The Carmarthen Journal and South Wales Weekly Advertiser

UNDEB CREFYDDOL. Un o'r erthyglau mwyaf galluog, yn gystal n 0 ag auiserol, ydyw eiddo Deon Llanelwy yn y Geninen am y mis presennol. Math o adol- ygiad ydyw yr erthygl ar y gynnadledd a n 0 zn gynnaliwyd yn yr Amwythig yru mis Ebrill diweddaf, amcan yr hon ydoedd ceisio meithrin mwy o frawdgarwch rhwng enwadau n Z3 Ynmeillduol Cymru a'u gilydd; aj yn sicr ddigon, prin y gallesid meddwl am amcan mwy rhesymol a mwy amserol hefyd, yn euwedig pan y cymmerwn i ystyriaeth fawr gynnydd anffyddiaeth ac annuwiaeth yn ein gwlad ac fel y sylwa y Deon, nid all yr C, amcan ychwaith fod yn anymarferol. Os credwn yr Eengyl, nid breuddwydio am Utopia yr oedd y brodyr yn yr Amwythig. Ond er hyn oil, ofnaf na sylfaenwyd cynnad- ledd yr Amwythig ar egwyddor ysgrythyrol. Diffyg ei hegwyddor yw ei chulni. Am ei bod yn rhy gul yn ol safon y Beibl, y mae yn wan. Nid oes grym ynddi i ddarostwng drygau enwadaeth. Gellir dywedyd am frawdgarwch ym mhlith Yitjiieillduwyt-, 'n-,t pherfFeithir hwynt hebom ninnau.' Nis gall Ymneillduwyr byth gyrhaedd gwir frawdgar- weh yn eu plith eu hunain, o herwydd natur brawdgarwch ysgrythyrol, heb ar yr un pryd gyrhaedd brawdgarwch cytfelyb rhyngddynt a'r Eglwys. Y mae maes brawdgarwch yn y Z5 zn Beibl yn fwy eang nag oedd yng nghynnadledd yr Amwythig. Brawdgarwch rhwng Ym- 0 Z7, 6 neillduwyr yn unig a fu o dan sylw yn yr Amwythig. Brawdgarweh rhwng holl aelodan corff Crist a geir yn y Beibl. Nid oes yn y Beibl sill o son am frawdgarweh Ymneillduol." Yna a ym mlaen i ddangos y gwahaniaeth rhwng cyfundeb ac enwad, ac mai yn y cymmeriad blaenaf y gwnaeth Ymneillduaeth ddaioni i Gymru, ond na ddeilliodd erioed les o enwadaeth. Wedi i gtriad cyntaf y diwygiadau oeri, gwanhaodd yr elfen gyfun- 'n Z!ll debol yn raddol a tbyfodd enwadaeth. Col!odd y seiat brofiad raddau o'i heneiniad a'i gwlith, a daeth oes y dadleuon a'r ym- gynghenu i mewn. Cynnyddodd rhagfarn yn erbyn yr Eglwys. Nid 'yr hen Fam' 1110 honi mwy gan en wadaetht ond 'yr Estrones.' Y mae enwadaeth wedi cynnyrchu llawer o wendid mewn cyfundelmu, a'i duedd barlnius ydyw ymranl1 a lleihau neillduolion yr enwadau, ac felly yr ydym yn cael pleidiau mewn enwad, a phleidiau mewn capel. Y mae'r rhybudd canlynol a ddyry y Deon yn deilwng o sylw ac ystyriaeth ddifrifolaf crefyddwyr Cymru, o blegid "cyn y dymmestl, ac nid yn ei rhyferthwy, y dylid adgyweirio llongau a'u dwyn i fan diogel"—"Y mae yn llawn bryd i grefyddwyr Cymru osod eu tai mewn trefn gogyfer a llifeiriant ysbryd yr oes, canys y mae y llanw yn codi yn brysur tuag atom trwy ledaeniad yr iaith Seisoneg a'i llenyddiaeth gyfoethog gymmysg; a gall Z3 t3 zn t, ieuenctyd Cymru golli eu crefydd tra y byddo crefyddwyr Cymru yn ymgynghenu 11 Z) Ni phetrusaf ddywedyd mai cynhen crefydd- wyr, ysywaeth, y dyddiau hyn, yw prif fam- maeth anirnlietiaetli ac anffyddiaeth—maen tramgwydd a chraig rhwystr crefydd yng n n 0 Nghymru. Y mae yr oes hon yn sychedu am fwy o frawdgarweh a chymdeithas. Y syched hwn sydd wrth wraidd y symmudiad Bosial- aidd y clywit- cynuiiaint am dano, ac y clywir Ilawer mwy am dano eto yn y blynyddoedd nesaf. Clochlia dynion iddynt eu hunain bydewau cymdeithasol toredig y rhai ni ddaliant ddwfr, nm fod cynhenau crefyddwyr yn cuddio o olwg y byd addasrwydd afon bur 0 elll wfr y bywyd, dysglaer fel y grisial' cariad Crist i ddiwallu syched cymdeithasol dyn. Y mae yr hen bethau, yr hen ddulliau o syniad, yn myned heibio gyda brys, a rhaid i grefyddwyr ddwyn o'u trysorau bethau newydd a hen i gyfarfod angenion ysbrydol newydd a neillduol yr oes, ac yn enwedig odidogrwydd y gorchymuiyn newydd sydd, er hyny, yn hen ac o'r dechreuad,' ar garu o honom bawb ein gilydd. Yr ydym oil yn hiraethu am y diwygiad nesaf yng Nghyuiru, i ddeffro, y genedl i waelodion ei chalon, i'w phuro, i'w huno, a'i eltry"liati. D"ngys dyfnder ein hangen nodwedd y diwygiad pan y daw. Ei nodwedd arènig fydd cariad I brawdol, megys ag yr oedd ff)dd yn nodwedd mawr y Diwygiad Protestanaidd. Y mae nerth y diwygiad o fewn ein cyrhaedd yn awr ond i ni afael ynddo. Y mae yr Ysbryd yn ein plith. Efe sydd yn aros wrthym ni, ac nid nyni wrtho Ef. Dyna pa ham yr oeda diwygiad. Nid trwy ddiogi y ceir diwygiad, ond trwy weithio mewn ilydd, a gweithio yn yr iawn gyfeiriad. Mae y meusydd yn wynion eisoes i'r cynauaf. Mae anesmwythder ym mhlith ein hieuenctyd. Alaent yii bi-euddwydio beunydd am Gymru Fydd frawdol, rymus, iacb, Ion. Ni wyddant yn y byd pa fodd i'w chael. Deued arweinwyr crefyddol Cyinru allan i'w harwain, yn llwybrau cariad brawdol ac yn fforcld tangnefedd. Lladder a chladder mewn ebargotiant y gynhen a'r gecraeth a gancrodd nerth Cymru Fu a hyd y canrifoedd. Gvvaith arweinwyr ydyw arwain, ac nid eistedd ar ben y clawdd a'u dwylaw yn eu llogell i edrych ar y dorf yn rhedeg ar ol eu rhagfarn a'u mympwy i rywle mewn gormod rhysedd. Gresyn darllen am y pentyrau o benderfyniadau ystrydebol ar bynciau arwynebol a besir yn feunyddiol, gyda'r fath orfanylwch a sel, yn llysoedd n crefyddol Cymru, tra na chyffyrddir ond ychydig ar y nerthoedd tanddaiarol o lygredd sydd ar waith mor gysson yn arlwy daiargryn a'n dychryna oil cyn nemawr o flynyd(lau. GLAN MEAI.

Y DIWEDDAR FILWRIAD WILLIAM PRICE LEWES, LLYSNEWYDD. Mae nn o foneddigion goren Cymru wedi ein gada,el-darllln cywir o foneddigion yr amser gynt sydd yn encilio yn gyflyin oddi ar I wyfan amser. Mae Lewesiaid Llysnewydd yn un o'r hen deuluoedd mwyaf enwog ac n hynafol yn siroedd Aberteifi a Chaerfyrddin, ac mae Lewes Llysnewydd a Llanllyr yn cadw yr hen enw Cymreig yi un fath ag oeddynt ganrifoedd yn ol ychydig iawn sydd wedi gwneyd hyn. Yn eu mysg y mae Llwydi-aid Bronwydd; Pryse, Gogerddan a Powell, Nanteos, ac Arglwydd Dynefwr. Disgyna Lewes Llysnewydd a Llanllyr yn un-ol-in o Ednowain ap Bradwcn, sylfaenydd un o'r pymtheg llwytli anrhydeddus Gogledd Cymru, perciienog rhan fawr o'r wIad, ac Arglwydd Meirionydd Talybont, ttc. ac yr oedd ef yn byw yn amser Gruffydd ap Cyuon yn y nawfed ganrif. Yr oedd adfeilion Llys Bradwen medd y Cambrian Register, i'w weled flynyddoedd yn ol yn Nhrefgordd Cregenan. Yr oedd enw Ednowain ap Bradwen yn enw hanesyddol. Ei or or-wyr oedd Llywelyn ap Tewdwr, yr hwn oedd yn byw yn amser Iorwerth y cyntaf, ac yr oedd ef yn un o arglwyddi tiriogaethau Cymrn, yr hwn oedd yn talu teyrnged am ei diroedd i'r brenin. Mae disgynyddion Ednowain trwy yr oesan hyd y dydd hwn yn dwyn ei arfau bonedd. Llywelyn Dalran, o hvyth Ednowain, oedd y cyntaf i sefydlu yn y Deheudir. Efe a briododd Jennet, merch ac etifeddes Gwilym ap Sityllt, Arglwydd Aberaeron, a gosododd i lawr sylfaen teuluoedd Abernant-bychan a Coedmawr yn awr wedi darfod, a'r teuluoedd goroesol ydynt Lewesiaid Llysnewydd a Llan- llyr. Lewes ap Dafydd, o Abernant-bychan a'r Gernos, O.C. 1^43, a chafodd drydydd mab-John Lewes y cyntaf a alwyd o'r Llysnewydd O.C. (1G20). Priododd ef Jennet merch a chydetifeddes William Lloyd, Ysw., Glandewely, a gadawsant ail fab. John Lewes, Llysnewydd, yr hwn a adawodd ei wraig Ann, merch i Stephen Parry, Ysw., Llandudoch, a Chwm-ty-du, fab ieuengaf David Lewes, Ysw., Llysnewydd, yr hwn a briododd Magdelene, merch i Thomas Lloyd, Ysw, o'r Bronwydd. Gadawodd David Lewes, Ysw., ail fab, John Lewes, Ysw., Caerfyrddin a Llanllyr; efe a briododd Hester Beynon, o Gastell Gorfod. Priododd y mab hynaf Thomas o'r Llysnewydd a Elizabeth, merch John Phillips, Ysw., Dolhaidd, a chafodd fab o'r enw John, yr hwn a briododd Jane, merch John Jones, Ysw., o Colebrook. a bu Tliomas Lewes farw yn ddietifedd. Gadawodd y dywededig John Lewes fab o'r enw John Lewes, Ysw., Llysnewydd a Llanllyr, a bri- ododd Rebecca Price, o'r Dyffryn yn Llan- debie. Claddwyd y teulu yn Eglwys Llandebie, a daeth yr etifeddiacth i John Lewes, Ysw., Llysnewydd gadawodd yr olaf fab.—William Lewes, Ysw., Llysnewydd a Llanllyr, ymgeuedbor y ddau deulu Llysnewydd a Llanllyr, efe a briododd Joan, merch Thomas Lloyd, Ysw., Bronwydd, a chawsant William Lewes, etifedd Llysnewydd, am yr h wn rhagor eto. (2) y Parch. Thomas Lewes, ficer, Great Barrington, Caerloew, a Rheithor, Taynton, Rhydychain. (3) John Lewes, Llanllyr. U) Price Lewes, Bar-Gyfreithiwr y Gwastd.c William Lewes, Ysw., y mab hynaf o Llys- newydd, swyddog yn y blues, a briododd Eliza iviiii,lina-iiiereli y Milwriad Lewes a merch i Thomas Powell, Ysw., Nanteos. Dylid cofio nad oedd Lewes Llysnewydd, a Lewis Llan- erchaeron, yn hanu o'r un cyff. Mae y ddau deulu yn sillebn eu henwau yn wahanol. Cafodd William Lewes ag Elizi, Williama Lewes, fab a merch. (1) William Price, Llysnewydd. (2) Williama, gwraig J. Boultbee, Ysw., o Plas Gwernant. Yroedd y di weddar Fil wriad Lewes, yn ynad hedd wch, ac is-rhaglaw sir Caerfyrddin ac Aberteifi. Uchel-sirydd Caerfyrddin yn 1860, a'r olaf yn 1855. Ganwyd ef Tachwedd y 5med, 1813. Priododd yn 1837, Anna—merch i William Beatty, Ysw., o Enniskillen, sir Fermanagh. Yr oedd yn Rhaglaw yn y 90 Gatrawd, Milwriad a phen Llywydd Milisia Caerfyr- ddin. Cafodd ddau fab—y Milwriad Win. Price Llewelyn, perchenog presennol Llys- newydd «'r DyilVyn. Thomas Powell a thair moreh. (1) Williama Sussana, yr hou a briododd y illilwriadl. R. Howell, Pantgwyn. (2) Elizabeth Cecilia, yr hon a briododd Essex Bowen, Llwyngwair, sir Benfro, a Birkenhead. (3) Marianna, a briododd Bowen Summers, Ysw., o Milton, sir Benfro. Y mae yn fy meddiant aches hirfaith o'r teulll enwog hwn mewn llaw ysgrifan. ialao y Milwriad William Price Llywelyn Lewes, Llysnewydd, yn hollol adnabyddus yn siroedd Caerfyrddin a Cheredigion, ac nid oes un ammheuaeth na fydd iddo gaiI 1 y11 camrau ei dad ym mhob peth. Ni chauodd y bedd ar well dyn lla'1' Milwriad diweddar. GIRALDUS.

MARWOLAKTH MR. D. Pucui, A.S.—Bu Mr. David Pugh, yr aelod Rhyddfrydig dros Ddwyreinbarth Caerfvrridin, farw ddydd i Sadwrn, yn ei bres vy fod yn LU:n(lain, Daethpwyd ei gorff i liandeilo dydd LInn di- weddaf, a chladdwyd ei weddillion niacwol ddoe (dydd Jfau).

PWNC YR EGLWYS SEFYDLEDIG: PA FODD I YMDRIN AG EF. PENNOD III. F mae yr undeb sydd rhwaa Eglwys Loegr a:r Wladwriaeth yn ffmoyth bargen neu gytundeb."—Ym mysg y geiriau a'r brawdd- egau eglwysig sydd a gwahanol ystyron yn cael eu rhoddi iddynt gan wahanol bersonau. ydyw y frawddeg hon-" U ndeb rh wng yr Eglwys a'r Wladwriaeth. Beth ydyw yr undeb hwn 1 Beth mae yn ei gynnwys 1 a piia beth ddeallir yn gywir wrth hyn 1 Pa bryd, pa fodd, ac ym mha le, ac e diii ba amgylchiadau y cafodd ei wneyd 1 Dyma gwestiynau a allant ynigynnyg i'r meddylgar 0 In 1 1-1 wrth ystyried y pwnc. Yn ddiddadl tueddai atebiou cywir i'r cwestiynau hyn i gymmedroli, os nad cwbl gyfnewid, lawer o syniadau camsyniol a goleddir yn gyffredinol ar y pwnc camddealledig hwn. Y mae llawer o bobl yn synied ac yn siarad am undeb yr Eglwys a'r Wladwriaeth fel pe byddai yn rhyw gy- tundeb ffurfiol rhwng dau got-iloractit- dref- iedig, cwbl annibynol a pherlFaith ddadblyg- edig, y f;it,li ag oedd yr Eglwys a'r Wladwr- iaeth, fel yr honir, pan wnaethant uno a'u gilydd ond y mae pob syniad o'r fath yna, o barthcd i ddecbreuad undeb yr Eglwys a'r Wladwriaeth, nid yn unig yn gamsyniol, ond yn hollol amddifad- o ffeithiau yn sylfaen. Y mae yr undeb rhwng Lloegr ac Y sgotlaud, 0 zn a rhwng Prydain Fawr a'r Iwerddon yn aros yn ffeithiau hanesyddol gwybyddus i bawb fel ffrwyth cytundebau a gweithrcdoedd seneddol. Gellir eu holrhain yn eglnr i amseroedd penodol, i achosion ac amgylchiadau gwleid- iadol. Y mae yr undeb rhwng yr Eglwys a'r Wladwriaeth yn hollol wahanol. Yr amser y cymmerodd hyn le, yr amgylchiadau arwein- iodd i hyny, y personan fu yn cytlludebu, y gweithredoedd iietit, weithred seneddol a'i dygodd oddi amgylch, nis gellir eu nodi, am y n ZI. r, rlieswm syml na wnaed un deddfwriaeth ffurfiol erioed er uno yr Eglwys a'r Wladwr- iaeth. Gall hyny, nit("Il frawddeg undob yr Eglwys a'r Wladwriaeth," mor bell ag yr amcenir ei defnyddio i ddynodi cytuwdeb ffurfiol seneddol rhwng y ddau sefydliad mawr hyn, nid yn unig yn hollol gamarweiniol, ond yn gwbl ddisail, fel y dywedasom yn barod. Pa undeb bynag fodola rhwng yr Egl wys a'r Wladwriaeth sydd undeb o dyfiad graddol, yn cyfodi oddi ar amgylchiadau hanesyddol, ac angenrheidiau yr Eglwys a'r genedl y naill fel y Hall, fel y dadblygent yng ngwahanol gyfnodau ac agweddau eii- hanes. Dywcd Mr Gladstone Y mae Eglwys Loegr wedi bod yn rhan o hanesyddiaeth y wlad hon, ond yn I hall mor fywiol (vital), yn treidclio mor ddwfn i boll fywyd a gweithrediadau ein l gwlad, fel pe gwahenid y ddwy (yr Eglwys a'r Wladwriaeth), ni fyddai yn ol ddim ond pentwr gwaedlyd a rhwygedig. Tyner Eglwys Loegr allan o hanes Lloegr a bydd banes Llopgr yn myn'd yn wagder (chaos), hebdrefi, heb fywyd, ac heb ystyr!* Ni wnaed yn ddechreuol fargon, cytundeb, nac ywirwyniiad rhwng yr Eglwys a'r Wladwrhieth. Y mae safle yr Eglwys yn y wlad hon, yn ei pherthynas a'r Wladwriaeth, yn syml, yn ftrwyth dyfoddallan ofywyd crefyddol personol a chyhoeddus y genedl. Y mae yn ffrwyth ei hysbrydol weinidogaethau, a'i gwasanaethau crefyddol, a'i chyssegreclig lafur diflino er budd a llesiant tymmorol ac ysbrydol y genedl. Y lilac yn undeb sydd ddim yn dymchwelyd cynhenid annibyniaecfh yr Eglwys, fel trefn- iant (organization) ysbrydol ac eglwysig. Meddianna, dalia, a diammlteu y deit eto, yr annibyniaeth ysbrydol hwn, deued a ddelo i'r undeb a enwyd. Yn ddiddadl, yn achlysurol i'r undeb hwn, cyfododd yng nghwrs amser ddilfygion, camarferion a phethau annymunol ereill; ond nid yw y rhai yna o natur yr undeb nac ychwaith o angenrheidrwydd y.1 gydfynedol ag ef. Gellir, a dylid, eu symmlld er mantais a lleshad yr Eglwys a'r Wladwr- iaetli y naill fel y llall ond i'w symmud hwynt, nid oes rhaicl dilieu yr undeb ei hunan, mwy nad ydyw yn angenrheidiol dinystrio y senedd neu'r cyfansoddiad gwladol o herwydd fod diffygion a chamarferion yn ymddangos ynddynt a allant fod yn galw am ddiwygiad. PENNOD IV. Y mae awdurdod ysgrythyrol dros </«/< demnio yr undeb rhwng yr Eglwys a'r Wlad- wriaeth, ac mae'r awdurdod hynj yn gynnwys- edig yng ngeiriau ein //arglwydd Ics/t Grist, a le/arodd ger bron Pilat, sef' Ey ■mreniniaeth nid yw o'r byd hwn." Y ffaith yw, pan lefarodd ein Ilarglwydd Iesu Grist y gciriau, Fy mreniniaeth I nid yw o'r byd hwn," nid oedd Efe yn siarad am undeb yr Fglwys a'r Wladwriaeth o gwbl, nac ychwaith yn cyfeirio mewn unrhyw fodd at y fath undeb, ond gosod allan wnai Ef yn symlllatur ysbrydol ei (leyrnas, mown atebiad i'r rhai a geisient ddangos fod sefydliad ei deyrnas o angen- rheidrwydd yn wrthwynebol uniongyrchol i freniniaeth neu ymherodraeth Cesar. Pe gwnai pjbl ond talu mwy o sylw i ystyr a llai i sum geiriau rhyw frawddegau unigol yma a thraw ar hyd yr Ysgrythyrau Sanctaidd, ni fuascnt yn ellog- o'r camwedd o gainddyfynu a chauiesbonio amryw ranau pwysig o honynt. Nid yn unig nid oes gyfciriad yng ngeiriau ein Ilarglwydd at undeb yr Eglwys a'r Wladwr- iaeth, ond yr ydym yn hyf honi nad oes vr un frawddeg yn y Testament Newydd i gyd yn gwahardd y fath undeb nac yn penodi y berthynas ddylai fodoli rhwng yr Eglwys a'r Wladwriaeth. PEXXOD V. Nis gellir cyunwys Eglwys Loegr yn y Freniniaeth ddynododoein //arglwydd fel oi eiddo Ef, o herwydd ei bod o'r byd hum, yn gynimaint a'i bod yn cael ei chydnabod gan gyfraith y tir, ac wedi ei gwaddoli a chyfoeth dirfawr, ac mae trwy gyfraith yn cael llawer o ragorfreintiau (I(ti(t),ol.Y ffaith yw, cyfeirio wnai ein Harglwydd yn unig at it--tta)- ei freniniaeth, ac nid at sefyllfa ei bodolaeth ym mysg cenedloedd y ddaiar ond ym mhellach, pc gellid dangos fod Eglwys Loegr yn cael ei chau allan o'r doftiniad, darnodiad (definition) o'i freniniaeth roddwyd gan ein Harglwydd, o achos ei chyssylltiadau a'i meddiannau I (it,irrol, yna ca'i yr holl sectau y tu allan i'w chy mm undeb eu cau allan, ar yr un egwyddor, drwy eu bod yn mwynhau rhagorfreintiau I gwladol, amddiffyniad gwladol, ac maent mewn ystyr we* eu sefydlu gan weithred seneddol, ac yn dal eu heiddo yn rhinwedd trust deeds, pa rai sydtl dan gof-estriad gwladol a rheol- aeth w la,d(JJ.-(I',v 1 irhau.) I Crugybar. A. THOMAS (" Anellydd "). >. Araith yn hy y Cyflredlll.

ESGOB LLANELWY AC YMNEILL- DUAETH. Nid oes neb wedi creu mwy o waew ac anesmwythder yng ngwersyll Y tnneilldu- aeth nag yw Esgob Llanelwy. Gwir nad oes yr un Esgob hefyd wedi cael cymmaint o'i wawdio a'i ei-lid gall y wasg Radicalaidd nag *iv r yw Dr. Edwards, Esgob Llanelwy. Mae yr Esgob yn dal o hyd—a dal yn iawn ac yn gywir hefyd—fod Ymneillduaeth yn oolli tir yng Nghymru. Bu yn ddiweddar yn cael ei groesholi gan gynnrvchiolydd newyddiadur o Ogleckl Cymru, a plian ofynwyd iddo os oedd yn glynu yn ei farn fod Y mneillduacth yn colli tir yng Nghymru, dywedodd yr Esgob ei fod felly heb unrhyw ammheuaeth. Yr oedd wedi sylfaenu ei opiniwn ar ystadegau wedi eu cyhoeddi gan y Methodistiaid Calfinaidd. 0 barth yr Eglwys, dywedodd yr Esgob ei fod wedi ei argyhoeddi ei bod wedi gwneyd cynnydd rhyfeddol a dianwadal yn ystod y pymtheg mlynedd diweddaf. Fe gyfeiriodd ei Arghvyddiaeth yn arbenigol fel enghraifft at ) blwyfl eang fel Aberdar, Llanelli, Abertawe, Oswestry, a Wrexham. Yr oedd ef yn ainmheu ac yn petruso yn fawr pa un a oedd Eglwys Loegr wedi gwneyd y fath gynnydd ag oedd wedi ei wneyd yn Rhondda Yalley a rhandir Abertawe. Wrth gyfeirio at yr haeriad fod moddion anghyfreithlawn wedi eu harfer er proselytio Anghydffurfwyr, dywed- odd ei arglwyddiaeth, mor belled ag oedd ef yn gwybod, nad oedd un bail i'r cyhuddiadau hyn. Yr oedd pobl tlawd yn myned i'r Eglwys yn hytrach na'r capel, am en bod yno yn cael cartref. Nid oedd eisieu iddynt i dalu am sedd ac os oeddynt yn metliu eyfranogi tuag at yr oflrymfa, nid ol.)dd eu henwau yn cael eu cymmeryd yniaitb o leclires yr aelodau. Yn ystod yr ymddyddan, gwnacth ei ar- glwyddiaeth gyfeiriad annogaethol at gyn- 1-1 nydd cyheeddiadau yr Eglwys Gymreig. MYRDDINFAB.

SESSIWN CEREDIGION. Agorwyd Sessiwn Ceredigion yn Llys y sir yn Llanbedr foreu Ciwcner diwcddaf, gan y Barnwr Stephens. Cyfarfuwyd ag ef yia yr I orsaf gan yr uchel-sirydd, Mr J. T. Morgan, Nantceirio, Aberystwyth, a'r is-sirydd, Mr F. R. Roberts, Aberystwyth, ac aetbpwyd yn yn erymdaith o swyddogion heddweh, yn yr hon y llwyddai y Superintendent Williams, o Landyssil, tua Falcondale, yr hwn a roddesid at wasanaeth yr uchel-sirydd, gan Mr a Mrs. Harford. Am hanner awr wedi deg dranoeth, aeth y barnwr i'r gwasanaeth a gynnelir yn eglwys Llanbedr. Y Parch. John Pugh, Llanbadarn-fawr, oedd caplan y sirydd ar yr achlysur. Wedi hyny, aeth y barnwr a swyddogion creill i'r Llys Sirol i agor y commissiwn. Yn ei siars i'r ucbel-rheithwyr, dywedodd ei arglwyddiaeth y byddai yn fodclhaus ganddynt gael ar ddeall fod sir Aberteifi wedi ytnddwyn mor dda oddi ar pan gawsai y Sessiwn o'r blaen ei chynnal, fel nad oe(ld ganddynt y tro hwn ddim gwaith i'w wneuthur. Yr oedd ganddo un gair i'w ddweyd mewn cys- sylltiad ag ef ei hun, sef mai y tro hwnw oe(ld y cyntaf iddo wasanaethu ei swydd, nid yn unig yn sir Aberteifi, ond hefyd yn Llanbedr, a dyiuunai fynegu ei ddiolchgarwch dwfn am y rhwymau a osoda.sid arno dnvy ddangos o honynt iddo gymmaint o garedigrwvdd ag a wnaent y tro hwn. Yr oedd, meddai, wedi cynnal sessiynau ym mhob sir yn Ll#egr, ac yn y rhan fwyaf o siroedd Cymru fwy nag unwaith, ac yn sicr, nid oedd yn cofio y pryd hwnw iddo erioed gael ei groesawi mor garedig t, n a'r tro hwn yn Llanbedr. Yna estynodd yr uchel-sirydd bar o fenyg gwynion i'w arglwyddiaeth, gan ddatgan ei ddyniunia,d y caent weled ei arglwyddiaeth y tro nesaf eto o dan amgylchiadau mor gysurus. Diolchodd y barnwr am y menyg gwynion, ac a fynegodd ei bendorfyniad i'w trin yn y fath fodd fel ag i deilyngu par cyffelyb y tre nesaf. Nid oedd dim carcharorion i'w profi ar yr achlysur.

LLANYBYTHER, Y CYNHAUAF GWAIH.- Y mae'r cynhauaf gwair yn y gymmydogaetlot hon wedi dechreu er ys wythuosau bellach ond trwy fod y tywydd mor anffafriol, hynod o araf ydyw yn myned yn y blaen. Parlieir yr wythnos hon i'w dori i lawr yn ddiymattal a dywedir fo(I y cnydau cleni ar y cyfan yn rhagorol o drwm. Diammheu os bydd i'r tywydd droi yn ffafriol, bydd yr oil o hono wedi ei gipio i ddiddos- tn rwydd yn bur fuan.

ABEEGORLECH. Nos Wener diweddaf, yn ysgoldy y bwrdd yn y lie hwn, cynnaIiwycl cyfarfod adroddiadol, cystadleuol, a cherddorol, a hyny ar raddfa bur eang. Cadeiriwyd gan Mr Jones, yr ysgolfcistr a llywyddwyd yn ganmoladwy iawn gan yr ysgrifenydd, Mr D. Lewis, Undergrove, aelod o'r Bwrdd Ysgol dros y rhanbarth ddebeuol o hI wyf Llanybytber. Y trysorydd oedd Mr DPvid ThomaiB o'r Gilfach-las, Llanfynydd, yr hwn a wnaeth ei waith yn foddhaol dros ben—yn gymmaiut felly, fel y synodd y pwyllgor pan y gwnaeth yn hysbys swm y drysorfa ar y diwedd. Cyfyngwyd y rhan tiaenaf o'r cyfarfod i'r canu, yr adroddiadau, a'r dadleuon a'r rhan olaf i'r gystadleuaeth yn unig-. Bu y cadeirydd mor garedig a barnu yr oil o'r gystadleuaeth. Cipiwyd y brif wobram ad rod d y Salm i. gan JMargaret Williams, Acheth Isaf a rhanwyd yr ail wobr rhwng Tom Jones a Lewis Henry Jones, y ddau o Abergorlech. Rhanwyd y wobr am yr araith oreu ar Bcryglon boreu oes," rhwng David Jones, Blaencwm, Llanfynydd, a Daniel Williams, Achctli Isaf, Llansawel. Ennillodd David Jones y wobr hefyd am yr araith ddifyfyr oreu, a Daniel Williams am yr atebion cywiraf i'r gofyniadau a roddwyd iddo o lyfr Malachi. Enllillodd yr UIl Margaret Williams hefyd y wobr am y datganiad goreu o'r d6n "Lotlsane," allan o lyfr Stevens a Jones. Y mae clod yn ddvledus i'r arweinydd ieuanc addawol—Mr Tom Davies, Esgair- ft'ordd, am y duM delieuig ym mila un yr'ar- weiniodd efe ei gor y noson hon ac hefyd am y datganiad meistrolgar a swynol a roddodd o'i unawdau ei hun. Wedi myned heibio v diolchiadau arferol, cawsom Hen Wlad fy Nhadau" mewn llawn hwyl gan Mr Rees Williams, Penybank, Llanfynydd, a'r gynnull- eidfa yn ymuno yn y yr hyn a ddygudd i'r terfyn gyfarfod hynod o bleserus, n

AT EIN GOIIEBWYR. "U DWYS O'R LLE" (Llanybytber).—- N Diolch am eich ysgrif. Yr ydym yn cydfyned zD a chwi yn hollol; ond gan fod y mater dan sylw wedi ei benderfynu, a hyny yn der%-nol, ni ddeilliaw yr un lies o gyhoeddi eich ysgrif n n grail'us a synwyrol. Hoffem glywed oddi wrthvch yn ami. Derbyniasom yTsgrifau o Tregroes, Drefacli a Felindre, Llangadock, Llanwrda, ifcc., pa rai a gant ymddangos yn ein rhifyn iiesaf.-C-,IUL.

LLITH YR IIEBOG. At Olygydd Y JOURXAL. SYR,—-Mae addysg wedi dyfod yn bwnc pwysig iawn y dyddiau liln ac yn ol yr arwyddion, pwysigach y mae i fyned yn y 1, dyfcdol. Eu adeg pan nad oedd ond Y sgolion Cenedlaethol yn britho ein gwlad yr oeddynt fel nifer o oleuadau prydferth yn ffurfafen Cymru y dyddiau gynt, yn goleuo ei thywyll y n leoedd hi, a dylai Cviuru heddyw fod yn falch o'r sefyllfa y mae ynddo heddyw i'r ysgolion rhagorol hyn. Yr adeg hono byddai calonau offeiriaid y gwahanol bIwyfi ar dan, ac yn llawn o sel a chariad dros addysg plant tlodion eu gwahanol bIwyti; ac yng ngwres tan yr offeiriaid, cynhesid cilonau y boneddigion nes cyfranu yn haelionus, fel nad oedd yr ysgolion y pryd hwnw ond iau esmwyth a baicli ysgafn. Zn Ond erbyn heddyw mae yr ohvyn wedi troi mac Ysgolion Byrddau wedi eu ffurfio trwy Gymru a Lloegr, nes y maent erbyn heddyw yn rliifo 2,216 ac o'r draul enfawr sydd yn gvssylltiedig a'r byrddau hyn Pan ddaeth y ddeddf ysgol i weithrediad gyntaf, byddai y lladicaliaid yn perswadio y bobl, a gwyr y pulpudau Yinaeillduol yn darogan ac yn can- mol y mesur, trwy ddweyd "addysg rydd i bawb," yn aur trwy y Liberals ac os dygwydd treth, ni fydd hono fyth yn fwy na thair ceiniog yn y bunt. Dyma ddecbreuad Cymry fydd. Ond gadawer i ni daflu ein golwg am fynyd i'r gorphenol. Y mae y dreth ysgol mewn tniryw blwyti wedi bod o'r swllt i'r dau swllt yn y bunt, ae y mae heddyw yn Llundain yn un geiniog ar ddeg yn y bunt. Yn Lloegi, 0 t, In ar gyfartaledd fel y canlyn :—Bwrdeisdrefi, chwecheiniog yn y bunt plwyfi, chwech a dimai. Yng Nghymru: Bwrdeisdrefi, chwech a ffyrling mewn plwyfi, saith ceiniog a thair ffyrling. Fe welir felly fod y tail- ceiniog gynt wedi myned yn llwyr o'r golwg. Rhodd- wn eto ddarnodiad arall ger bron y darllenydd o'r ddwy fil dau cant ac un ar bymtheg o'r ysgolion byrddau ydym wedi nodi; cawn hwynt yn sefyll fel y canlyn :-186, swllt y bunt ac uwch law 310, naw ceiniog ac is law swllt; 703, chwecheiniog, ac is law naw ceiniog 765, tair ceiniog; ac is law chwech- einiog 201, un geiniog, ac is law tair c/einiog 43, is law ceiniog. Yn awr, gwelir fod yma draul mawr mewn cyssylltiad ag Y sgolion y Byrddau hyn. Mewn cyssylltiad a'r ysgol- ion gwirfoddol, y llynedd, cyfrifir (Irwy Gyniru a Lioegr y draul ar gyfer pob plentyn yn un bunt un swllt ar bymtheg a phedair ceiniog a dimai. Er lleilaau yr uchod, deuai chwech swllt saith ceiniog a thair ffyrling oddi wrth danysgrifwyr gwirfodiol. Mewn cyssylltiad ag Ysgolion y Byrddau am yr un tymmor, byddai y draul ar gyfer pob plentyn yn ddwy bunt bedwar swllt a saith ceiniog a ffyrling. O'r cyfrif uchod, gelwid ar y trethdalwyr i gyfranu dau swllt ar bymtheg wyth ceiniog a dimai. With gyferbynu yr uchod, yr ydym yn gwcled mai gwell ac ysgafnach i'r treth- dalwyr fuasai yr hen gyfundrefn, ac y mae llawer erbyn heddyw yn dyfod i deimlo hyny. Y mae bod yn aelod ar fwrdd ysgol yn bwysig iawn, a dylai y trethdalwyr fod yn ofalus^)wy fyddo yn citel yr anrhydedd o'u cynnrychioli ar y byrddau hyn. Dylai pob aelod fod yn deall y ddwy iaith i'r llythyren, ac yn gyfrifydd cyflym a medrus dylai hefyd fod o gydym- deimlad dymunol, gan fod rliieni tylodiow yn y fynych yn dyfod dan sylw y byrddau hyn. Mewn gair, dyn ddylai fod, ac nid rhyw epaod dinod a didalent, fel a welir mewn llawer o fyrddau y dyddiau hyn. Gwrthun i'r pen, onide-1 yw gweled penbwl neu burtyn (block- head) yn rheoleiddio addysg unrhyw ddosbarth; ond, ysywaeth, felly y mae yn fynycli iawn. Danfonwyd hysbysiad yn ddiweddar i new- yddiadur, gan fwrdd ysgol yng Nghymru oleu, am brisoedd y llyfrwerthwr rhataf i gyflenwi y gwahanol ysgolion oedd tan ofal y bwrdd a llyfrau, itc. Derbyniwyd dau gynnygiad—un 11 y n yn foddlon clyeh welyd yn ol o'r tal bymtheg ptlnt y cant, ac un arall yn ol deg y cant. Darllenwyd y cynnygiadau yn Seisoneg gan y cadeirydd yna cododd Mr. Mawr i fyny ar ei draed, a dywedodd" ei fod wedi dyfod yno i wneyd cyfiawnder, ac i arbed llogellau y treth- dalwyr, a'i fod ef yn cynnyg y fligyrau Ileiaf, yn ol ei addewid i'r rhai a gynnrychiolai, i fyned gyda y fligyrau lleiaf bob amser." Ni chafodd yno neb i'w eilio collodd y dydd, ac aeth adref yn siomedig iawn. Aelod teilwug ar fwrdd ysgol i wneuthur cyfiawnder a'r trethdalwyr, onide, Mr. Gol. ? Mewn gwirionedd, mae y byrddau y dyddiau hyn n wedi mYllcd yn rhy sectol o lawcr; ni cheir un mcsur newydd na fydd enwadaeth yn gwthio ei chorn i'r golwg. Clywais am fwrdd y dydd o'r blacn, ac y mae Shon Gorff yn y mwyafrif arno daeth angen ysgolfeistr new- tn Z!1 ydd i ysgoldy dan y bwrdd, a phenderfynodd y Methodistiaid fod yn rhaid cael un o'u hen- wad hwy. Cvmmeradwywyd un gan wein- idog parclms perthynol i'r Methodistiaid, ac yr oedd gair y gwr da hwn yn ddeddf sefydlog yng ngolwg nifer o aelodau y bwrdd. Yr oe(ld amryw yn ymgeisio am y swydd, a'r rhai hyny yn fechgyn o'r radd flaenaf. Ym mysg yr yingr-i-swyr yr oedd Eglwyswyr selog, ac yr oedd i amryw o honynt gymmeradwyaethau wchel am un o'r rhai hyn dywedai un o gy.n- athrawon y gwr ieuanc, he knows the method of teaching." Swniodd y gair "method m' felus ar glustiau y Methodistiaid oedd yn bresennol, fel y dywedasant y naill wrth y llall, "Dyna Fethodist eto Gofaler am hwn os collwn y llall." Dyma mewn gwirionedd 1 z5 yw talent a dysgeidiaeth amryw o aelodau y gwahanol ysgolion y byrddau, a dylai y trethdalwyr fod yn ofal us iawn pwy sydd i'w cynnrychioli ar y byrddau pwysig a phris- fawr hyn. Nis gallwn ni, yn yr awyr yma, ddyfalu betli vw'r ysfa sydd mewn rhai dynion- :1,ch am ruthro i swyddi pwysig, heb fod y gronyn lleiaf a gymhwysder ynddynt i lanw y D zn swyddi hyn. Gwir yr hen ddywediad— Rhyw ddrain ac ysgall, defnydd tan, Sydd fwya'i stwr am fod ym mla'n." Yr eiddoch, Yn HEBOG.