Y Tyst

CYFARFODYDD CHWARTEROL CYFUNDEB GORLLEWIN CAERFYRDDIN. Cynhaliwyd Cyfarfod Chwarterol cliweddaf y Cyfundeb uchod yng Ngwernogle, Awst 23ain a'r 24ain. Yn absenoldeb y Cadeirydd am y flwyddyn, llywyddwyd gan y Parch. William Thomas, Llanboidy. Y GYNHADI/EDD. Gweddlwyd gan Mr. Lloffwr Davies, St. Clears, a derbyniwyd y cofnodion. Y cwrdd nesaf i'w gynnal yn y Priordy, Caer- fyrddin, yn ol y gylchres. Cydsyniwyd a chais y Parch. Robert Griffith, o'r Ty Cenhadol, am gyfle i osod achos dathliad canmlwyddiant cychwyniad y Genhadaeth ym Madagascar ger bron y Gynhadledd nesaf. Penderfynwyd fod dewisiad y pregethwyr ar y pynciau i'w gadael o hyn allan yn llaw y Gynhadledd. Dewiswyd y Parch. D. Peregrine, B.A., Tre- lech, i bregethu ar Werth Gweddi yn Argyf- yngau Bywyd,' a'r Parch. J. Lewis, Blaenycoed, ar fater rhoddedig gan eglwys y Priordy, a'r Parch. Glyndwr Richards, B.A., B.D., Ysgol yr Hen Goleg, i draddodi ei bregeth ar Ddirwest.' (Methodd Mr. Richards fod yn bresennol yng nghwrdd Gwernogle ar gyfrif ei fod yn gweini gyda'r Y.M.C.A. i ran o'r Fyddin yn Pfrainc.) Darllenwyd llythyr y Parch. R. T. Williams, Pant-teg, o Gyfundeb Lerpwl a Manchester, yn yr hwn y Ileferid yn uchel am Mr. Williams fel brawd annwyl a gweithgar. Llefarwyd geiriau croesawgar gan y Cadeirydd ac eraill. Derbyniwyd y Parch. G. Davies, gweinidog ieuanc y lle, i'r Cyfundeb, a dymunwyd yn dda iddo yn ei gylch pwysig. Rhoddwyd llythyr trosglwyddiad i'r Parch. Idris Davies i Gyfundeb Dwyrain Morgannwg. Cydsyniwyd ag awgrym Pwyllgor Adroddiad y Cyfundeb mai annoeth a cholledus fuasai argraffu'r Adroddiad am y flwyddyn ddiweddaf. Methodd Mr. Morgan, Cana, fod yn bresennol i ddarllen ei bapur ar Y Pwys o beidio meithrin ysbryd milwrol wrth geisio gorchfygu'r gelyn.' Cymerwyd y mater i fyny gan y Gynhadledd. Agorwyd gan y Llywydd, a dilynwyd gan nifer o frodyr. Gwnawd defnydd da o'r ainser, a chafwyd cyfeillach ragorol. Terfynwyd gan y Cadeirydd. Y MODDION CYHOEDDUS. Pregethwyd y noson gyntaf yng Ngwernogle a Llidiadnenog. Yr ail ddydd yng Ngwernogle yn unig. Gwasanaethwyd yn y gwahanol gyfar- fodydd gan y brodyr Gregory, Peniel; Jeremy Jones, Cwmllynfell; Thomas, Llanboidy (ar y pwnc rhoddedig gan eglwys Gwernogle—' Dy- ledswydd yr Eglwys yn wyneb yr argyfwng presennol') Evans, Penygraig Williams, Pant- teg Morgan, Philadelphia a Lloffwr Davies, St. Clears. Cymerwyd y rhannau arweiniol gan y brodyr John, y Wyddgrug, Pencader R. T. Williams, Pant-teg T. H. Williams, Bala-Bangor (gweinidog dyfodol Salem a Soar, Talybont, Dyffryn Conwy) a J. Jones, Coleg Caerfyrddin. Yr oedd Mr. T. Eurig Davies, B.A., Bala-Bangor (un o blant Gwernogle), hefyd yn bresennol. Casglwyd £ 2, 8s. 3c. at drysorfa'r Cyfundeb. Er ddarfod i'r hin droi'n eithriadol anffafriol, cafwyd cynulliadau lluosog ynghyda cyfarfodydd hwylus o'r dechreu i'r diwedd. Cydnabyddwyd Mr. Thomas, Llanboidy, am ei bregeth ragorol ar y pwnc, a'r eglwys am ei charedigrwydd i'r ymwelwyr. Dechreua'r gweinidog ieuanc, Mr. Davies, ei weinidogaeth yn y lie gyda rhagolygon dymunol iawn. Caffed oes hir i wasanaethu ei Feistr, a phob llwyddiant a ddilyno ei ymdrechion. Philadelphia. T. W. MORGAN. I

BLIM. CAERFYRDDIN. CynhaHodd yr eglwys hon ei chyfarfod blynyddol SuI, Medi lOfed, pryd y gwasanaethwyd gan y Parch Evan Jones, B A., Porth. Cafwyd pregethau grymus a chynulleidfaoedd mawrion. Arhosed bendith.

LLYTHYRAU AT FY NGHYD- WLADWYR. LLYTHYR XII. Anxwvi, Tom THOMAS, LLUIITDAI-N,-Di(-I(I(-,rol iawn yw darllen eich llythyr yn dweyd sut y bu arnoch gyda'ch cyfeillion Seisnig pan yn ceisio eu hargyhoeddi, ar ol derbyn fy llythyr diw- eddaf, fod y Cymro a'i hanes mor deilwng o edmygedd a'r Sais a'i hanes yntau. Nid wyf yn synnu i chwi fethu cael ganddynt ddeall o gwbl sut y gall cenedl fechan, yn byw mewn gwlad fechan, fod mor wirioneddol fawr a chenedl yn perchenogi ymerodraeth eang, ac nid wyf yn synnu chwaith iddynt ddweyd, That's a plati- tude,' pan ddwedsoch wrthynt fod cynnydd mewn moes a chrefydd yn fwy pwysig na chyn- nydd materol-nid oedd ond brawddeg wag iddynt hwy. Un felly fu'r Teuton erioed. Fe fuasech wedi cael eich deall yn well gan frodyr o' genedl Geltaidd arall (megis y Ffrancod) neu o'r cenhedloedd Lladinaidd (megis yr Eidalwyr). Gwelaf eu bod yn awr wedi rhoi achos eu drwgdybiaeth ohonom yn glir yn y ffurf o bedwar cyhuddiad, sef nas gellir ymddiried yn ein gair, bod llu ohonom yn ddrwgweithredwyr, ein bod yn genedl anfoesol, a'n bod yn rhagrithwyr. Gallaf ddychmygu eich gweled chwi, yn ddyn ieuanc heb fod ond ychydig wythnosau yn eu plith, yn cael eich syfrdanu gymaint wrth glywed y fath haeriadau nes i chwi fethu gwneud chware teg a chwi eich hunan yn eich ynigais i'w gwrth- brofi. Cododd y cyhuddiad cyntaf o bosibl o'r ffaith iddynt gael eu twyllo rywbryd gan werthwr llaeth oedd yn digwydd bod yn Gymro, a medd- yliasant felly fod pob Cymro yr un fath. Pe bai William Thomson o Sais wedi eu twyllo, ni feddylient am foment farnu mewn canlyniad fod pob Sais yn dwyllwr. Wel, y mae'n anodd dros ben cymharu pobloedd mewn mater fel hyn rhaid i bob dyn farnu yn ol ei brofiad ei hun. O'm rhan fy hun, gallaf dweyd yn ddi- betrus i mi gael fy nhwyllo'n fwy o lawer yn Lloegr yn y blynyddoedd y bum yno'n byw nag a gefais yng Nghymru drwy fy mywyd ond ni fyddwn yn ddigon ffol i farnu am hynny yn derfynol fod y Sais yn waeth twyllwr na'r Cymro. Efallai i mi fod yn anffortunus yn y Saeson a gyfarfyddais. Nid wyf am foment am ddweyd nad oes gennym ddynion anonest a chelwyddog yn ein plith y maent, yn anffodus, yn bodoli, a goreu po gyntaf y ceisiwn eu har- gyhoeddi o'u pechodau. Ond ni chefais achos i gredu ein bod ar gyfartaledd yn waeth na'r Sais yn hyn o beth. Cyfaddefaf ar unwaith fod yna un gwendid ynnom i raddau helaethach nag yn y Sais, sef ein bod yn amharod iawn i ddweyd gwirionedd wrth ddyn os credwix y bydd iddo ei ddigio neu ei ddolurio mewn unrhyw fodd. I raddau, trosglwyddwyd y gwendid yma i lawr o'n cyndadau, a gawsant eu gormesu gymaint gan estroniaid fel y ffurfiasant yr arfer- iad o gelu'r gwir o flaen estron. Ond cwyd i raddau helaethach o'n moesgarwch a'n lledneis- rwydd naturiol. Y mae'n gas gan y Cymro cyffredin ddweyd dim i ddolurio neb, tra yr ymhyfryda'r Sais mewn dweyd y gwaethaf am danoch yp- eich wyneb. Mewn materion o'r fath gorfodir dyn ainbell waith i ddewis rhwng bod yn anfoesgar (neu o leiaf ymddangos felly) neu bod yn anfoesol. Dewisodd y Sais fod yn anfoes- gar fe fuom ninnau yn rhy barod i gelu'r gwir. Dyma wers allwn ei ddysgu'n ddioed oddiwrth y Sais ac os gallwn osgoi'r anfoesgar ynghyda'r anfoesol, goreu i gyd. Y mae'r cyhuddiad fod ein gwlad yn llawn o ddrwgweithredwyr o bob math yn ddigon hawdd ei ddeall. Ymha ran bynnag o'r byd y gwna Cymro ddrygioni, fe eilw holl bapurau'r Sais-yn enwedig papurau Saesneg Cymru-at y ffaith mai Cymro yw. Os lleddir dyn gan Sais yn Ler- pwl, fe ddywed y papur dyddiol, 'A murder in Liverpool' ond os lleddir gan Cymro yn LIun- dain neu Gaerdydd, fe welir hysbyslenni mawr yn dweyd, 'Another Welsh murder.' Cof gennyf i ddynes o Loegr, oedd yn bwriadu ymweled a sir Forgannwg, ofyn i mi a fyddai yn ddiogel iddi gerdded o amgylch wrthi ei hun. Dywedais y byddai cystal gennyf ymddiried fy ngwraig i foesgarwch glowyr Cymreig Cymru ag i unrhyw fath ar ddynion yn y byd. Disail hollol," wrth gwrs, yw'r cyhuddiad. Eglurwch y pethau hyn i'ch cyfeillion dywedwch wrthynt pa mor ami y bydd y barnwyr yh cael menyg gwynion yn y siroedd Cymreig, ac mai dyhirod Lloegr sydd yn gyfrifol i raddau helaeth am yr enw drwg roddir i sir Forgannwg. Y mae'r cyhuddiad ein bod yn fwy anfoesol na'r Sais yn y mater o odineb yn codi gwrid o gywilydd i'm grudd, nid am ei fod yn wir (canys nid yw yn wir), ond am fod yna unrhyw fath ar sail i'r fath gyhuddiad. Wedi gweld y maent, wrth gwrs, fod ychydig yn ychwaneg o blant ar gyfartaledd wedi eu geni i famau dibriod yng Nghymru yn y blynyddoedd diweddaf nag yn Lloegr. O Gymry annwyl! pa hyd—pa hyd y deil y pechod hwn yn ein plith Nid oes modd i wrthbrofi'r ffaith yna ond ffolineb o'r mwyaf yw barnu oherwydd y ffigyrau hyn fod mwy o anfoesoldeb rhwng y ddau ryw yng Nghymru nag yn Lloegr. Nid yw nifer bastardiaid gwlad yn y dyddiau hyn yn fesur diogel o odineb y wlad honno. Yn wir, cymharol isel yw nifer y rheiny yn y wlad. fwyaf odinebus ar Gyfandir Ewrop heddyw, er fod y wlad honno ddegau o weithiau yn fwy pechadurus yn y mater na'n gwlad ni. Gellwch fwrw amcan beth sydd vn cyfrif am hyn, a gellwch weled hefyd, gyda llaw, paham y credaf fod godineb trefydd Lloegr yn fwy ac yn ffieiddiach na phechod y Cymro, er mor waradwyddus hwnnw. Rhaid oedd iddynt, wrth gwrs, ddod a'r hen gyhuddiad o ragrith yn ein herbyn. Mewn ffordd, y mae yn ddweyd yn dda iawn am ein gwlad, canys lIe yr ymgyrhaeddir galetaf at foesoldeb yr amlygir fwyaf o ragrith. Mewn gwlad fel yr Almaen, lle yr ymffrostia pobl yn eu pechodau, nid oes nemor neb yn ceisio ymddangos yn well nag y mae. Nid wyf am foment yn amddiffyn y pechod o ragrith, ond dweycl ydwyf mai yn y gwledydd a ymgeisiant uchaf mewn moes y daw fwyaf i'r amlwg. LIe mae delfrydau yn isel y mae'n ddigon hawdd eu svlweddoli heb nemor vmrirerli nnrl 111" 11 ,.I .) -J "&&&.lLA.ov' delfrydau yn uchel (ac nid oes delfrydau uwch na delfrydau gwyr goreu Cymru), fe welir y gwan sydd yn methu cyrraedd yn uchel yn ceisio darbwyllo eraill i gredu eu bod. Imitation is the sincerest form of flattery medd y Sais, onide ? a rhyw fath ar efelychiad o rinwedd yw rhagrith. Gall y gwr sydd yn anelu'n uchel ym myd moes a chrefydd, ac yn methu, godi'n uwch o lawer na'r gwr sydd yn anelu'n isel, er iddo lwyddo yn ei amcan canys fel y dywed y bardd Browning- That low man sees a little thing to do, Sees it and does it This high man, with a great thing to pursue, Dies ere he knows it That low man goes on adding one to one,- His hundred's soon hit; This high man, aiming at a million, Misses an unit.' Dyna un rheswni paham y credaf ei bod yn bosibl i Gymru heddyw godi gwell dynion nag y gall Lloegr. Rhowch air eto'n fuan. Yr eiddoch, ATWEBYD.

CYFARFODYDD. SILOH, P ENY BANC. Cynhaliodd yr eglwys uchod ei chyfarfodydd blynyddol eleni ar Sul a'r Linn, Medi lOfed a'r lleg, pryd y mwyuha- wyd yn fawr iawn weinidogaeth y Parch W. J. Rees, Alltwen, a'r Parch James John, Llan- stephan. Cafwyd casgliadau rhagorol, yr hyn a rennir rhwng achosion teilwng ynglyn a'n milwyr. SANDFIBLDS, ABERAFON.-Y Parch W. James, Ebenezer, Abertawe, fu yn efengylu yn ein cyfarfodydd pregethu ar yr 17eg a'r 18fed o Fedi. Digon yw dweyd ei fod fel efe ei hun, fel arfor. Bydded bendith yn canlyn. BRYN SEION, NELSON.-Cynhaliwyd cyf- arfodydd blynyddol y gangen eglwys uchod dydd Sul a nos Lun, Medi lOfed a'r lleg. Gwasanaethwyd gan y Parch D. Silyn Evans, Abardar, a'r Parch M. H. Roberts, Edwardsville. Dechreuwyd oedfa nos Lun gan y Parch M. Irwyn Thomas, Ystrad Mynach. Cafwyd cyn- ulliadau da a gweinidogaeth ragorol o dan yr arddeliad dwyfol. Bendith y nef a ddilyno. SARDIS, PONTYPRIDD.-Cynhaliwyd ein cyfarfod blynyddol Medi 16eg, 17eg, a'r 18fed. Pregethwyd gyda nerth a dylanwad gan y Parchn J. Yernon Lewis, M A., B.D., Lerpwl; Gwilym S. Rees, B.A., Merthyr; a H. M. Haghes, B.A., Caerdydd. Cawsom oedfa hyfryd gyda'r Parch E. B Jones, Gwalcbmai, Mon, nawn Llun. SOAR, PONTYGWAITH-Sul a Llun, Medi 10fed a'r lleg, pregethwyd yng nghyfarfodydd blynyddol yr eglwys uchod gan y Parch John Phillips, Mountain Ash.