a Morris Diavnes, Penlan, yw y tri gwr a efholwvd yn swyddegion i eglwys y Tabernacl "yr wythnos o'r blaen. Y MIEiROHlEI).—Mae CyimdeifSas Ryddr frydii? v Merched yma wedi pasio uno a Oiymdeithas Gyifredinol y Merched er hvr- wyddo Rhyddfryddasth. Miss M. E. Owen, Hvfrydle, yw y Uy wyddes. ARILULNTA DCXL.—iRhoes Mr Lletwelvn Williams, prdftarthraAv, ddarJith ddarlun- iadol i'r plant ar "Wlad y Llyniau yn Ngog- leod lioegr." Yir oedd yn ddyddorol iawn.

Penmachno ^GWLEIDYDDOL.—Nos Werner, Yn y Neuadd Gyhoeddus, cynnaliwyd cyfarfod i hyrwyddo ymgeisiaeth Mr Arthur HughfB. Llywyddwyd gan Mr J. Griffith Evans, Rhiw Fachno. Anerchwyd y cyfarfod gan yr ymgeisydd, Mr W. H. Banner, A.S., Lerpwl, a'r Parch William Morgan, B.A., I St. Ann's, Bethesda. Dadgysylltiad a Dad- waddoliad cedd gan Mr Morgan.1 Yr oedd yn gyfarfod hynod o anrhefnuvs, nid oedd modd deall yr hyn a draethid, gan y twrf. Torwyd y cyfarfod i fyny yn nghanol yr | anrhÿfn mwyaf. YSTOR-Al.-Prydna.wn Sadwrn a'r gul toxodd un o'r stormydd mwyaf o wynt a gwlaw dros y rhan hon o'r wlad. Gorlifodd yr afonydd dros eu ceulanau, ond ni wnaed rhyw lawer o ddifrod- CLA.DDEDIGAETHAU.-Dydd Sadwrn, 1 yn Nghapel Garmon, daearwyd yr hyn oedd farwol o Mrs Owen Owens, Maes y Garnedd. Dioddefodd flynyddau lawer o gystudd, a byny yn dawel a dirwgnach. Yr oedd yn 54 mlwydd oed. Gweinyddwyd yn ei hangladd gan y Parchn. Thomas Williams a R., Rowlands, Llanrwst; yn y fynwent gan y Rheithor (Parch G. O. Pntchard).- Dydd Llun diweddaf, yn Bettws y Coed, claddwyd Mrs Hattereby, Royal Oak Hotel. Tri mis yn ol y daeth o'r America. Gwein- yddwyd yn ei hangladd gan y Ficer (Parch R M. Jcnes, N-I.A.).

porthmadog \E.TŒII()!L.lA'DOtL.Nid oes amheuaeth 1W1 chaiff Mr Ellis Davies y gefnogaeth lwyraf (odd.iA-rnia. qynnalawyd- yma gyfres o gy- farfodydd' ar ei ran yr wythnos ddiweddiaf, ac yr oedd brwdfi-ydedd ulchel yn yr oil. DAiRiLITH. Prydnawn Gwener daetth cymmilliad' dai yn nghyd i'r Neaadd Drefol i wrandaw ar Mr Hwpkiin Jones, Bangor, yn traddodi ei araeth ar "Amaetthydddaetlh." Cymerwyd y gadair gan Mr R. Newell. TYiMJ YN M.-Tyn-.Yd fti ol y cyfar- fod a gybooodwyd,i'w gynnal yn y Neuiadd. Drefol er cefnogi Mr Priestley.

Llanberis a'r Uylch PRIODAS. Yn Rehoboth, Nantperis, dydd Gwener, priodwyd Mr Abraham Wiiliaims (ieueaigaf), Penyibryn, a Miss G. C. Edwards, kled, House, Talysarn. Gwaean- aetbad Air Roibert Willieuins, IbTarwd, y priod- fab fel g-was, a'r forwytn ydoedd Miss L. E. Willdiaims, cyfnither y briodferoh, yr hon a roadwyd ymai'thi gan Mr Riolbeirt Williiams (hyn.), Penyfcryn. Gweinyddwyd y sere- mor.i gan y Pardli Morris Williams, Ba-la- d,cul-,n. -7-

N juIUN AMAtlln l UiiliL an "HlWiaMON.") Eg ddywedais i ar gyiciliwyn y nodi'un hyn mai ibrwydr am ryotiad y t.ir Yr eiholiiad ipre&ennol. Yr ydym oil erbyn hyn yn ilygjaid dystion. o'r gwuionedd hwn. Ni raridi ini oaid syiwi ar y boibl a gysper- eut y llwyfan i fyny dros y neul] oolir a'r ilali. lAliae rh&i yn gallui 'i>edo ibomigyil a nit mhed iwyangoioii em gwlad aim w i unod g'w lando ar aanbell i arglwydd tir neu ber- I son pjiwytf yn tra-oblru eu iiuhoeddi. JJvjiia, y ooibi ag yr ytmladdodd ein ttadau fi,ivydi-au caled ac y dioddefasamt aaigeti a 0 iKwyn er mwyn ymrydd-haiu o'u gafaelion. A0 yn anffodas iddynt hwy, nid }W gwelin Oymm wliKi anghofio blinder a chroesau y dyddiau hyny. Yn wir, y mae yn anniodddol, i geisio gwrando ax y tri- awd rhyfedd sydd yn yml/usgo i lwy ranau ein cyfarfodydd gan ftugio oydymdeimlad a'r gwekhn-vyr, nuan-dyddynwyr, a gwerin y wla4. iRhiaid eu bod yn tylbio mai gwerin gib- d-aaJil tyfeddo' yw nian-d.yddyiiwyr ednj gwlad:. Ac mewn llawer i fan y maent wedi j afgyilioeddiad gw;uhanol. Na., md yw gwerin ein gwladi hetb sylwi pwy sydd ar ifordd cin. Cynghoranx Sarol i fanbeisio y.n heiaeithach ar y deddifiaiui i gael mjaji-dyddyn- I od i'n gw erin. Pwy sydd ar ffcxrdd sefydlu I gwedithifeydd a rihaiMyTdd vsgafn yn ein gwlad, etc. ? Ac nid yw yn syndod genym -weied rhai ohonynt yn gwangialoni, ac ofni weloo rhai ohonynt yn gwangialoni, ac ofni i gwynefou y cyhoedd ax ol gweled fod y wenioii yn. llygad agored i'r ffeithiau hyn. Nid ofn cynhwri a tiiwrw sydd yn pern i rai ohonynt roddi y cyfarfodydd. heibio, ond ofn rheswm a dealltwiiaeth y lboibl. j "Goleuni sych sydd yn Hadd." j

FIFIOYRAU DYPDiOiROL. I Perttiliynai i'r Cynghorau Dinesig a i lliiefol yn Lloegr a Ghytmru yn 1901 3,849,000 erw o dir ar gyler 26,C58,000 o bobiagaeth; neu tuia thri chwarber acer ax gyfei polb teulu o buonp- Yr oedd yr ar- wynelbedd ar g)rfer pob teulu rywibeth yn debyg ddeng mlynedd yn flaenorol. Cyn- II nwysai hyn y tir o dan ffyrdd, gei-ddi, addoldad, tai, tfyrdd haiarn, eix. Eto, yn 1901, polblogaefch y dosbaxthiadau gwledig yn Nghyimru a Lloegr ydoedd 7,470,000, neu 30 y cant. Mae poblcgaoth Cymrtu a Lloegr yn cyn- j nyddu yn ol y raddlfa. o 400,000 y flwyddyn, Miae 280,000 o'r oyfryw yn y tpeii, ne,u tbua deg & thiiugain y cant, yn ol y safon o dri oh waiter alcer ar gyfer pdb teulu o ;bramp. ,Mlae yn ajigenrheidiol yah- wanegfu y swm o 42,000 erw o dir yn flyn- i yddoj aIt y dodbaithiada-u dinesig. Patt gofier fod yr arwynelbedd o dan gropiau a ffrwythydd1 wedi lleihau mewn 17 niiVn- 000. sef o 1891 i 1908 y swm o 38,426 earn. Fe wehr mor ansgenrheidiol yw y deffroad yn nglyn a Mesur y Mian-ddaliadau, etc-. Yn y deng mlytnedd rhwng 1891 a 1901 ych- waryd y swm o 576,000 erw o dir at y dosibarthiadaiu trefol neu ddinesig; neu 17.6 y cant. Y cynnydd yn y bolblogaebh yn ystod y cyfnod yna yw 3,313,OCO, neu 15.2 y cant. Fe welir felly fod y cynnydd yn swm y tir yrn cynnydd.u yn gyfaJtebol i gynnydd y boblogaeth yn y trefi, Ond eIto mae gaJw am seifydlu llawer mwy o fan ddaliadau er cyflenwi y trefi a ifrwyithau ac ymeaiyn, etc..

CYlNOHiOfR DINiESIG ABERMAW. —— Cynmallifwydi cytiiaiifod misol y Cynghor uchod ddydd' Matwrth, dan lywyddlaetJh Air D. E. Davies (cadei"ydd).. j Darllenwyd llytthyr oddiwrth y Postfeistr « Cyffredinol yn yrriholi a fyddai o unrhyw aaighyfleusdra i'r cyhoedd pa cauid yr is- lythyrdy yn Aelfor am 1 o'r gloch ddydd ¡ ler. Pasiwyd na fyddai gwrt-h wyiull)- iaa pe cauid, y swyddfa o Hydref hyd Eibrill. Cyiflwynwyd adroddiad y Pwyllgor Aj'ian- oJ: yn dangos fod yn ffafr y Cynghor ^gvda'r I itrysorydd y swm o 117p 3s l'Coc, o'i gyrd- maru a'r swm o 258p 12s lc yr un amser y flwyddvn ddiweddaf. I Pasiwvd i fcuVwysiadu mesnrau dan ddar- pariadau y Ddeddif lwbyd, 1907. i sienhau yr adlonfa yn edddo bythol i'r dref. Dywedodd y trethgasglydd' oi fod wedi casglu o'r trethi yn ystod y mis y swm o 87p 100 7c. Pasiwy<f i roddi un cyfleiwdra. yn rhagor a dim ond un, i'r rhai «*ydd lif h dali y dreth cyn cymeryd mesuram gorfodcl. Pasiwyd i dderByn gwasanaebh y Royal j Matgnets fel seindorf trefol yn nhymbor yr haf, ar gyfEelyfe delerau a'r bJynyddoedd

Arbrawfion gdya Meddyginiaeth Adnabydclus at besweh GAX WYDDON Wil 0 LUNDAIN. Y mae Chas. Hya.tt,Woolf, Ysw., F.RjP.SS., F.R.S.L., golygydd "Popular Science Siftdngs," yn ysgrifenu fel y can- lyn yn ei lyir newydd, "Truths about, things we live on and daily use."—"Gyda'r amcan o ddarganfod ffurf o feddygiinaeth anigennlieidioi i leihau tynder, i gyanort-h- yo poeri allan, ac esmwythau yr organau anadlu, cvnnaJiais arbrawhon yn v fferylifa jgyda Veno's Lightning Cough Quare, a chymwysais ef yn ymarferol. [Oanfyddais fod y feddygindaeth hon yn cynnwys ajmrywiaeth o betihau cvraddas i i-vidd.hau pofb achos lie yr oedd pesweh. Nid yn uni;g hyn, ond y mae yn lonyddwr neifau, ac yn tonic, ac nid yn unig yn gyladdae i'w ddefnyddio yn iantedsiol at bis well y pibeilau gwynt, ond hefyd at ,bc,sw,ch y cylla.. Yr un ifunud byddai gan- ddo wanth neillduol mewn darfodedigaeth, dangosodd aUu pendanit i Jeihau twymyn, ac yn yr hodl acnosdoai y oymwysais ef at- ynt, yr oedd dylanwad Veno's Lightning. ■Cough Cure yn anllwg. Y mae y Cougii Cure yana wedi ei gymysgu yn gywrain, fel y mae yn hawdd ei gymeryd, a.c y mae ei tias da yn sicr o foddion.i y ciaf mwyaf an- foddog. Nid yw yn cynnwys cyffuriau na. dim niwed.d:iol." Cymerwch Velio's Lighitning Oough Cure at holl anhwyldei*au y frest, y gwddf, a'r ysgyfaint mewn hen neu ieuainc. Pris, 9jC, Is i^c, a 2s 9c, gan bob fferyllydd,

Y MlIHUhlWo n't unlAWB EI CHAEL AM ACL Ll) BYWYD, A'I CHOLLI. Yn Llys Methdaliadol Bangor, dydd Iau, arholwycl yn gyhoeddus John Wallace M'Michan, perchenog cerbydau a masnach- ydd glo, Llanfairfechan, o berthynas i'w fethdaliad. Yr oedd cyfanswm ei ddyled- ion yn l,189p, ac yr oedd ei eiddo yn werth 575p, felly yr oedd yn fyr o 318p i gyfarfod ei ofynion. Dywedodd y Derbynydd Swyddogol fod y dyledwr, yr hwn sydd yn 28 mlwydd oed, wedi dechreubusnes ar ei gyfrifoldeb ei hun yn 1906, gyda chyfalaf o lOOp. ',L, fe yw perchenog y ty rhydd-ddaliadol y mae yn byw ynddo, ond fod ganddo 500p o wystl arno. Tybiai fod y ty a'r adeiladau cysylltiol yn werth 750p, ac wedi tynu y swm o 510p o arian y wystl, byddai 240p o weddill. Mewn atebiad i Mr Tobias, dywedai y dyledwr fod y lie wedi cael ei gynyg ar werth mewn arwerthiant cyhoeddus, ond tynwyd yr eiddo yn ol, ac mewn canlyniad ychwanegir 240p at ei ddyledion. Gofynodd Mr Tobias gwestiwn iddo yp nghylch oriawr aur. Dywedai y dyledwr nas gwyddai pa le yr oedd. Anrhegwyd ef a'r oriawr gan foneddwr achubwyd ganddo rhag syrthio dros glogwyn peryglus. Dy- wedodd Mr Tobias fod yn rhaid iddo ganfod oriawr a ddaeth iddo trwy y fath wrhydri Cauwyd yr ymchwiliad.

TEfiFYSG YN NGHAERNAHFON TOM FFENESTRI A GOiRCHPYGU'R PLISMYCN. Ntid yn fuan yr angliefia trigolion Caer- itariion yr ettioliad biesenjuci'. Ni fu cymaint cvnnwrf mewn un etholiad erioed, ac ni wel- wyd mwy o bobl yn y dref er's blynydd- oedd. Hl oedd yn amlwg fod y bobl o'r dref ac o'r wlad wedi eu cyihrr.ddo gan waith y Toriaci.d yn gwrthwynebu cyhoeddi canlyn- iad y pleÜdlleisio hyd ddydd Llun. Hefyd cam annoeth iawn oedd dwyn nifer o hls- myn o Loeigr i'r dref. iSteuhad ar drigolion Caernarfon a'r cyloh oedd hyn, a dangoaas- anl na fynent mo'u rheoli gan Sais mewn modd digamsyniol. Caed arwyddion helynt yn gynnar yn y piydiiawn, ac yn ddoetli dyogelwyd ffenestri masnaohdai o gwrnpas y Guoild R cyn i'r mn i ddeolireu. Oddeutu chwech o'r gloch dylifai y bobl •i'r dref yn filoedd gan ganu, gwaeddt, ac ysgwyid ffyn a hetiau. Hyd yn hyn nid Ooo<i ddim pwyt'iig wedi digwydd, ond oddeubu hanner awr wedi chwech gweiid cannoedd o fechgyn ieuainc yn gorymdeithio trwy stryd' Eangor, o gyfeiriad y s'teshon. Y r oeddynt wedi eu harfogi a ffyn, a dhan gaia, nes byddiaru peJwib o'u cwmpas trois.ant i Stryd y Porth Mawr. Yegu/basanit y lb-oibl oedd wrth y Porth fel plant, a rhutihrasantb at ystiafeilloedd ettholiiadol y Tor iaid. Yx oedd y ffenestri wedi eu dyogelu a phlanc- î i:1.11 hoeliedig, ond dechreuodd y beohgyn eu tvnu ymaith mor rwydd a phe baent yn obwaJu gwe pryf copyn. Cyn pen tri mynyd, er g^^ethaf jmdrechion 'hanoer dwsill o blismyn i'w ihwystro, yr oedd y pianciau wedi eu tynu ymaith i gyd, ac yn sydyn clywid swn gwydr yn disgyn ar y palmant. Erbyii hyn yr oedd y dorf yn gynddeirioig, a gwrbhid pliaaic ar OIl plane tiwy y ffenestri nes o'r diwedd nid oedd di n ond daxnau dalun yn aros o'r gwydrau drud. Yna aed yn mlaen at Glwb y Tordiaid, a diau v buasai yn a-lanas yno yn waeth najg yn y lie cyntaf onibai am ymdredh y Maer "Mv J. T. Roberte) i lonyddu'r terfysgwyr. Safiai ef yn ffeneslbr y Comanei-cial' Hotel, a cheisiai aneroh y dorf, ond buasai'n haws iddo ddistewi y gwynt na distewi y can- noedd pobl cedd o'd gwmpas. Wedi gwaeddi am ddeng mynyd gofynodd, 'A yd ych aan j wrando?" Ydym, os cawn gyfri," gwaeddaii y dorf. Ond pan na chaent ao.dewid am "gyfrif," gwnaed mwy o dwrw I' na-i erioed, a thwrw a fu hyd y diwedd. Wedi tori rhai o ffenestri y clwb aetili y dorf ymaith i gyfeiriad y Maes, ac i ohwtilio I am Dori. Ond yr oedd y Toriiaid, fei y fctaeson igyni pan ddisgynodd y Cymry ar- nvnt o'r mvnyddbedd, wedi diaric, neu o leiat* wedi tynu y ruibanau yr oeddynt wedi eu gwisgo mor amlwg yn ystod y dydd. Oddeuibu deg o'r gtlooh digwyddodd yr hvn yr oodds yn ofni iddo adigwydd ar hyd y v dydd, sef ymosod Sr y plisanyn Seisnig. I Dechreuodd yr helynt yn Mhont Bridd, lie yr oedd Tori wedi dianc. i un o'r masnatch- dai oddiar ffordd y terfy^gwyr. Oeisiodd y dorf ruthro ar ei ol, ond cadwyd hwynt dTaw gan y plismyn hyd nes y gallwyd tynni v 'shutters" i lawr. Tynodd un o'r plis- myn ei "staff," a tharawodd tin o'r dyn- ion yn ei Iben. Aeth y terfysgwyr yn ffyrnigach nag erioed, ac. am y waith gynibaf yn ysrod y dydd dechreuwyd ymosod ar y I ipliftmvn. Am -bum mynyd bit yr ytaladd yn ddifrifol. Gwtlhid y swyddogion druan yn ddidrugaredd, a churid hwy a ffyn ac un- wn.ifch nieiii ddwywa-Wh lluchiwyd darn o ibrvn trwm ar eu penau. Yn y man llonyddodd y dorf, ond nid yn hir. Yr oedd y gwaethaf i ddod, a daeith yn sydyn. Fel un gwr rhuitthrodd y terfysg- wyr ar y plosimyn Steisnig, ac wedi vmdrech ofnadwy gyraænt hwynt oil i orsaf yr hedd- geidwaid', ac ymo y bu raid iddynlt aros am y gwedd'il! o'r noson. Wedi hyn ciaed htddwh. Yr oedd y dorf wedi dangos yn eglur paham y terfysigtasant, aw yr oeddynt yn foddlawn wedi cael y plismyn dieithr o'u gwvdd. Noswaith ofnadwy a, fu, a'r Toriaid trwy eu gwa-ith yn gwrthod cyfrif v "oleidleisiaai hvè ddydd' Lhun oedd yn gyfrifol am ran iÍlawr o'r helynt. (Dylasent wyibod mai creu helynib ac nid ei oegoi a wnai y faith di-efn- I ia.nt, ond, o ran hvTty, nad oes neb yn credu mai ceisao llonyddhvch y-r oeddynt trwy wrthod cyfrif hyd ddydd Llnn. Ctongymeriad miawr arall oedd dwyn y plismyn dieithr i'r dref. Nid oedd ef 1Im, ac ni wnaet-ii eu dyfodiad ond cythruddo v botbd. Ni fyn y Cymro ei reoli gan Sais, a da fyddiu i'r avvdurdodau gofio myn yn y dyfodod.

ARAETH ARDDERCHOG G.-iN HE\ WR. RHOI TAW EFFEITHIOL AR BECHGYN PENWAN. UN 0' WRONIAID LLEYN, Hysbysid er's dyddiau fod yn mwriad Wiai o bleiawyr Mr Priestley Vn Rhvdy- clafdy a'r cylch rwystro Mr Ellis W. Davie* ai bieidwyr i anerch cyfariod vno nos oadv. rn. Cymerwyd y gadair gan .Mr T. (Btren), ac yn fuan daeth dau neu dri o ddynion a nifer o fechgyn i fewn, a chafwyd gwybod yn fuan maa dvrvsu v cyiarfod oedd eu liamcan. Anerchid"ar y pryd gan yr hen wron, Robert Williams, Henllan. D.sgMh.i Mr Williams ?aledi L chym cyfnod y Diffyndollaeth. Dvwedai ei fod er yn 21 mlwydd oed cyn caerbrech- aan o iara gwyn.. Un o'r cynhyrfwyr Dyna sut vr vdveh nior gryf (chwerthin). Robert Williams le, dvna fel yr vdwvf mor gryf 0 blaid Ma.-nach Rvdd. am fy mod wedi gweled a ly llygaid fy hun ealedi cyfncd Diflynd llieth (cvmeradwyaeth) A JJ am ym dree hi on C\>bden a Bright i tyddhau y wlad o'i chaethiwed (cvmera- dwyaeth). Llais: Ond yn mha ochr y mae Jacob Bright heddyw Gwrthcdai* Mr Williams ateb. Nid oedd wedi dod yno i ateb man gwestiynau, ond l roddi gwirioneddau iddynt. Yna bu ,wi cryn dwrw a gwrthodid i Mr Williams fyn d yn ei flaen. Apeliai y Cadeirydd am Jooiyddwch i Mx William-; g<in ddyweyd y ceid ateb i unrhyw gwestiwn ar y diwedd, ond ni chaed ll nyddwch, a gwaeddid ani atebiad. Mx Idwal Davies P€ bai Mr Williams yn dyweyd mai Tori oedd Jacob Bright, pa wahaniaeth fyddai hyny? Mae'n amlwg yma hmo fod llawer un wedi magu hogyn gwirion ar ol Bright (chwerthin a chymera- dwyaeth hir). Yna caed heddweh Modd bynag, pan aeth yr hen wroii i son am yr Eglwys, ac fel vx oedd ei harweinwyr wedi sathru a saxhau c'nhadon Duw i Gymtu, cododd tymheetl arall, a bu .gwaeddi am gwest- iynau. Yna a.eth Mr Williams i wyneb yr ymyrwyr a thraadododd aner hiad gwresog. Er ei fed yn tynu at ei bedwar ugain mlwydd oed, ac yn naturiol braidd yn fusg- rell, neidiai fel pioden yn ngwyneb ei wrth- wynebwyr fel pe na bai ond deunaw mlwvdd otd. Ymsvthai yr hen wr a dy- wedai fod ganddo ef asgwrn cein. Yr oedd weai gwneyd ei oreu dros ryddid ei genedl a'i wlad, yn givfyddol ac yn wleidyddol. Yr oedd rhyw son nad oedd pobl Rhydy- clafdy am .siara.d-y fath syniad. Onid oedd yn eu hymyl y gaa-eg lie bu Howell Hal-ris yn traddodi ei aneivhiad cyntaf yn mhlaid rhyddid yn Sir Gaernarfon. "Ba." meddai, "yr wyf am ddyweyd wrth Ym- neillduwyr Ueyn, ac yn arbenig pobl Rhydvclafdy, pe tawai y rhai hyn le lcfai y cerrig yn y fan" tcymeradwyaeth hir). Ym. y ey f,g hwn daeth Mr Ellis W. Davies i mewn, a ohafodd dderbyniad gwr- esoo- iawn. Eri>yn hyn yr oedd y cynimll- jad° wedi cvnnyddu, a bodddd liaif-iau yr •ynivrwyT. Traddododd Mr Day%es anerch iad'ragorol ar berthynas y Gyllndteib a'r am- aethwr. 'Poenid ef yn awr ac yn y man gan waeddi "Cwestiwn" a churo traed. Sicrhai Mr Davies yr atebai bob cwestiwn fir y diwedd. Bu raid ibygwth tro un allan cyn cael (bawelwch. Modd bynag, g wrandaw a i yr adran ieuengaf o'r yinyr- wyr yn as.bud ar anerchiiad Mr Davies, ac amlwg oedd ei fod yn cael dyianwad ar- r.ynt Eiabeddodd Mr Davies yn nghanol cymerad'Wyaeth wrceog. Yllia dywedodd y Cadeirydd eu bod am roddi cyfle i ofyn cwestiwn cyn i Air Da. vies ymad'ael, gan ei fod i anercib cytarfiod arpill. Dti^gwlylaent nifer fawr o gwes- tivnau ar ol y fath alw am gwætiyJllau. Caed vdbaid o ddistawrwydd, ond dim un cwestiwn. Pwysaa Mr Davdes yn mhellach a«m giwesbiwn. y buasad yn dda iawn ganddo ateb. Ond "ndd oedd lais na neb yn ateb." Yna cafwyd bonllef o dhwerthin a, chymera- dwyaeth, ac edryiohai y terfysgwyr yn kur lsel eu penau. Ai' gynnvgiad Mr O. Robyns Owen, a chefnogiad Mr Tudwal Daydes, pasiwyd pleidiLads wreeog o ymddii-Leda«tli yn Mx EllÏ;, Davdes.

BRADWLYS GAERNARFON ■Oymnailiwyd yr uchod ddydd Gwener, gor- tron y Barnwr Pickford. Cyhuddwyd Wm. Davies (28), taniwr, o gael arian trwy dwyll oddiar berson yn ar.hlwyf Llanddeiniolen. Addefodd y t«B- OOG J a rhwymwyd ef drosudd dan Ddeddf y Troseddwyr ar Brawf. Cyhuddwyd Charles Richardson (42), cer- bydwr. o gael arian yn Nghonwy, nwyddam yn Llandudno, a bwyd a Jlety yn Nghonwy t-rw: dwyll. Adroddwyd fod y cyhuddedig yn hen droseddwr, ac y bit am dair blynedd1 mewn penydwasanaath. Elrlynwyd gan Mr T E. iMorris. Anfonwyd y cyhudidedig i gardhar am 15 mis gyda llafur caled. GwOOai John Harvey (36), cyfrwywr, ddlanfbd iddo rOOdiybor a gwair yn flc-,rrr- Ty'nycelyn, Llangwatenin, ar dan ar flu dref 25ain. Yr amddiffyniad oedd y gweiwyd y oaroharor ax y fferm, nad oedd dystioia^h i bron fod a wnelo ddim ar I. Gollviigwyd ef yn rhydd. Cyhuddwyd Morris Hughes (601, labrwr, o vmosod yn anwedd'us ar Jane Owen, geneth dan 13 oed, yn mhlwyf Yn^vnhaiarn, ar Taohwedd 22ain. Erlynwyd gan Mr T. E. Morris ac amddiffynwyd gan Mr Artemus Jones. Buwyd yn ystyried YT. aahos am amser maith, a dyfarnodd v rheithwyr nad oedd dystioliaebh ddigonol l gosbi y cy- huddedig, ac felly goillyngwyd ef yn rhydd.

CYFARFOD CHWARTEROL DINBYCH A FFLINT. Cynhaliwyd yn 3Irvnteg dydd Mawrth a Dydd Mercher. Pregethwyd y noson gyn- taf gan v Parchn R. lIt. Owen, Connah's Quay, a D. Emrys James. Buckley. Bore dranoeth cafwyd cynhadledd dan lywydd- iaeth v Parch R. Peris Williams, Wrecsam, y cadeirydd am y flwyddvn. Pasiwyd fod y personau canlynol yn cael eu derbyn i'r Cyfundeb —Mr Edward George, Brymbo, fel pregethwr, trwy lvthyr o gyfvndeb Arfon; Mr R. Bithel, RhosymedTe, diacon a'r Parch H. Denis Jones, yr hwn a urdd- wyd yn ddiweddar yn Cefnmawr. Hefyd. rhoddwyd Ilvthyr i A. J. Evans, Caer. yn ei crvflwyno fel pregethwr i Undeb Liverpool a Manchester. Penderfvnwyd fod y cyfar- fod nesaf i fod yn Rhiw, yn ol v gvlchres. Mr Denis Jones, Cefnmawr. i bregethu iar v Pwnc; 0. V. Jones. Bettws. i bre^et.hu ar Ddirwest; Huw Parri. Rhosymedre, i ddarllen napur yn y gynhadledd. Penderfynwyd gwneyd prawf am dair iblynedd ar ran v Cyfundeb. cynllun wedi ei ymddiried i bwyllgor o wvth i'w drefnu yn orphenol i'w ddwyn o flaen cvnhadledd v Gvmajifa.. yr hon a gynhelir yn v Wydd- grng y Mercher a'r Iau olaf yn Mehefin. Preeethwvd yn y lie am dri. ac am cafwyd cyfarfod cyhoeddus. nryd v siaradwyd gan y Parchn J. Howell. ar "Paham yr wyf yn Brotestant." a'r Parch B. Willinmp. Prestatyn, ar "Paham yr wyf vn Ymneillduwr.*

EAKGYTPFJ^HFr.W^ CYATREIEG "ilN SiAEriOTTT Er FfTU. Otrcwyd1 cryn fjyff.ii "n NhrefaiTdwyrt ■n^vdnawn Gwener [Orsun y newvdi1 fod Mr .Tohr Maurice Lloyd, barsrvfreithiwr. Pll"1s wedri cyfknvni himiankddiad. Ceidwadwr selog ydoeidd. ac yr oedd wvdi g^veitlhio vn esniol yn vr eftholiad prewn- nol dros Colonel Pryioe Jones. Yn v boreu aeth i bleidleisio. ew ymddanigosai yn gv- fFious inwn. Wedi fmleidledsio aeth cur ad- fei'ion Caslell TreifaJdwyn. ac yn v man cn-wdd swn ensryd1. Yn ddil vnol den wyd o ":rd i Mr LJoy-a ben wedi eti ddryUio yn arw, a gwn 'benthyg wrth ed ochr.

ULCHLIlHln ivifl CAR fER SYLWAJ>AU MINIOG GAN GANGHEIiL- Y'DD Y TRY-SORLYks. PWY A'I YSGRJlFE ODD Aneavthwyd dau gv-farfod mawr gan Mr L.iDy<i George yn Ngnaernaxfon nos Wener. Llywyddwyd yn y Guild Hail gan Mr R. jGv.y neadon Davies, ac yn ei ara^bii cy ion iodd at gylichiythyr a anfonwyd at eUnoi- wyr Oaernariton gwi Mr H. Lloyd Canter. Yr oedd Mr Carter a. Mr Vincent-, meddai, I yn gyfreithwyr i vstodau. Penrhyn, Coed- i helen, a'r iiiei-io,i. A oedd yn ■de.b}^ y jtbyddai budd.amiiau prydieswyr Caei'naiton I yn fwy dyogei yn nwyliaw cyfreithwvr ystad Penrhyn'! j Cynjiygiwyd pleidlais o ymddiriedaetih yn Mr Lloyd George gan y Parch D. Stanley Jones, ac eaiiwyd (gan Mir R. Ranleign Jones. IDywedodd yr olaf fod Mr Carter wedi ymdiswyddo oddiar y Lyiighor Trefol pan benderfynwyd adeiiiadu puiit yr Aber, er mwyn iddo ailu gweithio dros yswaim lieol. IBu raid talu ei 1iJ (dv'1p 198 10c) gan drethdalwyr Caernarfon, ac yn vchwanegol bu raid iddynit, dalu 42 gini am ddarparu gweithredoedd. Cafodd y siarad wr v flig- yrau hyai gan y cyfriifydd bwrde isiol. Dyna. suit ffrynd yocedd Mr Carter i etholwyr Caernarfon (cvmeradwyaeth). Wedi araeth gan Mr J. Hugh Edwards daeth. Mr Lloyd George i mewn, a ohafodd dderbyniad tywysogaidd, y dorf fawr yn. codi ar eu traed lei un gwr i'w groesawu. Dywedodd y CIA,-igheLydd ei fod wedi ei •lwyj foddloni yn iigharliiynia-d yr etholiad hyd yma, ac nd oedd arno ofn y dyfodol. 0 berthynas i'r:J f::ICttih)T dywedodd:' 'Nid wyf am siarad am y cylchlythyr y cyfeiifiwyd atk>. Yr wyf wedi eicih cyn- mr>oii.ioii am ugain mlynedd (clywch, olywcih). iYr wyf yn. adlnaibod a.rddull y iiiiyiL^yr, ac wedi ei gweled cyn hyn. Ciedaf nad ysgi"ifenvv'yd y ilvthyr gail y dyn y mae ei enw wrtho" (Llais ."Ribowoh ■biJseni iddo"—chwerthin). "Ond y mae yn rhaid i bawb enill ei fywoliaeth. Nad wyf yn proitestio yn erbyn dim a ddywedid am danaf fi. Cat fy marnu gaji fy ethohvyr a chan fy ngihydwladwyr, a diaf fy marnu pan ddaw'r amser i ysgrifenu hamee y cyf- nod hwn. Yr wyf wedi gwneyd fy ngoreu dixv fy ngwlad (cvmeradwyaeth fyddai-o!, y dorf yn codi ar ei thraed, a phawb yn bkeddio cyn:exadwyiaetlli). Yr wyf wedi rhoi cynghor gonesb i Gymrui, cynghor dyn a. chanddo brofiad o fywyd gwleidyddol, ao y mae y cynghor hwnw wedi ei lawn gyf- iawnha.u (cymeradwyaeith ucheli. Dyweda.is wrbh fy ngh yd wlad wyr ed bod yn anmhosdhl cae; cydraddoldeb crefvddol nes dymchwed 1 y j' Arglwyddi (cyimenadwysieth). Ni thynaf yn ol air o'r hyn a ddywedais. Ond yr hyn yr wyf yn yn ei erbyn yn y cyichlytihyr hwn yw ea fod yn diraddio v dref. Y mae yn sarhad ao yn anghyfkiwil- der a'r dref (clywch, clywch). Ðyna'r unig air o brOtest sydd gen-f yn ei erbyn. Y n wir," meddad Mr Ldoyd G-eo%-e gyda idirmyg, "rhaid i mi otÍyn each pardwn am | gyfeirio o gwbl ato." A rhoes y gynnull- eidfa famllefau o gymesnadwyaeth unwaith yn rhagor i'r Ciantgihellydd. Gofynwyd iddo gan urn o'r dorf a ellid cyfrif y pleidleisiiwu jiios Sadwrn, ac- atetiodd yntau Na ellir, jond nid amaf fi y mae'r bai am hyny. Hen ITID) shabby ydyw" (cymeradwyaeth). Gaifwyd hefyTd &raieth gan Mr Edgar i Jones, yr newydd dTx* Ferthvr. Yr. y Drill Hall, yr un nosoci, Llywydd- wyd gan Mr J. R. Hugihas, a dhyfeariodd vrjtaiu at. g-.N,Ichl-Tt-bir Mr Carter. Beth oedd Mr Carter wedi ei wneyd i dref Caer- narfon? Yr oedd Mr Oartber a Mr Vincent yn ladlodiau o'r C i-ityr Sir. y ystod 1909 cynnaliwyd 26 ryfarfodvdd, yn cyn- nwys pwyllgorau. v- oedd Mr CJarber yn bicpennol mewn pr 1 .r o gyfanfbd^'dd. a Mr Vincent mewn p Dtan/arosai y ffig- yiau beth wnaeth y boneddrigion hyn dros •Gaernarfon. Yr oedd Mr Vincent wedi siarad llawer om dfflg' gwa.ith, ond gwrith- ododd weithredu ar bwvlVor y diwaith a ibenruodwyd gan y Cynghor Si.ro}. Bu Mr Outer mewn un cyfarfod am ddeng mynyd. Yr un noson cynnaliwyd cyfarfod ga.n y Toriaid yn y P-afi'ion. a aiatradwyd gan Mr Vinlcent, Mr Venables Llewelyn, A.S., sir Faed, ac ereill. Llywvddai yr K^nad- ur Richard Thomas.

FICER YN DIOLCH. AM ORCHFYGIAD AELOD LLAFUR. Yr wythnos ddiweddaf, anfonwyd cardiau allan gan y Parch I.e-vis D. Thomas, Ficer Eglwys St loan, Ro ..ertstreet, Plumstead, a'r hyn a ganlyn w< .i €i argraphu arnynt: "Eglwy St. loan F, lvddiwr, Robert-street. "Plumstead. "Sul, Ionawr 23, 1910. "Gwasanaeth Diolch ATbennig i'r Holl- a.lluog Dduw am waredigaeth amserol Wool- wich a Plums'ead o ddwylaw y Sosialwyr a thorwyr Sabbath. "Astudiwch v Pedwerydd Gorchvmvn. "Fe ddethlir v Cymmun Sanctaidd bedair gwaith, 7 a.m., 8 a.m., canol dydd, ac ar ol y gwasanaeth hwyrol. "Gwahoddir yr holl gymunwyr. Cenir yr anthem 'Diolch i Ti, o Dduw' yn lie yr emynau arfercl. LEWIS D. THOMAS, Ficer. Yr achh-'ur o orchfygiad Mr Will Crooks, yr aelod Llafur dros Woolwich, yw yr un y diolchir am dano. Ficer yn diolch — •Yin r. jriol orecv'. i: hyn giyn siarad. Condemr.iv.yd y F'icL yn gyffredinol, a dy wed vn awr nad otdd yn cyfeirio ait Mr Ciooks, y Rhyddfrydwyr, a'r blaid Lafur, ond at <Sosialaetui a'r torwyr Siaibbatili. K:ys*bysir i nith Mr Will Crooks ymweled a'r Fdcei- yn nglyn a'r mater ddydd lalU. Pan ddaeth y mater d. sylw Esgob Wool- wich gorohymynodd nad oedd y gwasan- aeth i gael ei gynna; ar un cyfrif.

MARCHNADOEDD CYMREIG CAERNARFON, Dydd Sadwrn.—Ymen- yn ffrl" Is 4c y pwys; wyau 10s y cant (120); biff, 2 £ c i 9 y pwys myton, 7c i 9c; pore, 5c i 9c; veal, 6c i 9c; moch tew. 4-2 1 i 4ic y pwys; pytatws, hen 6s y isach; hwy- aid. 3s i 5s yr un ymenyn pob. Is lie i Is 2c v pwys gwvddau, 6s i 85 vr un. LLANGEFNI, Dydd lau.—Ymenyn fixes, Is 3c v pwys; wyau, 12 am Is; moch tewion," 4ic y pwys perchyll, 186- i 21s yr un dofednod, 3s 6c i 3s 9c y cwpl; hwyaid, Is 9c i 2s 3c yr un; biff, 6c. i 9c y pwys; myton, 7s i 102; po-re. 6c i 9^; veal, 7c i 9c ptatw", 5s y sach. PWTjLHELI, Dydd Mercher.—Ymenyn ffree, Is 3c y pwys; wyau, 12.s y 120: moch tew ion, c i 4!c y uwys; m<^h bycham, 18< i 21s vr un cywi i). 3s 6c i 4s y cwPy hwy aid, 3s 6d i 4s yr un gwyddau. 6s i 8s yr un, neu 7 £ c y pwys; biff, 6c i 10c y pwys; mvton, 7c i 9c; pore, 7c i 9c.

A ROYAL FIRUITARIAN. The illustrious ancestor of the reigning Kaiser—Frederick the Great-was a. great lover of fruit. He was an enthusiast on the subject of physical efficiency and was instrumental in developing that splendid regiment known as the Potsdam Guards, each soldier being a giant. A German soldier on the march fr quentlv eats a simple but perfect food in the shape of "Currant Bread," and thrives upon it, accomplishing lon7 forced marches and similar taxes upon the physique, with no other food. The secret of this physical fitness lies in the liberal use of Crrrants. Currants are little seedless grapes dried in the sunshine and open air, and are simnly full of nutri- ment of the right kind for enriching the blood and sustaining bodilv health. There is an almost, endless variety of puddings. cakes, etc.. cont"inmg Currants as one of the chief ingredients which can be u«ed in the dailv oookincr and these are all given in a little Cookerv Book entitled "Currp^tc -a iF^w T;i.-ty Recipes." which vrur Grocer will hand you quite free oa. request.

(iYlFARHDD MR CHAMiB'KRLAlN. Dengys yr etholiad fod ki lau-iwad cyfrin Mr Chamberlain ar etholwyr Undebol Bir- mingham a'r cyftiniau Y,1 parhau. Meih- ilVJd" a gwneyd bwlch byenan yn mur yr ■etii'oiaetih:. Dycrhwelwyd yr oil o'r h<iam!ber- leniaid gyda mwyafrif grymus. Gwnaed 4eiiv er iod dau ohonynt, yn analluog i gy- iiK'i'yd rhan yn y frwydr. Cafodd Mr Silas K. Hocking, yr ymgeisydd Rhyddfrydig, btawl fod y dylanwad mall yn dial mwyafrif • alholwyr Coventry yn yr un a'r unrhyw Igaetihjwed. ito.'Iacli, y mae yn fwy ¡r#I1 khe'byg yr erys y bobl hyn o dan gyfaredd per&onohaeth Mr Chamber lain. tra y bydd Pe Mr Gladstone wedi tod yn dtiigon craff yn 1894 i- gymoradwyo i syihv y y 1 ren'hdnes Syr William Harcourt neu Mr Chamberlain fel y gwy r cymwysai i'w ddilyn fel Pnf Weinidog, yn hytraoh nag Arglwydd Rosabery, gall- -asai y gwlad weinydd o Firmingham fod heddyw yr> arwam y J'eoodd Rhvddirydig fn elbyD. y Ph'listiaid. Oherwydd y gwall hwnw, y mae diwygwvr gvvladol Piydain yn gorfod medi cvnhauaf yr amryiusfdd. Ond Ó. ha ddylbeai yr awn i gwyno? Anodd elfciiu d Irgelwch dylanwad y dyn. Nis gall mil- iynau weled ond yn llewyrch ei oleuni ef. Y mae brawd y rhiniwr yn un o benaeth iaid byd masnach. yn dywysog mewn treidd- jgarweh a doethitKib fydiod, eto ni fyn pcbi Biraiingitaam wrando ai-no. Paham tybed ? Masnaahwyr a gwneuthurwyr nwyddau man o aoUr ac arian, haiam a pbres, coed a dur t'oiynt. Hwynthwy hefyd ydyn.t brif saeri a marohnadyddion deL'wau y byd paganaddd. Ond pethau i'w bwrw ymaiith yw y rhemy fel sothiach, ac yn eu. phth fe fwrir delw tfawi yr ardoil yn y man. :810:\1 Y ISIROEDID. Iha,id addef fod' y Rhyddfrydwyr wedi eu at(.ml vn y siroedd Seisnig, canys dychwel- ood llu ohonynt at Doriaeth. X id yw Ys- gotland a Ghymru vch waith, wedi: .sefyll mar gadiarn yn. eu rhych ac y gallesid disgwyK I Ar yr iwi pryd, doribarfth gwan fu yr aon- *etibwyr Sea&nig bob amser. Ar b\m o bryd •edr\c!ia.nA i'r dyfodol gan addarw iddynt eu liuriain gynbaaiaf bras drwy y doll ar yd tnamor a tboll ar gigfwyd. Addawant hefyd brisiau ucbel ar anifeiliaid a nwyddaiu «reill. Oind dichon ddaifod iddynt ati,ghofio y Igall ereill fod yn edryoh yn mlaen am ar- drethi uwdh ar dir, oanys y mae- toll'au ar fwyd a chynnydd ar recti yn dilyn eu igil-- ytdd fel nos a dydd. Ie, a thyfbied am foro^nit yr enilla'r Umdefowyr fwyafrif digonol i iFurfiio Gwednyddiaetih—'gall yr ama-ebbwvr gymeryd, yn ganiaitaol fe:l peth sicrach na siicxwvdd y bydd haid o wyr yn ymsirioli rth fw-rw golw-g yn IPJaen at yr adeg y byddant yn cvdwledda ar yr un ford ac o'V un crocjian a hwyttibau. Nad vw vn. orchwy] anodd rbaigwcled bcddyw a <lyfalu vn lied gywir eu swm o'r ysbail Nibvdd yn un gwerth ymffrostio ynddo. Yn wir, gall droi yn fwv o golled' n,ail, elw wedi talu i bawb a ^geieiant. Rbaid ymgnoesi rhag aagjiofio rhan y labrwr druan a'i denlu o'r da. '"MedldStih ddilyno'ln twylilwyr," fydd ei wedd i el. WFDI OOtLLI. Gwniaeftb yr ymdrecihfa igryn hafog yn '■^hlitb yr hen aelodaii oedd yn ymgedsio aim Gelodaeth. yn v Senedd "newydd. Gadawei' i m.' fras redeg drwy y lfliai mwra-f admibydd- us. Dyna Mr Joynson Eticks' yn Manches- ter. &vr dawn us ond ffol, ac un werbhodd ddir weetiaeth oes am ull y tafarn- wyr. Collodd Mi Wilil Crooks ei Pedd ar •■al yr boll draff«rt,h a igvmerodd i <ldycbwel- yd adretf pan ar banner ei daith oarngvlcb y byd. Aeth Mr Harold Cbx ac AIlglwydd Robert Cecil g.vda'r genlli, er Itawenydd i laweroedd. Cyffelyb fu tyngied y Cyrnol Seely a Syr Henry Norman—dan o ae'loda-u .f Wednyddiaetb.' Anfotnwyd Mr Pike Pease, y Chwip Undebol, yniaitli beb d reges. Cwympodd Syr G-eorge Douigibty yn Grimsby, g!a.n werinwr syml, ond goludog 3 ddjiwn a dynoi'iio^itlhj fras—f^wr o'r enxt Mr Tom Wing. Yr oedd Syr George yn .in o benaet-biaid, mwyaJ egniol1 yr ardoi: CJofidus fu meithiant "P.W.W." y "Dailv News" a Mr Chiozza Money—dau' newydd- ladurwr enwog. Nid oes omd vchvdig fis- .oedd er pan enilodd Mr Dimir^irevs v sedd yn Bermtond^y oddiax y Rhvddfrydwyr. Cud bwriwyd yn.ta.u allan vn ddiserenofii -Sin fwyafrif yr etholwyr. Gofidus fn cwymp Fyr J. W. Benin yn Dwoninorb a Mr Leif Jonei) ym Westmorland. O'n banfodd v Edwards vn Maesyfoi^ ?, '^iyi ^tlfrid T^aweon yn Ciiclcermoubb. JHynodd plaid TofiLr roddi sedd Bydd" -vdls i Und'ebwr yn Cbckermoatli er portbi riv-vd^ *u pechadurus. Da fu cael ymwared 'a r j I <^laux^ Kiay—igwr hvf a chwe "v \a'r Ajlr]l-vd- Rupert' Guinness, y •a^rilawydd. • daU ereiI1 ° aelodau'x M P a<> I cwympo vn y gyflafan, r> Mr Peise, y Chwip Rbyddfrvditr, a Mr .Russell, is-gadeirydd Adran Amaethyddol Iwerddon. (Iherwydd ei ddirwestiaebh aeth Mr T. H Undebwr Annibvnol, yn aberth i ddylanwad arglwyddi li-GeT. Da tu cael ymwared a Mr Victor Grayson. Nis gallai efe e\d weithr-du a neb ynNhy't' »y jin" Yr cedd mcr geinciog a chroee a fitiwydd gwyn. Methodd Mr Timothy Davie.9, y Cymro, ag enill y sedd vn Louth. WEDI ENILL. Ail etholwyd torf fawr o r hen aelodau, ,-a chafwyd ,-reill i lanw y bylchau a wnaed nt' Yn vr ola.li wele ddethohad bychan o wvr enwog vn eu palWed,ga< tl,au: Syr Thomas Barclay, Blackburn; y Parch Silvester Home, Ipswich; Syr Fred. Low, Norwich Mr Mr S. L. hughes (Sub Rosa), v "Morning iteader" Svr Gpo. Kemp. Manchester, g°rch.iyg'r Mr .Tovngon Hicks. Y maent hwy oil yn decbmi ar eu bjrwyd Seneddol. Da g-wel d Mr Gibson Bowles yndychweh-d i'r Senedd fel Rhydd- ■JI\, a1' f 1 bod yn ab ennol rai a ^"iV ?}'• E'tvnir hefyd groeso i -Arglwvdd Hugh Cecil, er nad yw • _1njnl(lr ° gyfaill diwygiad. Gwych ? 1 J°^n B r ns wedi enill conweet ar ei holl ^lynion, ac y maent vn ami a cnwerw. Er yn Babydd tnnllyd, eto, am ei ^>d yn ddiwypiwr crvf, hyfryd gweled Mr Bellr^ yn dy h velvd. Dycbwelwyd bron yr oil o'r ic ni raid ofni am y gweddill. A Arcrlwydd Charles Beres- ford eto unwith i'r Penedd i edrych ar ol y Llvnges. Dim y evmerir mes-ur da o ddy- ddordeb vn ATr Tom Wing, Grimsby, a Mr Henry Twi-t. Wig an—dau a°lod newydd i fywyd Seneddrl end wedi cyrhardd Ty'r CySredin ar ol cyflnwni vr annisgwyliadwy i bawb. Dichon mai ATr Emmott. vr aelod Rhyddf;rydi dros Oldham. anfonir i'r Senedd gyd-?'r nifer lu" ocaf o bleidleiiiau. Saf-si r ben y pol gyda, 19.252 o gefnogwyr vn £ eJog droft:. Ar gyfrif ei zel dros ddiwv?io cyfurd-r' tn y L1-. thyrdy, gwerth- -fawro,gir pr" ''n"^ldeb Mr Henniker Heaton. Gvda rh i eitbri dau dychwelwyd arwein- wvr vr Wr'hM ir5 yn s;ryno. Bydd Mr Ed^ar Jpnes yn ychwanegiad gwertMawr at 'i' n' u Cvmiei,g. Y ma« amryw o or-uor> A-lcdau Lla.fur vn aros; ac un oho1 vnt fydd "Tad v Tv yn y Senedd new d 1. Er h 11 w nialrwydd Llun- di'.in enillrdd y Khvddfrydwyr oddeutu pump ar hu "in o'r geddau. Y GWYDDE' OD A'U DYSGYBrAETH. t DY Yn vr vm e-5" f«a- svdd yn tymi at y ierfyn <ddyf p- -vb mai y gadarn oedd wych-'f <i ihrefn ai dysgyylaeth. Svdd yr Iv.e -ionistiaid (Nationalists) yn dycbw?Ud i Dy-- Cyffredm yn g^.fach rhif ,ac vn >wv e-;niol am eu rhyddid_ Dis- gwviiant fod V d- dd gevllaw pan y bydd naill blaid fel l1 .11 yn eu llaw. -eu cefnogaeth end ajn clerig. os nad dilead y ■wtjt. Tybia i1; > lt -i:„d vr Vi,eolion dreth ar v dreth gylioeddus. iPabaidd yn v: ri' rhvd,j vr Undebwyr Nid yw yr. <]*■ £ <' I ;urhvw ammo dau; Ymreo ae, i -d.- n or_8ifcr* al. hyI1. Fod ond m 'fb gvfeillion vn barod i Mr Cha^ ru ^a-rir,n er mwyn cefnog- offrynmu a ertb „u m svdd skr ar SJ aeth gr;f j -dran Doriaidd o.r blaid un p^ya, rVvddeiod ond o raid. Os i gynahrair r d lw^ blaid yn Ued g>lfa^ gedy yr et > rwYddelod fargeitno am 'tal eun^b jT'Ww;h 6thoUad cyffredinol cya pe.n ychydig fisoedd. Gellir cymeryd yn ganiataol fod ystad bresennol pethau yn eu boddhati, ae wrth gofio yr athiawiaeth Babaidd fod jr amcan yn cyfiawnhau'r moddion, nisi gellir bod yn sicr ai ar y citrig- wyr ynte ar .\11' John Redmond y gwrendv ein cefnderwyr. PENDBPIG, DARLLAWYDD, A FICER, Y tri hyn fu blaenoriaid twvll a gcrmes yn iihymor yr etholiad. Gwn iod llu o Kyddtrydwyr gwych ac Undebwvr da vn eu plith. Und y ma.e mwyafrif mawr y teulu yn caru eu llogellau ac vn chwenych awdurdod y tuhwnt i bobpetii. Bu rhaid i Esgob Llundain atal a. chystwyo ficer Woolwich oherwydd iddo drtfnu gwa.an- aeth diolch a llawenydd yn ei eglwjis y Sul diweddaf am y fuddugoiiacth a eniliwyd ar y Cristi n gloew a'r Ymneillduwr ffvdd- lon, Mr Will Crooks. Bwriadai gael gor- ymdaith mewn diilad gwynion, a tiirefnasai ganu y Te Deum (Ti Dduw a folvvn). Ond lliniarwyd ei wallgofrwydd gan wialen ei feistr. Ymddvgcdd llawor or clerigwH- nid fel gweinidogion yr Arglwvdd lesu, eithr fel angyli. n tvwyeog y fagddu. Am y darllawyr, defnyddiasant eu diodydd fel yr arf effeithi;laf, mewn undeb a myrdd o eiriau camarweiniol i lethu y gwira.c arwain eu cwsmeriaid i gaethiwed. Ni lifodd cymaint o gwr wa licer mewn etholiad erioed feafai cerbydau modur wrth ddrvsau v rhan amlaf o dafarnau y deyrnas, a chyme:id eu llonaid drachefn a thrachefn wyll yr hwvr yn drwm o ddi,od i'r pol. 0 bob rhan o'r wlad daw y newydd am oruchwylwyr arglwyddi yn dodi y scriw ar lafurwyr. Bygybhid taflu tyrfa, allan o waith ac ereill o'u cartreii, os na roddent eu pleidlais i'r Bygythid taflu tyrfa allan o waith ac ereill o'u cartreii, os na roddent eu pleidlais i'r Undebwyr. Nid oedd modd diane o afael v treis-wyr ond drwy byith celwvddau fuat-ent yn faich ar gydwybod. Teimla miloedd o weithwyr nad yw dycgelwch y balot yn ddigonol. ANRHAITH PLAID LLAFUR. I Y mae'r etholiad wedi profi y tuhwnt i amneuaeth mar, gall arwe.inwyr Llafur ddi- bynu ar werin y dinaeoedd. Anrheithwyd y blaid yn y frw\ dr y tuhwnt i ddisgwyl- iadau pawb Yr" wyf yn ysgrifenu cyn gweled y canlyniadau olaf, ond eddyf y "Labour Leader" fod ystad pethau yn ddifrifol. Wele ei eiriau;- "Allan o 37 o etholiadau yn vstod y tri diwrnod cjntaf enillasom dair ^edd a chollasom chwech—colled o dair. Llwydd- asom i ddal gafael mewn 16 o seddau a chollasom 12 ereill. Nis gaJJ yr un Llafurwr vn ei bwyll gymeryd arno fodd- loni ar 19 o etholiadau lhvyddiannus a 18 o rai afiwyddiannus., Di»gwylia,<om bethau llawer gwell." Dvwed y golygydd ei fod yn edrych yn hydexus i Ysgotland a Ghymru, ond lied siomedig yr ymddengys pethau yno. Tra. yn cydymdeimlo a'r blaid I.fut yn ei badtyd ai tybed nad yw y golwy yn ffurf o eosp am eu hymddygiad taiog ait blaid Ryddfrydig? Ohea-wydd penchwibandod Sosialwyr a Lla^urwyr collodd y Rbydd- frvdwyr vn agos i ddwsin o seddau. a genvf weled fod MrWill Crooks yn tre^nu er beithio y wlad i'r amcan o ail gyfanu y rhengau; a goreu., oil pe y dilynai ereill ei esiampl. Ond yn gyntaf peth, rhaid i blaid Llafwr a'r SosiaJwyr ddy:igu cydweithredu a'r Rbyddfiydwyr drwy roddi a cbymeryd, onide, collali-fe yr ychydig weddill o barch ac I ewyllys da y cyhoedd. CA-NIVYR.