Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
13 articles on this Page
Y CEFFYL GWYN GWYDDELIG NEWYDD.
Y CEFFYL GWYN GWYDDELIG NEWYDD. Mae v Cwestiwn Gwyddelig wedi cael tro o'r newydd eto, a Mr Parnell, wedi ei yru o gongl i oongl, o'r diwedd wedi gorfod dyfod i'r maes agored. Derbyniwyd ei gyhoeddiad o'r Cynghrair newydd sydd i gael ei ffuriio er Amddiffyn Tenantiaid, ac i gymmeryd lIe pob trefn a chymdeithas arall, gyda rhyw gym- maint o ddyddordeb. Ffaith deilwng o sylw yw nad Mr Parnell ei hun a amlygodd y cyfeiriad newydd a gymmer ei blaid. Trwy waith aden O'Brien o'r Blaid Genedlaethol yn gwasgu ar wynt yr Arweinydd Dystaw, y rhoddes yr elaf ei gyd- syniad i'r hyn y myn pawh mai symmudiad yn ei ol ydyw. Yn wir y mae yr hon ymwneyd yn ein hadgofio yn gryf o ddad. blygiad boll gynhyrfiadau Gwyddelig y gantif. Yn y lie cyntaf ceir cydsyniad cyffredin er mwyn cyrbaedd amcanion cyffredin; yna ymbleidio, ac yn olaf ymrwygiadau. Yr ydym yn clywed yn awr ar awdurdod dda fod y Parnelliaid am y tair blynedd diweddaf wedi bod yn bobpeth ond unol eu barn ar gwestiwn y tir; ni chytunai adran Dillon ac O'Brien, y rhai a gychwynasant y Plan of Campaign, a Mr Parnell, a thybiai Mr Davitt fod y ddwy adran yn rliy lastwraidd, Hen chwedl cathod Kilkenny drosodd unwaith yn rhagor ydoedd; a theimlwyd y gwahaniaeth barn mor fawr yn y diwedd, fel y daetb yn anaenrheidiol dechi-eu bydo newydd. Braidd y gallai yr ammodau ar ba rai y cychwynir Cynghrair y Tenantiaid fod yn fwy angbalonogol nag y maent. Wedi en curo fel y maent ar bob pwynt, y mae rhagolygon plaid yr Ymrwygwyr yn eithafol o dywyll. Y mae opiniwn y wlad lion wedi cyfnewid yn rhy- feddol er ys deuddeg mis. Ar y decbreu, darfu i'r werinos, y rhai nid oeddynt yn brofiadol o'r dull trefnus a chyfrwys a gymmerid i ddweyd celwyddau yn effeithio ar y teimlad, lyncu dosau mawrion o sothach Parnellaidd. Yna fe dyfodd y celwyddau yn Drmod o faint i'w llyneu. Darfu i Mr Balfour hela y rhai mwyaf eu maint i'w tyllau, a rboddes y rbai bychain ateb iddynt eu hunain. Y mae cefnogaeth werthfawr yr XJndebwyr Rhyddfrydol, yng nghyd a tbrefniadau gweithgar y Ceidwadwyr wedi bod yn fwy na chyfartal i'r nerthoedd Gladstonaidd. Dangosodd etholiad sir Fife fod y teimlad TJndebol yn. cryfhau yn Ysgotland, tra y gollyngwyd i Mr Wyndham ysgrifenydd preifat Mr Balfour ei hun—i gerdded drosodd yn Dover. Mae hyn yn ergyd trwm i'r rhengau Parnellaidd. Mae caniatau i wrllawdde Ysgrifenyddy Werddonfyned mewn i Dy y Cyffredin heb gymmaint a phrotest yn erbyn gorfodaeth ei feistr, yn gyfaddefiad o wendid ofnadwy, ac yn un a deimlir yn ddwys yn y Werddon, ac hyd yn nod yn America. Prophwydir pethau mawrion oddiwrth y mudiad newydd hwn, gan adran O'Brien o'r Gwyddelod. Dyma y rhai sydd yn awr yn arwain Mr Parnell a Mr Gladstone gerfydd eu trwyn. Ond propbwydent a fynont, y mae pob gwydd newydd a ddeorwyd gan Mr W. O'Brien yn ddieithriad wfdi cael ei galw yn alarch. Nis gall neb lai na gweled (yn neill- duol yn y Werddon) ei bod yn gyfaddefiad angeuol o orchfygiad i newid ceffylau wrth groesi y rbyd. Y mae y Plan of Campaign wedi methu. Fe addefir hyny o bob ochr. Ni ddarfu iddo ei gwneyd yn annichon i lywodraethu y Werddon, fel y tyngodd Mr Redmond yng Ngbymmanfa Chicago yn 1886, ac nis gwnaeth un lies i'r tenantiaid ychwaith, na niwaid i'r tir-feddiannwyr. Yn wir y mae wedi cryfhau breichiau y tir-feddiannwyr drwy wneyd iddynt ymuno a'u gilydd. Os llwyddodd Mr Balfour mor rhwydd felly i adferyd trefn a chyfraith ar waethaf mudiad bradwrus anghyfreithlawn a chwyldroadol, braidd y mae yn debyg y gwel lawer o ofid oddiwrth y marionet newydd hwn yn y ffurf o Gynghrair y Tenantiaid, yr hon sydd yn gymdeithas gyfieithlawn. Ond a fydd yn llwyddiannus a barnu oddi- wrth safle y tenant. WeJ, braidd y gall fod, heblaw yr ysgafnha ei logell o ryw gymmaint! o bres sydd ganddo i'w yspario. Fe erthylodd y Plan of Campaign er iddo gael ei di-efnti tr ystadau lie yr oedd cryn undeb a chyd-ddeall- dwriaeth yn bodoli ym mblith y tenantiaid. Hyd yn nod o dan amgylchiadau ffafriol felly i fudiad yn erbyn talu rhent, yr oedd braidd yn ararohossibl rhwystro rhai pobl rhag talu rhent yn breifat yn hytrach r.a gwrando ar gynghorion Mr John Dillon a Mr W. O'Brien. Pa fodd, ynte, y mae yn debyg y llwydda Cyngbrair y Tenantiaid, yr hwn sydd mor llaes ei afael ar y bobl* Na, fe eill y seem edrych yn burion ar bapyr, a swnio yn ardd- erchog a gwladgarol ar y llwyfan, ond y mae yn un anymarferol. Heblaw hyn y mae y cyfran-ddaliwr yn dychrynu rbag yr hwn sydd wedi ei chynnyg. Y mae y tenant Gwyddelig in erbyn hyn wedilaru ar gynhwrf gwleidyddol. Y mae yn gwrthryfela yn erbyn myned a'r het" o amgylch o hyd o hyd. Cychwynir tysteb ar ol tysteb, a chrafir gwaelod ei bocedi am bob ceiniog a ddychwelir iddo yn y rhent gan y gyfraith. Chwythir fflatu gwladgarwch o'i fewn gau ei offeiriaid, ond ni roddant bum swllt y bunt ynol o'r arian a delir iddynt. Ac yn awr, pan y gwelir fod y Cynghrair Cenedl- aethol wedi myued i'r clawdd, a'r arian yn llesg angbyffredin yn dyfod i mewn, fe boenir enaid y ffwl, druan, unwaith yru mhellach, i ymuno a'r newyddbeth o Gynghrair y Tenant. iaid, a chyfranu ei swilt unwaith eto at" achos Gwerddon"—mewn geiriau eraiU i gynnal "Gwyddelod wrth swydd," a haid o lymrigiaid 0 gwleidyddol anturiaethus. O dan yr amgylch- iadau hyn, nid ydym yn meddwl y llwydda'r mudiad newydd gymmaint ag i godi'r gwynt," yr hyn yn ddiau yw amcan ei sylfaeniad. Mewn golygyddawd yn cyffwrdd yn benaf a'r ceffyl gwyn hwn o eiddo Mr W. O'Brien, dywed y Faner am yr wytlmos hon (I7fed) fel y canlyn Yn y blynyddoedd dilynol (i Ddadsefydliad yn y Werddon) fe lwyddodd y Gwyddelod trwy eu pybyrwch a'u penderfyniad di-ildio, i gael cyfreithiau tirol nad oes eu cystal yn un o ranau y Deyrnas Gyfunol." Mor bell ag y mae ei (Cynghrair y Tenantiaid) wedi ei wneyd yn hyspys, bwriedir uno holl denantiaid amaeth- yddol yr Ynys Werdd mewn un corph mawr, i gario yr un a'r unrhyw frwydr ym mlaen yn erbyn gormes llawer o'r tirfeddianwyr, sydd wedi dangos yn rhy amlwg nad ydynt yn medru parchu hyd yn nod fywydau eu tenant- iaid-liel),soii am eu hawliau eyfiawn." Ymddengys i ni fod ysgrifenwr yr erthygl yn anwybodus pa bryd y bydd yn anghysson ag ef ei hun. Os yw y "cyfrejthiau tirol" yn y Werddon yn well nag eiddo un rhan o'r Deyrnas Gyfunol," pa reswm ar wyneb daear a all fod dros waith Mr O'Brien a phen- tewynion eraill yn ymdrechu gosod yr Ynys hono ar dan o gongl i gongl fel y gwnant ? Os yw y cyfreithiau tirol yn well yn y Werddon—a chyfreithiau felly yw ei chyfreith- iau pwysicaf hi, gan ei bod mor amaethyddol —oni ddylai y Gwyddelod eu gwerthfawrogi a dangos eu hunain gystal dynion, beth bynag, a phreswylwyr rhyw ran arall o'r Deyrnas? Y maent yn ddiesgus bellach, ac nid oes dim i'w wneyd a hwynt ond cadw at lythyren y cyfreithiau sydd wedi ei pasio ar eu cyfer. A diammheu genym y byddai y Gwyddelod o honynt eu hunain yn dawel ddigon. Cael eu cynhyrfu hyd at wallgofrwydd a wnant gan ddemagogiaid politicaidd nad oes ganddynt ddim i'w golli ond pobpeth i'w ennill wrth hyny. A dyma'r set y geilw y Faner "gwlad- garwyr enwog arnynt, a'r rhai a gyfyd i fyny fel siamplau i ni yng Nghymru i'w dilyn Dymunai y faner ein gweled yn copio Gwerddon yn y lIaddatr llosgi, y dystryw, a'r brad, a'r boycottio sydd wedi myned ym mlaen yno am yspaid hir, ond drwydrugaredd a ymlidir o'r wlad yn gyflym. Nid oes ond rhyw ddwy sir neu dair o bellaf yn y rhai y geir dim terfysg ac anghydfod yn bresennol. Pa reswni, gan hyny, sydd dros fodolaeth y Cyngbrair newydd presennol ? Fel y dywedwn uchod, nid oes dim dyben iddo, ond yn unig i gadw y marwor yn fyw, a'i wneyd yn ffordd i C, grafu arian i logellau y cynhyrfwyr sydd wrth 5 C3 ei wraidd. Y nefoedd a'n gwaredo yng Nghymru rhag profi dim o'r felldith sydd wedi 0 Z5 disgyn ar y Werddon drwyddynt. Mae fel ye byddai ofn ar y laner i ddweyd y gwir am sefyllfa pethau yn yr Ynys Werdd yn awr, a pha faint gwell ydyw nag oedd pan gym- uierwyd ei bachos mewn llaw gan Mr Balfour. Ond yr ydym yn penderfynu y ca ein cyd- wladwyr wybod y gwirionedd—a mawr yw hwnw ac efe a lwydda-et. body Fane". yn ceisio rhoddi carreg rwystr ar ei ffordd drwy beidio rhoddi cyboeddusrwydd iddo.
ADDYSG GREFYDDOL.
ADDYSG GREFYDDOL. Nid yw yr enwad Annibynol wedi myned yn hollol fydol a gwleidyddol. Cynnwysa lawer o adynion a goleddant syniadau teilwng o hen dadau yr enwad am y Bibl a chrefydd. Yn y Celt yr wythnos ddiweddaf mae un gohebydd a ysgrifena o dan yr enw "Perison" yn dadleu yn gryf dros gyfranu addysg gre- fyddol mewn ysgolion dyddiol. Gan mai yn anaml y ceir athrawiaeth mor iachus, nid yn unig yn y Celt, ond hefyd yn y Wasg Ymneill- duol yng Nghymru, ni a ddyfynwn yr hyn a ddywed y gohebydd dan sylw. Cydwelwn a'r hyn a ddywed, a diolchwn iddo am ei lith :— Yn nghyfarfod diweddaf Bwrdd Ysgol Ffestiniog, a gynnaliwyd dydd Mawrth, pen- derfynwyd trwy fwyafrif o un-pedwar aelod o blaid a thri yn erbyn—fod addysg Fiblaidd i gael ei chyfranu yn ysgolion dyddiol y Bwrdd. Gwelir fod gwahaniaeth barn ym mhlith yr Ymneillduwyr eu hunain mewn perthynas i hyn. Tebygol fod tri o'r chwe aelod Ymneillduol sydd ar y Bwrdd yn nietliu cael gweledigaeth eglui" ar y mater, ac felly yn gwrthwynebu y penderfyniad. Cyfrenir addysg Fiblaidd, a darUenir a dysgir yr Ysgrythyrau, a hyny heb brofi onrhyw annghyfleusdra o gwbl ar dir enwadaeth, yn yr holl ysgolion Brytanaidd, yn nghyda'r ysgolion o dan Fyrddau Ysgol Llynlleifiad, Manceinion, a Chaerludd. A phaham nad ellir gwneud yr un peth yng Nghymru 1 Da genym weled y Ffestinogiaid yn cym- meryd y mater i fyny trwy eu haelodau etbol- edig, ac yn trefnu ar fod i'w pliant gael eu haddysgu yng Ngair Duw; maent hwy yn avfer bod ar y blaen, diau y dilynir eu hesiampl gan lawer o Fyrddau Ysgol ein gwlad. 0 Y mae yn ffaith bod llawer o'r wybodaeth Ysgrythyrol sydd yn meddiant yr oes bresennol i'w briodoli i lafur. athrawon ein hysgolion dyddiol. Hyd yn ddiweddaf cyfrenid addysg Y sgrythyrol yn gyson rheolaidd mewn cannoedd o'n hy sgolion dyddiol. Treulid cyfran o bob diwrnod i gyfranu hanesyddiaeth a gwybodaeth gyffrediuol o'r Y sgrythyr i'r plant, ac y mae dynion ieuainc llawer cymmydogaeth yng Nghymru heddyw yn fwy dyledus am eu gwybodaeth Ysgrythorol i'r gwersi cysson a rheolaidd a gyfrenid iddynt yn yr ysgolion Brytanaidd nag i un ffynnonell arall. Ond y mae y ffynnonell hon wedi ei syehu. Y mae yr offerynau wedi eu cymmeryd o ddwylaw y gweithwyr defnyddiol ac effeithiol hyn. Yr oil a wneir yn awr—ac mewn llawer o ysgolion ni wneir hyny-yw darllen ychydig ar y Bibl heb na nodiad nac eglurhad, a chyladdefa pawb mai ychydig yw yr addysg a gyftenir trwy hyny. Siaradwyd ac ysgrifenwyd llawer ar hyn, a'n barn ni, fel Annghydffurfwyr bron yn ddieithriad ydoedd, mai nid yr athraw dyddiol, fel y cyfryw, oedd y gwr cyfaddas a phriodol i gyfranu yr addysg hon. Dywedwyd mai gweinidogion yr efengyl, ac athrawon ein hysgolion Sabbotboloeddynt y personau cyfaddas i gyfranu yr addysg hon. Nid ydym am fynyd yn meddwl gwadu nad oes ynddynt gymmwysder, ond credwn fod athrawon ein hysgolien dyddiol, sydd yn deall y gelfyddyd o addysgu, mewn gwell sefyllfa i gyfranu yr addysg, ac hefyd yn gymmhwysach i'r gwaith. Teimlir anhawsder mawr mewn rhai ardaloedd gan athrawon yr Ysgol Sul i gyfranu addysg Fiblaidd i'r plant fyddant am bum niwrnod o leiaf o bob wythnos yn defbyn addysg fydol yn y modd mwyaf swynol a deniadol. Os na chyflwynir yr addysg uchaf a mwyaf angenrheidiol yn yr un dull swynol a deniadol, beth fydd y canlyniad ? Hawdd ydyw ateb. Rhoddir y flaenoriaeth gan y plant i addy&g fydol ac i bethau bydol, a llenwir eu meddyliau a rhagfarn yn erbyn y wybodaeth werthfawr a defnyddiol, a bydd yr un argraff ar eu meddyliau mewn perthynas i grefydd ei hun. Gobeithiwn y cymmerir y mater hwn i fyny gan Fyrddau Ysgol Cymru, ac y trefnir ganddynt fod y plant sydd dan eu gofal yn cael eu haddysgu yng Ngair Duw." Mewn colofn arall o'r Celt geilw y Golygydd (ni a dybiwn) yr athrawiaeth a ddysgir gan Perison yn "ffiloreg," ac yn "beth newydd a dieithr ym mhlith yr Annibynwyr. Mae yn amlwg fod gwleidyddiaeth golygydd y Celt yn ddyfnach na'i grefydd. A'i farnu oddiwrth ei sylwadau, dynion di-grefydd fel Mr Brad- laugh, dynion nad yw yn bosibl iddynt dros- 0 y glwyddo un lliw crefyddol am na feddant rithyn o grefydd eu hunain, a garai efe weled yn athrawon yn ein h ysgol ion elfenol cyhoeddus. y 13 Nid ydym yn gwybod, ond fe all ddod i byny, mae yn wir. Credwn fod gwrthweithiad cryf yn awr yn cymmeryd lie ym mhlith y gwahanol enwadau crefyddol yng Nghymru yn ffafr yr hen drefn. Mae y bobl wedi blino ar y pregetbu gwleidyddiaeth a gawsant er ys ugain mlynedd, ac yn dyheu clywed yr hen efengyl eto-efengyl Christmas Evans a John Elias a Williams o'r Wern a'r ddau Rees o Lerpwl. Gwnaeth eu hefengyl hwy ei ho) ar Gymru, ac y mae yn syndod mawr fod eu holynwyr wedi ymbellhau cymmaint oddi- wrthynt. Ond nid yw yr Ymneillduwyr yn credu mewn Olyniaeth Apostolaidd. Beth I bynag nid oes llawer o honi i'w chael yn/eii' pwlpudau yng Nghymru y dyddiau hyn. r
Y LLANW YN TROI. ,.;;-:: ---.-…
Y LLANW YN TROI. ,t¡ Annichon i'r un sylwedydd animhleitJioMai na gweled fod y llanw ar blaid Mr Gladstone wedi myned yn isel iawn. Gwelltyn a ddengys oreu pa ffordd y chwytha'r gwynt?, ac y oiae gweled Mr Gladstone yn ciniawa gyda Mr Labsuchere yn argoel hynod iawn, «c yh si&rad ynddrwgryfeJdol am ddyfodol Rhyddfrydiaeth. Ni wna y Nemesis arferol sydd. ya dilyt ar sodlau demagogiaid arbed hyd yn nod-Mr Gladstone rhag bod yn arweinydd y blaid Bar- nellaidd a Radicalaidd. Y mae yn cyflym droi yn un o'u creaduriaid. Yn allanol gellid meddwl y gwrandawant arno, ac yr ufuddhant iddo, ond gwnant hyny ar yr ammod y rhydd iddynt yr hyn a ofynant. Maent yn pender- fynu oi ddefnyddio i ateb eu dybenion eu hunain, fel y gwna cwmniau yn awr ac eil. waith ag enwau mawrion a roddant ar ei rhagleni. Fe werthodd Mr Gladstone ei enw mawr a'i ddylanwad i Mr Parnell o'r tu ol i gefn yblaid RyJdfrydig Unedig dair blynedd yn ol. Ni fu hyny am ddim i Mr Gladstone. Traddoda areitbiau yn y Ty, danfonir, ef i ffwrdd i Dyfnaint a Chemyw i attegu achos sydd fel pared ar ei ogwydd, ysgrifena lythyr llongyfarchiadol, neu fe giniawa gyda Mr Labouchere, nid fel arweinydd ond fel offeryn y blaid sydd ar ei enw. Mae yn gyfyng o'r ddau tu ar y Clwb Cenedlaethol Rhyddfrydol, er engraifft, dwg Mr Gladstone aur i'w I goffrau. Gwneir jubili ei briodas yn achlysur i gynnal cyfarfod mawr i'r hwn yr eir i niewn drwy docynau gibi yrun. Wrth wneyd siow o Mr Gladstone gobeithia grafn rhyw L2,000 yng nghyd, a rhoddi gwth ym mlaen i aohos ?5 4!0 cymmhercyn. Ond pa ryw aberth i nrddas a dylanwad yr hen wleidyddwr yw peth fel hyn? Mae'r fath ddull o fyw ac ymladd a hyn yn dangos yn fwy-fwy eglur bob blwyddyn fod cyssylltiad plaid Seisnig a haid o gynhyrfwyr Gwyddelig yn dylanwadu er niwaid a dinystr ar y blaenaf Mae pobpeth yn pwyntio at ddymchweliad Gladstoniaetb, ac y mae y cyfhvr presennol ar betbau yn galonogol anghyflredin i'r Llywodraeth Undebol bresen- i y nol ac i'r wlad yn gyffredinol.
YR AIPHT. v J," .- ---:--.j
YR AIPHT. v J," Mae yr aflonyddweh sydd wedi bod yn (Wi- weddar ar gyffindir yr Aipht weili peri. i Lywodraeth y wlad hon: ddanfon adgyfnerth- ion i'r gwarchae Seisnig, gyda'r bwriad o ryddhau y fyddin frodorol er mwyn troi yn ei 01 yr ymosodiad a fygythir gan y Dervishiaid. Daliwyd gafael ar yr am jylchiad gan y Radi- caliaid anwladgarol o dan arweiniad Syr Wilfrid Lawson, i wneyd ymosodiad ar y Llywodraetb, yr hon a gyhuddir o beryglu yn ddianghenraid fywydau ein milwyr ac afradu arian y trethdalwr. Yn ol pob tebygolrwydd ni chymmer y naill na'r llall le ond mae y dygwyddiad yn dwyn i gof yr amgylchiadau o dan ba rai y gyrwyd ni i gymmeryd rban yn amddiffyniad yr Aipht o gwbl. Mae y prif ffeithiau tuhwnt i ammheuaeth. Wedi i fyddin Hicks Pasha gael ei dinystrio ym mis Tachwedd 1883, galwodd Arglwydd Granville, ein Gweinidog Tramor y pryd hwnw, ar lyw- odraeth yr Aipht i aymmud allan o'r Sotidan, a gosod llinell derfyn newydd ym mhell i'r Gogledd oddiwrth yr hen derfyn. Ysgrifenodd fel y canlyn ym mis Rhagfyr 1883 :—" Mae Llywodraeth Ei Mawrhydi yn cynghoriGweini- dogion y Khedive i benderfynu heb golli amser ar roddi i fyny yr holl dir sydd i'r tu deheu i Assouan, neu, o'r hyn lleiaf, Wady Haifa." Anfoddlonodd Llywodraeth yr Aipht i gym- meryd y cwrs hwnw meddent yinddiiied yn eu gallu i adorchfygu y Soudan. Ond tarawodd Arglwydd Granville ei droed wrth y lUwr, a bygythiodd droi gweinidogion y Khedive o'u swyddioni chydsynient, ac o'r dhvedd wedi llawer o efriau ofer, derbyniwyd y cynghor a roddasai Lloegr, ac aeth yr Aipht allan o'r Soudan. Tuag at hyrwyddo hyny ymgym- merodd Arglwydd Granville a'r cyfrifoldeb canlynol Fe fydd Llywodraeth Ei Mawrhydi, o'u rhan hwy, yn. barod i gyn- northwyo cadw trefn yn yr Aipht, ac €w hamddiffyn, yn ogystal ac estyn nawdd yn barhaus i'r porthladdoedd yn y Mor Coch." 1 Y cyfrifoldeb difrifol hwn o eiddo Arglwydd Granville sydd wedi peri i Lywodraeth Ar- glwydd Salisbury ddanfon cynnorthwy i amddiffyn Suakim, a gorfodir ef yn awr eto i ddanfon milwyr i'r Aipht yn erbyn y Dervish- iaid a ymosodant arni. PenabuasaiArglwydd Granville wedi tori ei enw wrth y cytundeb dyryslyd hwn, byddai ein dwylaw yn rhydditm, ond mae yr addewid a roddodd efe dros ei wlad yn gorfodi ei ganlynwyr meWn swydd i gyilawni ei ymrwyroiadau. Mae braidd yn rhy ddrwg iddynt gael eu difrlo am wneyd. hyny gan y rhai a fuont yn ddigon ffol i wneyd y camgymmeriad ar y cyntaf.
[No title]
MAE banner y gwir yn gelwydd cyfan. LLE bo'r byd yn ceryddu, fe geir yno ragor- oldeb bob amser. YR unig ffordd i fod yn ddyogel o hyd yw bod yn onest yn barhaus. Ni wna aur heb ei wario neb yn gyfoethog, ac ni wna gwybodaeth heb ei defnyddio neb yn ddoeth. MAE rhyddid i'r wlad yr hyn yw iechyd i'r corph. Heb iechyd nis gall dyn fwynbau dim pleserau, heb ryddid nis gall cymdeitbas brofi dedwyddweh. GELLWCH benderfynu bod hwnw yn ddyn da cyfeillion yr hwn sydd i gyd yn dda, a gelynion yr hwn ydynt oil yn gymmeriadau gwirioneddol wael. YN arferion yn ogystal ag yn iaith y Ffrancod y mae llawer o'r weniaeth felus hono nad yw yn costio dim, ac eto mor dderbyniol a dylanwadol. Ni a gawsom dafodau i ddweyd geiriau hyfrydwch wrth ein cyd-ddynion.
ARGLWYDD SALISBURY AR Y PWNC…
ARGLWYDD SALISBURY AR Y PWNC o GAU AR Y SUL. Wrth siarad mewn atebiad i Iarll Wemyss yn Nhy yr Arglwyddi yr wythnos ddiweddaf gwnaeth Arglwydd Salisbury y sylwadau canlynol ar bwnc Cau y Tafarodai ary Sul:— Y cytnmerai y Llywodraeth y camrau angen- rheidiol i gael o hyd i gymmaint o wybodaeth ag a fedrent yng nghylch y ffordd y gweitbiai Deddfau Gwirodydd yn Canada a'r Unol Dalaethau. Yr oedd y Ty yn meddu cryn wybodaeth am danynt ya barod. Yr oed-I barn y Llywodraeth ar gwestiwn y tsrwyddedau yn eithaf amlwg, oberwydd cynnwysid hi yn adranau y Ddeddf Llywodmeth Leol y Ilyiiedd, y rhai, pa fodd bynag, y methasant eu gosod yn rhan o'r gyfraith hono. Nid oedd ei Arglwyddiaeth yn ofni pe trosglwyddid y gallu i drwyddedu o ddwylaw yr ynadon i'r cynghorau sirol, y cai tafarndai eu cau. Tybiai y byddent yn llawn mor ddyogel o dan aden y Cynghor Sirol ag eiddo'r Ynadon. Cyd- olygai yn hollol bod gwaedd yn erbyn tafarndai ar hyn o bryd. Ond nid peth newydd oedd hyny, Un o'r heresiau cyntaf a boenodd yr Eglwysoedd hono a'i cyfrifai yn bechod i yfed gwin, bwyta oig, neu briodi. Nid oedd yn meddwl yr ai y teimlad yn erbyn trwyddedu tafarndai nemawr ym mhellach, neu y byddai o hir barhad. Ond fe ddylid sylwi y cyssylltid ef a theimlad aran;o gau y tafarndai ar y Sul. M-udiad Siabbataraidd yn hytrach nag un ymattaliol oedd hWÍlw, a chanddo nerth lawer cryfach wrth ei gefn. Nis gallwn wadu nag ga oedd nerth mawr gan fudiad y Cau ar y Snl, ac nis gallai ddweyd pa beth a ddeuai o hono. Yr oedd wedi ennill tir yn rhanau Celtic yr ynys yma, ac fe ddichon y gallai fyned ym mhellach, ond nid oedd y mudiad i luddias gwertbu diodydd alcohoHudd yn un cryf, ac ni thybiai fod dim perygl iddo ymledu.
YR IAITH GYMRAEG AC AMAETH…
YR IAITH GYMRAEG AC AMAETH YDDIAETH. Mewn cyfarfod cyffrediaol o Gymdeithas Ryddfrydol Gogledd Cymrn a gynnaliwyd dydd Gwener diweddaf, darllenwyd Ilythyr oddiwrth Syr W. Hart-Dyke, A.S., Is-gadeir- ydd y Cynghor, o barthed i ddefnyddio y Gymraeg mewn arholiadau mewn a.naethydd- iaeth. Dangosai yr is-gadeirydd fod yr -n cla arholiadau yn gwneyd rhan o'r arholiadau, mewn gwyddoniaeth a gynnelir ar yr un pryd drwy bob rhan o'r Deyrnas ar bapyrau ysgrifenedig, a bod y cais iddynt hwy gael eu dwyn ym mlaen yn y Gymraeg yr un mor rhesymol a phe gofynid yr un peth am ryw un o'r pedwar pwnc ar hugain arall mewn gwyddoniaetb, a'r rhai a ffurfiant faes y gystad- leuaeth arholiadol, neu y gellid gofyn am yr un peth mewn cyssylltiad a'r Wyddelag yn y Werddon, neu'r Gaelig yng Ngogledd Ysgotland. Modd bynag penderfynodd y cy- farfod ysgrifenu at Syr W. Hart-Dyke i ddangos iddo ei bod yn anhebgorol angen- rheidiol i'r arholiadau mewn pynciau amaeth- yddol gael eU carlo ym mlaen yn yr iaith Gymraeg.
0 FARW YN FYW. í/'/if11--
0 FARW YN FYW. í/if11 Ychydig amser yn ol cymmerwyd gwraig un o fasnachwyr St. Leonards yn glaf, ac ym mhen rhai diwrnodau dywedodd y meddygfod y claf wedi marw, a barnai y ferch oedd yn gweini arni yr un modd. Wedi cael ar ddeall bod y wraig wedi marw teiralai ei pherthyn- asai yn ddwyso dan yr amgylchiad. Triniwyd oy y corph fel y gwneir a chyrph meirw yn gyffredin, a rboddwyd ef mewn amwisg. Pabyddes oedd y wraig, a gosodwyd croes ar y ddwyfron. Pan gymmerwyd hi yn glaf dan- fonwyd am yr offeiiiad Pabaidd, ond gan ei fod allan o'r dref nis gallai ddyfod i ymweled a hi. Oddeutu chwarter i ddeg yr un bwyr, aeth y ferch oedd wedi bod yn gweini ar y wraig i mewn i'r ystafeH heb ganwyll ganddi i ymofyn rhywbeth y gwyddai pa fan i gael gafael ynddo. Pan oedd yn yr ystafell dy well dyohrynwyd hi yn fawr wrth glywed lief wan yn dyfod o gyfeiriad y gwely ar yr hwn y gorweddai y cètpb, a rhuthrodd sdlan mewn ofn BMiWr. Wrth glyWed gwaedd y ferch ddychrynedig aeih y gwr gweddw i mewn i'r ystafell a chanwyfl yn ei law, a synwyd ef yn ofnadwy pan welodd ei wraig wedi cyfodi ar ei heistedd yn y gwely ac yn pwyso ar ei phenelin. Dywedodd mewn llais isel, "Yin mha. le yr wyf I" a syrthiodd drachefn i drwmgwsg. Daliwyd ar y cyfleuetra i newid yr amwisg am ddillad priodol, ac ym mhen oddeiitu awr a banner fe ddihunodd y wraig yn berffaith ymwybyddus. Boreu dranoeth dywedwyd wrthi pa beth a ddygwyddasai iddi, ond yr oedd yn hollol anwybodus o'r oil a -Y gymmerai le, a thybiai mae cysgu yn unig yr oedd wedi wneuthur. Y mae yn dod yn y blaen yn dda yn awr, a gobeithir yr adferir hi yn fuan iw llawn iechyd a'i nerth. Ystyria y meddyg yr amgylcbiad fel y mwyaf hynod a ddaeth erioed o dan ei sylw.
!¡.GWERTHU Y WYDDFA.
GWERTHU Y WYDDFA. Yr ydym oil wedi clywed am y mynydd yn esgor ar lygoden, ond ychydig efallai sydd wedi clywed am y mynydd yn y farchnad. Beth bynag dygwyd "brenines bryniau anian" o dan forthwyl y Meistriaid Fox a Bousfield, Tokenhouse Yard, ddydd Mercher diweddaf. Yn ychwanegol at y mynydd ei hun cynnwysa y tir a werthid y dolydd ar lenydd Llyn y Dinas a'r afon Glaslyn, a gyrhaeddant o Peddgelert i Gapel Curig, ar y rhai y mae cyfleustra gwerthtawr i bysgotta, a lie y mae hefyd weithfeydd mwnawl pwysig, heblaw y tafarndy a'r cottasau sydd yno. Y rhent a delir am y cyfan yn awr yw J&216 10s. Nid ychydig o hyawdedd a ddangosai Mr Bousfield wrth gynnyg yr eiddo "dyrchafedig" oedd ganddo i'w werthu. Pwyntiai at y rhyddid a gai y prynwr i roddi mwynhad i filoedd, ac ychwanegai fod yr hotel yn werth ei miloedd gan y codid yno 2s 6d am botelaid o ystwff Bass. X,1,500 oedd y swm cyntaf a gynnyg- iwyd. Yna fe dynodd Mr Bousfield ddarlun o'r prynwr yn eistedd ar drum o'r mynydd ac yn edrych o'i sedd uchel ar y byd isod, a chodwyd y cynnygion i Y,4,000, ac yna i 15,750. A dyna gafwyd am Bavnassws Cymru, gan ryw Sais o Loegr. Pan ddisgynai morthwyl yr arwerthwr rhoddes rhyw gorgi ar yr heol wawch oerllyd, a dywedai un Cymro ofergoelus mai ysgrech Gelert, ci Llewelyn ein Llyw olaf, ydoedd. Mwy tebyg mai.udiad ci y tafarnwr a gwyd 2s 6d am botelaid o ystwff chwerw Bass ydoedd.
BYRION.
BYRION. DYWEDIR fod anadlu yspryd chlorofonu yn symmud poenau llymion y gewynwst. Y MAE pymtheg mil o'n milwyr yn yr India yn llwyr-ymattalwyr. YN Bradford y mae 257 yn llai o dafarndai nag oedd yno chwe mlynedd yn ol. YMWELODD 203,000 ag Arddangosfa Patis ddydd Sul yr wythnos i'r diweddaf. Y MAE pump dyn yn swydd Lincoln wedi cyflawni gorchestwaith wrth gneifio defaid. Mewn pum wythnos cneifiasant y niter mawr o 5,000 o ddefaid, a dirwynasant y gwlan yn ogystal. ÐYWED y newyddion diweddaraf o China fod llifogydd mawrion wedi cymmeryd He yn yr afon Kwantung, a bod 6,000 o ddynion wedi boddi, a 10,000 wedi eu hamddifadu o'u cartrefleoedd. RHUTHRODD cylchwynt dros Dalaeth Ohio yr wythnos ddiweddaf gan ysgubo ymaitli ddeg ar hugain o dai, ac y mae lie i feddwl fod o ddeugain i banner cant o ddynion wedi colli eu bywydau. CAFWYD engraifft o werth un bleidlais yn yr etboliad diweddar yn Ynys Rhode. Un oedd y mwyafrif a gafwyd mewn tair tref-Rich- mond, Exeter, a North Kingstown—ar gyn- nygiad a wneid i wella cyfraith y gwirodydd. O'R Unol Dalaethau y daw y swrn mwyaf o arian at fathu hyd eto. Y llynedd fe ddanfon- wyd oddiyno 46,783,682 wns. o arian. Yr oedd swm yr arian lawer yn llai-nid oedd ond 1,604,927 wns. BYDD yn ddrwg gan gyfeillion yr Gwir Anrhydeddus G. 0. Morgans glywed fod roam y boneddwr hwnw wedi marw, ac nas gall yntau o herwydd yr amgylchiad gyflawni ei I oy ddyledswyddau seneddol am rai diwrnodau. MEWN teulu yn nbref Fleming, Kentucky, enwau pump o'r merched ydynt Arkansas, Louisiana, Tennessee, Florida, a Virginia. Maent mor synwyrol a phrydferth a llawer o'r enwau sydd genym yng Nghymru. MAE y gwlawogydd diweddar wedi gwneyd daioni mawr nid yn unig i'r ffermwr ond hefyd i'r pysgottwr. Mae yr afonydd oeddynt wedi myned yn isel a goleu iawn wedi codi cryn lawer, ac yn dwyn mwy o bleser ac elw i'r gwr a'r ffuneu a gwyr y rhwydau hefyd. PRIODI YN BYJITIIEG Mis.-Cylioe(ldir dwy briodas ym mhapyrau Bombay. Yn y naill yr oedd y briodasferch yn ddwy flwydd oed, ac yn y llall yr oedd yn bymtheg mis. Arfer- ion a threfniadau cymdeithasol a theuluol o'r fath yma ydyw un o brif felldithion yr India. DAL yn sychedig iawn y mae America er yr oil a wneir dros acbos llwyr-ymattaliaeth yno. Gwerthwyd yn y flwyddyn a derfynai Ebrill 30, yleni y nifer arutlirol o 25,098,765 o farilau o gwrw yno-mwy o 529,083 nag y llynedd. Mae y fligyrau wedi codi calon y rhai sydd yn y wlad hon a rhanau ganddynt yn Narllawdai mawrion America. YN y flwyddyn 1816 gellid prynu pwys o hoelion am un bwsiel o yd yn awr fe geir deg pwys o hoelion am un bwsiel o yd. 1 Gofynai 64 o fwsieli o farlys y pryd hwnw i brynu llathen o frethyn dwbl-led; yn awr fe geir 20 llathen o frethyn am yr un swm o farlys. Prynid un llathen o galico y pryd hwnw am un bwsiel o wenith yn awr fe geir 20 llathen o galico am un bwsiel o wenith. CYFRIFIR yn awr fod y darfodedigaeth yn heintus, a gofyna pobl pa fodd y gellir ei rwystro. Cymmeradwya Dr. Cornet, o Berlin, i'r cleifion yn y clefyd hwn ddefnyddio eu llestri bwyta ac yfed eu hunain, a pheidio cusanu eu cyfeillion. Pan fo'r claf farw dylid rh w bio yr ystafell ym mha un y bu yn gorwedd a hara newydd bobi, a dylid dilieintio yr holl ddodrefn, dillad y gwely, etc., yn ofalus iawn. MEWN pentref yn swydd Bedfford yr wytbnos cyn y diweddaf yr oedd labnvr o'r enw Spring mewn ty tafarn, a chanddo lyswen fyw yn ei feddiant, yr hon yr ymffrostiai y gallai ei Uyncu am beint o gwrw, a thra yn v dangos i'r cwmni pa fodd y gwnai y peth, fe lithrodd y llyswen, yr hon oedd oddeutu naw modfedd o hyd, yn ddisymwth drwy ei ddwy- law ac i lawr i'w wddf. Teindodd Spring yn glaf yn fuan, ac ymgynghorodd a meddyg. Y mae yn fyw eto, ac i bob ymddangosiad wedi gwella oddiwrth ei selni. CYCHWYNWYD cynllun tra rhyfedd yng Nghaerefrog Newydd y dydd o'r blaen. Mae rhywun sydd am gyfuno y pleserau a ddwg corphlosgiad, ac i gael ei gladdu, yn cynnyg adeiladu beddgell enfawr ei maint, yn cynnwys cellau i 40,000 o gyrph, y rhai a cytilt eu "dysychu" gan ffrwd 0 awyr sych, a'u cadw yn y cyflwr hwuw am unrhyw amser. Medda "Dysychiad" un fantais arbenig ar gorph losgiad, yr hon sydd yn gysurus i feddwl am dani. Pan ddygwydda corph a roddir mewn cell fod heb lwyr farw, ni wna y Dysychiad un niwaid iddo, a geill orwedd yno gan ham- ddenol anadlu yr awyr sych hyd nes y daw rhywun i'w oUwng allan. MESUR digon synwyrol yw yr un sydd yn delio ag enwau gorsafau y Rheilffyrdd. Gorchymyna i enw pob gorsaf gael ei osod i fyny mewn llythyrenau mor freision ag eiddo yr unrhyw liyspysiad a ddangosir yn yr orsaf, ac na bo i'r un hyspysiad gael ei roddi i fyny 1 o fewn ddeg troedfedd at enw yr orsaf. Pan ystyriwn fod hanner dwsin o swyddogion y llinell yn gwaeddi yr enw allan ar yr un pryd mewn ffordd nas gall un dewin byth en deall. a bod parwydydd y llwyfan yn cael eu plastro gan hyspysiadau mae'r mesur hwn yn un digoii derby iiiol. Dylid ycliwanegu adran ynddo i orfodi gwyr y Rheilffyrdd i sillebu enwau gorsafau Cymreig yn gyinmedrol o gywir. YN ein hymchwil am feddyginiaeth at y gynddaredd, paham na feddylid myned at deulu M'Govan yn y Werddon, y rhai sydd wedi cadw y peth yn ddirgel am 300 mlynedd. Annichon, wrth reswm, dweyd pit beth yw y feddyginiaeth, o herwydd dim ond un o'r teulu sydd yn gwybod am dani ar y tro. Ar ei wely angeu mynega y tad hi i'w fab, ac felly y trosglwyddir hi o oes i oes. Yr a oil wyr y cymmydogion yw fod yn rhaid i'r dyoddefydd yfed te rhyw lysieuau, yr hwn sydd ym mhell o fod yn tlasus. Cesglir y llysieuau hyn gyda'r wawr, ond pa un a oes rhyw rinwedd yn yr awr gyfrin y cesglir hwy, neu a wneir hyny er mwyn dirgelwch, nis gall neb ddweyd Mae yn ffaith fod llawer a gnowyd gan gwn cynddeiriog, nid yn unig y cyfryw a ofna.Lit y gynddaredd, ond a ymnyddant o dan ei phangfeydd, wedi eu gwella drwy driniaeth M'Govan. Geill fod llawer o draddodiad a dirgelwch wedi ymgrynhoi o gylch y peth, ond a chaniatau hyny, onid yw yn deilwng o sylw ein doethorion gwyddonol ?
YN Y -RREN. 1,'"
YN Y -RREN. 1, Yn wirionedd anwyl, Mr Gul., a glywsoch r) chwi sou am y llanc hwnw o Gardi o lan •Jerdin yn yr hen amser gynt, vr hwn oedd yn cael can 1 maidd i frecwast, i ginio ac i swjter, nes iddo yn fuan iawn flino a gadael ei wasanaeth. Nid yn annhebyg i hynyna y teimlwn innau yr wytlmos ddiweddaf siaradwn braidd a phawb, ac nid oedd dim ond rhyw gawl glasdwraidd etholiadol ar llaeii eu tafodau. A thra yr oeddwn lieddyw yn pendrymu clysvais un cyfaill yn gofyn i'r llall, Pa fath bregeth a gawsoch chwi ddoe 1" Da iawn yn wir yr oedd ein gweinidog ni mewn hwyl :uig!)yliredin gyda'r lecsiwn yr cccltl ei destyn yn y drydedd bennod o lyfr Daniel. Dy wedai fod y Toriaid wedi cyfodi dehv fawr Toriaeth j f,vny a"ti bod fel Nebuchodonosor yn by gwth eospi pwy bynag na phlygai iddi," ac vchwanegai ein parchus weiuidog, "Ond yr ydynt m. hoffus ,viiuleidfa, yn myned i anfon ein Morgan bach i fynu i'r Parliament i eiriol trosom, fe wnaiff ef iddynt ddadgysylltu a dadwaddoli yr Eglwys, ie (gan daro yr lien areithfa) fe wna efe iddynt roddi Yrmteolaeth i r Werddon, ac ni fydd eisieu talu treth na degwm cyn bo tiir ond i chwi fod yn flyddlon yn yr etholiad dydd Mercher nesaf" ("Da iawn": ac "Amen"). "Ho! fellv yii ia,ii- pregeth yr ydych yn galw petli fel yna," meddai'r holydd, Byddaf yn edrych ar beth fel yna fel rliyw beth arall. Ond a dweyd y gwir mae He i ofni mai pethau cyffelyb a lefarwyd o areithfa llawer capel yn rhanbarth Gorllewinol sir Gaerfyrddin y bythewnos diweddaf, gwleidyddiaeth yn mlaenaf a chrefydd yn ail. Mae llawer o weinidogion gan y gwahanol enwadau yn sir Gaerfyrddin ac y mae genyf barch calon iddynt, ond yn fy mywyd nis medraf gydweled a'r pregethwyr r zn gwleidyddol yma, y rhai sydd ar eu goreu yn ceisio chwythu tall anghydfod, nid Vn unig yn erbyn yr Eglwys. ond hefyd yn erbyn eu cyd- enwadau." "YmbwyHwcil," ebai rhyw fem- eddwr o dref Llanelli, "mae djdanwatl gwyr fu yn y colegau yn myned yn llai, mae'r wlad yn dechreu gwelad ei ehamsynied. Pa fodd y bu hi tua gwlad y Cardis yna. mewu eysylltiad ag etliol Hwnld Ysgol 1 Yr oeddwn yn credu fod ei gydblwvfolion yn banner ftddbli y boneddwr bydglodus o'r Dderwengam, ú,'u bod yn dra digllawn tnag at Mr Tobit Evans. Ond ha yr oeddwn wedi camsynied Mr Tobit Evans oedd ym mlaen ar y rhes, a Mr Evans, Oakford, ar ei ol. )Iae't- i-lio(i :vit dechreu troi yn ei hoi, ma,c. byd ar ddod i'w le chwi gewcli wel'd. A dyna hi efo ninnau yn Llanelli eilwaith mewn eysylltiad ag ethol- iad y Bwrdd Ysgol, eafodd Mr Tregoning (Eghvyswr) dair mil a thair ar ddeg o bleid- leisiau, tra na chafodd y byd-adnabyddus Mr Gwilym Evans (Methodist) ond un til, chwech chant, a chwech deg a thair, ie tra na chafodd Mr B. R. Rees (Annibvnwr) ond chwech cliant a naw deg. Mae ethohvyr tref Llanelli .yn dechreu teiiiilo eu hanuibyuiaeth, ac mac'n dda genyf fod un fil, dau cant, naw deg a phumj) wedi bod mor annibynol a phleidleisio dros Mr J. Allen Williams, perchenog y Guardian. Yrr oedd ef yn sefyll ar ei ben ei linn yn yr ymdrechfa gwrtbodai ddod allan i gynnrychioli.yr un blaid nac yn enw yr un en wad crefyddol, ond yr oedd yn sefyll yn. hollol ar ei ben ei hun. Llongyfarehwn ef fel aelod o'r Bwrdd Y sol newydd yn eiu tref. Yroedd gallddo law er gelyn i ymladrl yn ei et-bvii a gwn y niaddeua Mr Williams am adrodd i chwi ei eiriau ef ei hun mewn cys- sylltiad a'r ymdrechfa ddiweddar Mae yn ddrwg genym i ell wadadh fod crioed yu elfen o bwys mewn ymdrechfeydd o'r fath, ac yr ydym wedi gwneyd ein goreu yn ei herbyn, am y rheswin hwn- yr oed(l amryw o weini- dogion yn y dref YJl gweled ynom elyn marwol ac ymladdent ar eu heithaf yn ein Iterbyn." Ond ar waethaf ei elynion. buddugoliaethu a wnaeth Mr J. A. Williams. Mae'r byd yn dechreu blino ar athraw iaeth wvllt a phenrydd Hadicaliadh, a derbyn syniadau g\\üll. Mac')' rynhwrf gwrl h-ddegvmol ar fin trengu, ac t,- tlii,iel-),tetli nior tte)iet ci ben ag sydd yn bossibl iddo LU
AT ElN GOBEBWYR CYMREIG.
AT ElN GOBEBWYR CYMREIG. Fe fydd ein cyfeillion mor garedig a gyru eu cynnyrchion o hyn allan fel hyn :— TIlE EDITOH, "Journal" Othce, Carmarthen.
Y WRAIG DDIWYD.
Y WRAIG DDIWYD. Dyumuul fyid gweled menyw-ddiwyd, Llaw ddc-baa 'i gwi ydyw nhau well o lawer iawn vw Nag ariati i ddyn gwryw. Ei ]law gyda'r pethau Ileiaf-a fydd Yr un fath a'r mwyaf; Mae'n ddiwyd ar hyd yr haf I gywaiu erbyn gauaf. Mac ol y low ar bob bIel\'yn-o'i gwr O'r gwadu hyd ei goryn Ni ddaw gwell cyfran i ddyu Na gwraig fel y morgrugyn. TVDAIN. ..1 -2 YWIWER. .1: I' Un bron yn gynffon i gyd—yw'r wiwer Iloyiv sy'n ]lawn bywyd Aiff fel yr awel ar byd Y llwyn mewn llai na mynyd. r TTDAIN. f 'Tf: Y DEYW BACH. I, l "i.' Nid oes can ddoniol ganddo-na tby gwych, Na the- wisg am dano Ei or-fawr fychandra fo r. Wnaiff un yn hotf o hono. BRENINIAETH r. GWERfNIAETH. Ar ol cael prawf pur helaeth,—i'n gwlad er Gwaeled yw Breniniaeth, Rhaid i ni eiarad yn waeth O'r lianer am Weriniaeth. I. I. ,.1, lHLYN CWMNI DRWG. :'11; r lie Utat likes tofollow crows J/nst light on carrions os he goes. Ehaid yn wir wedi'n harwain—i redeg Ar hyd Uwybrau cigfrain, I droi o hyd gyda 'rhai'n a A galw lie bo'r gelain.