Y Tyst

AT EIN GOHEBWYR. I I ilfewn Llaw.—Cyfarfod Chwarterol Cyfundeb I Gorllewin Caerfyrddin — Trewyddel, Penfro- Glandwr Taf-J.T.P.-Bodfan-Ymneilltuaeth yn Kinmel Park—Priodasau—Marwolaethau— Galwadau—Cyfarfodydd, &c.

Y BRIFYSGOL A DIWINYDD- IAETH. GAN ANNIBYNNWR. I I.-Y GYFUNDREFN BRESENNOL. UN o r pethau rhyfeddaf yng Nghymru heddyw ydyw berw y Brifysgol ynghanol Armagedon y byd. Ar adeg yn yr hon y gosodir popeth o'r neilltu er mwyn ennitl y rhyfel, teflir Cymru i helbul Dirprwy- aeth Frenhinol. Gwyddys yr achlysur a'i dug i fod, ond ychydig a wyr yr achos o'i bodolaeth. Wedi cael y tail a'r crochan, rhaid bwrw popeth iddo, i Gymru Fydd gael y potes cymysg hwnnw sydd yn han- fodol i'w thyfiant. Nid arbedir Diwinydd- I iaeth a'r athrofeydd enwadol a addysgodd broffwydi'r Goruchaf cyn geni'r Brifysgol a'r oraclau a wyr fwy am grefydd a diwin- yddiaeth na phobl a roes eu hoes i'w myfyrio. Rhaid yn awr trosglwyddo gwaith mwyaf athrofeydd yr enwadau yng Nghymru, a'i osod o dan do awdurdodau y colegau cenedlaethol, a chyfyngu y blaenaf i roi rhyw flwyddyn o ddefosiwn ar addysg enwadol i'r myfyrwyr ar ol i .1 v athrawon y brifysgol eu porthi a llaeth teneu pynciau ar ffin Diwinydcliaeth-nid y pethau sylfaenol, cofier-am dair neu bedair blyuedd. Pan y sefydlwyd ochr ddiwinyddol i Brifysgol Cymru agos i ugain mlynedd yn ol gan T. C. Edwards, Viriamu Jones, A. M. Fairbairn ae Edward Anwyl-eoffa da am danynt—penderfyn- wyd gweithio'r cyfan drwy'r colegau diw- inyddol. Un achos o hyn ydoedd fod siarterau'r colegau cenedlaethol yn gwar- afun iddynt ddysgu Diwinyddiaeth. Ond yr oedd rhesymau eraill yn gweithio ym meddyliau'r cewri hyn. Hawdd fai symud anhawster y siarterau ped ewyllysid ond adnabuai'r gwyr hyn Gymru grefyddol, ei hanghenioll a'i delfrydau, a phender- fynasant sefydlu adran ddiwinyddol ar linellau cydnaws a syniadau'r genedl— y colegau diwinyddol i addysgu gradded- igion yn y celfau a'r gwyddorau ar gyfer gradd y B.D. y Brifysgol i'w arholi, ac hefyd i arolygu'r colegau diwinyddol eu hunain yn awr ac eilwaith, a gosod i lawr reolau a thelerau y rhaid iddynt gydym- ffurfio a hwy. Nis gwedir gan neb nad yw'r gyfundrefn hon wedi gweithio yn rhagorol. Cydnabyddir gan bawb nad oes odid un ochr i addysg Cymru wedi dat- blygu cymaint mewn pymtheg mlynedd a'r colegau diwinyddol. Mae rhai ugeiniau o'u myfyrwyr wedi cymryd y B.D.—gradd uchaf y byd mewn Diwinyddiaeth o'r hyn lleiaf, nid oes ball ar haeriadau awdur- dodau'r Brifysgol i'r cyfeiriad hwn. Amlwg yw manteision y gyfundrefn bresennol. Ar un llaw, sicrheir fel cynt gysylltiad y colegau diwinyddol a'r en- wadau a'r eglwysi a'u cynhaliant; ar y llaw arall, rhoddir iddynt le swyddogol mewn cysylltiad a'r Brifysgol, dont yn rhan bwysig ac amlwg o'r gyfundrefn genedlaethol, ac ymhellach, trwy radd uchel y B.D., gosodir o'u blaen o hyd safon uwch mewn ysgolheigdod nag unrhyw golegau diwinyddol yn y byd. Y can- lyniad ydyw fod gweinidogion y genhedl- aeth hon, o ran addysg a diwylliant, moes a chymeriad, ar flaen aelodau unrhyw alwedigaeth. Addefir hefyd fod y preg- ethu'n uwch nag erioed. Gellid enwi yn rhwydd ddwsin o weinidogion a urddwyd yn y pymtheg mlynedd diweddaf a saif yn rheng fiaenaf cewri'r pulpud. Os oes cwyn er hynny, y gwyn ydyw y dylid datblygu'r colegau diwinyddol i'r cyfeir- iad hwn gosod mwy o bwys ar bregethu, ar athrawiaethu ac addysgu. II.—CYFNEWIDIAD A CHWYLDROAD. Ond, atolwg, beth a awgrymir heddyw ? Sefydlu cadeiriau diwinyddol yn y colegau cenedlaethol, sef yng Nghaerdydd, Bangor ac Aberystwyth. Dylid, meddir, manteisio ar achlysur y Ddirprwyaeth" Frenhinol i symud gwarafun y siarterau i addysgu mewn diwinyddiaeth. Dadleuir inai sen i Gymru ydyw gwarafun dysgu Diwinydd- iaeth yn ei cholegau cenedlaethol tra y caniateir popeth arall. Mae'r ateb yn barod y dysgir Diwinyddiaeth yn awr gan y Brifysgol drwy'r colegau diwinyddol-y sefydliadau cymwys i'w dysgu, ac i'w dysgu i'r unig ddosbarth sydd mewn angen am yr addysg. Dadleuir ymhellach fod cau allan Ddiwinyddiaeth yn effeithio er drwg ar fyfyrwyr y colegau cenedlaethol— y myfyrwyr meddygol, addysgol, cyf- reithiol, &c. Syn gennym ddeall y gwesgir hyn. Ble buwyd cyhyd cyn darganfod hyn ? > Ble bu'r Prifathro Roberts ac efe yn bregethwr, Proffeswr J. E. Lloyd a'r Athro Tyssil Evans a Syr Edward Anwvl —caredigion crefydd Cymru-cyn gweld hyn ? Haerir hefyd ei bod yn bryd rhoddi i Ddiwinyddiaeth yr un lie ymysg pynciau y Brifysgol ag a roddir i Athroniaeth, Hanes, Fferylliaeth, &c. Os felly, rhaid ethol athrawon diwinyddol ar yr un tir ag athrawon eraill. Rhaid peidio holi dim ynghylch eu crefydd na'u credo. Deubeth yn unig y rhaid bod yn sicr ohonynt—eu gwybodaeth a'u cymeriad moesol. A ydyw Cymru yn barod i drosglwyddo ei haddysg ddiwinyddol i ddwylo felly ? Dylai y genedl roi sylw i eiriau tanllyd y Parch. John Williams, Brynsiencyn, ar y mater hwn yn ddiweddar. Ond dywedir na fwriedir addysgu ymhob cangen o Ddiwinyddiaeth yn y colegau cenedlaethol, dim ond yn y pethau Ileiaf eu pwys, sef hanes yr Eglwys, iaith v Testament Newydd, crefydd gymharol, &c., gan adael y pethau mwyaf union- gyrchol i'r colegau diwinyddol. I ni, mae yr agwedd hon yn fwy peryglus lla'r llall. EfEaith y fiurf hon fydd gwanhau a lles- teirio'r colegau diwinyddol. Anodd, fel gwyr aelodau pwyllgorau y colegau, ydyw cael y bechgyn i aros yno dros eu holl dymor yn awr. Gwaeth fydd iddynt wedi cael Diwinyddiaeth arwynebol yn y col- egau cenedlaethol, fynd allan heb ddim addysg yn y pethau sylfaenol. Hefyd, lleiheir athrawon y colegau diwinyddol fel yr amlheir athrawon diwinyddol yn y Brifysgol, a theimlwn yn sicr yn y diwedd tnai marw o farwolaeth naturiol a wna'r athrofeydd enwadol. Bydd aelodau yr eglwysi yn gofyn pa wiw casglu atynt pan y dysgir Diwinyddiaeth yn y colegau cenedlaethol ar draul y Wladwriaeth. Beth ddaw o'r athrawiaeth wedyn ? Galwodd Iylywydd Undeb y Bedyddwyr sylw at yr angenrheidrwydd o gadarnhau'r colegau ac estyn gwell cymorth iddynt. Effaith y cynnyg wneir yn awr fydd eu gwanhau a'u difodi. Ble saif Ymneilltuaeth yn wyneb hyn oil ? A ydyw'n gyson a'i delfrydau hi i daflu baich addysgu ei phregethwyr ar gefn y Wladwriaeth ? Wele gyfle braf i'r EgIwys atal cerbyd Dadwaddoliad ac yn sicr, pan ddaw yr amser, ni fydd hi yn ol o fanteisio arno. Gwaddoli cadeiriau i addysgu myfyrwyr Ymneilltuol a dad- waddoli'r Eglwys oherwydd ni fydd ond myfyrwyr am y weinidogaeth yn man- teisio ar yr addysg, a dim ond myfyrwyr Ymneilltuol hefyd. A yr offeiriaid fel cynt i Lanbedr. A ydyw'r enwadau yn barod i hyn ? Credwn yn ddibetrus nad ydynt. Nid o gyfeiriad yr enwadau y gwesgir y peth, ond gan unigolion ar staffs y Brif- ysgol, a chan leygwyr na chymtychiol- ant yn hollol grefydd Cymru. Dywedir hefyd fod ambell i athro diwinyddol yn pleidio'r syniad, ond nis gallwn gysoni hyn a'u safle fel Ymneilltuwyr. Gad- awodd Undeb y Bedyddwyr y peth o dan sylw ym Mhontycymer, er ei bod yn amlwg fod y Flywydd yn ei araith yn gwrthwynebu'r syniad o sefydlu cad- eiriau diwinyddol yn y Brifysgol. Yn yr Undeb ym Mrynaman ni wnaethpwyd ond ethol pwyligor i wylio buddiannau'r Enwad yn wyneb y Ddirprwyaeth Fren- hinol, nid i ystyried y cwestiwn hwn yn arbennig. Aeth y Methodistiaid, er yn rhanedig, drosodd i wersyll y gelyn. Pen-