The Carmarthen Journal and South Wales Weekly Advertiser

DADL AR TWM 'BARELS." Cwrddwyd i'r ddadl, yn ol y cytundeb, nos Wener diweddaf, a mwy yn nghyd nag o'r blaen. Yr oedd llith "Twm" heddyw ar y Diafol yn berwi cawl, wedi tynu rhai i wrando. Dyma ddiacon y "Dis- senters" yn dechreu, gan ddweyd, ''Mae 'Twm' yn ei lith heddyw wedi ei blawdo h-galw cawl y cythraul at y "County Councils," ac mai Beelzebub sydd yn slingo'r pregethwyr i'r crochan, iddo fe gael llonydd i wnevd ei waith yn y capelau. Mae "Twm" wedi myned yn fwy o farn ar y wlad na'r "Suffragettes.' Rhoi "bomb" yn nhy Lloyd George yw v pet'h gwaethaf wnaethant hwy, ond y mae "Twm" yn gosod "bombs" yn nhy Dduw, ac yn berwi cnawd ac csgyrn gweinidogion y Gair. Dylai "Twm" fod yn y "jail" gyda Mrs. Pankhurst. Ar hyn wele y siopwr talentog a darllengar yn agor ei eneu, nes gorchuddio y diacon mewn enw a gwarth. "Mr. Diacon," meddai, "pregethwyr a diaooniaid o'ch bath chwi sy'n pery i'r diafol ferw:; cawl. Ych chi yn proffesu bod yn gwylio dros yr athrawiaeth bur o'r Gair, ac mor dywyll i'r Bibl a'r Wadd. Wyddoch chi na'ch pregethwyr ddim mai aralleirio gweled.'g- aethau a ffeithiau y Bibl mai "Twm" wrth ddar- lunio cawl y diafol. Darllenwch y Proffwyd Jere- miah, yr hwn a glywodd Jais o fyd arall yn gofyn iddo, "Beth a weli di, Jeremiah." Yntau a ateb- odd, "Crochan berwedig a'i wyneb tua'r gogledd." Olrheiniwch chwi ddeongllad y weledigaeth, a gwel- wch-mai "Council" y genedl oedd y crochan. Mae pregethwyr Sectau Baal yn benaf oedd v cig ynddo. Mai uchelgais am swyddau na pherthynai iddynt oedd y tan, ac mae anadl y diafol fel afon o frwm- stan oedd yn ci enyn. Darllenwch Ezekiel eto, a dyma fe yn tynu pictiwr llythrenol o'r diafol yn berwi cawl. Dyma fe ar lan y Chebar yn gosod crochan mawr ar y tan, yn taflu darnau o gig iddo i ddangos y bobl ddall, yn taflu esgyrn y forddwyd a'r ysgwyddog iddo i ddangos y pregethwyr, yn taflit torthau o waed eneidiau wedi cael eu damnio ganddynt iddo, am eu bod yn esgeuluso eu gwaith ysbrydol. Dyma fe yn pentyru y coed dan y crochan, crochan y diafol, nes ei fod yn berwi, yn 11 ifo drosodd i'r t-an, y "scum" yn codi, a'r 'smell" aflan yn Ilanw yr awyr. Pictiwr o gawl y diafol ydoedd, mwy ofnadwy na chawl y "witches" y dywed Shakspeare am dano, "Bubble, bubble, boil and bubble. Fire burn ad cauldron bubble." Am B:! Fawr Llangol'en y dywedwyd, "Pwy wyr pa s Ia chath oedd yn y bastai b.ono," a dywedir i xij-rius Caesar roddi gwobr fawr i goginydd ddyfeisiodd gawl hvnod o gwban ceiliogod a thraed hwyaid. Ond crochan cawl y "County Council" yw y "menu" mwyaf "modern." Gellir ychwanegu, a dweyd mai crochanau bach y diafol yw y sectau, "saucepan" fach y diafol yw y "society," "frying- pan" y diafol yw y "prayer meeting" i gael tamaid blasus i'r pigion. "Teapot" y diafol yw Dirwest Cape] Iwan a'r cymydogaethau, potel finegr y diafol yw llawer pwlpud, a box pybyr y diafol yw y blaenor. Y mae "Twm 'Barels" a sylwedd pro- ffwyd ynddo, tra y pregethwyr a'r D.D.s yn suo yn "scum' mawr y crochan. Ond rhaid i mi beidio cadw yr amser, gan mai y pwnc heno yw—Pa enwad yw "Twm 'Barels"? Dyma hen wr oedranus o labrwr ffarm yn ateb, gan ddweyd, "Yn wir, mae yn anhawdd dweyd pa enwad yw Twm, neu a yw yn perthyn i unrhyw enwad, ond ei fod yn fwy teilwng na nemawr o'r enw cfyn. Bum yn meddwl ar y dechreu mai Eglwyswr yw, ond y mae yn gollwng ar y ffeirad anffyddlon i'w Feistr yr un fath ag ar y pregethwyr. 'Rwy j bron meddwl fod 'Twm' yn ormod o ddyn, sef yn ormod o Gristion i fod yn aelod gydag un o'r seotau; efallai v cawsai digon o le ar aelwyd yr Hen Fam; ond ddim mewn un enwad. 'Rwy'i yn cofio am John Rees, y cobbler, Capel Iwan. Nid oedd efe byth yn prynu coeden gyfan i wneyd gwadnau; ond cangen o -fan hyn a changen o fan arall, gan eu llifio a'u hollti i'r pwrpas. Yn ol a glywsom, priodol dweyd fod y diafol yn 'gobbler' yn gystal ag yn 'cook'; ac fel 'cobbler' yr enwadau, wnaiff ef ddim a dyn cyfan, dim ond rhyw ran fach allanol o hono, cangen grin yn ddigon i wneyd Calvin, lwmp o golfen a'i dippo nes fod y dwr yn tasgu wna Faptist, asglodyn, ddis- senter, ac o'r rhisgl sych fe wna ganoedd a miloedd o ddirwestwyr; ond y mae 'Twm' yn ymddangos i fi yn bren cyfan, yn tyfu ar ei wreiddiau, a boncyff a brigau sfanddo. Anhawdd i'r diafol i'w gobblera i unrhyw enwad." Yr oedd yma Fethodist wedi tramgwyddo, a dywedodd yn ffyrnig, "Yr wyf yn synu at/toch chwi yn hen wr parchus a chrefyddol yn son am y capelau fel siopau "cobbler" yr ysbryd drwg.' Dywedodd yr hen wr yn dawel, "Mae yr hen 'gobbler' yn gwneyd 'trade' mawr, ac y mae ganddo lawer o brentisiaid yn y set fawr." Ar hyn dyma Sosin siriol yn siarad, "Y mae rhyw 'B' yn y JOURNAL, fel rhyw wylan lwyd yn pigo rhuban coch y wylan wen, ac am ddangos fod "Twm" yn Sosin, er n "Twm" ddweyd os gwneir ty pregethwr Sosiniaid o'r "Halfway House," sef Tafarndy Shoni Bona gynt, y bydd y ty hwnw yn myned yn ol yn y byd. Yr wyf er hyny yn cytuno fod gormod o'r dyn yn 'Twm' i fod yn enwadwr. Clywais nhad yn dweyd am Twmi Davies, Ffactri Capel Iwan, iddo gael pren afalau 'beauty' yn y drain gerilaw Capel Panteg neu rhwng hyny a Cilweni, ac iddo draws- blanu y pren afalau i'w ardd, ond iddo grino i'r gwraidd yn fuan. Dyna marn i am 'Twm.' ei fod yn bren iraidd yn tyfu, blaguro. blodeup a ffrwytho ar faes y byd, a phe plennid ef yn unrhyw winllan (fach enwadol, y crinai gyda brys. Nid wvf yn hoffl. "Twm" i gyd, na'i holl iaith ofnadwy, ond bernwch chwi y pethau a ddywed ag ysbryd rhydd a dibartiiol, yr wyf yn barnu fod "Twm" yn ddigon o ddyn i fod yn ddiacon ac athraw gyda'r Sosiniaid. Gyda ni a'r Hen Fam Eglwys y mae gwir ryddid crefyddol. ond am yr enwadau ereill y mae pob aelod a phob athraw ynddynt fel y gwelir ambell i afr wedi ei chlymu wrth bolyn mewn cae-troi o itmgylch yn ei chylch bychan. Felly y geifr yn Capel Iwan, Rehoboth, Trelech, Pontgarreg, etc. Gofynwyd i'r "dyn o dan bwn' ddweyd ei feddwl. "GRwrando a chofnodi yw fy ngwaith," meddwn "ond hyfryd genyf gael cyfle i ddweyd fv meddwl fel myfyriwr llithiau digymar Twm 'Barels. Yr wyf, fel y dywedodd un o'r brodvr, yn dueddol i gredu mai Eglwyswr yw "Twm 'Barels," oblegid rhaid i ni addef fod mwy o wir ddvnoliaeth vn yr Hen Fam nag sydd yn yr holl enwadau gvda'u gilydd Pwy sect oddefai mor foneddigaidd ei chablu a'i hysbeiho fel y gwna yr Hen Fam? Pwy enwad oddefai halogi ei fynwentydd fel y gwneir a myn- wentydd yr EgI wys heb godi "mobs' a "riots" llofruddiog? A ddarllenasoch gan aruchel Arthur George ar "'God's Acre" yn v JOURNAL heddyw? Ond modd bynag, pa un a yw "Twm 'BareIs' vn aelod neu beidio, y mae efe yn deilwnl, o fod vn aelod ac offeinad o'r Eglwy sLan Gatholic, oblegid y mae lief vr amddifad, ochenaid y wefldw, gridd- fanau y claf, gorthrwm y gweithiwr, beichiau pechadur a gwasgfeuon ingol y trethdalwr vn di- hun° adsain cydymdeimlad yn eigion calon "Twm a buasa,f ychydig o'i farh ar v blaen yn y County Councils" a'r Cyfundebau crefyddol, ffwtmWSai 7 naf chrochan- na chig, na bresvch g ylltnon y secfcau I ferwi ei grychias gawl." Hyd yma y tro hwn. J DYN DAX Bwx.

BORWICK'8 BIKING POWDER Bread. BORWICK'S BAKING POWDER Cakes, jPl&S BORWICK'S BAKING POWDER Puddings, BORWICK'S BAKING POWDER in the BORWICK'S BAKING POWDER World- j

NODION 0 ABERGWILI. Rhyfedd mor ddiwyd yw amser. Y mae wrth ei waith o hyd. Gwyn fyd na fyddai y ddynoliaeth mor onest a diwyd gyda'u goruchwylion bydol ac ysbrydol, gan symud tymorau aflwyddianus a dydd- iau digofus heibio i ebargofiant. Cwyno yr oeddem y dyddiau diweddaf ynghylch yr hin wlyb a'r gauaf llwyd. Gwelodd amser yn dda i symud y cyfan i ffwrdd, gan wawrio arnom wanwyn arall a dydd GWYL DEWI SANT. Hen wyl yw hon sydd yn curo wrth galon pob Cymro, a'i negea ydyw gofyn faint yw'r byd heddyw yn well o'th fodolaeth? Pa le mae dy allorau, dy demlau, dy Dduw, a llafur dy ddeheulaw? Ddar- llenydd anwyl, pa le mae dy atebiad? Ai ynghwsg neu yn effro y mae dy gydwybod? 0 bosibl nad yw'r atebiad yn barod heddyw, ond daw adeg yn fuan pan y bydd raid i ni roddi y cyfrif oli. Ao er fod llwch yr hen Sant duwiol uchod wedi llwyr ddiflanu erbyn hyn, a'i fedd, fe ddichon, yn hollol anhysbys, ond mae ei enw yn myned ar gynydd yn barhaus o genedlaeth i genedlaeth, ac y mae hyn yn syn genym pan gofiwn nad oes genym ond y ffeithiau lleiaf am fanylion ei fywyd; ond hawdd ydyw cyfriif am hyn, pan feddyliwn fod y genedl Gymreig megis yn ei babanod yr adeg hono; nid oedd addyg, ysgrifenu, nac ysgolheigion mor ami ag ydynt heddyw, a'r hyn a geir o'i hanes mewn llyfrau hen a diweddar y maent yn amrywio Ilawer o gylch ei fodolaeth a'i fanylion, ac yr ydym wedi cael ein cwestiyno o dro i dro ynghylch ei fodol- aeth a' arferion, a diamheu na fydd yr ychydig fraslun o'i fywyd fan yma yn dderbyniol gan lawer o ddarUenwyr y JOURNAL ar adeg ei wyl anfarwol; ond cofier nid ydym yn ysgrifenu gyda sicrwydd, ond mor belled ag yr ydym yn gasglu oddiwrth gysoni ffeithiau hanesyddol hen a diweddar at eu gilydd. Dywedir mai ffurf gwta yw yr enw Dewi o'r enw Dyfed o Dewidd (David-us), ac iddo ef hanu trwy Jinach eii dad o linach Cunedda Wledig, trwy dywysogion Ceredigion. Gosodir ef allan fel mab i Sant ap Cedig ap Ceredig ap Cunedda Wledig, ac hanodd drwy wraig Ceredig, Meleri, o'r Gwyddel, neu yr haner Gwyddel, Brychan, sef sefydlydd tywysogaeth Brycheiniog. Enw ei fam oedd Non, pa un a anwyd yn nhalaeth Wyddelig Mynyw, pa un a gynwysa ran o Sir Benfro tua'r gogledd o St. Bride's Bay; felly yr oedd iddo ach Frythonaidd a Gwyddelig. Mewn canlyniad yr oedd ynddo elfenau y ddwy brif genedl ag oedd yn nodweddu'r Cymry. Bernir iddo gael ei eni tua'r flwyddyn 462, yng nghymydogaeth yr amser y glaniodd y Seison yma gyntaf. Nid oedd ond ryw 50 o flynyddau wedi myned heibio oddiar pan ballodd llywodraeth Rhufain ym Mhrydain, ac yr oedd yn ei amser ef deuluoedd ag oedd yn ymfalchio eu bod o fonedd Rhufemig, a pharhaent i roddi enwau Rhufeinig ar eu plant hefyd. Cafodd Dewi ei addysg wrth draed athro o enw Rhufeinig, sef Paulens, felly yr oedd elfenau Rhufeinig yn llettya ynddo i raddau hel- aetlh. Nis gellir gyda sicrwydd enwi'r fan He y derbyniodd ei addysg; enwir Vestus Rubus gan rai, ac mai yma y dysgodd ef y Salmau a'r llithiau am bob dydd o'r flwyddyn. Yn ddiweddarach urdd- wyd ef yn offeitiad, ond ni ddywedir gan bwy. Yn ganlynol i hyn dywedir iddo sefydlu mynachdai lawer, ac honir iddo gael ei urddo yn esgob mewn canlyniad. Dywed rhai mai Sant ydoedd ag oedd yn caru ei fro enedigol yn fawr, a chredir mai Ty Ddewi yn unig a sylfaenwyd ganddo. Dyddorol yw yr hanes geir o'r bywyd mynachaidd yma y pryd hwnw. Gweddient a myfyrient wrth lafurio yn feunyddiol, ac ar derfyn y dydd dychwelent i'r Mynachdy, ac yna ymroddent i edfrydu a gweddio eto; ao yna yr aent yn ddiweddarach yn dawel i'r Eglwys ar ganiad y gloch; yno y byddent yn gweddio a chanu Salmau, ac arosaiDewi ar ol iddynt hwy fyned allan i weddio am Iwyddiant ar yr Eg- lwys. Yna yr elai y bobl i swper, gan fwySa yn dra chyffredin, sef ar fara a llysiau. Yr oedd Dewi/ yn llwyrymwrtho4jvr, ac nad yifai ond dwr yn unig, 1 ac ni fwytai gig ychwaith. Eto ar ol swper dych- welent i'r Eglwys i wylo a gweddio, ac yna yr elent 1 orphwys dros y nos; ond ar ganiad y ceiliog ym- roddent eto i weddio, a gweddient o nos Welter hyd foreu y Sul yn ddibaid, a gwisgent grwyn yn He dillad. Os carai ereill y tu allan i'w cylch ymuno a hwy, rhaid oedd ei brofi yn chwerw iawn drwy ei osod i sefyll am ddeng niwrnod wrth borth y Myn- achdy fel nod gwarth i bawb. Y prif ddybcn o hyn ydoedd i ladd yn llwyr yr ysbyfnigrwydd fodolai yn natur y dyn cyn y derbynid ef i fewn i'r frawdol- iiaeth. Felly, nid peth hawdd oedd bod yn fynach; a'r hen arferiad chwerw yma a barodd i'r Cymry ddweyd mai nid peth hawdd oedd bod yn Gristion. Yn flaenorol i weinyddu Swper yr Arglwydd, treuliai Dewi y dydd hwnw mewn gweithredoedd tyner a chariadm:" drwy foli Duw, addysgu'r brodyr, porthi'r newynog, ac ymweled a'r cleifion. Dywedir i Iwyddiant mawr ei ddiilyn, ac iddo gyflawni hyd yn nod rhai gwyrthiau, ac wedi clywed am dano fel yma daeth 11 u ar ei ol-yn frenhinoedd, tywysog- ion, a lleygwyr, a chytunasant i osod Dewi yn Archesgob dros Gymru, a Thy Ddewi yn Fam Eg- lwys y Cymry am byth. Dywedir i Dewi farw ar ddydd Mawrth, y dydd cyntaf o fis Mawrth. Dy- wed rhai ei fod yn 143 oed yn marw, ereill a ddywed iddo farw yn y flwyddyn 505, yn 44 oed. Y Cristion gwr selog, Ei lwch nid yw na'i fedd, Ond Dewi sy'n od dog Ar fant nob Sant a sedd; Fi ddarostyngol fywyd 0 blaid Gwaredwr byd, Arweiniodd lu i ryddid, Yn siarad mae o hyd. I'R DIWEDDAR MR. EDWARD EDWARDS, MOUNT PLEASANT, FELINWEN. Gwr o barch mewn gorchudd briddol,-caraidd Ei wedd, cain feddyliol, GrisiJodd Iwybr teg urddasol Ardal dduodd ar ei ol. YN EI FEDD y mae Mr. John Thomas, y Lan, Nantgaredig, gynt o Gilfachyrhew, Abergwili. Gwr tawel, cymwynas- gar, a chymydog hael a charedig fu ef drwy ei oes. Yr oedd mor barod ganol nos fel canol dydd i gynorthwyo y gorthrymedig, a dyma oedd hanes plant Gilfachyrhew wedi bod erioed drwy eu hoes, ao ni fu teulu erioed yn fwy heddychol a theyrn- garol ar yr aelwyd. Yr oedd Mr. Thomas yn ganwr ardderchog yn ei amser. Yr oedd efe yn un o'r tenors goreu yng nghor bechgyn y "Myrddin Bros. pa un oedd mor enwog trwy y byd ben- baladr ychydig flynyddau yn ol, ac mor enwog ag ydyw cor "Bangor Teifi" heddyw. Cofiwn am ddau ganwr neillduol arall hefyd yn y cor ag oedd yn cael eu hystyried fel y bassers goreu Cymru y pryd hyny, sef Mr. John Evans, cerbydwr, Brynmyrddin, a'r diweddar Mr. Richard Morris, White Lion, Felinwen; ond y mae hyn yn rhyfedd, pa mor uchel ac enwog yr a dyn yn y byd hwn, y mae y bedd o'u blaen, a rhaid yw syrthio iddo hwyr neu hwyrach. w Treuliodd yr ymadawedig rai misoedd o gystudd, ac araf, araf dadfeiliodd yr hen babell, a'i ysbryd a ddihangodd o honij boreu Sul, y 23ain o Chwefror, yn 65 oed. Gadawodd ar ol briod a merch fechan mewn galar. Dydd Mercher canlynol daeth tyrfa- oedd yn nghyd i dalu y gymwynas olaf i'w weddillion, pa un a hebryngwyd i or- wedd yn mynwent Pantgwyn. Gweinydd- wyd yn y ty gan y Parch. T. Thomas, y ficer, Aber- gwili; yn y capel gan y Parch. 1. Davies, Nant- garedig, ac ar lan y bedd gan y Parch .W. D. Row- lands, Heol Dw'r, Caerfyrddin. Cafodd angladd a chladdedigaeth urddasol. Y prif alarwyr oeddynt -Ei briod, Mrs. Thomas, a'i ferch; Mrs. Williams a Mr. a Mrs. Thomas, Danygraig, Meidrym (chwaer a'i phlant); Mr. Thomas, Tygwyn, Johnstown (brawd); Mr. Thomas, Gellyglyd Isaf (brawd); Mr. a Mrs. Thomas, a Mrs. Hinds, y Coed (brawd a'i briod a'i merch); Mr. a Mrs. Williams, Tycoch (chwaer a'i phriod); Mr. a Mrs. Williams, Hengil- ucha (chwaer a'i phriod); Mr. Howells, Pantmere- dith. Llangadoc (brawd-yn-nghyfraith); y Mri. D. a W. Thomas, Llwyncelyn, Llangadoc; Mr. a Mrs. Lloyd, Cocdfryn, Caerfyr><din (chwaer a'i mab); Mr. a Mrs. Davies, stone-cutter, Lammas-street Caerfyrddin; Mr. J. Lloyd, Sb. Clears; Mr. a Mrs: Lodwick, Pantglas; y Mri'. J. a T. a Miss Thomas,

LOANS. F,5 to 9500 ADVANCED promptly and privately on your written promise to pay. Repayments by easy instal- ments to suit your income. For agreed periods- 95 repay E6 950 repay £55 zio „ £ 11 £100,. ictio R20 S,22 £ 200 „ &220 SPECIAL TERMS TO FARMERS & PROFESSIONAL MEN. No Charge unless business completed Immediate attention given to in- quiries by Post, 'Phone or personally, and strictest privacy assured. GEO. FRY & Co. 11, Dynevor Place, SWANSEA. Pone 361, Docks. U'1der New Mat^agemen j (

YSTORI, SEILIEDIG AR FFAITH. DUW YN YMWELED AM ANWIREDDAU'R TADAU AR Y PLANT. (Buddugol yn Eisteddfod Felindre, Calan, 1910). Yn mhentref gwledig Felindre, gynt y preswyliai llano ieuano glandeg, o'r enw Hopkin Hugh, a genth ieuanc brydweddol o'r enw Nellie Morgan. Hanai y llanc o deulu nodedig am r i moes a'u crefyddoldeb, tra nad oedd yr eneth felly o ran oyff, ond yr oedd yn ei meddiant gymeriad, nad oedd ei hafal yn y gymydogaeth. Geneth dlawd ydoedd, ond yr oedd ganddi rywbeth na phrynid ag aur, ao na cheir bob amser yn mhalasau breninoedd. Yn y cyfnod hwnw yr oedd ''priodasau mawr" mewn bri yn yr ardal, a gwahoddid holl ieu-jictyd yr ardal iddyntx Un diwrnod yr oedd priodas If or Bowen, cyfaill mynwesol i Hopkin, ac yno y daeth i gysyllt- iad a Nellie; hudwyd Hopkin gan ei phrydferthwch ao ymglymodd ei serch am dani heb genad. Yn ngwyneb y fath sefyllfa, gwnaeth adduned ag ef ei hun y gwnai yn y neithior y nos hono amlygu iddi) gynhesrwydd ei deimladau tuag ati. Felly y bu; profodd ei hun yn ffyddlon i'w addewid, a. dan- fonodd genad i'w chyrchu ato, yn ol hen arferiad y gymydogaeth, ao yn fuan gwelwyd Nellie r. eistcdd yn nghol Hopkin, a boddlonrwydd yn dawrmo ar ei gwyneb, a sirioldeb yn pefrii yn ei llygaid. Ond er holl digrifwch diniwed y cwmni, yr oedd Hop- kin mor aflonydd a phe buaeai drain yn ei groen, a gorchwyl hawdd oedd i bawb i ddeail fnd ei cnaid yn dyheu am gyfle i arllwys cynw/s j fynwes i'w ohalon. Collwyd y ddau o'r cwmni; a chyn pen blwyddyn gwelwyd y "gwahoddwr" a rhuban gwyn o gylch ei hot, pastwn yn ei law, a chwdin ar ei fraich yn brasgamu trwy yr ardal, gan wahodd holl ieuenctyd yr ardal i briodas y ddau oedd wedi cyr- haedd pinacl eu bwriad,cr gwaethaf dichell cyfeill- ion, a bygythion rhieni anfoddog ar Ddydd Gwyl Ddewi Sant, yn Eglwys y plwyf. Wedi gorphen y gwasanaeth priodasol, gwnaeth yr offeiriad sylw fel hyn:—Yr ydych wedi eich geni yr un dydd, mis, a blwyddyn, marw gaffoch felly, ond caniafcaed Duw i chwi flvnyddoedd lawer o fwynhad a chysuron y bywyd priodasol cyn hyny, ac ar ol hyny tragwyddol orphwysfa orfoleddus mewn gwlad lie na raid ym- adael mwy. Nid hir y bu y par ieuanc cyn gwneyd eu cartref mewn bwthyn bychan diaddurn wrth droed Alltygribin, ac "Eager" fechan yn ymegnio i ychwanogu at eu cysuron trwy furmur ei halawon wrth frysio heibio'r bwthyn, mewn awydd am gyr- haedd ei chartref yn y mor. Gweithiwr diwyd oedd Hopkin, yn dilyn y gelfyddyd o saer maen, ac fel y cyfryw yn gorfod ymostwng yn da,v I i gyfnowid ioldeb yr hin a'r tymorau, yn neillduol tymor y gauaf; ond o dan bob amgylchiad gwnai ei oreu i gael dau pen y llinyn yn nghyd r hvrwv Ido cvruroc teuluaidd Nellie. Rhyw dro ar ddydd pen blwydd eu priodas, sef "Dydd Gwyl Dewi Sant," yr cedd y gauaf wedi bod yn eithriado! o galed, ac adnodd- au cvnhaliaeth mewn canlyniad wedi prinhau, a phryderon am y dyfodol yn mron a'u lletihu; wele'r ddau mewn myfyrdod melancolaidd uwch ben yr hen gwestiynau oedd wedi cael eu sylw droion o'r blaen, sef "Barn dymorol" ac "ymweliad Duw am anwireddau y tadau ar y plant." Ceisient briodoli eu sefyllfa adfydus i un o'r ddau hyn—Er galw holl weithredoedd y gorphenol yn 01 i'w archwylio yn ofalus; methent sylweddoli fod dim o'u tu hwy wedi dwyn y fath farnedigaeth arnynt fel teulu. Gyda hyn, daeth adgof am ffyddlondeb di-droi-yn-ol ei phriod i hawliau serch, fel fflachiad mellten o flaen llygaid Nellie, a dywedodd, 'Pe buasech wedi gwneyd archiad eich rhieni beidio priodi geneth amddifad, a gwaeth na hyny, geneth amddifad dlawd, ni fuasech heddyw yn wrthddrych tosturi fel hyn; ac am hyny, tueddir fi i gredu fod hyn i chwi fel barn "Os gwir hynyna, Nellie anwyl," ebe Hopkin, "dioddefaf y wasgfa hon yn dawel ao amyneddgar, mewn hyder y derbyniaf wobr am deyrngarwch i hawliau serch, gwobr fyddo yn gorbwyso trallodion yr argyfwng presonol, ao a fycldo yn abl i ddileu olion yr aflwydd oddiar gysuron yr aelwyd. Ond gyda llaw, y mae yn llawn mor deg i minau dybio nad yw ein sefyllfa adfydus brcsenol yn ddim amgen na phrawf fod Duw yn ymweled am anwireddau y taclau ar v plant, Gwy- ddoch fod pob peth croes i fcddwl a bwriad yr Anfeidrol yn anwiredd. Ni chafodd neb well man- tais i wneyd eu holafiaid yn ddeiliaid llawnder a chyfoeth nag a gafodd eich feidiau. Dywed hanes- iaeth mai hwynt-hwy oedd penaethiaid y plwyfi un adeg, a phawb yn barod i ymostwng Lddynt, a, phe buasent heb wastraffu mor ddiystyr fendithion Rhagluniaeth y pryd hwnw, ni fuasech chwi yn gallu cyferxwi eich hun yn amddifad tlawd. Yn awr, gwelwch fod genym seiliau crynon i gredu fod Duw trwy y cyni presenol yn ymweled am anwireddau y fedau ar y plant. Aeth y gauaf yn mhob ystyr heibio, a daeth gwanwyn yn ei Ie; gwelwyd gobeithion hawddfvd yn blaendarddu o ludw angenion y gorphenol. Yr oedd Tom, y bachgen hynaf, erbyn hyn yn diljn celfyddyd ei dad. Simon wedi ei gyflogi i yru'r wedd yn fferm Pengraig, ac Ester gartref yn cyn- northwyo ei mam. Pan oedd Graiglas yn cael ei adeiladu yn Manllegwain, yinddiriedwyd y gorchwyl i Hopkin a'i fab. Un diwrnod pan oedd Hopkin gartref yn dioddef gan anwyd 1rwm, (1;,dh Twm gartref yn hwyr y dydd dan effeithiau y ddiod fedd- wol; cynyrfwyd y tad gan yr olwg ffiaidd ac aflan oedd ar ei fachgen; gyrwyd ef gan rym bygythion llym a miniog i neillduedd ei ystafell wely. Yr oedd y fam yn ddistaw yn y cornel, a'i phwys ar ei dNIFn, ac ofn a phryder am ddyfodol ei bachgen yn pwyso mor drwm ar ei henaid, nes yr wylai yn hid!. Teimlai Hopkin i'r byw wrth weled Nellie, a gofvnodd, "Paham yr wylwch?" "O," ebe Nellie, "mae adgofion am wasgfeuon y gorphenol a phryder am ddyfodol fy machgen yn pwyso mor drwm ar fy yspryd, nes gwneyd peidio wyJo yn ammhosibl." Meddai, ''Dewch gyda mi trwy gaddug deng mlyn- edd i'r gorphenol; gwelwci. y dydd GwyJ Ddewi hwnw, pan yr eisteddem wrth ddyrnaid o dan mawn, adnoddau bywyd bron darfod, ac angen wedi difwyno eiin cysuron penaf. Methasom y pryd hwnw benderfynu yr achos o'r dirwasgiad oedd wedi ein goddiweddyd; ond heno. y mae genym bloblem arall i benderfynu. Gwyddoch mai hen arferiad sydd wedi myned yn bur gvffredin yn y gymydog- aeth ydyw rhoi cwrw i ddynioH wrth godi y cwplau, nes y mae llawer wedi myned i gredu nas gellir eu codi hebddo; ac yr ydych yn euog o ymostwng yn slafaidd i ymyfed yr adeg hono. NJd wyf yn eich cyhuddo o afrodi eich enillion fel ag i ammharu ein hamgylchiadau; ond gwelaf fod anwireddau y tadau yn d'od ar y plant trwy yr esiampl ddrwg yr ydych yn ei roddi iddynt. Yn awr carwn i chwi, os medr- wch, ddweyd beth ydyw grym a dyJanwad esiampl ddrwg y tad; a rei b1ant? (I'w barhau.)

ETHOLIAD Y CYNGHOR SIROL.—CENARTH A CHILREDIN. At Olygydd y CARMARTHEN JOURNAL." Syr,—Berw yr ethoLadau y Cyngnoiau i'w glywed yn awr, ac nid oes eii-ie'i na dcivuyd ei bod hi' yn frwd yn yr efholacth uchod. Ni byddai genyf a wnelwyf a'r ysgrif hon oni bai am ddullwedd rhai i geisio pleid- leisiau ar unrhyw bris. Dywedir jd ^n yrmeisvdd am y sedd uchod, yn ei areithiau y nosweithiau di- weddaf, yn eeisio argraffu ar rldea I ei \\L:1l1Uawyr y bydd y mesur sydd newydd basio drwy Ty y Cyffredin, sef Dadgysylltiad a Dadwaddoliad yr Eg- lwys, yn d'od a thoraeth o arian drwy hyny i ddwy- law y Cynghor Sirol, ac y gall y rhai hyny ei ddef- nyddio er lleihau y dreth, a phethau ereil!. Ond bid hyn a fyno, nid oes achos i mi i ddweyd mai anwiredd noeth yw hyny; nid oes yr un ddarpar iaeth yn y Mesur y soniai yr ymgeisydd am dano i ysgafnhau yr un ddimai o'r dreth, na dim arall. Hen arfer yr ymgeisydd yma yw addaw llawer, a gwneyd dim mown cysylltiad ag ysgafnhau'r trethi. Y cawsem afonydd rhyddion, ysgafnhau ein trethi, torth fawr, etc. Ond, tybed, a ddacth yr un o honynt i ben? A ydyw yr afonydd yn rhyddion? A ydyw'r trethi wedi eu lleihau? Neu, a ydyw y dort..p. yn fwy, tra y mae pob peth yn eodi yn ei bris ond hur y gweithiwr.—Ydwyf, etc., GWYLIEDYDD.

PROEST LLAFAROG. At Olygydd y CARMARTHEN JOURNAL." Syr.—Caniatewch i mi eto ofod fechan i ddyeyd ychydig eiriau ar y testyn uchod, ac i ddiolch i bawb a gymerant ran yn yr ymdrafodaeth; ond yn benaf i chwi, am roddi cyfleustra i'w drin yng ngh- olofnau'r JOURNAL. Credaf gyda "loan Myrddin" nad yw'r gynghanedd hon wedi cael ei hegluro yn ddigonol hyd yn hyn, a chredaf hefyd, fod yr hyn ydym wedi gael eisoe yng ngholofnau'r JOURNAL yn I brawf o hyny. Gwasanaeth rhagorol wnaeth "loan Myrddin" yn y rhifyn cyn y diweddaf drwy ddwyn enghreifftiau 0 linellau a gondemnir gan eitl prif- feirdd, hen a di weddar. Ond ni ddywed iddynt gael eu condemnio am eu bod yn cynwys y bai o "broest llafarog." er efallai ei fod yn ystyried fod hyny yn ddealledig. Ond, os condemniwyd y llinnollau a rldyfvnir ga'nddo am eu bod yn cynwys y bai hwn. j 3redaf fod llinellau hollol wahanol i'w gilydd wedi eu condemnio am yr un bai. Parod wyf i gyd- nabod fod rhai o'r llinellau a ddyfynir ganddo o'r "Drych Barddonol," ac o feirniadaeth Dyfed, Berw, a Phedrog yng Ngholwyn Bay yn cynwys "Proest Llafarog," neu "ddybryd sain," ond nid yr oil o honynt. Ceisiaf nodi'r gwahaniaeth. Cadwermewn cof mai'r ddau air gondemnir yn fy llinell i yw "ceisio cau," ao fod y ddau yn dechreu gyda'r gydsain "o," ac foct "s" yn diweddu sill flaenaf 'ceisio. Cymerwn yn gyntaf linell "Ceiriog," "Pa beth ydyw rhii ei ami bysgrywiau," yr hon a gondemnir gan "Ceulanydd." Sylwer nad oes gydsain yn y Uinell hon rhwng yr ail sain, sef "ryw," a'r brif- odl; ac am hyny, y mae ynddi "broest llafarog/' Er dangos bai hon mewn llinell. yn cynwys y gyng- hanedd sain, ineddylier am linell fel hon-'Pa un o'r llu fu fwya' Ped ysgrifenid "fwyaf," byddai yn gywir; ond wrth sillgolli'r "f," ceir yr un bai ynddi) a'r llinell uchod. Eto, "Mordecai pan welai o." Pe bae'r gydsain "n' yn blaenori "o" y brifodl, byddai yn gywir; ond fel y mae, teimlir fod y brifodl yn cynghaneddu a'r ail sain, sef "ai." "Ond Mordecai ni wnai e." Hon eto bron yr un fath. "A gaf fi eich cwmni cu i-i-u. Onid yw'r orphwysfa a'r brifodl yn debyg o ran sain? "Y bryn fry a ffy i'w ffau." Sylwer fod "ffy" a "fIau" yn ddau air unsill, ao yn diweddu a llafar- iaid, felly nid oes angen bod yn graff iawn i wel'd "proest llafarog" yn hon. "Crwydra si i'th dwyni di.' i-i-it. Dybryd sain eglur. onide? Am y gweddill o'r llinellau ddyfynwyd gan "loan Myrddin," rhaid cyfaddef fod yn ofynol i mi gael argyhoeddiad dyfnach a gweledigaeth glirach cyn canfod eu bod yn proefttio; a hyny am fod y gair gynwysa'r ail sain yn lluo»ill, ac yn dechreu gyda chydsain, yr hon ga ei hateb yn nechreu'r brifodl, ac hefyd fod cydsain yn di- weddu'r sill f-vdd yn blaenori'r ail sain; yr un fath a "ceisio cau," c—s—c. Os nad wyf wedi trethu goritiod ar eich gofod yn barod, Mr. Gol., hoffwn roddi ychydig engreifftiau o linellau yn cynwys yr un ffurf yn hollol a fy llinell i o weithiau cynghan- edawyr bron mor enwog a "Chaledfryn." (Cofier nad wyf wrtlh ddweyd hyn am dynu y mymrvn lleiaf oddiwrth enwogrwydd "Caledfryn.") Ceir y llinellau canlynol gan "Alun":— "A r-odd cochi perthi'n pan." "Ei chreigiau a'i hochrau hi." Awdl Genedigaeth Iorwerth II. "Duw Celi oedd gwedi gwau." "Temlau a thai llosgair llu." "Yn dyrrau'n rhesau di ri." Awdl "Maes Garmon." "A thra mawrhau d'wyrthiau di." Goronwy Owain. "Amser a eglura'n glau." Ieuan Glan Geirionydd. "Dyweddia a nodda ni." "Cyn ceisio taro un tu." Awdl "Maes Boswerth" gan Eben Fardd. Diau ddyfod donian Duw." Gutyn Perie. "Dyffrynau, bryniau Ilawn bri." Gwyrth Cymro yn lIocio lli'. Bwlad ddehau a'i hcchra i hi Chwithau holl longau y lli'. Credu, rhyfeddu 'rwyf fi. Yna Adda ao Efa gu. Dewi Wyn o Eifion. Gelhd yn hawdd gael rhagor, end digon yw hyn i ddangos fod rhai o brif gynghaneddwyr Cymru wedi mabwvsiadu'r ffurf yma ar y gynghanedd. Gan erfyn am faddeuant y Golygydd am feithder fy nodyn, arosaf yn bur i bawb.—Yr eiddoch, etc., NECO.

CYSTADLEUAETH CADAIR LLANGYBI. At Olygydd y CARMARTHEN JOURNAL. Syr,—Pa beth yw yr holl firi, tybed, p:irthed vr Eistfcddfod uchod? a phaham raid i "Cenech" ysgrif- enu yn y dull anfoneddigaidd a wnaeth? Digon tebyg fod adnabyddiaeth "Cenech" ohonof mor fychan a'm adnabyddiaeth inau ohono ef. Nid yw hyny yn pery i mi ryw lawer o Binder ychwaith. Pan yn ysgrifenu eto, carwn pe byddai iddo adael Jlonydd i mi a beirdd y JOURNAL, hyd nes y caiff I achos i hyny. Nid oes genyf yr un gwrthwyncbiad i I "Cenech" a'i "gredentials," er y credwn o'm rhan fy hun y buasai yn fwy dyddorol gwybod, nid nifer I a gwerth y llyfrau sydd yn y llyfrgell, ond yn mhen y perchenog. Nid oes a fynwyf a "Cenech" a'i feirniadaeth o gwbl, ac nid wyf yn tcimlo nnrhyw I angen myned dan ei arholiad. Yn ddiddadl caiff ef bleser mewn cystadlu a chyhoeddusrwydd felly. Nid ydym oil wedi ein hadeiladu yr un fath; er hyny, na foed iddo geisio codi ei hun drwy fychanu ereill, am nad ydynt yn digwydd bud o'r un duidd- iadau. Nid wyf am ymddadleu ag ef o gwbl, felly gall fyned am dro i'r awyr agored i oeri tipyn o'i deimladau.—Yr eiddoch, etc., TALFYNYDD.

CASTELLNEWYDD-EMLYH. MARCHNAD, Chwef. 28ain.—Yr oedd y prisiau fel y canlyn :-Pyrc, yn fyw, 9s. yr ugain pwys; perch- yll, o 9 i 10 wythnos oed, o 21s. i 23s. y pen; de- faid, yn fyw, 4c. y pwys; eto blwyddiaid, 5c. y pwys; Iloi, yn fyw, o 4^0. i 5c. y pwys; ednod ieuainc, o 5s. i 6s. y cwpwl (7gC. y pwys yn fyw); ieir, o 3s. i 3s. 6o. yewpwl; wyau. 12 am Is.; ymenyn ffres, yn roliau, Is. 2o. y pwys; eto yn dalpau heb halen, ac mewn llestri, o Is. e. i Is. lc. y pwys; da ieuainc tew, o 32s. i 35s. y cant pwys yn fyw; gwartheg tew, o 25s. i 30s. v cant pwys yn fyw. Itholiad y Cynghor Sirol.-Y mae Mr. J. Lewis, Meiros Hall, a Mr. D. Roy Evans, y cyfreithiwr, yn weithgar iawn yn canvasio y dyddiau hyn. Yn unol ag argoelion, bydd yn ymdrechfa saled. Pa un bynag fydd y buddugwr, ni fydd ei fwyafrif yn fawr. Gwna oefnogwyr infr. Lewis eu goreu i wneyd yr eflholiad yn un wleidyddol, pan y mae Mr. Evans a'i gefnogwyr, yn nghyd a'i anerch'ad, yn cadw yn rhydd o wleidyddiaeth a sectyddiaeth. Y mae gwleidyddiaeth a scctyddiaeth yn faen rhwystr i bob gwir ddiwygiad. Bwrdd y Gwarcheidwaid.- Yn unol a'r hyn a ym- ddangosodd yn y newyddiaduron am weithrediadan y Bwrdd yn y cyfarfod diweddaf, pasiwyd p(-n(-If,r- fyniad unfrydol i roddi swllt yr wythnos i hen wraig ag sydd yn v tlotfcy, er cael prynu melusion (sweets), o herwydd, meddent. yr oedd yn derbyn pump swwlt yr wythnos o "Old Pension," ao nad oedd end ped- war swllt yr wythnos yn myned at ei chynhaliaeth yn y tlotty meddai un o'r gwarcheidwaid. Mae yn syn genyf ddeall mor anwvbodus ydyw rhai o'r ael- odau, er wedi bod ar y Bwrdd am flynyddoedd. Tebyg nad ydyw y draul am fwydydd yn unig ond ychydig dros bedwar swllt yr wythnos, ond beth am y treuliau ereill, megis dillad, dillad gwelyan, tan- wydd ,goleu, cadw glanweithdra, ynghyd a'a trin- iaeth a'r gofal mawr am danynt, a llawer o fan bethau ereill? Beth bynag, yr ydwyf wedi cael ar- ddeall o ffynonell swyddogol fod yr holl draul o gadw tlodion yn y tlotty yn agos i chwech swllt yr wythnos. Nawr, ai nid ydyw yn hollol annheg ao anonest arnoch chwi y Gwarcheidwaid i basio y fath benderfyniad o roddi swllt yr wythnos i hen wra g- trag at brynu melusion (sweets), a ninau y tirethdalwyr yn gorfod gwneyd y diffyg i fyny 0 swllt i ddau yr wythnos tuag at eu cynhaliaeth, pan y mae ugeininu o honom yn gorfod codi yn foreu a dilyn ein gwahanol weithlau hyd yr hwyr, a phrin cael y ddau ben y llinyn i gvfarfod eu gilydd? Mae yn debyg i'r cadeirydd fyncsu ar y pryd fod mwy na phedwar swllt yr wythnos yn myned tuag at gynhal pob tlawd yn y tlotty. Disgwyliem i'r ysgrifenydd fynegu hyny yn eglur, fel na fyddai y Bwrdd yn cael ei arwain gan neb ar gyfeiliorn. Mae yn debyg fod person arall yn y tlotty yn cael yr un ffafr; os felly, pwv rvfedd fod y trethoedd yn myned fyny yn barhaus gan y fath wastraff ar arian y trethdalwyr. Mynych y mae y rhen ddiareb yn cael ei gwirioneddu "Mai hael yw Shon ar bwrs y wlad." Ai nid ydych chwi, y gwarcheidwaid, yn ystyried mai; cyn- rychiolwyr y trcthda'wyr vdych, ac mai meddianau ereill yr ydych yn drafod? Mae y cyfrifoldeb ar- noch i wneyd a hwynt fel ag eiddo chwi eich hun- ain. febyg iawn fod Uawer o bethau ereill ag sydd yn debygol yn cael eu cario allan heb yn wybod i ni y trethdalwyr. Os felly, gwell newid y rhan luosocaf o honoch, a chael rhai mwy cywir i gario allan y gwaith yn eich lie. Yr ydwyf yn fawr ed- mygwr o Mr. Jones, y Mock, am ddefnyddio cynil- deb hyd ag y mae yn ddichonadwy. Nawr. Mr. John Clarke, dyma achos yn werth i chwi yma9yd ynddo a'i wyntyUio i'r eithaf yn y cyfarfod nesaf o'r Bwrdd, er gwneyd cyfiawnder a'r trethdalwyr, a gwneyd dim cam a'r tlodion. Os y bydd pethau yn cael eu cario yn mlaen fel ag yn y gorphenol, gwell o lawer i bawb acr sydd yn derbyn yr "Old Age Pension," ac yn alluog i weithio. fyned i fewn i'r tlotty at feistr a meistress hawddgar a siriol i gael y driniaeth oreu, a digon o bobpeth ati eu gwneyd yn gysurus, a swllt yr wythnos i wario at eu melup chwantau, beth nad ydyw rhan luosog o'r trethdalwyr yn gael. Bydded eich arwyddeiiiau yn y dyfodol yn "Onestrwvdd. i chyd- wvbodolrwvdd."

A ricK, laitin; polkb is taaiy ia- A ricK, laitin; polkb is taaiy ia- JMW pMrted to silver and p'tated goods by PYN-KA, the tablet polish, oleon and flHL ^y. >n use- Alio PYN-KA l liquid far general household KiaS use. Sold everywhere. KING, SONS & CO., LTD. 18, Old King Street, Bristol. 18, Old King Street, Bristol. < -==:

TRELEGH. DARUTH.—Noa Wener, Chwefror 21ain bu Mr. J. Brynach Davies, Llanfyrnach, yn traddodi dar- lith yn y lie uchod ar "Awr gyda Gurnos." Cafwyd gwledd ardderchog, gan ei fod wedi rhoddi byw- graffiad o'r gwifthddrych yn ganmoiadwy imwn. Cymerwyd y gadair gan Mr. Thomas, Treparke, Trelech. Gwnawd elw da, yr hwn ddefnyddir tuag at dalu am berdoneg i'r ysgol ddyddiod. Paaiwyd pleidlais o ddiolchgarwch i'r darhthydd gan Mr. Williams, ysgolfeistr, Trelech, ao eiliwyd gan Parch. Eynon Hughes, ficer, a phasiwyd yr modd i'r Cadeirydd gan y Parch. Peregrine, Tre- lech, ac eiliwyd gan Mr. Brynaoh Davies. IiUONGYFABOHiAD.—Da genym allu llongyfarcli cor meibion Trelech, o dan arweiniad Mr. W. Jones, Treto, yn ennill y brif wobr yn Eisteddfod L'an- ddowror dydd Mercher, Chwefror 19eg. Deallaf eu bod yn bwriadu cystadlu yn Eisteddfod Capel Iwan dydd Gwener y Groglith, ar y darn "Hapus Dyrfa," gwaith Dr. Protheroe, pryd y bydd corau Llwynyr- hwrdd, Bwlchygroes, Capel Iwan, & Drefach, yn ymladd am y medal a'r wobr o £2 10.

BRYNAMMAN. GWYL DEWI SANT.—Dathlwyd yr wyl hon noe Sadwrn diweddaf yn y Neuadd Gyhoeddus drwy ddynwared "Ysgol a Pharliament y Pentre dydd- iau gynt, mewn ffurf o Ddrama Gymreig, wedi ei ohyplusu a chyngherdd mawreddog o gor o blant yr ardaJ, dan arweiniad Madame Kate Morgan Williams ("Ammanfryn'). Llywyddwyd gan yr Henadur W. N. Jones, Tirydail, yr hwn, yn ystod y cyfarfod, a roddodd anerchiad byr, pwrpasol, a nodweddiadol o hono ei hun. Yn mysg pethau ereill, dywedodd fod yn bleser mawr ganddo gael y fraint o ddyfod i gadeirio i'r cyngherdd dan nawdd y frawdoliaeth Fethodistaidd y lie, a'i fod wedi bod yn flaenorol yn gwneyd gwaith cyffelyb yno i'r enwadau ereill, ao meddai, mae yn Hawen- ydd mawr genym i weled cyatal "order" yn y cyfarfod yma, yr hyn beth sydd yn ysgafnhau gwaith cadeirydd, ao nid wyf. meddai, yn myned t'ch blino ag un math o araeth heno, gan mai i waith arbenig arall mae y cyfarfod wcdi ei alw; ond, meddai, 08 carech .gael darlith genym unrhyw adeg, bydd yn bleser mawr genyf ei thraddodi, ar yr amod eich bod i1 drosglwyddo i mi tua phum gini am fy ngwasanaeth, a rhoddodd awgrymiadau yn ystod ei anerchiad am gor Brynamman, ei fod wedi gwneyd maro uchel yn y byd eerddorol, ac, meddai, wrth weled llu o ieuenctyd yma heno yn eu gynau gwynion, mae y rhai yma yn dystiol- aeth fod yma sfor o ddcfnydd cerddorol yn cael ei meithrin i fyny, ao mae yn rhaid rhoddi canmol- iaeth uchel i'r ieuano yma am y rhan maent yn gymeryd yn y gyngherdd hon; ac hefyd ei harwein- ydd. Mae hithau yn deilwng o sylw a chlod am ei llafur diflino gyda'r plant. A ganlyn ydyw trefn y rhaglen:—Rhan I.: Anerchiad barddonol gan y \"Pia," darn tlws, wedi ei gyfansoddi gan un o feirdd athrylithgar y Bryn, a'i adrodd gan un o'r ad- roddwyr mwyaf poblogaidd y cylch, sef D. Parry Thomas; cydgan gan y Cor; canu gyda'r dclyn, Richard Morgan, y canwr pennillion. Gwnaeth yntau ei waith fel arfer fyny i ddisgwyliadau y gynulleidfa. Ni raid i hwn unrhyw amser wrth lythyr canmoliaeth; mae'r ffaith ei fod yn "national winner" yn profi digon. Eto, chwareuwyd alawon ar y delyn gan Mr. E. H. Thomas yn fedrus iawn. Adroddiad, Mi-s Winnie Williams; gwnaeth hithau ei gwaith yn neillduol dda. Cydgan gan y Cor, "Y Gwonith Gwyn." Etc, "Y Gwcw fach," a "Mer- ched Cymru," gan y Cor, ac amryw ereill, megys yr "Hen Awrlais" ac 'Hen fenyw fach Cydweli." Ad- roddiad gan D. Parry Thomas, "Anerchiad Glyn- dwr"; unawd gan Miss Esther Griffiths, "Oes y byd i'r iaith Gymreig"; yr oedd hon eto yn dotio'r dorf Uais swynol. I ddiweddu y rhan gyntaf eanwyd "Rhyfelgyrch Gwyr Harlech" gan y Cor. Yr oedd clywed y plant yma yn cami yn gwneyd i'r gynulleidfa i nofio mewn mwynhad, ac yr oeddvn* wedi eu gwisgo yn y dull gwledig mor nodweddiadol o'r hen Gvmrv, megys hat ueheI, pais a gwn bach, a ffedog ffraith. "Treat" o'r fath oreu oedd gweled a chlywed y rhai hyn yn myned trwy eu gwaith, a dvledswydd ydvw cydnabod gwasanaeth ymroddgar Madame Kate Morgan Williams; hi yd- oedd olwyn fawr y ddrama hon, ao nid ydyw wedi arbed corff, meddwl, nao eiddo ii gario y ddrama hon allan yn llwyddianus, ao nid hyny vn unig, mae wedi cyfoethogi meddyliau y rhai fu yn cymcryd rhan ynddi. Eto, fel cyfeilvddes. gwnaeth Mrs. Cross, Rosedale, ei gwaith i foddlonrwydd cyffredinol. Nesaf, yr ail ran, "Ysgol a, Pharlia- ment y Pentrc. Mr Roderick, yr ysgolfeistr; Owen Thomas, yr is-atillraw a'r inspector; Mr. Henry Jone, newydd ddychwelyd o America, wedi colli ei Gymraeg; Betti Jones, mam Will bach; Parry Hopkin. y crydd a'i brentis; Jane Thomas, mam Owen Thomas; Dafydd Owen, meddyg gwlad; Rhys Anthony, baledwr; Rhys Dafydd. Henry Thomas; Lewis Jones, James Rolant, Tomas Watkins, Tudor Lewis, mynvchwyr siop y crydd, plant yr ysgol a Dewi Sant. Golygfa I. Yr YsgoI. Curo plant am siarad Cymraeg, ac Owen Thomas yn cael ei ddi- swyddo. Golygfa II. Siop y Crydd. Harri Shon Edmwnt wedi anghofio ei Gymraeg. Golygfa, III.: Siop y Crydd cyn y lecsiwn. Golygfa IY. Yr Ysgol; Owen Thomas yn mhen blynyddau yn d'od i fewn yn inspector, ac pn gorchymyn Mr. Roderick i ddysgu Cymraeg i'r plant. Golygfa V.: Siop y Crydd. Cymru Fu a Chymru Sydd. Dewi sant yn anerch. Yr oedd yr oil o'r gwaith wedi ei gario allan yn nafcuriol a nodweddiadol iawn o Gymru Fu. Gwnaeth y gwahanol gymeriadau eu gwaith yn ardderchog, a gobeithio fod swm sylweddol wedi ei wneyd drwvddi i drysorfa adei!adu Moriah. Ymadawvd drwy ganu "Hen Wlad fy Nhadliu, (Brynfab).

NANTGAREDIG. MARWOLAETH.— Bydd yn ddrwg gan luaws o ddarllenwyr y JOURNAL glywed am farwolaeth sydyn Mr. William Howell, yr hyn a gymerodd Ie ddydd Sadwrn diweddaf (Mawrth laf), yn nhy ei frawd. Mr. Howell Howell, Tanerdy Farm, Nantgaredig. Achosodd marwolaeth yr ymadawedig alar dwys yn mhl'ith ei amryw gyfeillion, yn ao o amgylch y gymydogaeth. Yr oedd yn wybyddus i luaws bod y boneddwr ymadawediig wedi goddef pwys afiechyd am lawer o flynyddau, a dioddefodd y cyfan gydag amvnedd. Ganwyd yr ymadawedig ar y 26ain o Ebill, 1860, ac yr oedd yn drydydd mab i'r diweddar Thomas a Sarah Howell. Talfan-issaf. Abernant, 'swydd Gaerfyrddin. Gadawodd yr ymadawedig i alaru ar ei 01 tri brawd—Mr. Howell a Henry Howell, o Tanerdy Farm, a Mr. Thomas Howell, Godor, Nantgaredig. Cymerodd yr angladd le dydd Mawrth diweddaf, yn mynwent Eglwys Meid- rym. Yr oedd yno dorf fawr yn bresennol i dalu v gymwynas olaf iddo. Heddwch i'w Iwch hyd foreu yr adgyfodiad.

LLANLLWNI. MARWOLAETHAU. Ganol nos Wener, Chwefror 21ain, dattodwyd yr enaid o babell bridd David Rees, Ffynonddrain. Byr gystudd a gafodd y tro hwn. Cymeriad hvnod ar ben ei hun oedd David Rees. Dydd Mercher canlynol yr oedd dydd ei angladd. Gwasanaethwyd yn y ty a'r fynwent gan ei weinidog, Dr. D. Williams. Noni. Gwelwyd o gylch ei fedd ei briod hoff, Mrs. Hannah Rees, yn ei galar a'i hiraeth; Daniel Rees. yr hwn a gyfrifir fel mab sanddynt; a Ilu o chwiorydd a brodyr i'r ymadawedig. Cysgoded Duw dros yr unig mewn teulu; Efe a gofia am y Diddaned y per- thynasau oil yn eu galar. —Nos Iau, 27ain cyn- fisol, ehedodd yspryd Elizabeth Lewis, Ninant. at yr Hwn a'i rhoes. Cafodd hi oedran teg, sef 84 mlwydd oed. Yn ardal Brynteg, Llanwenog. y treuliodd hi eii rhan fwyaf o'i hoes. Tua 18 mlvnedd yn ol, symudodd hi a'i phr od i ymyl eu merch i'r Ninanfl i fyw. Hen chwaer ffyddlon oedd hon gyda chrefydd. Cymerodd ei hangladd le dydd LIun; s'wasanaethodd Dr. Williams yn y ty, a'r Parch. T. Davies yn y gladdfa. Diddaned y plant—dwy ferch a dau fab—ar ei hoi.

CILRHEDYN. YN gymaint ag fod tafarn Eden yn cael ei werthu dydd Gwener, y 14eg cyfisol, yn Ngwestty yr Emlyn, Castcllnewydd Emlyn, dyma gyfleusdra i chwi ddir- westwyr i ddangos eich egwyddorion drwy uno a'i brynu. a gollwng lawr y drwydded fel ag y gwnaeth Dr. Davies, Capel Iwan a Chastellnewydd-Emlyn amser yn ol wrth brynu y Glaspant Arms. Er nad ydwyf yn ddirwestfwr fy hun yr ydwyf yn barod i daflu fy hatling i'r gronfa er ei brynu, a hyny er lies cyffredin i'r gymydogaeth, ac yn neillduol i'r bobl ieuainc ag sydd mor hoff o gwmpeitoi ao heb un lie arall wedi ei drefnu i gyfarfod a'u gilydd. Y mae digon yn cael eii siarad. pa un s.ydd yn rhad iawn, ac y mae yr amser wedi dyfod 1 weithredu. Mewn undeb y mae nerth a ciiydweithrediad. —Yr eiddoch, 'CaTwr Daioni."

AT EIN GOHEBWYR. 1 law—Awdwr "Hen Wlad fy Nhadau" (gan "Tywi"); Gair at "Twm 'Barels"( Wm. Price), etc.. etc. Diffyg gofod yr wythnos yma. Gorfodwyd ni i dalfyru amryw gynvrchion yr wythnos yma oherwydd diffyg gofod. Daeth digon o gopi Cymraeg i lanw dwy ddalen i'r swyddfa. Da chwi, ohebwyr, byr a blasus. Drwg genym i wneuthur hyn. Y mae Llithiau Twm Barels*' wedi svfrdanu Cymru yn ddiweddar, a dymunwn alw sylw'votwyr Cymru am ddydd Sadwrn nesaf, sef dydd etholiad y Cynghorau Sirol at ei gynghor at yr etfholwyr cyn pleidleisio.

Gilfachyrhew; Mr. Davies, Felinwen-isaf; Mr. Mrs. Williams, Closglat, Pantgwyu. Eiddunwn i'w briod a'i ferch fechan nodded ac ymgeledd yr amddiffyn Dwyfol, ac felly i'r perthynasau oil. DYJFBY*OG.