Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
7 articles on this Page
LLWYBR GWAED AC ANGAU. -I
LLWYBR GWAED AC ANGAU. RHAMANT AM Y RHYTEL MAWB. GAN T. GWYNN-JONES (Awdwr "Gwedi Brad a Gofid," "Gorchest Gwilym Bevan," "Gwlad y Gan," &c.). CBYXHODEB. Arthur ap Dafydd Cyffin, ma>b gwr boneddig gymydopaeth Abergele, yn adeg y .Rhyfel Mawr, wedi dod adrer o'r ysgol o Ddinbych ar 01 dechreu'r rhyfel, yn eyrthio i ddwylaw haid 0 ddynioii oedd yn llechu yn yr ogof y' Xghefn drwy gyfarfod genetlx "ieuanc oedd gyda hwy, a syrthio mewn cariad a hi. Mae'n cael fod yn yr ogof gwmni Iliosog—(Rhys Gethin, eu pennaeth, Hywel a Thudur, hen wr gwargrwm, byddar, tair neu bedair o ferched, yn cynnwys yr eneth ieuanc, Gem, a gweision a morwvnion. Un o'r gweision yn dianc i'r dref otterwydd i xlys ei frUro. Hywel a Thudur, See., yn ei vin- "d, ac un ohonnynt yn .syrthio i ddwylaw -n<ib y drd. Arthur- yn myn d gyda brawd y car- charor, ac yn achub y carcharor pan oedd pobl y dref ar fin ei grogi. Arthur yn myn'd i'r dref 1 geisio rhwystro'r bcbl ruthro ar yr ogof, er ffuvyn rhoi amser i'r cwmni o^dd vno rldianc. Rowndiaid tan y Capten Minton yn,clod i'r dref ac yn dal Arthur. Yntau, wrth geisio dianc, yn tagu ei wyliedydd, Simwnt. Y Rowndiaid III ei fvrrw i gael ei saethu. Rhai o wvr vr agof yn ei achub pan oedd v Rowndiaid" ar ei saethu. S*eu~u r ogof yn diane, ao yn ffrwydro P^dr >;n^yr °?0^ a,m ^en Y Rowndiaid. Dianc 1 Gastell Gwydir, lie mae Arthur yn dod i ad- Gem fel geneth y bu ef yn chware gyda hi yn blent yn yn Ninbych. Arthur yn cael ei yrru gyda chenadwri at SaLbri'r Sane Gleision i Ddmbych. Ymladdfa rr-da Rowndiaid vn Alhentre Foelas, a dianc i I) d inbvch. Ymladd- fa ger Dinbych, a. Mytton yn trechu gwyr y reIlln. DalArthur, ao yntau'n dianc drachefn ir Custell. Salbri yn ei yrru grda chenadwri 1 Rys Gethin. Rowndiaid yn ei ddal ger Aber- ^jj ac ddwyn i'r Fron Las, cartref dyn •,Vn c'-v^ymdeimlo a'r gwrthryfelwyr, a'i gadw n garcharor yno. Gwen, ferch. Morgan o'r £ ron og^ yn cydymdeimlo a'r Brenin. yn nelpu Arthur i ddianc drwy roi rbywbeth ymwyd y Rowndiaid i beri icldynt gysgu. Ar- thur yn cychwyn ymaith, a Minton a'i ganlyn- wyr yn dyfod yn ol. Arthur yn troi'n ol i'w gwylio. Hwythau'n poenydio Gwen i geisio gwybod ganddi a oedd hi wedi helpu Arthur i ddianc. Gwen yn llewygu, y Rowndiaid yn ei gadael yn y ty, Arthur a hithau'n dianc ac yn ymguddio mewn pren ywen. PENNO-D XIX. Daeth hanner dwsin Q-rltowndiaid y'mlaen at y pren yr oeddym yn ymguddio yn ei gangau. Yr oedd hollt yn y pren, a lie gwag yn ei ganol. Mynnai Gwen i mi ymguddio yn yr hollt, ond fwneuthum iddi hi ymguddio yno. a chelais fy un oreu y gallwn rhwng dwy gangen oedd yn tvfu'n agos at eu gilydd, y naill uwch ben y llail. Bu'n lwc fawr i ni mai pren ywen yd- oedd. ac nid un o'r prennau sy'n hwrw'u dail'yn I y gauaf. Nid dyma'r tro cyntaf y bu dda i mi wrth gysgod pren ywen neu lwyji celyn, y coed y'n llonni calon dyn drwy gadw'u gwyrddni ar ■kyd y gauaf pan fo noeth derw a llwm fasarn a dim a nig en na c-hen du hyd gnapiog frigau'r ynn. Chwiliodd y Rowndiaid y'mlilith y mangoe-d oedd vn tyfu o gwmpas y pren ywen. ond fel y bu oreu'r modd, nid oead y'nghopa'r un o'rhil salw ddigon o *;Vfinwyr i feddwl am brigau'r pren, ac felly, dian^pu.som am ▼ tro, & l<jiaf. Yr oedd gwynfc traed r niairw'ii «hwytiu'n gryf sw yn chwiban yn y'mriga«'r pren, a chyn feined agos oni threiddiai rbwag cnawd ac esgyrn ctyn. G»an ryi* y gwynt a'm pwvsau in- nau, yr oedd y aangp?n yr oeddwn yn lieohu arni'n chwyfio'ii egr. hyd neu oedd arnaf las ofn syrthio i ganol v Rowndiaid odditanaf, neu iddyn' hwythau feddwl, wrth dost-ed yr oedd y gangen yn chwyfio, fod yno fwy o bwywtu arni nag a ddysai fod. ClywaiH hwy'n siarafi a'u gilydd yn uuicin o dan y pren. "Waeth i ni roi"r gore iddi'n fuan nag yn hwvr," ebe un oliwinynt, "rhaid ^od y cythraul ei 'hun yn yr Itogyn yna ond mi tVdd Minton o'i go' oe awB. ni yn ol," ebe un a rail, "mi ddywedodd wrthrm am chwilio nes dod o hyd iddo petasai raid i ni Sod allan drwv'r no?." "fe. un braf ydi o hefyd ebr y trydydd, "rhaid i ni golli'n gorffwys a hanner flFertu yn yr oerfel wrtn chwilio am dano fe, er aiai nid y ni a'i oollodd o "Sut atlwvdd y medrodd o yrru'r lleill i gyd i gysgu?" ebe'r cyntaf a, IWarasai. HRhaid ei fod o wedi eu rh«ibio nhw!" eb«r rhywun. ''Xeu roi rhywbeth yn eu bwyd nhw," ebr un a rail. "Sut y medrai o wneyd ifynrip ?" ebr gwr a llais egr anfad. "Pwy a wvr," ebr y Hall. "»d y'n biadychu ni y mae'r hen ddyn a'i ferch? Os felly v mae hi, buasai'n hawdd ddigon i'r emeth roi rhyw- beth yn y bwyd." "Ond mae'r hen ddyn ei hun yn CYf'gU hefo'r lleill," ebr y cyntaf. "Esgus ebr yr ail. "Ar fy ngair!" ebe'r cyntaf. "mae litnitivn ddigon tebyg! Feddyliodd Minton ddim am hynny, mae'n siwr ex i! Well i ni fyn'd yn ol ac awgrymu hynny na rhynnu yn y fan ymii. Barnodd y lleill yr un fatoh, a.c ar hynny, aeth y cnafon i aryd ymaith tua'r buarth. Yr oedd yn dda iawn gennyf eu clywed yn myn'd, canys yr oedd arnaf ofn iddyn' benderfynu aros yno tan y (bore, gan gymeryd arnyn' mai chwilio am Gwen a. minnau y buasen' drwy'r nos. Ond er eu myn'd hwy, nid oeddym eto'n ddi- ogel, canys dielion fod rhagor ononnynt o gwm- pas yma. ac acw yn chwilio am danom. Y tebyg ydoedd ddarfod en myned rai i bob cyfeiriad. ac os felly, dichon y buasai'n weddol ddiogel i hl fyn'd i'r cyfeiriad y daethai'r chwefii ohonno, ond nid oeddym yn sivrr. fel yr oedd waetha'r modd. a. ddaethen' hwy ar eu hunion ynte ai troi yn ol a. blaen a. wnaet.hent,, a dyfod ar ddamwain o'r cyfeiriad v gwelsem ni hwy'n dyfod. Gwrandawsom yn ddistaw am gr yn yspaid, ond nid oedd swn i'w glywed o unman. Ped arosasem yno hyd y bore, buasa.i'n aaos fyth i ni ddianc. Rhwng popeth. bernais mai gwell i ni geisio dianc yn y tywyllwch. tra byddai gyf- liw gwr a llwyn. Dywedais hynny wrth Gwen, ac yr oedd hithau o'r un farn a mi yn union. Disgynnais -yn ofalus ac yn ddistaw, gan ddy- wedyd wrth Gwen am beidio dyfod i lawr o'r wedyd wrth Gwen am beidio dyfod i lawr o'r pren hyd nes y denvrn i'n 01 i ddyweyd wrthi am wneyd hynny. Ymlusg-ai o gwmpas y'nghysgod y perth'i, gan wylio a gwrando. Yr oedd y noswaith yn un dywyll anghyffredin, ac nid oeddwn i'n clywe-d sivii un cyfeiriad. na- myn swn v gwynt yn rhuo ac yn thwiban bo'b yi: ail. yn ol fel y byddai ei gryfdwr. Penderfvnnais mai'r peth goreu y g; :n ei wneyd oedd ce-isio diane i'r dref tra byddai'n dywyll. Ofer yn ddiau, a rliy berygluf, pa wedd bynnag, a. fuasai i mi be'.lach' fyn'd at v das wair i chwilio am fy ngheffyl, ond pe gallaswn gyr- raedd y dref, gallaswn adael Gwen y'ngofal cyf- eillion. a chael ceffyl arall fy hun, a-rhyw siawns, ond odid, o fedru myn'd y'mlaen ar'y neges a roisai'r hen Sane Gleisiion arnaf. Euthum yn fy ol at y pren, a dywedais wrth i Gwen am ddyfod i lawr. Daeth hiiliau rhag blaen. 'Does dim i'w weled »fl'i glywed o gwmpast" ebe fi, "ac yr wyf yn meddwt mai hows i «i ddi- an4 tra bo'n dywy.1 mi plied arosem ran y bore." "I b'le'r awn ni?" ebe Gwen. "Wei," ebte fiunau. "fy meddwl i oedd mai'r peth goreu i ni fyddai ceisio cyrrtedd y dref. Yno, mi gaech chi aros gyda. rhyw gyfeillion, ac mi gawn innau geffyl i tyn'd y^mlaen i'r He yr oedd arnaf eis-iau myn'd." "Heio pwy y cawn i aros?" ebe Gwen. "Mi gaejeh aros yn yr Hendre hefo fy nhad," ebe finnau. "Xa ebe hi, aw yna, tawodd yn sydyn. "Beth eydd?" ebe finnau, "onid ydi fy nha-d yn yr H-gn(ii-e 9 Ydyn' nhw wedi 'i fyn'd ag ef ymaith i rvwl" "Chlyw.«ochi ddim, YÐte?" ebe hi. "Glywed betli?" ebwn innau. "Fod v'ch tad wedi cyfarfod a'i ddiwedd?" "Fy nil ad !<" ebe fi'n syrwi, "fy nhad wedi cyf- arfod a'i ddiwedd?" "Ie, ebe hi. "mae'n dds'wg gen i orfod dy- weyd wrthochi." Daeth gofid sydyn a mawr dristyd arnaf. fel na fedrwn i holi dim yn rhagor. Llawer a her- iaswn ar fy nhad y'mhoh rhyw fodd. ac ni fedd- yliais erioed am ei farw. Dyn cadarn, cyhyrr- og. iadi ei olwg. oedd ef. Ni fuasai neb yn meddwl am angau wrth edrych ar ei wyneb gwridcocli, gonest. A bellach yr oedd fy nhad wedi cyfarfod aï ddiwedd. Gwvcftlwn !leb i Gwen ddyweyd wrthyf mai'r Rowndiaid, v mil- einiaid traeturus. a.'i lladdodd. Yr oedd chwant wylo arnaf. ond yr oedd digofaint yn mygu'r dagrau. a phe buasai'r Rowndiaid yn fv ngol- wtr, rhutihraswn argant ohonnynt yn ddioed yn chwerwder fy ngalar ac angt-rdd fy nialedd. ;"Pa sut," ebe fi toe, "v Iladdodd v diawliaid fy nhad?" "Yn y Gwindy," ebe hi. "Gwrthododd eich tad ufuddhau i ryw gelffant o gapten. Taraw- odd un ohonnynt ef. Gipiodd eieh tad afael ar gleddyf oedd ar y bwrdd yn ei ymyl, a dechreu- odd ei amddiffyn ei hun "Ha!" ebe fi, "ni bu farw Dafvdd ap Edwlrt Cyffin heb wneyd ei ot ar y arn la,dron "5?a<Mo!" ebe Gwen. "fe'i hamddiffynnodd ei hun yn arddercbosr. Lladdodd dri a chlwyfodd cliwech o'r ffardial. a gwnaethai fwy fyth oni bae i un o'r traeturiaid ei saethu drwy'r ffen- estr "Diolch i Dduw ebe fi, 'rydw in well wedi clvwed hyna. Yr oedd arnaf ofn eu bod wedi ei add liel; iddo gael mo'r cyfie i roi pwys ei. fraich arnvn' nhw. Pwy oedd y traetur a'i saethodd ?" '1\Vn i ddim." ebe Gwen. "ond mae'n siwr y caech wybod yn y dre' "Oawn," ebe finnau. ^felly mi awn yno Oyoh wynnaii rhag blaen a'm dau bi^tol. un .y'mhob flaw. Nid •r.vneth getinvf bellach pe daethai fil o Rowndiaid i'm cyfarfod. Buaswn yn eu wynebu h^ b ysgog. fI, buaswn yn inarw fel fv nhad heb na philygu i'r gwehilion na gadael iddynt ychwaith fy IIadd. ond ar fy ngwaethaf. Gwybum yn fy nydd ddewred ac eofned rw'r gwr y bo'i zalon ar dan gan ddigofaint, ond nid yw hynny ddim gyferbyn a theimlad y eawl y bo'i ddig a'i alar yn gythrudd cymysg yn ei enaid. CVrd(lais rhaQ" fy mlaen tua'r dref. Xi fwr- iai* olwg na^yna nac acw, ni cheisiais nac am- ddiffyn na. cfl^god. ni ochelais wneuthur swn. J mwv na. phe Rowndiaid oedd ar chwal yn eu hymchwil am dana.f yn haid o gorgwn cyt- a.rtliog. Diau fy mod yn ffol ddigon_. eithr na'm gal wed neb yn ffol oni phrofodd gyffelyb am- gylchiad Cerddodd Gwen gyda mi, ac ni jiiiywedodd air wrthyf. Xi ddidion na wyddai hi fy mod nid yn unig yn fy mlieryglu fy hun. eithr hefyd yn ei phervglu hithauf peth nad oedd gennyf mo'r bawl i'w wmeuthnr liyd vn nod os oeddwn ddi-daro am a ddigwyddai i mi fy hun. Er hyn, ( iud ymyrrodd hi a mi yn fy ngalar, eithr cyd- ——J:—: i
Advertising
r The RUDGE-WHITWORTH AERO-SPECIAL is a fully guaranteed roadster 1 bicycle which weighs completely equipped 25 lbs. and costs 16 Guineas. The latest development of Britain's Best Bicycle. AERO-SPECIALS £16 16 0 SPECIALS E 13 13 0 j! STANDARDS £ 10 10 0 8 Art Catalogue post free from RUDGE-WHITWORTH, Ltd. Coventry I I E. Jones and Son, Carnarvon Cycle Works, Carnarvon R. T. Roberts, 5, Bay View Terrace, I Pwllheli; J. W. Prichard, 49, High Street, Bethesda; W. Evans, 5, Treveiyan Terrace, High Street, Bangor; T. Jones and Co., 122, High Street, Portrnadoc W. Jones, Arronia, Port- ■. dinorwic; L. Owen, Cycle Agent, Penygroes; J.Wild, Victoria Road, Holyhead; Hugh Roberts, •Market Square, Llanerchymedd J. R. Williams, Bulkeley Square, Llangefni; R. G. Lloyd, Up perfidd Street, Dolgelley; D. Pugh Lloyd, Taly- pont Smithy, Dyffryn Ardudwy; J. A. Evans, 25, Maengwyn Street, Machynlleth; North Wales Cycle, Motor and Sports Co., Gloddaeth Street, Llandudno; Pilling and Ross, Abergele Road, Colwyn Bay; RU I) G I' WHIT WORT H, Ltd., 101, Bold Street, LIVERPOOL. A Soluble Soap Powder with which a powerful disinfectant and deodoriser has @Sl ma^ be used in powder or solufion. Sprinkle if about where a suspicious smell is detected-in lavatories.sic rooms. cesspools sewers, &c. OS for disinfecting & washing bedclothes. bodylinen.bandages, &c. to guard against contagion.w^ \|bA Where is used microbes JifS die. and there is little r\ '0/ chance of infection. /IW combines a soap j /rx^^L & germicide: it is no U d^rer than soap. paintworK, linoleum, I &ct destrovs vermin. sp* OÐ in hospitals & public institutions; for disinfection. fiAppifN 7t a soap, deodoriser. and disinfectant. I BROS. LIMITED. POUT SUNLIGHT.
J VMCH'vVIL I RYFEL Y TRANSVAAL.I
J VMCH'vVIL I RYFEL Y TRANSVAAL. I TYSTI0LAiETH BULLEIR. I | Rlioes y Cadfridog Syr Redvers Buller ei dvst- iolaeth gerbron v Ddirprwyaeth sydd yn chwilio i achos y rhyfel ddiweddar. a liolwyd ef yn I nghvlch Colenso. Lady smith, a Spion Kop. Dy- wedodd na feddyliai i'w n ege R i'r Swyddfí1 Ryfel am "adael i Ladysmith fyn'd" olygu ymostwng. ond rradael ymgais buas i rvddhau y lie. Darfu i'r Llywodraeth heb ymirvnghori acr ef orchv- myn i Adran v Pummed fyn'd i Modder IRiver, ac yna credai nad oedd efe yn ddigon cryf i ryddhau Lady smith. 'Parthed v cwestiwn mil- wrol cyffredinol. credai na roddid ymarfer i'r I Fyddin adecr heddwch yn y dyledswvddau a ddeuai i'w rhan adeg rhyfel. I
LLAWN 0 ENETHOD HEIRDD. -'…
LLAWN 0 ENETHOD HEIRDD. £ 7: CYME FilAD GWRHYDROL COVENTRY. Mfie genethoS gweitbiol Coventry yn treulio eu bywydau yn benaf mewn adeiladaa wedi eu cynllunio'n dda, ac wedi eu hawyro'n dda, He nad yw gweithio yn orchwyl annymcnol. Y mae hyn, fe ddichon, yn rhoddi cyfrif am y ffaith fod eyenaint o enethod mor iach a h irdd yr olwg ag sydd yn Coventry. Dyn^, fel yr ymffrostialr Midland Dai!y Telegraph" yn galonog, yr hwn a gyhoedda ddarlun nodweddiadol o enethod Coventry, Miss Eva En. per, merch i dealu hynod o barchus, ag sydd vn dra Rdrabyddus ya nghymydogBeth u cartref, yu 64, George-street, Coventry. Gwneuthurwr Trimmings c Coventry. ^n&a's! j Una d e g, mewn cyflwr o farw'n raddol, I b n a d f eriad Miss Harper i iechyd perff aith ac yspryd uchel (am yr hyn yn d d yledns gvfangwbl i Dr Williams' pink pills for pale peop!e) yn syn- dod boddhaol i'w chyfeillion. Pan yn bym- theg mlwydd "dechreuftis de c b r en", is oed," nieddai, I ddioddef oddi- wrth arwydd- ion o wendid swaed, a phrofi mtiau o lesmair, byrdra anad), a diffyg arch- waeth, y rhai, er gwaetbaf pob medrnsrwydd meddygol, oedd i wneyd fy my"wyd yn faich yn fuan. Gyda'r anhawsder mwyaf y gallwn fyn'd i fyny'r grisian, yr oeddwn mor wan a fy anadl mor fyr. Yr oedd y Iliw wedi cilio o fy ngrndd- iau a fy ngwefnsau, a dioddefwn lawer oddiwrth guriadau'r galon. Yr oeddwn o dan ofal d'l.u o feddygon, a chymerais lawer o wahanol feddyg- iniaethin. ond yn parhan yn y cyflwr yma am dros ddeunaw mis, a chefais fy nhroi ymaith o fy ngwaith. Nid oedd y bocsiad cyntaf o Dr Williams' pink pills yn ymddangoa fel yn gwneyd unrhyw les i mi, ond ar ol i mi gymeryd yr ail, yr oeddwn yn abl i fwyta y pryd cyntaf o fwyd a'i fwynhau'n wirioneddol am dros ddenddeng mis. Cymerais un bocs yr wythnos am fis o amser, ac erbyn hyny yr oeddwn wedi gwelia'n ddigon da i fyn'd yn ol at fy ngwaith. Bn chwe' bocsied o gwbl yn ddigonol i fy ad- feryd i iechyd perffaith, ac yr wyf yn teimlo mor iach vn awr ag y gwnaethum erioed yn fy mywyd.| Mae Kfuddian^gwelw^llygaid |dwl, gwedd lwydaidd, diffyg :yni corphorol, diffyg anadl, a churiadau'r galon yn arwyddo tlodi gweed, Mae y cyflwr yma'n arwain i'r darfodedigaeth; y mae yn rhy beryglus i'w esgeninso, yn rhy I beryglus i chwareu ag ef, gydag efelvchiadan. Mae crydcymalaa, parlya, St. Vitus' dance, ac anhwylderan ereill y gwaed a'r nerfan wedi cael eu hiachan gan y pelenau gwir oneddol. Peidiwch a pher.vglu eich bywydau gyda rhai carthiol nea efelychiadan. Y mae adferiad ffodua Miss Harper wedi codi ei theulu o alar i laweDydd. j Cadarnhaodd Mrs Harper, mam y ferch ieuanc, bob nn o'r mynegiadau, a dywedai fod y prif weithiwr yn y gweitbdy wedi dyweyd, pan I ddanfooodd ei merch gartref, ei fod yn credo ei fod wedi ei gweled am y waith olaf. Y mae y cymydogion yn gwybod yr holl ffeithiau hefyd," ychw^negai Mtb Harper. Yr oeddym yn credn i gyd ein bod yn myn'd i'w cbolli hi." Canfyddir cyfllorwydd, d i bobl gyda chalonau gweiniaid mewn colofn arall o'r rhifyn hwn.
[No title]
Penderfynodd Cyrghor Trefol Chatham wrthod cania.tau i reolwyr Ysgolion Gwirfoddol fod yn aelodau o Bwyllgor Addysg. Yr oedd ArglwydlG Salisbury yn Nhy'r Ar- glwyddi ar ag-oria.d y Senedd ddydd Mawrth. Ni fu yno o'r blaen er pan yr ymddiswyddodd o, fod yn Brif-Weinideg.
Advertising
PWIAIIA^^ i A Keynote to Health 1 IS A QCX)D PURE BEVERAGE. "Mir CADBUR I s T IS an L cocoa sc I DELICIOUS, REFRESHING, SUSTAINING. g The "Lancet" says: jj* tC^.f are glad to find out that Messrs. Cadbury draw y attention to the fact that there are strong grounds for t(e addition to Cocoa of certain foreign substances. This resource is quite unnecessary and indeed pernicious, especially having regard to the Sp tact that Cocoa alone is an excellent food as well as a 3? stimulant, naving a salutary action upon the nerve centres." CADBURY's COCOA § Absolutely PURE, therefore BEST. S stimulant, naving a salutary action upon the nerve centres." CADBURY's COCOA § Absolutely PURE, therefore BEST. S -_r_ A FFERMYDD 0 160 0 ACERI i yn RHAD. Hlnlach. Cnydau dc., Ysg-olion rttad. Tretti! ysgafn. Wr+td — U ft Dljfonedd o ddwfv. Tref»digraetiifwyaf cynyddol ft ? ,fwydd",nu8- | Pamphladaa a pheb hyspytrwydd i'w, cot! yn rhad. Am fanylion ymofyner a Swyddfa Prlf 1 Ddlrurwjr wr- Canada, neu a Mr. W. T. JR. PREST0N, Emigration Department, 17, Victoria ^Street^London^S^V^neu a Mr. W. L. GRIFFITH, Western Mail Buildings, Cardiff. rt.-i r ATTrrn nn >« ,Tht, n!,°reJ2OLTll7,1i)lr? h" for the past twenty year* Bt io l for all thst I* (renatat OOLOuHQlJ N S ,S0CtC^ *3- uvods. They »re guaTxnuet to be frota per« wool UVllV^UUV/Uil W only, »nd go tarouyh the vtrioM processes t» the finigheJ irticlo in th« mill U|d under Mr, Coixjuhocm'b ffuperyieion. VRT T» AT TT T P B0X 0F SAMPLKS POST FF.EK, U £ l JN U 1 ii contfcln'.ajr >. *e!ect mage ol LADIEB' and &EITTLEHE5'8 TWSSl'S RTTM. ELA^OiS, OITTL5Q fOOLS, E0SIEEI, etc., Utest .tvieTnd ghaawf^!] on requtit. SCOTCH — Any ItngU cut at Mili Prict* All Carriages Paid. Writ, for SampUt. | ————————————— TO WOOL TW 1? p f) q WHAT I>0 TOtr DO TITH IOCS, WOOL F Do you make the most uf It ? Ton l! 11 il if U do this by Bending it direct to my Mills and having it manu/actureti into any irH>4 of Woollen Ctath. I hare over 400 pattern!, and pay carriage on all wool sent mat, vr k -n it r* i 1 *end Patterns P°#t *or patroaa to seiec; which dath and pattern they llko xAENS and ^wo°'mzdeiDt0- A. COLQUHOUN, ami^KiSBjurou. » HOSIERY WAUKBIOf) MILL, OSL2.3Kii;C.S, WAHTS.0 WMH SOT *Si'UJCflBMJCO. H 0 0WAY PILLS AND OINTMENT Are the Best Medicines for all COMPLAINTS OF THE THROAT, CHEST, liVER, Stomach, Kidneys and Bowels; Skin Affections, Coughs, Colds, Influenza, Bronchitis, Asthma and Inflammation of the Lungs. MANUFACTURED ONLY AT 78, NEW OXFORD STREET, LONDON. SOLD BY ALL CHEMISTS ANO MEDICINE VENDORS LETTER-PRESS PRINTIN GOOD and OHEAP At the "HERALD" OFFICE, CARNAEVON. ARGRAPHU DA A RHAD xi svzDnrB .6.r. aAKJUI LETTER-PRESS PRINTING GOOD Mftd CIHRAP at tb- -HKXAL.D*- OFFICE. CAHNAF.YOli. I ¡ 4,2 l i ym J Cefft. I j Brjcbwi f -I OGI • — YN DDI YSGOG1 I tt: thrtc Atkaliad. FEL Y GRAIG!! | Marweidd-dxi) fr Afn a'r 5wt Fwth, "1 "i A pftinq, FIRM AS A ROCK! m Bill Aamjinnc jn 7 TEA MAit OYFPEiHlAU EHE1LL wedi codi m ei I waith wedi cilio o'r golwg. mae Diff™ UN ddarpariaetfc yB ein gwlad wedi ca,8ln nerth » awjddyo i fiwyddya >r OyfcSl hyd 7 Cbwaiter Canrif diweddaf, ao Mforai yn yr 15X0 YN PARHAU I GYNNYDDU ——; 8I&DII 1D yr Yatumog. mewn gwerthiaut; a phoblogrwydd. fel erbyn hyn mae ei cbymeriad wedi Fhtom- ? myDed mor eang a g^areiddiad. Prin Ong ABMBwyth. e""eD crybw^1 T ^eddygmiaefch y cyfeirir ati yw y fyd-^suwot Lii^afad^ swMw.ewTBt, GEORGES }Colio. | Aniufaar««dd j — PILE & GRAVEL! &WMd Inldar Yspryd. DTI T C! X lijJjU. Ouriad j @akm; Ar *ertb drwy yr boll fvd ftdnabyddea, fcrwendid Cyffredinol. mewa blycban, 1B ljc » 2s 9c yr CB. POER RRJ Drwy y poet am 11 3c a 8L Lwyxiail S'r i Coluddioai, Wyahdod.1 f Ferohenog | & E. GEORGE, M.R.P.&, L<S IUBWAIN, ABSRDARB,
LLWYBR GWAED AC ANGAU. -I
1 wymebcxld y perygl a, mi heb yiigan gair, ac y m« buret iddi hy'd lieddyw am hynny. Kutkoaa y'mluen felly ar ein* hunron, ac ni | ddaeth neb In cyfarfod liyd nes oeddym yn dyn- e^u at y dref. Pan oeddym yn dynesu at yr afon yn ymyl y dref, safodj dyn yn sydyn o'n blaenaa, cododd ei fwsged, a gwaeddodd, "iSefwch 1" Codais fy nirajiih, saethais ef drwy ei ben, a cherddais yn fy miiien heb droi i edrych eil- waith a-rno. Cerddodd Gwen gyda mi, hithau heb ddyweyd gair o'i phen. i feddyliais it al-ai fod yno ragor nag un, ac ni throais i edrych a oead rhyw-an neu rywrai yn ein nymljd. I Yr oeddwn yn meddwl am fy nhad, a saeth- wyd drwy'r ffenestr gan haid o draeturiaid am iiii fynnai ufuddhau iddynt, ac am ei fod yn ffydcilon i'w frenin. Pan oeddwn ar fincl'oem'r afon, cydiodd Gwen yn fy mraich. Sefais innau. "Well i chi beidio myn'd i ganol y dre' ebe hi. "Pa'ni?" ebe finnau. "Am fod yn debyg fod y Rowndiaid o hyd yn y Gwindy a'r tafarnau eraill." "Pa waeMi gen i?" ebe finnau. "Mae'n siwr gen i. t-be hi, "na. waeth genych am danynt, ond peidiweh a rhedeg i berygl di- I achos. Cofiwch fod yn ddyledswydd arnoch ddial marwolaeth eich fetd." "Ydyw, v mae'n ddyled arnaf wneyd hynny," ebe finnau, gan ddechreu meddwl. "Yr vdeclii yn eich lie, Gwen. Ii awn i dv Sion Wilym." "Ie," ebe hi. "mi gewch yr hanes i gyd gan Sion Wilym. mae'n siwr." Euthom yn fin holau oddiwrth yr a.foil, a I thua'r ty to gwedt 11e r oedd Sion yn bvw. Cyrhaeddasom yno, ond yr oedd y lle'n dy- wyll. Curais ar y drws, a chyrt bo hir. clywais swn yr hen gowldiwr yn hercijjji at y drws. Agoroad a safodd gan ddal ei gam wyll frwyn i fyny eir iaiw-.vii pwy oedd yno. "Pwy sydd yna?" ebe fo'n sarrug. "Arthur a.p Dafydd Cyffin, a ehyfeilles," ebe finnau. "Arthur ttp Dafydd Cyffin ebe'r hen sowld- iwr, a chlywais y pwys yr oedd o'n roddi ar enw fy nhad. ''Croeso i ti, fy machgen, ond pwy sydd hefo ti?" "Gwen ferch Morgan o'r Fron Las," ebe fiifflai. z;1 "'Merch y traetur brwnt ebe Sion, yn ffyrnig. "Hwyrach, ebe finnau, "ond nid traetur ydi Gwen!" "O'r gore, dowch i fewn* ehe'r hen sowldiwr. a herciodd at y tan, a ninnau'n ei ganlyn. Ty bychan e-edd ty Sion Wilym. Pridd oedd y 11awr. a hwnw'n anwastad a phyllog. Nid oedd ynddo ond dwy ystafell. sef cegin a, siambr. U nffenestr oedd i bob ystafell, a honno'n fecha.n ac wedi ei gwneyd o rivyuau. Yr oedd yn y li.k fan tell fawr, a thewyn bitch o dan coed ar y canol. Yr oedd cadair yr hen sowldiwr un ochx i'r tan, a bord gron fechan yn ei hymyl. Yr oeddi hen gipwrdd tridarn derw llychlyd gyferbyn a'r drws,, a. dwy stol yn ymy y wal tan y ffenestr. Ar dra.ws o drawst i drawst. uwchben, yr oedd miloedd o rafSau a uweoedd y pryf copyn, a'r mwg wedi duo'r rliai hynny a'r huddugl a'r llwch wedi ymgasglu hyd-ddynt. nes oeddynt cyn ffyrfed a gwi'ai'l helyg. Ar y pen- tan un ochr i'r tan yr oedd pentwr o goed tan wedi eu torn a.'u gosod yn daclus, ac ar yr ochr mall yr oedd c-rochan bychan a darn o'i ymyl wedi torn. Tebyg i hyn oedd ty Sion Wilym. fel y gwelswn i ef laVer tro, ond ni sylwais ddim ar y pethau uchod y noson yr wyf yn son am dam yn awr. Yr unig beth a wnaetlium wedi myn'd i fewn oedd estyn y ddwy stol o'r lie y gwyddwn eu bod au dodi 'r ochr araJll i'r aelwvci i Gwen a minnau eistedd arnynt. "lOnWrilym:' ebe fi, wedi i ni eistedd, "pwv saethodd fy nhad?" 'Y 'Minton wyneb bloneg hwnnw," ebe Sion. "Pa bryd?" "Y noson y diengaist. ti pan oedd y lladron ar fedr dy smt-hu dithau. "Ac IIi bu farw fy nhad heb orfod iddyn' d.aiu'n ddrud am eu brad?" "Naddo. Lladdodd dri a chlwyfodd chwech o'r giwed. Yr oeddwn yno; gwelais ef yn ym- ladd ac yn marw. ac ni fedrads wneyd dim i'w helpu, achos yr oedd tri o'r traeturiaid yn fy nal. Daeth. tua chwech ohonynt i fewn, a pharodd I un ohonvat. i dy dad godi ar ei dra.ed. Perodd dy dad iddo fyn'd at ei gynefin orchwyl borthi mecb neu lanhau esgidiau. Tarawodd y Rownd- iad ef a bon ei wn. Gyda hynny, cythrodd dy J dad i wddf un o'r lleilll, tarawodd ef yn ei diilcen, a chipiodd ei gledde o'i law, a dyna hi'n helynt. Cadwodd dy dad liwy draw i gyd am I lw)h anaser. Ni welais a ddyn yn ymladd yn ffymiwiell 4Ionoet. Ar dair erg-yd ganddo yr oedd tri ohonynt yn ddigon llonydd, ac mi dynnodd waed o chwech ohonnyn' wed'yn. Mi gymraf fy llw y gwnaethai o'r gore a'r holl genfaint. ond dyma ergyd drwy'r ffenest. ac mi ■welwn dy dad yn di-sgyn ar ei wyneb ar lawr yn I farw." "Sion Wilym," ebe fi, "mi fu fy nhad farw fel Cymro." "Do, machgen i, ac mi gostiodd 'i farwolaeth o, fel y dyle marwol'aeth pob Cymro wneyd, fywyd pedwar Sais, achos mi fu farw un o'r cliwech a glwyfwyd." "Diolich i Ddmv," ebe finnau; "ond rhaid i'r twl a i saethodd o drwy'r ffenestr fy nghyfarfod innau eto. Mae o yn y Fron Las. Rhaid i mi gael dau ddwsin o ddynion i fyn'd 'hefo fi vno!" am a'i ofn na fedri di mo'u cael nhw, machgen i, fel y maepethe 'rwan," ebe'r hen sowldiwr. "Os ydi pobl Abergele wedi tro.i'n Rowndiaid," ebe finnaul "mi af yno fy hLn x-nt-, "Paid a bod yn wirion, machgen i ebe Sion, "raid j ti ddim taflu dy hun i ddinystr felly. Disgwvl dv gyfle." "Ond ni ddylai Minton syrthio tan law neb ond y fi Cyn i mi orphen siarad clywem swn ceffylau'n dyfod ar garl;im ar hyd y ffordd. Codais, ac aethum allan yn ddistaw i edrych beth oedd yr helynt, ond cymerais ofa-1 i'n cadw'n Codais, ac aethum allan vn ddistaw i edrych beth oedd yr helynt, ond cymerais ofa-1 i'n cadw'n nunain o r golwg. Sion Wilym a barodd i mi wneuthur hynny. ac yr oeddwn innau erbyn hyn dipyn yn ablach i fwrw golwg ystyriol ar ibetha/u nag oeddwn pan afaelodd y galar a'r dia'ledd ynof gyntaf. Yr oedd y blaenaf o'r marchogion bron yn ymyl. ond yr oedd y lleill gryn dipyn ar ei ol. Meddyliais ar unwaitli fod yTftlid ar rywun, megis a fuasai arnaf finnau y noswaith o'r blaen, eithr pan oedd y march yn pasio ar garlam wyllt, sylwais nad oedd neb ar ei gdB'! I Synnais, ond ni ddywedais ddim. Sefais yn ddistaw yn y Ile'r oeddwn i ddisgwyl ihyd onid elai'r ymlidwyr heibio. Daethant yn y man. Yr oedd hanner dwsin ohonnynt. ac er tywylled oedd y nos, gwybum mai Rowndiaid oe'ddvnt. Bu agog i mi chwerthdn. canys .tybiais ar un- waitli mai fy ngheffyl i, a adawswn wrth y das wair, oedd y ceffyl, a bod' y Rowndiaid yn ei vmlid gan gredu fy imod ar ei gefn. Yr oedd y ceffyl difarchog wedi myn'd ar ei I gyfer i'r dref, ac aeth yr ymlidwyr ar ei ol. eithr cyn eu myn'd y'mhell iawn. gwelais rywun ar draed yn dynesun llechwraidd at y bwthyn. Sefais yn 'berffaith lonydd a. di-staw, a da.eth y dyn y'mlaen hyd nes oedd o fewn dwylath i nii. i Adnabum ef ar unwaith wrth ei osgo. "Rhys Gethin!" ebe fi, tan fy llais. Troes yntau ei ben yn sydyn, a, thynnodd ei gfodddyf o'i wain. '"Pwy sydd yna?" ebefo, tan ei lais fel finnau. Arthur ap Dafydd Oyffin," ebe fi, "dowch i fewn ymia I" Dynesodd yntau'n a.raf. a phan ganfu mai mvfi oedd yno mewn gwirionedd. estvnodd ei Jaw i mi. Rwyt ti wedi fachub i unwaith et-o!" ebe fo. "Dowch i fewn," ebe finnau, ac euthom i fewn ill dau i'r bwthyn. "Dyma gyfaill i mi, a deiliad ffyddlon i'r Brenihin," ebe fi wrth Sion Wilym. Brenihin," e'be fiwrth Sion Wilym. "Croeso iddo, os ydi o'n ddieiHad ffvddlon i'r Brenhin." ebe'r hen sowldiwr, "a chroeso hefyd os ydi o'n gyfaill i tri." Cuddiasai Sion Wilym y gan wyll frwyn pan glywodd swn y meirch, ond fe.i dodes ar y bwrdd drachefn, ac edrychodd yn graff ar Rys. Ymgrymodd Rhys yn foesgar "iddo yntau. Yr oedd golwg luddedig 'ar Rys Gethin, a. da I oedd ganddo gael eistedd, ar un o'r stolion ar a>elwyd Sion. ■Cynnygiodd Sion Wilym ei welv am y noson i Gwen a; chan ei bod hithau wedi blino. aeth ilnvodd ir siambr, gan ein gadaelninnau ill tri yn y gegin. "Pwy yr oedd y lladron yna. yn ei ymlid?" ebe fi ar ol i Gwen fyn'd. "Myfi," ebe Rihrs. "Yr oeddwn yn croesi ar dr;1m,g gwiad ar. fy ffordd tua Dinbych. ond yn Llan Samt Sior, mi syrtihiiais i ddwylo'r lladron. WeJi tipyn o ytmiladd, bu raid i md droi a dian-c oreu y med.rwn, ac mi ddaeth v cnafon ar fv ol. Yr oedid arnaf otfn syrthio i ddiwylo ereill ohon- nynt yn y dref yma, a, phan gefais fle. rhodd- +r sP:,rdyn diam y c.yfrwy er mwyn iddo bigo'r ce-ffyl a pheri iddk> ddal i redeg, ac yna, vm- ollvniojaiiis odidiar ei gefln ac vmi^uddi^ir.s nes oedd' y gelyn \vd'i pasio. Yna, deuthum yn fy mlaen yn otfalus i ohwilio am loehee." I "Yr oeddtwin innau," ebe finnan, "ar fy ffordd i chwilio am dajioe-b gyda chenadwri i chwi pan djdialdtwyd fi yn ymyl y d*ef yma, a befno y diangaiis." Genarfiwtri oddiwrth bwy?" ebe Rhys. "Dyma. hi," ebe finnau, gan dynnu'r genud- j wri o'r He v cuddiaswn hi yn yr hen hugan. Cymerodld Rhys y genadwri, a (iarliennodd hi. yna rlioes y paipyr yn y ten. "Yr ooddwn ar fy ffordd i Ddiabech ryda'r a-tieb i'r genadwri yna," ebe fe. Yr oedd arnaf awydd mawr gwyhod y'mha Ie yr oedd Gem, ond nid oeddwn yn hoffi gofyn i Rys am dani hi yn unig ychwa.i^h. Felly, mi ofynnais iddo y'nrhle yr oedd y gweddiYt o i g\-feilliom, a dywedoidd yntau eu bod yn ddvogei pan a<aawsa.i el hwynt, ond nas gwyddai a ddiigwyddasai rhyw ddryglam iddynt. wedt hyny. Buoni yn yingmnio'n hir, a gorfu mi ddyweyd wrth Rys banes fy hynt er pan ym- adawswn o Gastell Gwydir tfyda'i genadwri ef i'r CVrnol Salbri. Wecu. bod wrthi'n siarad yn hir, gorweddasom ill tri ar aelwyd Sion Wilym,. a chysgasom. o leiaf, cvsg-cadd Rhys a, Sion. Jm damaf fi, ychydig iawn a gysgais er fy mawr luddled, canys yr oedd meddwl am ddiwedd fy nhad a meddwl am Em yn fy nghadw'n effro. Tua'r bore, er y owbl, cysgiruis innau, a phan ddeffroaas, yr oetdld ym, oleu dydd, a Gwen wrtihd'n diarpaj-u brecwest i ni, cysitaJ. ap- yr oedd moddion yr hen sowldiwr druan yn canitau. Y pwnc i Rys a minimi bellach oedd sut i fedru myn'd i jKlinhych, canys yr oedd gan Rys gertadwi-i i'w chvyn yno, ac vr oeddiwn innau, drwy ddaaiv.vam fe! y gweflsoch, wedi gwneyd y ne-ges a rces yr heai &rne Gleisioin arnatf. Cynghorodd Sion WEdym, ni i ymguddio yn ei. I dy hyd nes y caffai ef wvhAd. sut vr oedd neth- Hlu'n sefylll yn y dref a'r wlad o gwmpas. os oedd bossibi, ac wedi i ni drefnu i Gwen fyn'd at ryw gyfeillion i Sion i aros hyd nes doe haul ar fryn, os byth y dioie, aeth Sion allan i holi a cheisio gwybod a ot-dd ryw siawns i ni fedru myn'd ymuith yn weddol 'ddiogel. Bu allan yn hir, a minnau ill dau'n ymguddio vn y Hkimbr. Y'mhen ydiydiig wed i Sion fyn'd tdlan, clywsom swn meiroh yn pasio, ondi barn- asom nini diogelaah i ni beidio myn'd i geisio gweled pwy oeddynt. Tua chanol dydd. daeth Sion Wilym yn ol, ac wedii oltni'r drws, daeth i fewn i'r siambr, a chain eistedkl ar erehwyn y --W,.ely, dechreuodd siuriwi yn ddistaw. "Mae'r traeturiaid," ebe fe, "wedi gadael y dref, a chyn belled ag y medra'i gael allan. maen' nhw wedi myn'd tua Dinbech. Mi aeth- on heibdo'r Fron Las. ac mae'r bobol a'u gwel- odd yn deyd fod y rhai oead yno wedi myn'd gyda nhw. Os felly y mia-e hi, mi fydd yn o a"odd i chi gvrraedd tre D dinbech yn ddiogel." "0, mi wmwn ni o'r gore a'r cnafon!" ebe Rhys, "glywsochi beth ddaeth o fy ngheffyl i neithiwr ?" "Do," ebe Sion, "mi daliwyd o yn dre, ond gan nad oedd neb ar 'i gefn o. mi arosodd yr ymlidwyr yn y dre dros y nos. ac maen' nhw wedi myn'd i ffwrdd hefo'r lleill heddyw'r bore." "Felly, os ydyn nhw wedi myn'd," ebe Rhys, "mi awn ni alLan am dro i edrych be' welwn ni." Felly fu, aeth Rhys a Sion Wilym a minnau allan, ac eutlhioan tua'r Gwindy. Fe'm hadnabu cryn lawer o bobl a'n cyfarfu ar v ffordd, a. chyn ein bod wedi eistedd i lawr yn y Gwindy. yr oedd y ty yn nanner Uiawn o bobl eisiau'm gweled i, canys yr oedd fy nchlod ar led bellach, a llawer stori anhygoel, fel y gwybum wedi J hynny. a ddywedwyd am danaf. ELstedd'ais ar gad a'r freichiau y'ngliornel y II gegin. "Dyna'r s:adeT yr oedd dy dad yn eistedd arni," ebai Sion Wilym, "a.c ar lawr a dy fta.e.n di yn y fan yna y syrthiodd o pan saethwyd o drwy'r ffenest y noswaith ofnadwy honno!" Aetlh ias oer drwy fy ngwaied, ac vr oedd pawb oedd yn y geuin yn ddistaw a thrist eu golwg. Yr oedd pa.wb yn edryoih arnaf ^n svnn. a minnau'n meddwl am fy nhad, a'r llawer tro v bu o'n eistedd yn y gadair honmo, yn Ilaiwwi y'myssx pi gjrmydiog:on, cyn dyfod o'r drygfyd a bairodd ei angau ef a. llawer i hew wr bonheddig arall nas gwel v wflad eto fytih mo'u teby. 1 (I'w barhau.)