Y Tyst

NOSWAITH YN KINMEL. GAN Y PARCH. O. L. ROBERTS, LERPWL. Nos Fawrth diweddaf, y I4eg cyfisol, cefais y fraint o dreulio noson yn y gwer- syll Cymreig yn Kinmel, a phregethu i'r bechgyn Cymreig sydd vno yn trainio. Yr oeddwn yno ar wahoddiad y caplan- iaid, a theimlaf fod yr amgylchiadau mor eithriadol fel y gall gair neu ddau o'r hanes fod' yn ddiddorol i ddarllenwyr y TYST. Nid oes eisiau dweyd wrth neb ohonynt hanes sefydliad y gwersyll hwn. Daeth i fod gyda thoriad allan y rhyfel ac ar apwyntiad y Brigadfridog Owen Thomas yn brif swyddog y gwersyll. Erbyn hyn y mae cysylltiad y Brigad- fridog poblogaidd a'r lie wedi darfod, ac y mae'r achos o hynny yn fater ymchwil- iad gan y Llywodraeth. Nis gallwn, pe y dymunwn, fyned i mewn i'r mater hwnnw yn unig dywedwn fod y symud- iad wedi peri loes a siom mawr i'r genedl Gymreig, oblegid yr oedd y Cadfridog wedi gwneuthur ei hun yn ffafryn ei genedl ac yn eilun y bechgyn Cymreig oedd dano. Hyderwnjy'ceir goleuni bodd- haol ar y mater yn y man. Modd bynnag, y mae'r gwersyll yn aros, ac yn debyg o aros hyd derfyn y rhyfel—bryd bynnag y cymer hynny le. Ac er popeth a ddy- wedir am symudiad nifer mawr o'r Cymry oddiyno yn ystod yr wythnosau diweddaf, y mae yn aros yno eto dyrfa fawr o Gymry o bob rhan o'r wlad, a gwaith mawr yn cael ei wneud gan y brodyr da sydd yn gwasanaethu fel caplaniaid yno mewn gofalu am danynt. Ychydig fisoedd yn ol penderfynodd y tri enwad —y Methodistiaid, yr Annibyn- wyr a'r Bedyddwyr—adeiladu ystafell yn y gwersyll i gyfarfod ag anghenion cym- deithasol a chrefyddol y bechgyn perth- ynol i'r enwadau hyn. Yr oedd ystafell o'r fath at gynnal cyfarfodydd crefyddol gan y brodyr Wesleaidd eisoes, ac yn gwneud gwaith rhagorol o fewn ei ther- fynau ei hun. Agorwyd yr ystafell newydd yr haf diweddaf, pryd y cymerwyd rhan gan frodyr perthynol i'r pedwar enwad, sef y Parchn. John Williams (ei hunan yn colonel yn y Fyddin), H. El vet Ivewis, M.A., D. Tecwyn Evans, B.A., ac Idwal Jones, y Rhos. Yr oedd y Gweinidog Rhyfel, Mr. Lloyd George, yn bresennol ar yr agoriad hefyd, a chafwyd araith fawr ganddo. Y mae'r ystafell ei hun yn un o'r rhai mwyaf cyfleus at y gwaith gerir ymlaen. Cynhwysa neuadd fawr i gynnal cyfarfodydd cyhoeddus ac i breg- ethu—neuadd a ddeil lawn mil o bersonau i eistedd ynddi, wedi ei dodrefnu a chadeiriau. Ar un ochr i'r ystafell ceir canteen, lie y gwerthir i'r bechgyn bob math o refreshments yn rliyfeddol o rad, yr hyn sydd ynddo ei hun yn wrthweith- iad ardderchog i ddylanwad y wet canteen, fel ei gelwir, lie y gwerthir diodydd medd- wol. Gwneir yr oil o'r gwaith yn yr adran lion yn wirfoddol gan foneddigesau sydd yn rhoi eu hamser a'.u llafur i'r pwrpas hwn. Da gennym ddweyd fod nifer o chwiorydd yn rhoddi mis, mwy neu lai, ar y tro i'r gwaith. Y noson yr oeddym ni yno, y rhai a ofalent am y gwaith oedd Miss Parry, Dinbych, merch y diweddar Barch. Dr. John Parry, y Bala Mrs. Williams, Abermaw, gweddw y diweddar Dr. Williams, Bryn Meurig, Bethesda Mrs. R. O. Williams, Rhyl Miss Jones, merch y Parch. W. Jones a Mrs. Jones (Ceridwen Peris) Miss Jones, Abergele, merch y diweddar Barch. Francis Jones, Abergele ac yr oeddynt yn gwneud eu gwaith gyda medr a sirioldeb dihafal. Yr ochr arall i'r ystafell ceir adran sydd wedi ei dodrefnu ar gyfer darllen ac ysgrifennu, gyda byrddau cyfleus, a phapur ac inc yn cael eu darparu yn rhad ar gyfer yr holl fechgyn. Ar y mur ceir llyfrgell yn cyn- nwys nifer dda o lyfrau Saesneg a Chym- raeg, ac ar y byrddau hefyd ceir casgliad da o newyddiaduron a chylchgronau Saes- neg a Chymraeg. Gwelais droswyf fy hun fod y llyfrgell yn cael ei defnyddio yn helaeth. Yn oclir y neuadd ceir ystafell braf a. dau billiard table ynddi, gyda'r rhai y gall y bechgyn fwynhau' chware hwunw. Y brodyr sydd yn gwasanaethu fel cap- laniaid y dyw'r Parchn. W. Llewelyn Lloyd dros y Methodistiaid, Edward Jones, M.A., B.D., dros yr Annibynwyr, W. G. Owen (Llifon) dros y Bedyddwyr, a Price Roberts I dros y Wesleaid,?ac y maent yn wastad a llond eu dwylaw o waith, ac 3rn ei wneud gydag effeithiolrwydd anghyffredin. Yn ystod y mis diweddaf y maent wedi bod yn cael eni.,cynorthwyo'n effeithiol gan wasanaeth gwirfoddol y Parch. Ben Williams, Prestatyn; ac yr oedd Mr. Jones, gweinidog y Methodistiaid Saesneg yn Rhyl, gyda hwy y noson hon yn gwneud gwaith rhagorol, ac y mae, fel y deallaf, yn rhoddi llawer o'i amser a'i wasanaeth gwerthfawr i'r gwaith hwn. Am y pedwar c a p 1 a n swyddogol, y mae yn anodd dychmygu am eu rhagorach i'r gwaith. Y maent eu pedwar yn adnabyddus ers blynyddoedd fel pregethwyr, ac y maent yn cydweithio a'i gilydd heb adnabod ip naill y Hall ar dir enwad na phlaid. Y mae dau ohonynt, sef Mr. Lloyd a Mr. Price Roberts, wedi cael profiad misoedd somewhere in France.' Y maent yn gwybod eu hunain trwy brofiad beth ydyw y profedigaethau a'r peryglon y mae'r bechgyn yn wynebu arnynt. Clywais lawer yn ystod yr wythnosau diweddaf, wrth son am Kinmel, yn gofyn yn hanner amheus a oedd eisiau mynd i'r draul o wario dros £ 1,200 at godi ystafell o'r fath hon ? ac hefyd ai nid oedd y ffaith fod llawer o Gymry yn cael eu symud o'r lie yr wythnosau diweddaf yn gwneud y fath ddarpariaeth yn ddianghenraid ? Y mae gweled y lie droswyf fy hun, a chael rhyw fath o syniad am y gwaith wneir yno, a'r profiad a gefais o'r oedfa noson waith yn y camp, wedi peri i mi deimlo'n ber- ffaith sicr na chymerodd yr enwadau Cym- reig erioed a gwaith mwy teilwng, ac y dylent ei hystyried eu rhagorfraint bennaf i gael cyfrannll ato. Teimlwn yn llawen i ddeall fod y Methodistiaid a'r Bedydd- wyr eisoes wedi gorffen casglu'r gyfran o'r draul a ddisgwylid iddynt ei ddwyn ynglyn ag adeiladu'r ystafell. Drwg gennyf ddeall ein bod ni fel Enwad yn fyr o [200 o wneud ein cyfran i fyny. Hyderaf yn fawr y cymer ein heglwysi y mater i fyiiy ar unwaith, ac y byddwn ninnau hefyd yn cael y llawenydd o fod wedi gwneud ein rhan. Caniataer i mi hefyd awgrymu y byddai yn llonder mawr gan y Parch. Edward Jones gh-wed oddiwrth chwiorydd fydd yn barod i roddi eu hamser i'r gwaith o ofalu am y canteen. Pwy a ymrydd i'r gwaith hwn ? Ond a ddaw y darllenydd gyda mi i'r oedfa ? Cofier cyn dyfod mai oedfa noson waith ydyw, a'r gyntaf o'r fath i gael ei chynnal gan weinidog o'r tuallan i'r camp. Fel pob pregethwr, yr oeddwn cyn dechreu yr oedfa yo; teimlo i raddau'n bryderus a chywreingar gyda golwg ar y rhagolygon. Ar fy mynediad i'r lie cefais fy nghroesawu i ystafell (hut) fy hen gyfaill, y Parch. W. Llewelyn Lloyd. Yr oedd Mrs. Lloyd yno am y dydd yn trefnu ac yn darpar te i'r brodyr oedd yn digwydd cyfarfod yno i wneud rhyw drefniadau ynglyn a'r gwaith Holwn hw3r a fyddai nifer lied dds o'r bechgyn yn debyg o droi i fyny. Nid oeddynt am godi fy nisgwyliadau yn rhy uchel, a gofalent fy atgofio mai oedfa noson waith' oedd. Modd bynnag, pan gyrhaeddais y neuadd ychydig cyn amser dechreu'r oedfa, cefais dcligon o brawf fod yr Efengyl yn meddu ei hatyniad i'r bechgyn eto. Cefais gyfle i siarad ag amryw ohonynt, ac yr oeddynt yno o bron bob sir yng Nghymru. Yr oedd hwn yn dod o Lanerchymedd, y nesaf yn dod o Gwrecsam, y nesaf drachefn o Landysul,