Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
16 articles on this Page
NODIADAU
NODIADAU [GAN GWYLIBDYDD."] Y mae trefniadau yn cael eu gwneuthur drwy hyd a lied y wlad bellach gogyter a'r Etholiad Cyffredinol eydd wrth y drws. Y mae yr ymgeiswyr Llafur yn cael eu gwthio o'r neiildu, un ar ol y llall, er mwyn rhoddi mantais well i'r ymgeiiwyr Rhyddfrydig i ddal eu tir yn y frwydr. Bloeddir am undeb er mwyn gwrthsefyll Ty yr Arglwyddi. A gyda'r waedd yna yn cael ei swnio dros y wlaù, hyderir y gellir hudo yr etholwyr x gcfnogi y Llyw- odraeth a'i chefnogwyr yn yr etboliad. Beth ydyw y pwnc svdd mewn gwirionedd yn y glorian IN id Ty yr Axgiwyadi o gwbl. Y mae yr Arglwyddi wedi paeio puoderfyniad yn mha un y daUganir nad ydynt yn bared 1 roacU yr egwyddor- ion aydd yn frtftheKiig yn aeiiuiu y GyilKieb ar ddeddl-lytrau y deyrnaa, heb i'r egwyddonon hyny yn gyntaf i gacl eu gosod o naen etholwyr y deyruas. Diogeiu i'r etholwyr eu hawi i gael rhodai eu barn ar faterion ns. chawsant yr un mantais i'w cefnogi na'u gwrthod o'r biaen, ydyw yr hyn y mae '1y yr Arglwyddi wedi ei wneyd ar hyn o bryd. Y mae y Gyilxtleb yn eeiliedig ar egwyddonon Soeial- aidd, a hawjia Ty yr Argiwyticu nad ydyw yn gytiawn iddo i ganiatau i'r cyiryw egwyddorion i gaei eu gosod ar ddeddf-lyfrau y deyrnae, heb i'r etholwyr yn gyntaf i gael mantais i ddadgan eu barn yn eu cylch. Dyna. y setylifa, cwbl. Ymdreohir ei chuddio a'i aioamixwio yn mhob dull, mae'n wir; ond y mae yn ctaylcdswydd ci chadw mewn golwg o hyd yn ystod yr ymdrafodaeth br enol. < n Pa lea sydd yn myned i ddeilliaw i'r wlad o'r Gviiideb, carem wybod? Y mae Sosialaeth yn frwd- frydig drosti, gan y gwyr y Sosialwyr yn dda fod evehwyniad ardderchog i So6ialaeth a'i hegwyddor- ion yn cael el ddwyn oddiamgylch drwy gyfrwng y Gyllideb. Cenediaetholi pobpeth yw amcan Sosxal- aeth. Mewn geiriau ereiil, gwneyd pobpeth yn eiddo'r Wladwriaeth, a rhwystro pawb i feddianu eiddo ar wa-han i'r Llywodraeth. Y mae y Gyllideb yn cychwyn peirianwaith i genedlaetholi y Tir, ac i genedlaethoji "Mining Royalties," neu renti mwyn- faol, ac i or-drethi pob eiddo pereonol. Dyma'r evehwyniad, a rhaid dechreu yn rhywle wrth natur- iaeth. Ar 01 dechreu unwaitn, hawdd myned yn y blaen yn yr un evfeiriad, hyd nes y bydd Sosialaeth wedi cael ei gosod ar ei gorseddfainc. Dywed Ty yr Arglwyddi ei bod yn ddylodswydd oael barn y wlad. ar y fath bwno pwysig cyn ei gyfreithloni o gwbl. ♦ Y mae yr Aelodau Rhyddfrydig Cymru yn ceisio bloeddio u.'u holl egni yn erbyn yr Arglwyddi, er mwyn amca.n neillduol. Y maent yn gwynebu eu hetfioiwyr unwaith eto yn waglaw, yn ol eu harfer drwy eu hoes. Nid yw yr etholwyr Cymreig yn derbyn yr un lies oddi wrthynt drwy eu gwaith Seneddoi. Y maent yn ymwyoodol o hyny, ac y maent am guddio y ffaith o olwg yr ethoiwyr cymaint fyth a'r a fedrant, yn naturiol. Methasant hyd yn nod i wthio Mesur Dadgysylltiad drwy Dy y {'yffredin, er fod Llywodraeth Ryddfrydig mewn swydd, a. mwyafrif angherddol y tu cefn iddi. Na, nid oedd y Llywodraeth Ryddfrydig yn hoff o gwbl » o gyffwrdd a'r pwnc, ao nid oedd yr Aelodau Rhydd- frydig Cymreig yn cyffro llawer oherwydd hyny. Byckl yr Aelodau Rhyddfrydig Cymreig yn gwaeddi yn groch yn awr am bobpeth i Gymru, ond bloeddio yn Nghymru yn unig a wnant o flaen yr etholwyr. Yn y Senedd y macnt yn ddistaw ber- tffaith, ac yn ajighofio eu haddewidion yn gyfan- gwbl. Yr un Btori eydd ganddynt i oeod gerbron yr etholwyr etholiad ar ol etholiad, ac y maent wedi eu dysgu yn rhagorol bellach. Nid yw etholwyr Cymru fymryn gwell o hyn i gyd. ond y mae yr Aelodau Seneddol Cymreig yn byw mewn porfeydd breision, drwy eu bod yn medru myned i'r Senedd. Y maent yn cael amser da iddynt eu hunain, ond byw ar addewidion gwyntog, ac ar ddisgwyl yn barhaus y mae vr etholwyr Cvmreig. < < Y mae yr etholwyr i benderfynu yn yr etholiad presenol pa un a ddewisant, ai Sosialaeth ynte Diwygiad yn y Tollau. Sonir yn unig am eiddo y cyfoethog gan y Sosialydd, ond y mae eiddo pob copa walitog yn y glorian -yn o^ystal yn awr. Y mae y siopwr yn elyn gan y SoAtalydd, fel pob. un arall sydd a rhywbeth ganddo yn ei foddiant. Trwy Ddiwygiad yn y Tollau, medr cin masnach gael td- fy wiad o'r newydd; eicrheir gwaith i'r di-waith, a medrwn fyned yn arfog i wynebu toUao gwledydd tramor ydynt mor niweidiol i ni ar hyn o bryd.
. NODION 0 FELINDRE A'R CYLCH
NODION 0 FELINDRE A'R CYLCH f»wre»og yn myned yn mlaen jiua ar gyfer eisteddfodau Soar (Nadolig), a Felind <Calan). Deallwn fod nifer mawr yn trefuu i dyn-iV dorch ar yr wythawd, & da penym weled yr ymdrech yn myned yn mlaen mewn pryd mor gy.eillgar. LlongyfarchTO Mr. Thomas, Red Lion, ar ei wn-h yn pwroaeu "billiard table" mOl" ragorol. Mae tifyn o ddyddordeb vn myned vn miaen yma, a gobaitS am gael amryw o chwareavrvr rhagorol vn y gymydogaeth. Mae trrfnialdau- yo myned yn mlaen yn hwyius at yr Arddangoefa Bluog, gedwir yrna Boxing Day. Pob llwyddianfc i'r achos dalu'r ffordd. ( yt arddangoswyr gyfle ar 01 hyn ero yn Henllan dydd Calan.
Y PBEGETHWR POLITICAIDD
Y PBEGETHWR POLITICAIDD At Olygydd y JOTRNAL. SYB,—Mae y cyfnod presennoi wedi rhoddi bia-us fwvd i'r pregetbwr poliricaidd. Rhyfedd fod yn rhaid eymysgu cymaint o wleidyddiacth a.'r Efengyl. Mae yspryd Jackyddiaeth wedi gadael ei ddylanwad yn gryf ar bwlpud yr enwatl o hyd. Y dydd o'r blaen sonid am brcgethwrmewn capel yn dweyd fod y bobl yn Bermondsey yn "otIo" yn erbyn Duw, ac os gwir dywedwyd hyn mown man lie nad oedd un o bob deg o'r gynnulleidfa yn gwybotl dim am Bermondsey, onid yw yn resynus o beth i feddwl am gyrddau poljticaidd yn cael cu cadw mewn capeli, tai o addoliftd yn ngoleuni yr ugeinfed ganrif? Mewn capol yn sir ———. ychydig rniiiuu yn ol, traddododd y gweinidog brogeth fawr ar y Gyllideb, etc. Yr oedd un o'r aelodau drajioeth yn cyfarfod ag aelod arall, yr hwn nad oedd yn y cyfar- fod y noson dan ¡.ylw. ''Mr. meddai un, "Nid oeddech yn y cwrdd neithiwr, a dyna bregeth oedd gan y gweinidog." "Am ba beth yr ydoedd' ail holai y llall. "0 fachgeu, pregeth y "blues -oedd hi," oedd yr atebiad parod. I ba le yr ydvni yn myned, S-r. yn ngwlud yr Efengyl? IVEVLL R BANNAU. r"
CYFARFOD CROBSAWU MR. LLEUFER…
CYFARFOD CROBSAWU MR. LLEUFER THOMAS Nos Iau, yr 2il cyJis yn y Masonic Hall, Pon'.j- pridd, cynhaLiwyd gwledd o dan riawd-i "y (jyni deithas iJair Sirol'* (yn ejTtrychioii Aberteih, Caor- fyrddin, a Pherrfro), er croesawu Mr. '). Lletf^r Thomas ar ei ddyrchatiad i'r fainc fel prii ymd dros Pontypridd a'r Rhondda. Liywyddwyd gan y Cvnghorwr T. B. Evans, cadeirydd y Gyindeirhas. Daeth nifer lluosog (dau cant yn 01 aracan-gyfrif y newyddiadurou), ar mwyairif mawr o honyut yn froilorion o'r fair sir a enwyd, a-c yn ilawn (J ïrydeùd. dros eu ma.n genedigol. Yn inhliith yr yniwelwyr gwelwvd yn bm^'nol yr Henaduron E. H. Davie-, Y.H., a Richard Lewi-, Y.H., a Mr. D. W. Ba vies, Y.JJ. Siaradodd yr oil o honynt hefyd mewn modd parchus a phwrpasiji. Cynygiwyd llwue. desryn y prif ynad gan y Parch. N. D. Phillips, Cilfvnydd. Ynidden^ys fod y ddau wedi bod yn cydysgolia pan. yn blant, ac- feily cafwyd ychydig lianes ein gwron fel yr oedd o'r hyn kiaf fel y credid ei fod yn nyddiau ei ieueuctyd. Os gAvir oedd yr hyn ddyve Jodd Air. Phillips am clauo, nid rhyfedd ei fod wedi ei ddyrchafu i le mor uchel a. chyfrifol. Y mae M: Thoma.s wedi bod o gryn wasanaeth i Gytnru fel tienor «.L=t<'ddfodwr, gwlad- arwr, ac ysgriferiydd c^mieiwn v tir. Dywedofld Mr. Phillips hefyd ei fod yn ystyried Mr. Thomas fel cynyrch y Bwrdd Y-goi yn Nghymru. Os blaen- ifFrwyth geir yma, gallem cdrych yn mlaen am g-yn. hauaf Toreithiog. Wrth godi i ateb, cafoJd Mr. Thomas dderbyniad evnhes a chalonog. Dywedodd ci fod yn toiinlo yu hynod n ddiolchgar am y ■ earedigrwvdd mawr oedd wedi fwynhau yn y gvmydogaeth eisoes. (Tyda, ■irolwg ar ei waith swyadegol,- dywedodd ei fod yn' disgwvl am gvdweithrediad ar ran y lie yn gyffre- dinol. Mai nid gwaith un dyn yw cadw lx-ddweh a gweinvddu barn, ond gwaiih cynide.ithas fel cyfan- gorph. Pan gyflawno un dyn drosedd, nid efe yn unig ddylid ddal yn gyfrifol am dano. Clefyd eym- deithasol Atlyw yn tori a!!an rhyw fanau neill- duol. Awgrymodd yn mhetlach fed ein syniad am gosp yn imol a hyn wedi myned o dan gyfnewidiad. Yr hen syniad llvgad am lygad, a dant tan ddant; nid felly mwyach, ond ceirdo atlfervd y trc>->- eddwr ddwyn yn o! hunan ac at -gymdeitlias. Xi., diai ond eydyindeimlad. Athrawiaeth ragorol yw hon. a disjrwyliwn am bethau da i kranlyn. Cymervvyd rhan yn mhellach yn y cyfarfod ¡è"1f) v Parchn. J. P. Griffiths. M.A.. Evan Morgan. B.A., Pumpsaint JoneM. J. Park Davies, R.A., B.D.. a Mri. Thomas Jone-i, Edwards .Tam* James Wil- lia.m. E. Parry Tbom-ts Oliver l.«'\vis, Lloyd. Frank Thomas, Henadur W. R. Davi< Canodd Eos Dar nifor o beniliion nwrpasol yn ei ltwvl oreu. Cvfe'lyddwyd gan Mr?. Joiin Lewis a Mi* J. Dyfn- alltOwen. Yr ydym yn ddyledus i raddau helaeth am lwvddiant y cyfarfod i weithgarweh yr ysgrifen- YlId, Mr. E. Parry Thomas, a'r trvsorydd. Mr. T. Jercmy.
_..-AT EIN HOHEBWYR
AT EIN HOHEBWYR Ohcwydd diflfye '.Tifo* niet!ia?oni yn Ian newvddion o Tr»»filnn, Llangadog. Cynwil, etc.. yn y rhifyn Cant vrmklnngos yn pin nesaf. irl õoeth i'r Belrdcl tuifon eu cynyrchion atom, pm fod '>iri mown Haw am lis neu ddau. Da chwi, -«wra:id(;wc)i ar ein "cri."
0 SIR I SIR.
0 SIR I SIR. Yn chwanegiad at y cwp-wl llyfrau sy ar y shelf yma, daeth "Rhyddiaith a Chan" W. Kilir Evans o Swyddfa'r "Western Mail." Mae'n gyfrol hardd drwchus a chvfoethog. Wedi dechreu tasto'r cyn- nwys, yr oedd yn rhaid gneud fel y crwt bach a'r pownd shwgir-ei gyd cyn ei rhoi heibio. Disgwyliwn wel'd adolygiad ami yn y JOURNAL ma'a law. Gallaf ei chymhell yn galonog ar bawb sy'n itond o'r naturiol, y pert a'r eglur. id "yn y niwl" mae Eilir yn canu. I enwi- rhai darnau, mae'r "Hen Wynebau," "Yr Hen Nyth," "Llaw fy Nhad," "Brechdan gan Mamgu," "Y Gof," "Y Teilwr" yn rhai sy mynd at y galon. Bydd penod "adgofion" yn y dechreu ar "cidled cawl" ar y diwedd yn mhouthlyn i fechgyn llengar canolbarth a godre Ceredigion. Gyrrwch eich coronau, a gallaf eich sicrhau na fydd edifar genych. Dylai "fynd" yn dda gyda glanau y Teifi a'r Aeron. "BIe'r aeth yr hen wynebau O'm genedigol fro, A wenent arna'i 'n aerchog Pan ddelwn ar fy nhro? Ble maent. Ni welaf heddyw Yr un o honynt hwy! Nid ynt yn awr fel byddent I'w cael yn llwybrau'r plwy. Yn y gan fechan hon mae Eilir yn adrodd profiad liawer. Un o'r "hen wynebau" aeth yn ddiweddar oddiar lwybxau Plwy NantcwnlIe oedd David Jenkins, Tir- bach. Ganwyd ef ym Mherthlwydfach, Gartheli, 1&24. Priododd yn 1848. Cl&ddwvd ef ym mynwent Nantcwnile, Tach. 5ed, 1909. Gwasanaethwyd yn y ty, ar ben drwB, yn y Llan, ac ar lan y bodd gan y Parchn. Evans, Abermeurig; Lloyd, Bwlchylian; Ficer y Plwy'; Edwards, Crynfryn, a Davies, Garth- eli. Anaml y gwehr liosoced angladd. Hawdd gwybod fod lie cynes i Deio'r Go ynghalon y gym- dogaeth, a'i bod yn barod i dalu cymwynasau llawer to iddo yn y "gymwynas ola" hon. Fu nomor i angladd yn y fro yn ystod y tngain mlynedd di- weddaf, na fyddai e yndi. Wedi'r war ddechre crymu, ac am mai rhyw bump a phedair oedd ei seie, a bod yn anodd iddo "batneiro," fe fel rheol fyddai yn "troi mas," a doedd dim "troi 'nol" i Deio. Mor gynted y byddai y gwasanaeth ar lan y bedd droaodd, cydiai ef yn y rhaw i helpu y "torwr beddau." Yn 01 ei arfer gyda phob job, yr oedd am ddibenu "claddu" gynted gellsid. Ie. cymwynas- garwch oedd un o brif nodweddion ei gymeriad, Ù: marw fel y byw. Fu neb parotach na Deio i roi ei "ysgwydd dan yr elor." Enwau ei rieni oedd Daniel a Mali. Dyn gwedd- ol dal, tawel, ac o gymeriad gloew oedd ei dad. Yr' oedd yn ganwr da, a bu'n "codi'r don" yn Aber- meurig am flynyddau. Ei wyr—Daniel y go—sydd yn dechre canu yno yn awr. Un fechan o gorff oedd ei fam, ac fel y rhan fwya o'i thebyg, yn sharp ac ymdrawus. Yr oedd ei dadcu—yr hen Ddafydd Shencyn Tyant—yn of, yn scwlmistir, a phrydvJd. Meddai ar "ben drws" yr Union, Ystrad, wrth y "seek outs" (yn 1838)— "jtfetn I cm mofyn yma? Ai molyn caws a bar a, garaod iawr o laiur sych- A oai chl'n barlyaal'" Euieduouu oeio uymmereua a mauuiou ei fam, ond yr oeud ei oriou, Mary, mercn yr hen .aenoi ijarcnua iwrni urelyuor 1:1. Jane el wcalg, yu ddynes aai, bryuweudol, uawedog a godueius, a cnyier- uyuioi uoiioi iauo mewn iiaiar a natur, ond y ddau yu gymuogion nedaychof. i\i chiywais enw un o tioiiyut eriued, wrtii Den na chyntton un o storis pen peutan yr efa.1. rei "i-'eio vjro liach" y nabyddid ef drwy'r wlad, er y dvweuain amal nad oedd yn ieiao'r enw. "Mae r enw nyna yn sarhad arna l fel cretttwr ond rw l 'n eitha boion i chi ngalw i yn Dexo Bach y Go' 06 ych cm n leico." yn eoho siarud a'r Boneddwr dysgedig Mr. RogerB, ADenneurig, dro nol, am yr Hen irython- lalU, a pnan yn cvieirio at yr Iberiaid dwedai taw uynion Dyctiam, uuon a chytlvm oeddvnt—"dyna'r teip gore 0 honynt wyf yn nabod yw "Deio'r lio" meduai. Ualiouu ei gnwd gwailt cwrlog yn ddu hyd ei ddiwedd—gyda haner ei dalaith yn fo'l. "Dynion anghysurus oedd yn colli'u gwailt" meddai ef. Dechreu;iaut eu byd yn Iserthlwydfach, gydag cfail a ffarm fechan. Yn '62 codwvd Tantfordd a symmudwyd yno. Oherwydd prinder cerrig yn yr ardai, mai tai pridd yn gyffredin. Deio Lletty'r- gog, vn cael ei gynorthwyo gan gym'dogion caredig ac ewyllysgar, oedd y bilder. Caweai yr hen wr ei ffordd i hunan gyda phob peth ynglyn a'r bilding, ond ei amser. Gwyr y profiadoI fod yn rhaid i wal bridd gael amser i syciiu fet y codir hi. Bygythiai yr hen gontracter o hyd, ond doedd dim amser l gymryd pwyll. Wedi toi'r ty, a'r hen wr dipyn yn amheus o hyd, rhoddodd ei glust wrth y wa!—a wedi gwranao tipyn, "Bother, bother, ti weli," meddai, "mae cachgi yn y wal, Ulao y ty sywr o ddwad lawr ti wcli." Fe safiodd, ond gorfOO ehavo ilawer ar y gwelvdd, a rhoi llawer "sa eti" cyn ei gael yn agos i blwm yr ochor fas. Mae hyd heddy, tel Twr Pisa, yn setyil ar ei oledd. Mao hen eeiri pridd yr ardal wedi mynd i gyd ond Shencyn Morgan. Dyna Dcio Llettvrgog, Dcio Mowr, Evan Tvpatch, Dafydd Soar, a Beni GwarfFvnon. Gellir, yn awr, anfon y tobren, y twca, y trap gwadd, y bladur, v llif, y ffust, y bal, y gaib a'r bieas i Gywreinta Genedlaethol Cymru. Mao arnaf awydd gwaeddu—"Back to the land" fecbgyn; yr hyn o'i gyfieithu yw—"Dam the consoquences" (heb yr Bu'r ty byw yn weithdy am flwyddyn er mwyn ci dempro, a'i neud yn ffit i fyw yndo. Arosai hyny o deulu oedd bryd hyny yn y lofft fach, wrtlt daleen Tycwrdd, Abermeurig. Ty bychan oedd yn Berthlwydfach, a chyda doethineb rhagwehxlydd—gofalodd Deio neud Tan- ffordd yn dy gweddol eang. Hyny oedd dda, Nid hir bu cyn dod yn gartre i dri-ar-ddeg o blant. Xi fuont yuo i gyd yn hir. Yr oedd y plentyn ieuenga a'r wyr henaf beutu'r un oed. Yr oedd yn dadcu i saith-a-deugain ac yn hen-dadcu i 36. O'r deg plentyn y byw, yr oedd 4 o'r bechgyn & 'hwech o'r merched yn yr angladd. Yn '77 8ym- mudodd y teulu i Tirbaeh, gan roi fyny yr efail i'r mab. Bu farw ei wraig yn '87 yn 59 oed. Beth oedd Deio Ni eilir dweyd ar fyr eiriau. Gof, asiedydd,, peiriannydd, Tubal Cain, dentist, bonefi- etter, bwtshwr, a ffarier gwlad. Yr oedd yn gam- ster ar bob math o "genuity jobs," o fashm dyrnu law-r i fachyn iegyl. Ceidw "bachau tegyl" ei enw'n Joew yn hir. Mae ei fab Daniel yn "vsglodyn o'r hen foncyff" mewn llawer o bethau. Bu am flynyddau yn mynd a'i fashin dyrnu ar hyd y wlad—yn bart mas a miwII. Gwrmeth lawer o honynt- lanto Sar y Cwrt neu Tomos yr Erw fyddai yn grx-ud y gwaith ooed iddo. Daeth goruchwyliaeth "Twm Dyrnwr," a dyrnu eyn brec- wasfc y ddou was, i ben. Ar y cynta, gwaeddai llawer yn erbyn y machine, am nad oedd yn dyrnu yn llwyr. Pe ceid hwyl ar David Davies (Hendre- philip gynt) gallai roi i ui ambell stori ddyrnu go ddoniol. Tynnodd ganoedd o ddannedd i "ùdyn a nifel." Call llawer gen uchaf ac isaf ddwyn tystiolaeth fod yr "afael sicraf" gan ecriw Deio'r Go. Rhoes lawer aelod yn ei to. Ei athraw yn hyny oedd yr hen Jones y Noyadd. Torrodd ci fraidl unwaith, a bu yn y Noyadd am wythnosau—(fwy nag oodd raid, os dim dowt)—er mwyn cael dysgu tipyn o Bone- setting. Pan fyddai rhywcbth mas o Ie ar fuwch, ccffyl, dafad, neu fochyn. rhaid rhedeg i mofyn Deio. A byddai Deio shw r o fod yno o flan y fyddai wodi mofyn e. Dyn y "miwn mynyd" oedd y Go Bach. Ni fu ariod ar ddou feddwl. Yr oedd vn ddihafal ana "dynu llo." Os digwyddai fod ar ddydd Sul, a Deio a'i "ddillar parch" am dano, yr oedd yn fwv cartrefol yn y lx>udy. ^Doedd dim ofan dwyno'i ddiliad arno. Pan fyddai Deio yn dweyd y byddai yr anifail yn "shwr o drigo" yr oedd yn arwydd sicir y byddai'n gwella,. Bygythiai, er mwyn i'r perchen neud ci ore vgvda'r "drugs." Mac'r "nurse" yn fwy na'r "doctor." I Yr oedd yn ddyn fnredig. a pharod— "lianer nos fei haner dydd." Ai dros i ben i'ch hclpu. Yn wir, gwelais ef wedi mynd yn llythr<>nol, dros i ben yn Aeron wrth neud earedigrwvdd a dau gymnivdog oedd fel y gath yn y diliareb—"E fyn y "gath bjsgod oud ni fyn wlyehu ei throed." "Beth bynag a ymafael dy law ynddo i'w wneuthur gwna a'th holl egni oedd motto Deio. Yr oedd vn bleser ei weld wrth bob gwaith gydiai yndo. (lailecli feddwl taw yn hwnw (wdd ei holl ddyleit e. Nis gwn am wedi gneud nnvy o thenei jobs na'r Go Bach. Os byddai hwant ambell un gynyg tai iddo byddai raid bod yn gwic iawn neu byddai ef wedi mynd heb damaid na llymaid, chwaifhach v lal. Y co cynta sy _gen i am dano yw yn dwad i "ladd y fuweh" i'r Pentre. Yr oetld yno boutu pedwar o'r gloch y bore. yn boint gydag c i ddibenu y gwaii li hyny wedyn cyn glasiad y dydd. rhagbartoi >gnlx>r lan, rhafl", pren trad a sciwers, chymerai ddim yn hir i Deio at v gwaith. Hnldai newyrrh Tafarn a Dafydd Soar iieu Eyan Tvpatch fel rheol yn helpu gy«la'r blingo. Bvddai tnrri tranoeth. Yr oedd yn arferiad i roi (hydig o gig i'r bwtshwr am ei warth. Gellir dweyd fod cig hen fuw-jltod haner canswilt ffeiriau Penuwch a ThuKirn yn ffres. "Dyna ddigori Citi fach, lio chi'n geiso upud" a tfwrdd ag e fel y wiwer. Pall yn Abermeurig ni ehadwai geffyl. Lawer gwaith gwelodd nerth a hyd anal hen "boni Evans" ar ei ffordd i Lambed i mofyn Doclor Evans at. gleilion y gymdogaeth. Dreifv.r diarbed oedd, ond ni wnai aV "eel mendyg" yr hyn na wnai a'i anifail ei hunan, neu hen gaseg fach i fam. Y •art a s*pringv eynia welais.i ariod oedd gyda Deio'r <:11, ac yr oodd at iw" pawh i fynd i ffair. i ddvvr y mor, neu i Dyddyn Dn at yr hen feddyg esgyrn enwog—John Lewi. Cymerai boy.- y gymdogaeth d, heb ofyn, i fynd i yarn, nan daitli yriilu'll, a dwy dair o fcrched yn y eytund Yr oedd priddyn i'rfoddu yn Deio. Nid wyf vn eotio i fi pi weld yn eario umbrella na chot fowr .J iod.. :,t11nf weyd yr un rn-th am nhad. Dymor neillduol o r flwyddyn gelhd dweyd am v taw pre.swvlwyr "!II; yr aron" (X'ddynt. Fyddai "acety- lene lamns" ein dyddiui ni ond megvs canwyllau brwyn yn ymyl eu ffaglau. Nid opdd vn o !ta.IlU, "Rivld y "oyrliroi canu" yn rhy amal yn y "pe<hvar part" meddai fe. Magodd dyaid o gantor- ion. a pliwy o'i irvfociiirm fyw na culio John "i fab (Caerfycddin 'n'twr) yn swyno R<'ad- ings" Arhen a Thr"lilan "Nans o'r Glyn." Nid yn drefnwr da, ond doedd neb welai "wall ymrhyni IIag e. Ni fyddúi 1\1)10 weyd hvriy yn "0 handy hofvd. Bu ar bwys dwv non atn ei dai- blvnedd ola. "J" t^h: m'uil a dw. ffoll l>eio' meddwn wrtlio ryw ùra. "0 dein i bov," o^ tripa i ar un welwch chi, ma'r UaU yn hadel i gwmpo." Er pan oedd yn ifano yr oedd yn ffofid o hela-milgi-dryll-tryfer a chwn cadno. Pan glywai swn cwn y Noyadd yn Alltygigfran aeu Gwmralltgoch, yr oedd holl neith ei .-awh ym mynd i'w draed. 'Doedd dim &'i cedwai yn yr eftil wedyn. Yn Tanrallt-neu Porth yr Anialweh-ar I),r yr hewl sy mynd rhwng y ddou dy, yr oedd Deio Mowr yn byw. Gyda'r hela yr oedd y ddou o'r un anianawd. Mynych y gwelid nhw yn bwrw gyda'i gilydd dros y Fron. 'Doedd neb yn eu gweld yn dwad nol. 'Roedd y Bach yn siwr o'r "plyf" a'r MQWI- yntau "fel y Bank of England" o'r "blew." Gelwid y rhes gottai o Abcrmeung i NantgwyHt yn "Ddinas Noddfa" filawer dydd, a bus yn noddfa i'r ddou Ddeio lawer gwaith. 'Roedd David Davies, ag iddo gael ei enw bedydd, dipyn dros ddwy lath, ac ymffrostiai yn fynych y byddai ganddo heb fod yn hir fwy o etat na Cyrnal Lewes. Mae wedi ei hetifeddu oddiar Ddydd Gwyl Dewi, 1904.. Fel yr heneiddiwn, daw hen bethau, hen lwybrau, hen wynebau, a hen gwmpniau yn fwy anwyl genyul o hyd: "Ond ofer ceisio heddyw Yn unlle ond y co, Am hen gymdeithion oeddent Yn fywyd yr holl fro." Heddweh i'w llwch yn Nantcwnlle ac Aber- meurig.
.-"'--------------"-EISTEDDFOD…
EISTEDDFOD GADELRIOL LLANARTH BEIRNIADAETH YR ENGLYN: "YR EHED- YDD." (Gan y Parch. Gwilym S. Reee, B.A., Llandji^sul.) Derbyniwyd 62 o englynion, yn dwyn y ffugenwau canlynol: Ar y ddol; Llanc o'r Wern; Gwawr y Bore; Sion Cwilt No. 1; Alawydd; Ap Kigo; Gwyl- miydd; Edmygydd; Morwylit; Idris; Vr Eryr; Burns yr Ail; Plentyn y Grug; Bugail; Gyda'r Wawr; Eco; Ben-y-bugail; Ji-binc; Cefliog DUj, Jeroboam; Drudw; loan No. 1; loan No. 2; Siou Cwilt No. 2; Iota; bhon Cwilt No. 3; Northman; Aeronfab; Gwilym; Cyinro; Un selog" o I^ansilio;. Grug-y-mynydd; Un a rodiai ar aden; Perorvdd; Llaia o'r Grug; Tro Olaf; Di-obaith; Cando Wyn; Mab y Wawr; Gwilym No. 2; Llanc; Tro Olaf No 2; Eusebiua; Cardi; Min y Dydd; Myfvnwr; Ap Ceiriog; Y Cymro Alltud; Isaac Lewis; Bugeil. fardd; Carl; Korner; Hoffnant: Ap Edmwnt- Poacher o'r Synod; Saie; Min y Mynydd; Mab v Wawr No. 2; Telos No. 1; Telos No. 2; lioreuol Godwr; Ap Hywel. Mae hon yn gysta, euaeth ragorol iawn. Mae ergydion campus mewn lln o'r englynion, ond v mae rhyw ddiffyg neu gilydd yn vr oil o honynt. Prif fai yr englynion ydyw gadael allan neillduol- ion yr Ehedydd. Dvlid gallu ei adnabod heb ei enwi ar ol cael desgrifiad o hono yn yr englyn. Gwir mai gwaith anhawdd ydyw hyn; ond dyna y nod. Mae y gystadleuaeth yn eefvll, mi gredaf, rhwng y tri olaf a enwyd, eef Telos No. 2, Borouol r JJYF' ac,AP. Hywel. Ac er nad wyf yn gwhl foddhaus a r eiddo y buddugwyr, eto credaf ar air a chydwybod mai efe yw y goreu o ychvdig mewn ornest galed, a'r goreu hwnw ydyw Ap HYWEL. Wele'r englyn:- Goreu bynciwr y hencydd,edn go blaen. Dan gob lwyd yw'r 'hedydd; Miri 'i don yn more dydd, 0 fry, fry, wefria froydd. Hywel." BEIRNIADAETH Y GADAIR: PRYDDEST I'R DIWEDDAR GWIR BARC3I- EDIG DANIEL LEWIS LLOYD (LLWYD 0 LAN LLETHI), ESGOB BANGOR." Daeth pump Pryddest i law, yn dwyn y ffugenwau -Deigryn, Gerallt, Murmur Llethi, Spero, a Glan Llethi. Mae rhai yn rhagori Uawer ar y lleill, ond niae'r oll yn dda a chanmoladwy. Dichon mai prif drosedd cystadleuwyr mewn Pryddest Goffa vdvw dilyn hanes y gwrthddrych yn rhy fanol, fel po bai draethawd neu ysgrif, tra mai y wir gamp ydyw do hongli bywyd, a darllen cyfnodau hanes yn ffyddlon 'a K'rthddrych y gerdd. GaJl manylder cron- iel;ad ffeithiau droi y gerdd yn rhyddiaith. A dvna un o r pethau truenusaf all ddigwydd i gerdd. Pwy afaelodd yia nheithi moddwl ac yn nghyineriad v Pr|j ac a'u dehongledd orcu a niWTaf barddonolf Hwnw biau y gadair, oblegid yn ngherdd hwnw mae ysbryd yr Esgob-fardd debycaf o fyw. Y sawl sydd wedi canu gvflawnaf a ffvdd- lonaf, a mwyaf awenyddol i Daniel Lewis Lloyd sydd wedi ei bortreadu gywiraf, ac nid y sawl ganodd iddo yn blentyn, neu yn ysgolor, neu yn lonor, neu yn wladgarwr, neu yn bregetliwr. neu vn Jiegob yn unig y dyn oeddem am gael, a hwnw vn yr oil o hono—ac nid dim arall. Nid, yw pob peth arall ond gweddau arno,-rhanau o hono. Pryddest yn moddu ar lawer o racror- laethau,—yn canu ei rin-weddau, a'i nodwtnldion" yn dda, ond yn gymharol fyr—rhy tyr i wneyd cyiiawn- dor a'r testyn. G,allasai hwn wneyd gwell defnydd o rai o'i ddrychfeddyhau. Mae yn newitf ei fesur vn rhy amI. bob yn ail benill, weithiau. Mae ei gorfan- iad hefyd yn ddiffygiol ar adegau. Mae nifer o « i r, '1,7 megis, ysgrifenu "elau" ain (.Cai yddynt' am "iddynt"; "nan rlhxldwyd" am pan roddwyd, etc. Meddylier hefyd am benill fel hon, "a ffynon ddysg yn helacth fo wnaeth yfed." Maer cliwedd yn druenus o wan a nychlyd, a ddysg yn lie "dysg." Eto, "Breuddwydjau 'i fam ei weled fel cawr vn codi'i ben I fro goleuni addysg yn uwch na'r Wyddfa Wen." Y symad yn ddiau ydyw y byddai iddo vmgodi yn uwch na'i gyd-ddynion, fel v cwvd y Wvddfa ei phen yn uwch na'r mynyddoedd sydd o'i chylch, ond y mae y ffordd o fynegu, hynv yn waet iawn. Nid yw r ferf anorphenol ychwait). byth vn diweddu gyda dim ond "i." ,■G^yUiL'7P0'ddosf, gyffredin. Cymliarol rydd oddiwrth wallau. Nid yw yr awen yn cael digon o rwyn gan yr awdwr. Ceidw yn rhv fanol at ffeith- iau hanes. Nid yw yn syrthio yn ine] nac vn codi yn uebel. Gerdd wastad, ond yn brin o nwvd awenvddo1. Gwan ao anghywir ydyw ysgrifenu fuodd am 'fu. Ac amhriodol vw dwevd fod v j yr •TSg°n fG- peth na lo9^a ar fynyddoedd Duw iNid peidio llosgi oedd rhagoriaeth v berth v crf- eina ati, ond ei bod yn llosgi ac heb ei "difa." "Murmur LIethi. "-Prvddest o gynliun rhagorol, Rhenir hi i bedwar caniad-il) Blagur Bvwvd; (2) HHvTiUir • yS0:: } Carnrau Llwyddiant; (4)'Nawn- j I 1 f /V°rS' "un vr av,<iwr hwn doraeth o ddrychfeddyhau hapus, ond y mae rhanau cvntaf oi gerdd yn gymysglyd iawn. Diystvra. raniadet- a ehymys-a ei ffigyrau yn anfaddouol mewn manan. Mae r 1 ryddest vn gweUa llawer wrtli fyn'd rhagddi. Eisieu gwell trefn ar ei syniadau, disgyblaeth fedd- yljor, a mynegiant. gwell, sydd ar yr awdwr hwn. AiJedrydd ei hun hefyd. Ceir ganddo ddwy linell bron gair am air, o fewn tair llinell i'w gilvdd, l^ittyg pwysig mewn barddoniaet.h ydvw vmadrodd- lon meg is, "felly yma." Djlasai fod yn fwy gwvl- xadw* gydp. detholia^i ei ansoddeiriau, "or enghraifft, soma am "ardaloedd gwvn I^oltfellau hofvtT S,Vyn ? 0nid "heir.dd" fuasai ore? Dywed 'Roedd heulwen ffawd Yn cyson daenu blodau ar ei ravrd." ';Heulwen" yn> taenu "blodau." IV dywedasai duwxes ffawd buasai yn hapusach, a mwv cvwir i draddodiad. Go hoff ydyw liefyd o son am bobpeth fel angylion, eyfrinion, gwynion, etc. Er hvn mae ilawer o bethau ardderchog yn v Brvddcst Spem. "-Pryddest dda ar V <yfan, gwastad a chydnerth drwyddi. Mae y corfaniad yn gvmvlog a chloff mewn manau. Mao. rhai o'r llinallau vn anghytbwys yn y mesur di-odl. Ceir hanes v ppvrthddrych yn gyflawn a chlir ganddo. Ei ddiffyg mawr ydyw diffyg gwefr-diffyg oalon. A pheth dof iawn ydyw barddoniaeth ddi-eneiniad Aodwvd rhai or diffygion ar v copi. Mae hon serch hyny yn gerdd gymeradwv, a Uyfn-dda «}rw\- ddi. Newidid ei gwerth yn ddirfawr r>e bae mwv\> onaid inddi. "Glan Llethi "-Dyma y bryddest fwvaf awen- vddol or oIL Brirliir hi gan ergydion hapus. Ceir ynddi rai cvffyrddiadau campus. Mac y got ii lIawlI barddoniaeth eneiniedig, ao y ili-te 'r awdwr ^edi ^wr^.jvd oyhawndor ag ysbryd a bywyd v gwrthddrych, er nad ydyw wedi dilyn ei hanes mor lanol a rhai ere ill sydd yn y gvstadleuaeth. Nod- wyd oi bryohau ar y copi, er budd yr awdwr Ac y iiiao rhai ox gamweddau ef wedi ell nodi eisoes yi ysrewl y feirniadaeth. Mae toraeth o daraw- ladau by-w yn y gerdd hon. Ac fel "prvddest goffa" nid oos betruster ynom nad hon, ar gyfrif rliagorol- (it-1, y iarddoniaeth, sydd ore o gryn dipyn A the.lwng ydyw GLAX LLETHI i gael yr holl *v»rhvd- odd sydd ynglyn ag eistedd eloni vn nghadair te ldfod Llanarth yn y flwyddyn 1909 O.C. Ar air a chydwybod, GWILnl :-5. RKES. I
Advertising
•f HVARCHER«C^ i GOUJENMTURNSj^ T'TII "••• • Facsimile of One-Ouncc Packet. Archer's Golden Returns i "0 Perfection of Pipe Tobacco. [ COOL. SWEET AKP TIIACHAKT. I
HWNT AC YMA
HWNT AC YMA "RAN "TEITHIWB."] Fel yr addawsom yn eich rhifyn diwoddaf, wele ni yr wythnos hon eto ar ein faith, a chan fod y ffordd dipyn yn faith, a dydd hyr bach, fel y dywedir, wedi ein goddiweddid, rhaid oedd dyfod allan o tan y cwrlid yn bur foreu, ac wedi dyfod o hyd i'r ys- grepan, wele ni i ffwrdd dros bant, a bryn, mynydd a dol, neu, fel y dywedwyd gan arall, dros y "pynt fel y gwynt." Yn bur fuan cawsom ein hunain vn pasio y DDERWEN FAWR. Da oedd genym ganfod pistill bach y pentref wedi ei drwsio a'i adnewyddu. fel ag y bydd ystenau y preswylwvr yn cael eu ilanw gyda y rhwyddineb mwyaf o ddwfr gloew grisialaidd, a'r gwrageddos siriol, wrth fyned a d'od, yn canu yn soniarus, "Dwr, dwr, 'does diod gvffelyb i'r dwr," etc. Buan vr ydym yn pasio y TWYN, anedd-dai tlos ger capel y Trefnyddion Calfinaidd yn Croes Inn, a phe buasai amser yn caniatau, buasem yn mwynhau canig neu ddwy gan y cantoresau enwog, Mrs. Griffiths a Adelina Lewis. Dwy o'r radd flaonaf ydynt hwy. ac wedi swyno cvnulleidfa- oedd mawriou cyn yn awr, yn cael eu hencorio yn wresog, eu lleisiau melusber yn ddorbyniol troe ben; ond rhaid yw dywedyd "Ta,-ta," a hwylio ein cam- rau nes cyrhaedd CRESSELLY COTTAGE. Yma y Mae y JOUKXAL yn cael dorbyniad gwresog, a darllenir ef yn bwyllog a manwl gan ein cyfaiil, Mr. Jones, a chreHwn, pe collai efe y rhagorfraint o ymweliad eich newydd.adur bob boreu Gwener. mai buan y darfyddyd am dano. "A'i le nid edwyn ddim o hono ef mwy."Un o'r cyfeillion goreu yvr efe; beth bynag yr ymafael oi law ef ynddo, bydd yn ei wneyd a'i holl egni. Un o ffyddloniaid St. Mair yn .4 Cwrt Henri yw ef,a byddai ei weled yn absenol am unwaith yn ddigon i beri svndod i'r holl gynulleidfa. Bydded iddo hir oes gan "gwneuthur daioni. TYCOCII. Dymunol iawn oedd y teulu caredig hyn. Hoff oeddem o weled, ar ymweliad a'r lie, v Parch. T. Ihomaa (B.), Clydacll, a'l anwyl gymhares. Da oedd genym eu gweied yn disgwyl cystal iechyd a hoenusrwydd yn t-eyrnasu yn eu hymddangoeiad parchus, a'r teuiu oil ar eu goreu i'w gwneyd yn gysurus. Y patriarch Lewis yn ei gapan gwyrdd, fel lrlanc jouanc, yn trofnu y ccrbyd pedair olwyniog a'r meriyn buan-droed, er hebrwng ei fab trwy'r gyfraith a'i anwyl ferch i gyfarfod y march tan vn ngorsaf y Dryslwvn-fawr, er dvchwelyd i faes eu llatur yn nyffryn effro y Clydach. Diiyned Ilwyad- iant cin eyfeilhon hoff. Fel yr oeddym yn disgyn tros riw serth y Cwm, ac yn dynesu at Penrhiwteiin ac yn cyflym nesau at PONTYRYNYSWEN, tynwyd ein sylw at luaws mawr o gerbydau, tua 24 own nifer, yn gwynebu ar bentref tlws Llanfynvdd, ae erbyn holi cawsom allan mai cynhebrwng Ir. David Jone,, gynt o Lwynfedwen, yaoedd. Gwyddem ei fod ef wedi ymneillduo o drin a tlirafod y ddaear or y" tro bellach, ac wcdi adeiladu gwlatty dlos ger Llanarthnev, yr hon a elwid yn "Delfryn," a chyda'i fod wedi ci gorphen, ac yn meddwl mwyn- hau yr annedd newydd urn ychydig flynyddoedd, gwinwyd y gair yn ei hanes cf, "N.d fy meddvliau 1 yw eich meddyliau chwi, medd yr Arglwydd." Symudwyd ef yn 70 mlwvdd oed. Cyn cychwyn o'r ty, ar y 18fed o'r cynfisol, darllenwyd a gweddi.vvd gan y Parchn. J. James, Llanddarog, a J. Jenkins, ncer parchus Llanarthnev; yn Llanfynydd gan y Parchn. Edwards (T.C.j, a Proffeswr Oliver, A.C. Nodded y nef i'w chwaer yn ei hunigrwydd. CEFNGWYN. k "ani £ cyrhaeddasom y ilanerch dymunol hon, ac, fel arfer nid hir y buwyd cyn i'r bwrdd i buio efo r danteithion mwvaf blasus a'r sirioldeb mwyaf gyda Mr. Daniels a anwyl briod, nee yr oedd yn amhosibl i'r "j.eithiwr" i beidio gwneuthur cvhawnder ag of ei hunan mewn bwvd a diod. Taled Rhagluniaeth iddynt. Chwith oedd genym weled Mr. William Hopkin yn oisieu, ond gwir bobjjair yr adnod hono, "Am hyny y gad dyn oi dad a'i fam, ac y glyn wrth ei wraig. I reswyha, ef a'i feinwon dlos mewn ffermdy or enw Troedyrhiw, yn nghymydogaeth Llandeilo- tTm y ^nr}0^ddus Argiwydd Din- efwr. Eiddunwn iddynt bob llwydd. Wrth syllu ar v gwveh anifeihaxd ar y tyddyn, gofynasom. "0 be Je y •Uaeth y rhax hyn?" a chawsom yr atebiad can- J ynol:— O'r Cefn daeth y gwarthcg A'r merlin, gwir yw'r gair; O'r Cefn 'rym yn disgwyl Am lwyth neu ddau o wair. Jlao yno bob cyflawnder, Yn hacniau yn mhob man, A ehalon fawr agored I gynprthwyo'r gwan. MAESYPANT. Pan yn dvnesu at funrth y He hwn, cawsom ein swyno gan gan soniarus gwraig y tv. Canai yn y d<Th uwchaf, "Myfi sy'n inagu'r baban, Myfi "bydd yn siglor cryd," etc. Dymunol ydyw aros awr yn nginvmrM-ini nreswylwvr copa mynydd iachus C.rugmelyn; ni theimla neb yn bruddglwyfus tra yn agos at.vnt hwy. Mae y gruJdiiiu cochion iachus a'r wen siriol sydd yn enedxgaothfraint i'r mwvafrif o honynt yn peri i ni dywedyd ar unwaith, "Da yw i ni fod yma." ao ar yr un pryd i liiraethu am balwllll yn eu plith. Ynia yr oedd y llythyr-gludydd yn cynawm ei dyledswydtlau, trwy ddiferu newydd- ion o bob natur i luosog breswylwvr pen y bryn. Bonoddiges siriol, llawn o natur dda* gydd vn Uanw y swydd bwysig hon yn y rhanbarth hon "vn bres- cnol. Bydd yn ymweled a hwvnt ddvddiau Mawrth Tau, a Sadwrn; a'r ochr arall i Horeb y Llun, Mercher, a'r Gwener, Doaliwyf fod cais i gael ei osoil uerbron yr awdurdodau i gael y llythyrau vn ddvddiol. Hyderwn y llwyddir. "Dyfal done a dyr y gareg yna gallant ddywedJd- "Every dav as suro as the, clock Somebody hears the postman's knock. ERWYCHAIN. Da oedd genym woled "Ilet" yn disgwyl cvstal y mae hi weithiau wedi gweied blvnvddoedd lawer yn mysg y grug ar cithin man." Wedi dioddcf pwvs y dydd a'r gwrcs, llawer ystorom wedi curo ar ei tr. wrth wylio yn mlaen ar fordaith bywyd, orld erbyn heddyw, yn mron dianc arnvnt oil. John a..1 ■?VI1n,.l'ar<'9 ^l° Aar<|n a Hur, yn gvnorthwy diail iddi yn nawnddydd ei bywyd, a hithau"weithiau ar ei esmwythfaxnc yn medru canu— "Bryriiau Canaan, etc., Ddont i'r golwg yn y man." Heb vrndroi, wele ni yn gadael Ppncrugbach ar v chwith, ac yn cael ein hunain, yn ol ein dymuniad yn y BYRGWM MAWR. Teulu bychan mewn rhif sydd yma, ond vn bresenol yn gysurus dro-i ben.Thomas wodi ei adfervd i'w K«hyd cvnehnol, wedi bod am wythnosau maith vn dioddef yn *rwin; v meddygon a'u cyffeiriau vn cyson ymweled a et, a< yn and yn barod i grcdu nad oedd gwellhad yn ddichonadwv; ond da genvm hysbvsu trodd y fantolen yn ffafr y teulu, ac adfer- wyd Thomas, nes y gorfu i'r Teithiwr" deimlo, pan yn cael ot h<'brwng ganddo y dydd o'r blaen, mai gosod v droed olaf yn mlaenaf o»xld v neth "-oreu iddo of I)a oedd genym fod Charlotte cysfalTv mac lit bob amser tros ei jihen a'i chlustiau mewn earedigrwvdd; gwneuthur pob ymwelvdd a'r llan- J"" berffaith gysurus yw ei "motto" hi. Bydded iddi ddyddian lawer i barhau i wneyd daioni. Daf- ? r >rdau .a i ddau lygad yn agored vn cipdremio i bob cyfeiriad am vmgeledd gynihw'ys iddo oi hun, ao ain foncddigps deilwnjf i fod yn cwmpeini cysuru-s ïw fodryb. ac fod vn wasanaethgar iawn i'w wythr, pan wedi ffnrwolio a dyddiau vr addewid. Na fydded awelon ernes i gyfarfcxl Sarah fach. Caffed bob riwyl wrth fNvNliiiiati dodwydd oriau'r ysgol, a buan y bv<1do yn fael oi chvfrif ar Ivn y rhes vn v dosbarth. Llwyddiant mawr a'u dilyno oil. Y daitli lion i'w gorphen yn y lJeaf.
..._-------_.-AT SEIRI COED…
AT SEIRI COED CYMRU Yn v "LlanoUy Guardian" am yr wythnos ddi- weddaf, ysgrif<-na yr enwog "Crwydryn" fel v can- lyn am y nwyddau coed a ddaw i'r wlad yma o wledydd tramor. a miloedd ar fdoedd o'n gweithwyr ni allan o waith. Beth feddylia seiri coed Cymru am y dyfytiia d i"Y r4'tr o ddefnyddiau coed a ddwmpiwvd vn y wla<i hon o ivledydd tramor yn unig yn ystod mis Modi diweddaf. Rhoddwn hwvnt. vn Soisne" 1.408.707 pieces planed board and skirtin". 17,922 bundles moulding. ° 7,695 packets of joinery. 1.976 bundles turned goods. 124 bundles of trellis. 181,730 bundles of ceiling laths. 32.143 doors. Dyna restr o ddefnyddiau un mis yn v grefft saer yn unig, a gellid gwneyd pob un o honynt vma, a, thrwv hyny tratlw gwaith i seiri segur. Ac eto— hyriod yw d\*eyd y mae seiri coed yn gynddeiriog yn erbyn y "Tariff! Onid YW yr uchod vn werth i ni fel gweithwyr i gefnogi ac i bleidieisio dros yr ymgoiswyr Undobol yn yr yn mis lonawr nesaf? "Dim ,,ii-a tli" vit x%ii-I Nid rhvfedd. TVidied -seiri coed coiii eu pennait o hla ill yr yingeiswyr Radieal- aidd. "Masnach Ihdd" yn Lol bote. "Myrddinfab."
-------PANTTEG
PANTTEG DYKTHAFIAI).—Lloixayfarchwii yn galonog v brawd ieuanc tajentog, Mr. IkL Jones, v di!ledyd<j, Paidteg, gynt o Glvnmehn, ar oi JWfiodiad yn feirniad ar yr ady-,tit lenyddol yn Eisteddfod Felingwm, ]'.), un a gynhelp- nos Calan. Er mai dyma y tro eviitaf iddo Oigyn i'r llwyfan fe! Vx>irniiid, diamheu fod ei salach wedi gwirgo'r arfau lawer gwaith cyn vma. l)v- munaf o'm caloti iddo bob rhwyddineb a liwylu^dod
Advertising
M.- -J Mae y NWYDDAU canlynol yn haeddu sylw arbenig Amaethwyr ac ereiil DAVIES' Poultry Powder I amddiffyn Ffowls rhag y CLEFYD. I gynnyddu rhif y WYAU, I wella r BIG, A chynnyrchu gwres mewn tywydd gwlyb ac oerllyd. Mewn Tins Mawrion 2s. yr un. DAVIES' Horse Powder I ddwyn cyflwr ioondition) oodd- haol; i greu awydd at fwyd; i dynu lawr cbwyddi yn y coes- au; i ddwyn y got yn Llyfn a disglaer, ac i gyanyddu gwerth. Gellir ei roddi i bob math o geffylau, pa un ai mown gwaith ai peidi. Is y pacyn. D .S. V .i. } Calves i i-itsion. Y FEI);! J i .t* t t pan yn pt* neu yn cael ell: hb !)i yfed, ac i gadw r yn iach l'ha y ls. 6 y botel Nid oes eu cyffelyb. Peidiwch a boddloni ar rOt oeth yn debyg. Yn cael eu parotoi yn unig THOMAS DAVIES, M.P.S., FFERJ £ Z^d MAE AGENTS YN EISIAU YN MHOB lV"
.,---..---.--..-NODION 0 DDY…
NODION 0 DDY FFRYN COTHI FELINGWM.—ARWERTUFA NWYDDAU GWLAN. Cynhaliwyd hon yn y He uchod ar y 30ain o'r mis diweddaf, a daliwyd ar y cyfleusdra gan luaws o'r pentrefwyr a'r, cylch er gwneyd eu hunain yn gysuru dros oerni y gauaf. Dywedodd yr arwerth- wr (Mr. Ben. Evans, Gwaetod Abbot) mai y moddion effeithiolaf er oadw yr oerni a'r annwyd draw oodd cad par o dclillad brethyn gwlad o waith gartref. a phan bydd gwallt y bryniau yn gwynu gyda'r eira, a'u traed yn rhewi yn yr afonydd, fc fyddwch chwi yn berffaith gysurus o fewn i wlan v ddafad # Dvdd Gwener, y 3ydd o'r mis, gwelsom olwyniou modur gerbyd yn chwyrnellu i gyfeiriad y pentref, yn cynwys pwyllgor apjiwyntiedig gon y Cynghor Sirol, ynghyd a'u swyddog newydd ,Mr. H. J. Davies, Y.H., Glyneiddan, i'r dyben o edrych fewn i hawliau perthynol nn o'r trigolion mewn ix-rthvnas i Gyfraith y Man-ddaliadau. Ni chawsom hysbys- rwydd mor belled pa fodd y try pethau allan, ond caiff amser gyfleusdra i osbonio i'r ymgeisvdd pres- enol both yw gwerth y gyfraith newydd. y MARWOLAETII Boreu Sul cyn y diweddaf daeth y newydd prudd- aidd i'n clyw am farwolaeth y brawd ieuano, Mr. John Williams, mab Mr. W. Williams. Troedyrhiw, pan yn ei 19 mlwydd oed. Cafodd gystudJ hir a chaled, yr hwn a ddioddefodd yn dawel a dirwguach. Yr oedd yn fachgen gwvlaidd a chariadus. yn aelod selog n ffyddlon gyda'r Bedyddwyr yu y lie. Cym- merodd ei angladd le dydd Merelier yr wythnos ddiwoddaf yn y Sittim. Cydymdeirnlwn a'r teulu a'r pcrthynasau lluosog yn eu trallod, a nerth a gaffont i godi eu golygon ac edrych ar y goleuni clir a'r gobaith gwell sydd tu hwnt i pymylau duon traJlod, a dweyd yn ngeiriau y patriarch Job. "Yr Argiwydd a roddodd. yr Argiwydd a crvmerodd yiuaith. bendi- gedig fyddo enw'r Argiwydd." le'n ieuanc gorfu fvned Lawr i'r afon donog drtll, Ond fe'i croesodd yn ddihangol Yn llaw Iesu'i Brynwr cu. NANTGAREDIG. Dim ond swm canu a pharotoi ar gyfer evsradlei)- aetlx y Nadolig glywir yma, a cJjlywsom fod y cleif- ion aV anafusion yn dechreu c-anu vn iach i'r afiechyd, ao yn rhodio yn hamdck-nol oddi aingylch. Gerllaw i Ffynnondwrch Stores (larfu i Mrs. Rbderdck, Tierelicno4 y faielfa ftfluskrn, c:ki'()(l i gyffyrddiad a phabyr ar yr heol oedd a gwertii neillduol In jierthyn iddo, a mawr oedd llewnvdd. ei Iwrchenog pan y clywoild fod yr hyn fu ar goll wfdi oi gael. Bydd rhaid gahv am ddisglaid o do wrth fyned heibio gyda Marged. FELINWEN. Xid ydym wedi cael hamdden j aliv yriia er ys llawer dydd. ond o'r diwedd cafwyd un cipolwg vchwanegol ar y trigolion llawen. Os oes rhywun, neu rywrai, am gaol Hetty cvsurus a chartref d(-4i- wyJd, wel. Felinwen am dani; ond ni pherthyn ..i. onwogrwydd i gyd i'r ffeithiau a enwyd; mae wcdi tn I bod yn gartref i ami un sydd heddyw wedi dringo pinaclau uchel anrhvdedd. Clywsoni enw Felinwen eTn hyn yn cael ei floeddio ar esgynlawr Eiste<^ldfo<l Genedlaethol Llanelli pan fu cor y plant o'r Ue yno yn derbvn y wobr, o dan.arweiniad medrus Mr. W. Phillips, a bu yr amgylchiad yn foddion i dynu allan awen un o'r prif foirdd ,sef yr anfarwol IJew Llwvfo, i ganu pennill ar yr achlvsur, a dyma fel vr ymdangosodd yr hanes vn y Jor itVAl, 1895 r—- "Wedi g-wrnndaw ar y 'Myrddin ITnited fThildron's Choir' o'r Felinwen yn canu yn nghystadleuaeth T plant yn Eisteddfod Genedlaethol LlaJielli, 1895. o dan nrweiniad Mr. Wm. Phillips, cyfansoddwyd y pennill canlynol:- "Gwilym, estron wyt i mi, Eto hoffwn godi'th fri, Am dy lafur gyda'r plant Wnaeth nob llaLs fel nofot dant; Dysgaist iddynt ganiad byw, Swynai ddyn a molai Dduw; Bendith nef fo ar dy ben, Gyda'r plant o'r Felinwen. Paharn nad aliai yr un arweinydd et wneyd gwaith cvffelyb, gan ei fod yn fyw ac iach, a digon o ad- noddau yn y lie? Hyderwn weled plant Felinwen a'u harweinydd medrus yn esgvn i esgynlawr Eis- teddfod Genedlaethol Caerfyrdtiin, 1911, a'u gweied La yn ennill budugoliaeth unwaith yn rhagor. ABERGWILL—CYNGHOR PLWYFOL. Daeth nifer weddol o'r aelodau ynghyd nos Sad- wrn cyny diweddaf i'r Ysgoldy Cenedlaethol. Yn gyntaf oli. cynypiodd y cadeirydd ,1r. W. Philli) bleidlais o gydymdeimlad a Mr. W. Miles yn ex drallod blin ar ol claddu ei briod anwvl. ac eiliwyd of gan Mr. D. Davies, Crossing. Ail, darllenwyd llvfhyr oddiwrth Mr. Williams, Hengil-uncha, un o warcheidwaid y plwyf, mewn perthynas ago anfon cais i'r llythyrdy er cael cyflousderau dyddiol i ran- barth P<^niol. Bu crvn siarad ar y pwnc. Cyn pen- derfynu, dylasai yr aelodau ystyried fod ilr. Wil- liams yn dal &wydd bwy«ig mown perthynas a'r piwyf, ao rnai nid mater pcrronol oedd ganddo mewn golwg; ond pasiwyd yn unfrydol, ar gynygiad Mr. John Lewis Jones, yn cipl ei eilio gan Mr. D. Davies. Cynygiwyd tri aelod newydd i lanw y seddau gwag cyn gorphen eu taifh vn mis Mawnli. sef Mri. D. Evans, Ciategwh; D. Evans, Giantowy Crossing; John Arthur, Aborgwili. CSrnygiwyd gan Mr. DI. Davies, White Mill, fod i'r Cynghor i ad- gyweirio y bont wifrau ger Felinwen. Cawn. fod y Cadeirydd wodi gosod v mater ger bron droion o'r blaen, .ond para yn gvndyn iawn mao, rhai o'r aelod- au. Drachefn, cvnyg-wyd cran Mr. D. Davies, ('reify- ing, an eiliwyd gan Mr. J. 1,. Jones, i anfon at y Cynghor Dosbarth. gan erfyn aTnynt wneyd sylw buan, rhag digwydd rhywboth a fyddo gwaetli. Felly y terfvnwyd cyfarfo<r brwdfrydi<r. Gobeithiaf y maddeua "Dyffrynog" i mi am alw heibio. PRIODAS. Dydd Gwener yr wytlinos ddiweddaf, unwyd mewn J glan briodas, yn Swyddfa y Cofrestrydd. Caerfyr- ddin, y par hapus, Mr. Totn Richards, Rwyth, Mi«s Jane Walters, Llainbw], Felingwm. Dymiinwn iddynt hir oes a phob bcndithiott sydd yn cyfansoditi cysuron by wyd.. "Gwened heulwen siriol Iiywyd O ffurfafen oes ddiadfyd i\to .id, taith trwy fyd lawnder, -V i balusau gyd yn bleser. PONTARGOTIII. Da y\v genym glywed fod "'Cymdeitltas y Bob! j leuainc" mor lewrvrehus wedi oychwyn nos Wen ors cyn y diwoddaf. Mae y gymdeithas o dan gvfar-j wyddyd y J'urch. D. C. Davies. Eiddunwn iddynt rwyddfheb ar hyd Uwybrau gwynion diwvlliant si. rhiixwcdd, a ehoronel llwydd cu hymdreclnon elod- wiw. [Drwg yenytu na ddaeth yr ucherl i law mewn pryd i ymddangos yn eiii rhifyn diweddaf.—'Y Goi..]
IPENIEL
PENIEL I'OJM''(' dydd Mawrth. y 30ain cynfisol, cyn i fretiin y dydd dynu ei ben allan o dan hen fazitel) fawr y oread, itliaflit cipolwg ar y .Idap:¡r('n islaw, yr oorM trigolion -,irli,il Peniel wedi gorfod troi ailan o'n gwelyau dipyn yu gynt nag yr arferid, am nad oedd yno yr un llonvddwch i ornhwys gan ruadau t«n- 11yd y magtielau. Ar y dvdd crybwylledig unwy<l tnewn glan briodas. yn Nghapel Peniel, Mr. David Evans, Tveanol, ger Peniel. a Miss Margarefta, Thomas. Meinigwynion. o'r arilal uchod. Gvvasa.iv- aetltwyd ar yr achlvsur gan y Parch. H. T. Jacob, yn v '('l)fre;1 J"¡t' no cKldiyrK) r., drodd yr olwynion tua ehyfeiriad v Xing Georyi., H<-ol-y-Pri<ir, Caerfyrddin, lie yr ocdd y byrddau wedi eu g-nwtl allan yn y modd crorou bo"ibl, i. mwynhawvd v lx>reufwyd mwyaf blasus erioed: Bt: wodi i bawb wneyd eu rhan gyda'r bwrdd, \fnadnw- odd v par ieuanc am dref enwog Caerdydd, He v treuliwyd ru mis mei. Hir oes a bywyd gwyn idd- ynt. ynt. [Gwastraf amser yw ysgrifenu rhagytnadroddiun mailh: i'r fasgeil v maenl yn nivnod. "Byr a bla.su.-j" yw ein rheol.]
';''''....-NODION 0 Ab
NODION 0 Ab Borw mawr y lie yn bresenol yw y Senedd. y Gyklideb, Ty yr Arglwyddi, a JJaugysylltiad yr Eg- 1-wys, ao ni charaf fod yn galed iawn ar un o lionynt, 0 herwydd fod yma gysylitiadau agoa ac amlwg, gau fod Huaws mawr o'r lie yn Eglvsyowyr selog, ac ereili yn Anmbynwyr rlionc; o ganiynxad rhaid i'r nodvvr fod yn oang, ac nid oul pi farn. i mao yma rai yrt pjxvj hwydo yn rhagorol, tra oroill fel arall. Y mao JSiODlADAU GWYLIEDYDD heiyd wedi meddianu sylw rhai yn helaeth pan v mao yn son am Ddadgvsylltiad yr Eglwys, a than fod yr aalodau presenol. fel y dywed, wedi addaw r&oddi hyny ac eto heb gyflawui eu hadduned, o ganiynxad ovdunant i w hanfon yn ol eto yn vr etboHad nesaf, o herwydd ni wnant yr un niwed i'r Egiwys; a phob adeg y cymer ethohad le, y maent. yn oael ca dyohwelyd, am eu bod yn addaw Dad- gy.sjlltiad i Gvmru, a phan y rhoddant hyn, ni fvd<t yr an esgusawd ganddynt i'r bobl i'w hail-etiiof drachefn a thracbefn. A choeliwch, fe erys yr hen wraig cybyd yr erys awydd yn yr aelodau Cymreig am, Sonedd, Eto, v mae yma lawer nad ydynt vil cyxnmeradwyo gwclliant Ty yr Arglwyddi ar y GyJJ- idob. "Nad ydyw yn gyfiawn i'r Ty hwn roddi ei gyd^vmad i'r mesur yma cyn iddo gael ei roddi at latn y wlad." Dywedir paham na fuasent yn pofyri barn y wlad ar Fesur Addysg a Mesur y Trwydded- au, ai oyffelyb, pa Tai oedd yn gwasgu ar y werin yn wy na r Gyllideb hon; ond yn ddiamheu arnynt hwy y mae lion yn -gwasgu, ao nid ar y tlawd. A da yw genym na chymmerodd yr esgobion ran yn y mater o ddadgorffori y Senedd, a llefara hvn. gyiroiau la-wcr. DIWYLLIANT. y rhyw iouainc yma yn manteisio ar y dos- barth gyithelir yn wythnosol gan y Parch. D. Wil- liams, gweinidog, ac y maent yn cynydau- yn ddir- fawr mewn gwylwdaeth Ysgrythyrol a syllebiuJ Cyntrafeg. Mor brydforth ydyw gweled llu o rai lrydmin wrth draed gwas yr Arglwydd, yn caol eu oyfarwyddo yn y fath fodd, ae yn wir ni chetr y gwoirixdog yr* mhob lie yn talu sylw i rai mor fychain nao yn aborthu ci amser i'r gwaith goreu })c!1.bl Rwn. Eto, y mae y Parch. D. Penry Davies, Pensarn, Caerfyrddin, wedi ymgymmeryd a dosbarth y Tai mewn oed. a gellir dweyd fod y dyn iawtt mewn lie iawn, ac achosa gvny'dd anferth yn mhob cyfeiriad. Y mae gixn Mr. Davies vstordy helaerJi i'w gael, a gresyn na. fyddai eglwysi gweigion vt» ago, eu Uygaid ac yn ymaflyd mewn dyn ieuam; ffobeiinkJ a fedr drin a thrafod pynciau pwysicaf yr oes. Ca-rein weled rhagor eto yn mynychu y dos- harthiadau gvverthfawr yma. RECHABIAID. Nos Fercher, yr 8fed o'r mis yma, bu aelodau v giMigon o'r gymdeithas uchod sydd yma vn cvnal eu cyfaHod chwarterol mown adrodd a chanu. Cadeir- xwyv. can y Parch. D. Williams, a llywyddwyd gan Air- J. Thornis, Giaugwili Farm, a chafwyd cwrdt? r>ywiog a blasus neillduol. Adroddodd v rha* can- hwncil ar y llwyfanTolstoy Henton, "j. Davies, WSDie Jones. Ellen Davies, Tom Davies, a W. Rarydderch Rvans. Y cantorion oeddynt-Mri. W Thomas a Mansel Thotnas, Miss S. Evans, a Miss M." IHIVLHH a'u ch.vfeillesau, a chanodd cor v plant dan arweiniad Mr. W. Thomas. Bu hefyd Miss Francis, or Hen Goieg, Caerfyrddin, yn adrodd, a melus <«ecKJ cael lx>d yn oi swn. Rhoddodd y Parch D Penry Davie* anerehiad rhaarorol, a therfynwvd vii SWD "Hen "lad fy Nhadau." Y "SrFFRAGETTES." Br^dj- di-ildio yw hon a diddiwedd a diamliett y byddajtt yn manteisio yn y dyfodol ar' gyfarfodvdd yr ynageiswyr Senoddol mewn gwahanol leoedd. Y dydd o'r blaen, sef y 9fed, dychrynwvd rhai yn PenybanJ;, lie prydfertli Mr. J. Lloyd, Y.H. Gwel- wyd torf o honynt yn y buarth tua chanol dvdd » xneddyliwyd mai dyfod i hawlio anghvfiawnder'vr oeddvnt, sef "vote and a voter," ond" yr oedd yr \r»ad yn digwytld bod ar y pryd yn gwemyddu vnir ngiadiair Bwrdd Addysg y sir yn Nghaerfvrddin; oud nid creu cvrihwrf wnaethent yma; rhoddasant. L}{""àl1;¡i ou diniweidrwvdd mai camgvmeryd v Jln •-••iddynt am CASTLE PIGGIN. Yr (øJd. yno arwerthiad yn_cymeryd lie y dydd Innw, a darfu i Thomas Harries, y gweithiwr, i'w cyiarwyddo yno. Ciwelwvd hefyd lu yn myned yno o bob rhyw, heb law gwragedd a merched g'ian AlwgwxJi, a dychwelasant adref o'r lie i gyd yn sobr a tluJch am ddiwygiad yn y cyfeiriad yma; ond," urwy hyn, taflwyd Mr. Plvans, yr heddgeidwad, allan o wa?,IL Cafwyd arwerthiad rhagorol, ac arwvddior> fod oyflawilder o aur ac arian i'w cael, a'u perchcno"- IOII yn Iiaei. FELINWEN. I-leihau map trigolion y lie prvdferth ytrtu. a'i 1?a> ia'uf J7' gwaghau. Chwilio mae v dewrion am ckiutas tei Peru, lie mae cyflawnder o'r aur goreu, a. Dyfniant yn ddyddiol—i'r llwch Mewn caefa'n gydiol, Wyth awr waith yn ddyddiol Ddug fara beunyddiol. NANTGAREDIG. D,:e^yddodd ffaith yn yr ardal hon heb fod vn g.vffrodin tawn. Darfu 1 Mr. T. Richards, y R,Vvih » brroai Miss Jane Walters, Llainbwl, gvnt o Allty- gog, yn Swyddfa y Cofrestrydd yng Nghaerfvrddin, y Avod o r mis hwn, ac aethant i'r Ynys Wordd i dreufio eu mis mol Dymunwn iddynt hir oes a Imyddlaut x ddwyn had gwerthfawr. Aeth Didyintis i 'mofyn gwraig, A'i chael a wnaeth yn union Yn Alitygog. wrth droed y graig. Yn gacth i'r gwartheg tewion; Am hyn gorfodwyd i Reee Pugh I chwilio eigr arall, A^rhaid i Thomas oedd cael huw iJwch ben ei gryd 'rwy'n dealt. PONTYNYSWEN. I>t,'w;odir fod oogiaid mawrion wodi ymweled a'r lie yn:a y dyddiau diweddaf yn heidiau." LLANFYNYDD. Y rnae amaethwyr yr ardal yma -it vmhvfrvdw ■li1 eii -Oyoghorwr, Mr. Deltne Davios-Evans, Penian mae yn mpu yr agerdd rholiau i wastadhau ▼ thrdd, a u gwneyd yn gadarn lie niae trafnidiaoih > a.'r corbydau a ant. yn awr gvda'r distaw- nv vdd ar C.yflymdra mwyaf. Hwvf wvnt i'w "Dr. adnought." CROSS HANDS. Y tiiao Cwrnni (iw.aith y Priddfeini, g-pr Dolgwili, Caerfyrddin, yn bw riadu codi gwaith o'r fatit Tn y lie uchod, ani mai dyma y lie y maent yn anfon rhan fwy-af o'u nwyfau. ac y bwriadarit adael v lie yttta. ychydig; 0 ganlyniad fe fydd vn gollod i ni yn AlK'rgwili, gln f(-xl lluaws vma yn vmddi- hrnu urno fel ¡foll eti bara. DYFFBYNOI:.
Advertising
For S Christmas Puddings nd Pastry, jjit' ORDER | BORWICKS { S BAKING POWER | JM from your Grocer and Jm USE No SUBSTITUTE. m