The Carmarthen Journal and South Wales Weekly Advertiser

GLADSTONE WEDI LLYNCU POLYN. Y canlyniad ydyw fod yn rhaid ei dori cyn y plyga bytb. Cred ei fod yn anffaeledig arweinydd plaid. Cyfrifa ei hun yn ddoethach na holl ddoethion y byd, ac nid peth anghy- ffredin a fydd ei weled a'i fwyell ar ei ysgwydd yn myned i gymynu coed. Yna ceir gweled tyrfaoedd o bell ac agos yn dyfod i gasglu yr 0 ysglod, a'u cario i'w cartrefleoedd, ac yno cant eu haddoli ganddynt. Y mae hyd yn nod blew ei wallt yn werthfawr a cliysegredig gan ei addolwyr. Cenir ei glodydd ganddynt ar byd yr heolydd a'r ystrydoedd, ar y llwyfan ac o'r pwlpudau; efe yw testyn eu can y dydd a'u hymddyddan y nos, a cha le yn eu myfyr- dodau beunydd. Nid oes neb fel hwn" a bregethir ganddynt. Ie, ddarllenydd, mawr yw mintai y rhai a blygant ger ei fron ac a bregethant am ei fawredd a'i gymhwysder fel duw iddynt. Hefyd, y mae gan y grefydd Ymneillduol ei delw neu ei doli fel y gau- grefyddau yn gyffredin, a pherchir hi yn fawr gan bob gradd a dosbarth o bobl. A phan byddo y rhyfel (y degwm) yn un pwysig llusgir 0 hon i'r maes, ac yno o flaen y fintai gosodir hi 1 fyny, gan gredu yn ddiau fod llwyddiant y rhyfel yn ymddibynu ar eu duw a'r ddelw. Wrth gwrs, y mae yn rhaid i'r offeiriaid, neu, yn ol y grefydd Ymueillduol, y pregethwyr, fod yn agos-y rhai nesaf i'r ddoli wellt. U-wynt-hwy sydd i gyfeirio ei mynediad; arnynt hwy y gorphwys y baich o aberthu iddi. Ar ol y ddoli wellt ni a gawn y can- totion a'r cerddorion, a gwyr y padelli a'r ndganwyr. Yn wir, y mae yr orymdaith yn Un fawreddog a go-oneddus: y ddoli wellt yn 9 r, blaenori, yna ei phregethwyr yn canlyn, yna y baledwyr, yna curwyr y padelli a chwythwyr yr udgyrn. Pwy, yn enw Home Rule, nad all beidio addoli y duw a'r ddoli ar ol unwaith cael ei godi i'r ysbryd a'r hwyl 1 Pa ryfedd eu clywed yn bloeddio, I lawr a'r Eglwysi, ymaith a'r offeiriaid."

LLANWNEN. CAFWYD cyngherdd rhagorol yn ysgoldy y lIe ucbod nos Fercher, Ebrill 24ain. Ym- gasglodd tyrfa luosog yng nghyd, nes yr oedd y lie yn orlawn erbyn yr amser. Cymmer- Wyd y gadair gan y boneddwr enwog a char- edig, T. H. R. Hughes, Ysw., Neuadd-fawr, ac arweiniwyd gan y doniol a'r medrus loan Goch, Teifyside Hall. Chwareuwyd ar y ber- boneg gan y Misses Jones, Llwynygroes. Cymmerwyd rhan ynddo gan glee parties o Blaenwaun, Llanbedr, Llanwennog, Llan- ykydder, ac amrai enwogion ereill, pa rai sydd wedi ennill canmoliaeth uchel am eu gwaith dEt. Cyn terfynu, cynnygiodd y Cadehydd y dlOIchgarwch gwresocaf i'r rhai fu mor gar- edig a rhoddi eu gwasanaeth yn y cyngherdd, ae hefyd i'r pwyllgor a fu yn ymdreohu cario'r cynllun ym mlaen at achos mor deilwng, sef pynnorthwyo un sydd wan ei iechyd o'r ardal. Terfynwyd trwy ganu "Hen Wlad fy ^hadnu."

LLANPUMSAINT. Talodd Arglwydd Esgob Ty Ddewi ymwel- iad a plienti-ef henafol Llanpumsainfc dydd Gwener diweddaf (Ebrill 26fed), i neillduo neti gvssegru dernyn newydd o dir fel ychwan- egiad at fynwpnt y plwyf, yr hon oedd wedi myned yn rhy lawn. Dechreuodd y Gwasan- aeth yn y prydnawn am dri o'r gloch, pryd y dywedwyd y gweddiau gan Ficery plwyf, ac y darllenwyd y Llithiau gan yr Hybarch Arch- ddiacon James a'r Parch. J. Williams, Llan- geler. Pregethodd yr Esgob yn hynod bwr- pasol i'r amgylchiad oddi ar Sant Luc xxiv. 5, MY ac eglurodcl natur cyssegriad mynwent, fel neillduad dernyn o dir er claddu ein hanwyl- iaid, fel y byddo i'w gweddillion marwol gael gorphwys mewn heddwch, heb unrhyw halog- iad gan greaduriaid, neu ei ddefnyddio i am- canion ereill. Ym mhlith y rhai oeddynt yn bresennol, yr oedd yr offeiriaid canlynol, heb law y rhai a nodwyd uchod :—Parchn. J. Mor- gan, Cynwyl; W. Davies, Llanllawddog J. T. Hughes, Llanfihangel; E. Davies, Cwmtil- teri; a J. J. Evans, Abergwili. Yr oedd hefydyn bresennol, ym mhlith ereill: Mrs. a Miss Lloyd, Glangwili; Mr a Mrs Lloyd Williams, o Ysgol Ramadegol Caerfyrddin Mrs Davies, Ficerdy, Llanllawddog; Miss Evans, Waun- fawt-, Tregaron; Miss Walters, Llandovery; Miss Jones, Ystrad, Llandovery; Miss James, Ficerdy Abergwili, &c. Yn y Gwasanaethau ereill a gynhaliwyd ar yr aeblystir, pregethwyd yn ddoniol ac effeitbiol gan y Parchedigion Williams, Llangeler; Hughes, Llanfihangel; a Davies, Cwmtilleri, i gynnulleidfaoedd lluosog, Casglwyd tuag at dreuliau y fynwent newvdd vn agos i £ 8. Ar ol v cvssesriad. cyfranogodd yr Esgob, y clerigwyr, ac ereill o do yn y Ficerdy. Yr oedd y canu yn wresog a hwylus, ac y mae clod yn ddyledus i'r ar. weinydd, Mr David Phillips, yr hwn a chwareuai ar yr harmonium ar yr achlysur.

ABERGORLECII. Ymwelwyd ag Eglwys y He uchod dydd Sul wythnos i'r diweddaf, gan ddeiliaid Ysgol Z" Z5 Snl y fam-Eglwys, Btechfa. Yn wir, yr oedd yn hyfrydwch nid bychan gael ar y 1) ddeall fod Ysgol Sul Eglwys Brechfa mor a 0 gryf a blodeuog, ac i'w gweled yn dyfod i fyny D C5 mor unol a chryno. Wrth ddyfod i fyny, canasant dair o donau, yn swynol neillduol, gyferbyn a Byrgwm-bach, yng ac yng 5 Z5 0 "3 n.hlyw Mr. Evans, yr hwn oedd v. i (U dadgan yn flaenorol yr hoffai yn fawr eu clywed, gan nad oedd wedi cael y fraint o hyny o herwydd ei afiechyd er ys rhai blynyddau bellach. Da genym ddeall ei fod yn llawer gwell yn bresen- nol. Cyrhaeddasant Abergorlech o gylch hanner awr wedi dau; ac ar ol canu yn gytfredinol, a gweddio y Litani, fe gafwyd adroddiad pur dda o'r bennod flaenaf yn Efengyl loan, gan ferch fechan o gwmpas deg oed. Wedi hyn, cafwyd ton gan y plant, ac yna adroddasant y ddwy bennod flaenaf o gatecism ar hanes "Isaac," a chanasant drach- efn don Seisonig yn soniarus rhyfeddol. Mewn gair, yr oedd eu hadrodd a'u canu ym mhell tu hwnt i ddysgwyliad neb. Daeth yr holl ysgol yn awr at eu gilydd, ac wedi canu ton gynnulleidfaol yn rhagorol, adroddasant y 7fed bennod o Efengyl Matthew yn ddymunol dros ben, ac fe'u holwyd yn fedrus a meistrol- gar gan ein caredig a'n hoffus Ficer, y Parch. D. Morris Jones, ac yr oedd eu hatebion yn gryno, parod, a phwrpasol. Daethpwyd bellach at goron y cyfarfod, sef dadganiad o'r ddwy anthem rhagorol oedd ganddynt; ac yn wir, er fod y darnau yn ddyrys ac anhawdd eu dysgu, yr oeddynt wedi llwyddo i'w meistroli vn ardderchos:, ac fe wnaethant eu canu nes gorswynio yr oil o'r gynnulleidfa. Gwnawd cais, ar ddiwedd y cyfarfod, ar iddynt aros drachefn i ganu yr un tonau yn yr hwyr, ac fe wnaetbant fod mor hynaws a chydsynio yn uufrydol. Adroddwyd y bennod olaf yn Efengyl Matthew, yn rhagorol iawn hefyd, gan ferch ieuanc arall eto yn y cyfarfod yma, ac fe ganwyd yr un tonau gan y cantorion o'r braidd yn fwy hwylus nag yn y prydnawn, fel y cafwyd oedfa bleserus iawn drachefn yn yr hwyr. Fe ganwyd yr hen emyn adnabyddus hwnw wrth ddiweddu," Bydd myrdd o ryfedd- odau ar doriad boreu'r wawr," &c., gyda'r fath nerth ac ysbryd, nes yr oedd pawb yr. teimlo eu hunain yn ymadaw mewn hwyl mawliadol. Fel hyn, terfynwyd un o'r Sabbothau goreu a dreuliwyd yn Abergorlech er ys llawer dydd. Yr oedd yr Eglwys yn orJawn, bob cwr o honi, yn y ddau gyfarfod. Teilynga Mr. Timothy Evans, o Maesygroes, eu harweinydd bywiog a medrus (yr hwn sydd yn enwog fel cerddor yn y eymmydogaethau hyn) glodydd uchel am yr yni a'r ymdrech y mae wedi arddangos yn ddiweddar er cael y cantorion i fyny yn y fath donau ac anthemau prydferth a thIws. Yn wir, arweinydd o'r iawn ryw ydyw. Bravo, Mr. Evans! ewch rhagoch oeto, ac fe ddewch a chantorion Eglwys Brechfa i enwogrwydd uchel yn fuan iawn. Y maent eisoes yn dda, ond nid da lIe gellir gwell," medd yr hen ddiareb. Rhoddodd ein gwragedd serchog a cearedig, sef Mrs. Thomas, Baily Bedw; Mrs Williams, Pantyrodyn a Mrs. Lewis, Pant, helaethrwydd o luniaetli iddynt yn y Dys- gwylfa Cottage. Yr oedd hefyd yn eu cyn- northwyo i weini arnynt, Miss Lewis, Pant; Miss Williams, Pantyrodyn a'r Misses Jane ac Isabel Davies, Dysgwylfa Cottage. Caf- odd paw I, eu gwala a'u gweddill, fel yr haedda y boneddigesau oil ga- moliaeth gwresocaf am eu rhoddion ac aID weini mor ddeheuig arnynt. —GORLECHFAB.

OCHR-WYNT.—Yr oedd hen wraig unwaith mewn penbleth yn nghylch sut i weddio dros ddau fab o longwyr oedd ganddi. Yr oedd un yn Llundain ar gychwyn i India, a'r llall yn India ar gychwyn i Lundain. Os gweddiai am wynt teg i John, byddai hwnw yn wynt croes i Thomas ac os gweddiai am wynt teg i Thomas, byddai yn wynt croes i John. Ond o'r diwedd daeth yr hen wraig o hyd i ffordd i weddio, a dyma ei gweddi: "0 Arglwydd, rho dipyn o side loind i'r ddau fachgen." 0 BRWYDRO AM DIROEDD YN YR UNOL DALAETHAU.—-Yn ol proclamasiwn mae tir- oedd neillduedig Oklahoma wedi cael eu taflu yn agored ddydd Llun diweddaf, a bu cryn lawer o ymladd am feddiant. Yr oedd dros 40,000 o ymfudwyr o wahanol ranau ar y goror yn barod i ruthro i mewn, llawer mwy nag y gellir eu cynysgaeddu a fffrmydd. Ofnir y bydd cryn lawer o helynt, gan fod y bobl yn wahanol bleidiau a titan arweiniad i gwahanol benaethiaid. Anfonodd y Llywod- raeth tua 3.000 o filwyr eisoes i'r ardal i geisio t cadw yr heddwch.

BYD AC EGLWYS. (GAN HUGAN HIR). ARGLWYDD SALISBURY YN NGHAERODOR. Yr oedd dydd Mawrth y Pasc (Ebrill 23ain) yn ddiwrnod o bwys yn ninas Caerodor ar gyfrif ymweliad y Prif-weinidog a'r lie. Rhoddwyd iddo dderbyniad brwdfrydig gan y dinaswyr. Yn ysgoldy St. Luc, yr hwn a saif yn nghanol parth a breswylir yn benaf gan y dosparth gweithiol, cyflwynwyd anerchiad iddo, at atebodd yntau mewn araith briodol i'r achlysur. Oddi yno aeth i ystafell y gweith- wyr Ceidwadol yn y lie. Wrth ateb i anerch- iadau oddi wrth wahanol gymdeithasau Ceid- wadol, datganodd yr Ardalydd y boddhad a deimlai wrth weled cryfder a threfn Ceidwad- aeth yn Nghaerodor, yr hon gynt a gyfrifid yn amddiffynfa Radicaliaeth, a dywedodd fod cynnJ dd pobl mewn gwareiddiad i'w fesur wrth eu sefydliadau cymdeithasol neu eu clybiau. Ar bwnc y Werddon, annogodd ei wrandawyr i beidio cymmeryd eu llithio gan ymadroddion gau, ac na feddylia ymreolaeth yno ddim yn rhagor na dau o r tngolion yn eistedd yn farnwyr a llywodraethwyr ar y trydydd. Dangosodd hefyd y dylai y lleiafrif teyrngarol yn yr Ynys Werdd gael pob rhyddid a chwareu teg i ddilyn en galwedig- aethau, yr hyn a ganiateid iddynt yn unig drwy ymgadw o honynt o dan asgell gref Prydain Fawr. Yn ei araith ar ol y ginigw gyhoeddus a roddwyd er anrbydedd iddo, cyfyngodd ei araith yn benaf at waith a sefyllfa yr Undebwyr. Yna aeth i'r Drill Hall, lie y cyflwynwyd iddo saith ugain a phedair o anerchiadau yn dwyn enwau hanner can mil o aelodau Lig y Friallen mewn gwahanol leoedd yn ac o amgylch Caerodor. 5 tY Wrth ateb y cynnrychiolwyi-, dywedodd ei Arglwyddiaeth mai un o brif amcanion y Lig oedd amddiffyn ein sefydliadau aJll rhyddid rliag pob math o ymosodiadau, a chyfeiriodd at y gwaith da a wnai drwy fod yn ddolen-' gydiol rhwng gwahanol ddosparthiadau mewn cymdeithas. Terfynodd ei araith drwy ddweyd fod y Llywodraeth wrth ymladd ag annhrefn ac annghyfraith yn y Werddon yn ymladd brwydr pawb, ac y dylai dderbyn cefnogaeth a chydymdeimlad pob dosparth. Yn yr hwyr cynnaliwyd cyfarfod mawr yn y Drill Hall, a thraddodwyd araith gan yr Ardalydd oedd yn deilwng o'r achlysur ac o'i safle fel Prif- weinidog Prydain Fawr ac Ysgrifenydd Tramor, yno drachefn. Yng nghwrs yr araith hon, dywedodd fod penderfyniad y LIywodraeth i ychwanegu ein moddion atnddiffynol wedi codi oddi wrth argyhoeddiad llwyr o'r anhen am hyny. Ac er ein bod ar hyn obryd mewn heddwch a phob teyrnas drwy y byd, fe allai llywodraethau gyfnewid, a gallai gwladlyw- iaeth Ewropaidd droi mor sydyn a haulwen haf yn gawod o wlaw, ac na ddylem oedi parotoi ar gyfer y gwaethaf nes bo'r perygl yn ymyl. Rhybuddiodd ei wrandawyr rbag ychwanegu at ein perygl drwy osod i fyny allu annibynol yng Ngwerddon, yr hwn a allai droi gyda'r gelyn pan fyddem mewn rhyfel. With gyfeirio at y rhwystrau parhaus a deflir ar ffordd y Weinyddiaeth gan y blaid wrth- wynebol, dywedodd mai wrth ddrws yr olaf y gorwedd y cyfrifoldeb nad ydyw y senedd yn gallu dwyn oddi amgylch y mesurau a hoffai basio. ME. JESSE COLLINGS. Ym mhlith cannoedd aelodau Ty y Cyffredin, Ym mhlith cannoedd aelodau Ty y Cyffredin, nid oes nemawr yn meddu pen mwy clir a ueddwl mwy craffus yng nglyn a llawer iawn o bethau ymarferol, na Mr Jesse Collings. y n Un o'r dynion hyny sydd wedi saernio en hunain ydyw. Pa bryd bynag y byddo yn siarad, y mae yn siarad synwyr. Nid yw byth yn myned dros ei ddyfnder, ac y mae yn wastad yn teindo y gwaelod dan ei draed. Mewn cynghorfa a gynnaliodd y Rhyddfryd- wyr Undebol yn Birmingham yr wythnos ddiweddaf, traddododd araith hyawdl a grymus ym mhlaid y Llywodraeth, a rhoddodd ergyd- ion trymion ar ben y rhwystwyr sydd yn y Senedd. Un o ddadleuon Mr Gladstone a'i ganlynwyr dros Ymreolaeth i'r Iwerddon yw hon-nas geUir cael ac nas dylid pasio dim mesurau i wella ein sefvllfa ni yn y wlad hon hyd oni orphener ag achos y Werddon. Dangosodd Mr Jesse Collings, yn yr araith dan sylw, nad oes na gwirionedd na chyfiawnder yn y fath ddadl a hona, a bod y Llywodraeth bresenol wedi cwblbau yr hyn y i-tiethodd, gweinyddiaeth Mr Gladstone yn 1885 ei gyflawnu. Math o hap-chwareuwr gwleid- yddol, meddai, yw Mr Gladstone, ac wedi colli ei blaid wrth chwareu a Mr Parnell, a chynyg mesur o Lywodraeth Gartrefol i'r Werddon yn erbyn ewyllys y wlad hon. Oni ddiwygia ac oni edifarha canlynwyr Mr Gladstone, hwy a gant "ferwi yn y cawl Parnelaidd" am gryn amser eto. Yng ngbyfarfodydd yr un gynghorfa, traddodwyd areithiau gan Mr Chamberlain ac Arglwydd Hartington, y blaenaf o ba rai a roddes enw newydd ar ganlynwyr Mr Gladstone, ac enw sydd yn debyg o lynu wrthynt am dymhor— "llastarddiaid gwir Rhyddfrydiaetli ydynt," meddai, "ac ninnau ydym yr etifeddion cyfiawn." Mae Mr Chamberlain yn Jiapus iawn weithiau yn ei ymadroddion, ac yn medru rhoddi llawer o feddwl mewn ychydig o eiriau. Wythnos llawn o siarad a fu yr un ddi- weddaf, ac y mae lie i ddysgwyl y bydd i nid ychydig o ffrwyth i ddilyn. Mae un peth yn sicr, fod cyfarfodydd o'r fath a gynnaliwyd yn tueddu yn fawr at gyfodi yspryd a chtyfhau breichiau y Weinyddiaeth. EISTEDDFOD GENEDLAETHOL 1889. Fel y gwyddis, yn Aberhonddu y cynnelir hi y tro nesaf. Nid ydys yn prophwydo dim am dani, gan nad oes digon o ffeithiau wedi eu croniclo yng nglyn ag eisteddfodau blaenorol a gynnaliwyd yn ninas yr Honddu. Fel peirianwaith llenyddol, mae lie i ofni mai aflwyddiannus y bydd. Ymddengys fod y pwyllgor wedi darganfod II w y br newydd i rwystro dim mewn flordd o dwyll ac anghyf- iawnder cystadleuol gymmeryd lie, drwy gadw enwau y beirtiiaid o'r golwg. Arbrawf llen- yddol ydyw hwn-yma, a geill droi allan yn well nag yr ydys yn meddwl. Clywais amryw o lenorion adnabyddus yn dweyd fod y drwg a wyddis yn well na'r drwg ni wyddis, a'u bod hwy yn penderfynu gweled yn gyntaf pa fodd y try yr arbrawf allan, cyn gyru eu cyfansodd- iadau ar antur i Aberhonddu. Fel sefydlfad Cymreig, y mae yr Eisteddfod Genedlaethol wedi ei andwyo yn arw drwy ymyraeth di-alw- am-dano rhyw ddwsin neu ragor o ysnobiaid gwybodus yn Llundain a manau ereill. Nid oes wileichiouen o yspryd gwladgarol na cuenedlgarol o'u wewn, ac y mae eu, dwylaw oerion wedi rhewi gwaed yr hen sefydliad, a pheri i'r teimlad Cymreig ymadael o hono. Ymddengys mai eu hamcan proffesedig wrth gymmeryd at yr eisteddfod, yw ei dyrchafll i blatfform uwch-i blatfform dysgedig ac anrhydeddus, yr un y safant hwy arno, gan anghofio un o fanau ffydd y sefydliad. Trech natur na dysg." Gadawer, er pob peth, i ni gael dysg, ond na wnawn ddysg yn foddion i alltudio pob naturioldeb a theimlad o'n sefyd. liadau a'n cerddoriaeth a'n barddoniaeth. Yr wyf yn beiddio dweyd fod dwylaw rhewllyd gwyr Llandain wedi gwneyd mwy o ddrwg i'r Eisteddfod nag o dda. Gwir iddynt fod yn foddion, drwy gasglu ychydig arian, i gyhoeddi rhai cyfansoddiadau buddugol; ond beth yw hyny, mewn cymmhariaeth i'r drwg a'r anffawd o barlysu yspryd Cymreig, a gwres a bywyd ceriedlaethol ein sefydliad hynafol ? Pan aeth yr Eisteddfod i'w plith hwy eu hunain, profodd ynjEethiant truenus, ac fe ellir edrych ar y methiant hwnw fel condemniad amgylchiadau ar waith ymyrgar y dyrniad swyddgar o I wybodusion cyfreithiol a masnachol sydd i'w cael yn y Brif-ddinas. Os oes eisieu Llywod- raeth Gartrefol mewn unrhyw ffurf ar Gymru, mewn cyssylltiad a'r Eisteddfod y mae, a gobeithio nad yw'r amser yn bell pan y bydd Z3 gwdad y gan yn ddigon gwrol i ddweyd wrth n ymyrwyr y bvif-ddinas, "I bant! i bant! Yr eisteddfodau goreu a welodd Cymru hyd C, yn hyn oedd y rhes ardderchog hono a gyn- naliwyd yn y Fenni gynt. Y pryd hwnw yr oedd beirniadaeth fel gwraig Cesar, a phawb 1-1 4n a ymwnelent a'r sefydliad yn ddynion anrhyd- eddus. Yr oedd yr eisteddfodau hyny yn wir Gymreig, a rhoddid lie cymmesurol ynddynt i wahanol ganghenau. Ni chaniateid i'r cerdd- orion fel yn awr droi y cyfarfodydd yn gyngherddau, a pheri i draethodau fel eiddo Stephen ar "Literature of the Kymry." gilio o'r neilldu er mwyn rhoddi lie i ryw groten i chwareu yr eos. Mae He i feddwl mai gwyr Llundain yn benaf a fuant yn foddion i wedd- newid yr Eistedfod yn gyngherdd fel y mae, drwy ei gwneyd yn chwareufa, lie y geill drwy ei gwneyd yn chwareufa, lie y geill ) gwahanol ddoniau merchedaidd y brif-ddinas arfer eu hunain wrth ddechreu, a dangos eu hunain wedi cyrhaedd tipyn o enwogrwydd yn y cylch cerddorol. Mae pob lie i gredu y daw Tywysog Cymru i Eisteddfod Aberhonddu, a bydd ei ymweliad i raddau yn debyg o effeithio er daioni. Ond y mae perygl hefyd y bydd i'w ymweliad effeithio er niwaid. Ni bydd, gellir bod yn sicr, yn bresennol fwy nag un diwrnod, neu un cyfarfod, ef allai. Mae ei ymrvvymiadau mor llnosog, fel nas gall fforddio amser at fwy na hyny. Yn awr, gan nad yw ei ymweliadau a Chymru yn ami, a'i fod yntau yn cynnyddu yn serch y bobl, a'r awydd am ei weled yn cryfhau, mac lie i ofni mai ar y diwrnod hwnw yn unig y bydd efe yn bresenol arno, yr a miloedd lawer i'r eisteddfod, y rhai a absennolant eu hunain o'r cyfarfodydd ereill. Gwelwyd rhywbeth yn debyg i hyn yn Eisteddfod Llundain, ac yr oedd yn anffawd. Gellid cymhwyso yr un sylw at waith dydd y eadeirio, yr hyn a brawf bob amser yn dra < attyniadol, ac hefyd, at y prif gystadlaethau corawl. Y mae amryw lenorion o gymmeriad ucliel yn ac o amgylch Aberhonddu, a diau os yw eu hanadl hwy gyda'r eisteddfod, y profant vn help garw iddi. Y mae llwyddiant pob "eisteddfod yn dibynu cymmaint ar yni, ym- drech, ac ysprydoliaeth y Ile y cynnelir hi ynddo, a. dim cynnorthwyon a dylanwadau ereill. YR EGLWYS YNG NGHYMRU. Edrycha pleidwyr dadgyssylltiad yn mlaen gyda hyfrydwch at y 14eg o Fai, gan mai ar y dydd hwnw y daw cynnyg Mr Dillwyn ger bron y senedd. Y mae yr aelod anrhydeddus dros Abertawe mor gyfarwydd a chyfarfod a isethiant gyda'i gynnyg, fel na theimlai efe ei hun nemawr, pe yn fethiant yr elai y tro nesaf eto. Gofaled caredigion yr Eglwys fod ar ddihun y tro hwnw. Mae gwr da yn bwriadu ateb Mr Dillwyn, sef Mr Byron Reed, 1 siaradwr a'i ymadroddion yn llwythog o C, ffeithiau ac yn orlawn o'r rhesymeg fwyaf effeithiol. Clywais ef yn siarad ar ran Cym- deithas Amddiffynol yr Eglwys rai blynyddau C5 yn ol, ac er iddo y pryd hwnw gael y gwrtli- wynebiad cryfaf a allasai y cannoedd a ddaethent yn nghyd gyda'r unig amcan i'w rwystro, ac yn cael eu harwain gan eu blaenor yn yr ardaloedd, mynodd y siaradwr ei ffordd, lladdodd pob gwrthwynebiad, a thraddododd un o'r areithiau goreu a gtywais eriocd, araith, mi a gredaf, nad yw ei dylanwad wedi darfod in a'r lIe hyd eto. Ni bydd dim saethau ncwydd- ion wrth gwrs yng nghawell Mr Dillwyn y tro hwn. Bydd yn debyg o osod cymmaint o bwys ag a fedro ar helynt y Degwm, fel prawf fod opiniwn y wlad yn cryfhau ac addfedu yn erbyn y sefydliad. Ond y mae sylw Dr. Pan Jones yn y Celt yn ddigon o atebiad i dwyll- resymeg o'r fath. Dywed y Dr. nad yw yn credu dim ym miri y degwm," mai mater o z s. d. ydyw gyda'r ffermwyr, a'u bod yn ei dalu pan yn cael swllt neu ddau y bunt yn ol, ac nad oes dim egwyddor wrth wraidd y terfysg presennol. ADDYSG YN NGHYMRU A'R EGLWYS. Nid wyf yn gwybod pa un a ydyw blaenor- iaid yr Eglwys yng Nghymru ai peidio yn gwirioneddoli y ffaith ein bod yn dechreu ar gyfnod o cliwyldroad yng nglyn ag addysg, ac yng nglyn a Llywodraeth Le ol yn ogystal. Mae y wasg Ymneillduol a Radicalaidd yn eglur ddangos bod yr Ymneillduwyr yn ber- ffaith ar ddihun i'w sefyllfa. Y maent yn gwneyd pob peth o fewn eu gallu i droi y ffrwd newydd i gyfeiriad eu melinau en hunain. Ym mhen ugain mlynedd bydd agwedd annhebyg ar Gymru i'r hyn sydd arni heddyw. Nid wyf fi fel un yn meddwl y byddwn ddim ar ein hcnnill o'r cyfnewidiad eithr nid yw hyny yn un rheswm dros ei an- wybyddu, a chau ein llygaid rhag ei weled. Y mae yn rhaid cadw llygad craff pa fath lenyddiaeth a roddir yn nwylaw ein plant o hyn allan. Fe ddichon y dysgir pethau am Gymru, ac am yr Eglwys, fyddont a'u tuedd Z5 uniongyrehol i greu rhagfarn, a gwneyd niwaid i bawb fo mewn byd ac Eglwys, a phawb yn dal eiddo tirol o un math. Y mae rhai cylioeddwyr llyfrau, y rhai a astndiant chwaeth Byrddau Ysgol yn fwy nag eiddo Rheolwyr Ysgolion Cenedlaethol, yn gogwyddo yn y cyfeiriad hwn eisoes. Nid ydys am enwi neb. Ond taled y rhai hyny a deimlant ddyddordeb yn y cwestiwn sylw manwl i rai o'r llyfrau a geir yn nwylaw ein plant mewn ysgolion dyddiol, ac fe welant y dysgir pethau am Or omwell, Siarles y Cyntaf, ac ereill, sydd yn tued lu mwy at Radicaliaeth na Cheidwadaeth. Fe ellir creu cenedl gyfan o Radicaliaid neu o Geidwadwyr mewn ugain mlynedd. Yn awr, gyda bod cefnllif y Gymraeg yn dyfod i mewn i'n hysgolion dyddiol, y mae lie i ofni y gall llawer o bethau ereill ddyfod i mewn yr un pryd. Yr ydym ni yng Nghymru mor sectol a phleidiol fel y mae ym mron yn foesol annichon i ni allu ymddyrchafu uwch law ein man-wahaniaetbau. Cymmerer "LIyfr y Gyfraith," a gyhoeddwyd yn swyddfa y Faner, yn engraifft o hyn. Y mae hwnw wedi ei ysgrifenu o safon plaid, ac i ateb dybenion plaid. Dylasai fod yn llwyr annibynol, heb ynddo son am na chaeth na rhydd, ond yn llyfr y gallasai pawb gydio ynddo, a theimlo yn gysurus wrth ymgynghori ag ef. Nid wyf am foment yn dweyd y cynnwysa ddim sydd yn anwireddns, neu wedi ei amcanu i gam- arwain, ond y mae y casglydd yn cadw lies a budd ei ochr yn y golwg yn y fath fodd fel ag i beri i Geidwadwr, neu i'r hwn sydd yn awyddu bod uwch law plaid, ymwneyd ag ef mor anaml ag y gall. Yr ydys yn gweled y pwnc o addysg yn annhraethol bwysig i'r Eglwys, ac yn gobeithio y dihuna ein har- weinwyr, a bod yn gyfartal i'r achlysur.

YR EGLWYS A'R WLADWRIAETH. Y gwrthddadleuon a ddygir yn erbyn y cysylltiad sydd rhwng yr Eglwys a'r Wladwr- iaeth yw, fod y cysylltiad yn un anysgrythyrol, ac i'r Eglwys, fel y mae heddyw, ddyfod i fodolaeth yn amser y Diwygiad. Gofynir, Pa le yr oedd hi cyn amser Harri VIII. ?" Dywedir mai swyddogion y Llywodraeth yw yr offeiriaid, ac mai meddiannau cenedlaethol yw meddiannau yr Eglwys. Dadleuant hetyd y bydd yn llesiol ac yn fuddiol i'r offeiriaid a'r lleygwyr i gael dadgysylltiad. Fel hyn maent yn perswadio y werin anwybodus; ond pan eu gosodir ar faen prawfy gwirionedd, diflanant fel niwl neu darth y boreu. Nid oes ganddynt un sail i'w haeriadau. Pan mae dyn yn sefyll i fyny o flaen cynnulleidfa, ac yn traddodi ei araeth yn hwyliog, y mae ei ddull a'i eiriau yn peri i ddynion gredu, heb wneyd un ymchwil- iad pellach i'r mater, er fe ddichon fod ei haeriadau yn hollol ddisail, ei fod yn gwyrdroi hanesyddiaeth i ateb pwrpas neillduol. Dy- wedir fod yr Eglwys yn dal ei meddiannau trwy dwyll a ffug-honiad. Pa le mae yr esgob, ficer, reithor, neu gurad i'w cael sydd yn dal meddiannau trwy esgusodion ffugiol 1 Mae y Wladwriaeth yn sicrhau ac yn cadarnhau meddiannau yr Eglwys. A ydyw yn beth tebygol y buasai i'r Llywodraeth wneyd hyny pe na fuasai gan yr Eglwys un liawl gyfreith- lawn i'r meddiannau hyn 7. Mae y fath haeriad yn groes i reswm a synwyr cyffredin. Nis gall un dyn byw, bedyddiol nac anfedyddiol, ddyfeisio coeg-resymau gwanach a mwy disail. Dywed y dadgysylltwyr nad ydynt yn ymosod ar yr Eglwys fel sefydliad ysprydol. Y rheswm 0 yw, nis gallant wneyd hyny; felly gall yr Eglwys ddiolch iddynt am ddim. Nis gall corff sylweddol ymosod ar gorff ysbrydol. Y maent yn dywedyd, Yr ydym ni am gael ein gosod ar yr un tir a'r Eglwys o leiaf; yr ydym am gymmeryd eich meddiannau er mwyn eich ymddifadu a'cli dwyn i'r un lefel a ni." Nid yw hyn ddim amgen nag yspeiliad ac atfaeliad o'r fath waethaf. Meddyliwn am foment pe buasai i'r Eglwyswyr geisio gwyrdroi gwadd- oliadau yr Ymneillduwyr—canys y mae ganddynt hwy eu gwaddoliadau—beth a ddywedai yr Ymneillduwyr 1 Cawsent eu condemnio o un cwr i'r llall o'r wlad, ac yn mhob papyr gwrth-Eglwysig yn Lloegr a Chymru. Cyffelybir y Wladwriaeth i Dalilab, a'r Eglwys i Samson, ac nid yw y cyssylltiad ond priodas anghyfreithlon ac ansanctaidd. Yn ol rhesymeg y dadgyssylltwyr, wrth gwrs menyw ddrwg oedd Dalilah, ac nid yw y Wladwriaeth mymryn gwell. A ydyw hyny yn ddigon o reswm i gondemnio y cyssylltiad 1 Os y w y Wladwriaeth yn ddrwg, mwyaf i gyd yw yr angen sydd am ei gwella, ac nid ei c gwneyd yn waeth. Nid yw yr wrthddadl bon yn un ysgrythyrol. Cyferbynier hi a geiriau yr Ysgrythyr. Meddai Sant Paul, Ym- ostynged pob enaid i'r awdurdod goruchel; canys nid oes awdurdod ond oddi wrth Dduw; a'r awdurdodau y sydd, gan Dduw y cawsant eu hordeinio. Am hyny, pwy bynag sydd yn gwrthryfela yn erbyn yr awdurdod, sydd yn ,5 gwrthwynebu ordinliad Duw a'r rhai a wi-tit. wyncbant, a dderbyniant farnedigaeth iddynt eu hunain. Nid oes un sail ysgrythyrol i'r wrthddadl yn erbyn duwioldeb y Wladwriaeth. Dywedodd yr Apostol wrth y Hhufeiniaid fod y llywod- raethwr daiarol yn weinidog i Dduw. Os felly, dylai gael ei gynhyrfu a'i ddylanwadu gan egwyddorion sanctaidd. Heb law, nid yw y rhesymau a ddygir ym mlaen gyda'r fath wybodaeth a'r fath ddysgeidiaeth (?) a dyfnder, yn ihesymau o gwbl yn erbyn dadgyssylltiad a dadwaddoliad. Pa ham na all yr Eglwys gadw ei bunt meddai yr Ymneillduwr anwybodus. Y mae yr Eglwys yn cadw ei hun. Nid yw yr Ym- neiiiauwr yn taiu at yr Eglwys, os nad yw yn wirfoddol. Os ffurfir plwyf newydd neu es- gobaeth newydd, neu fywoliacth newydd gael ei gwaddoli, nid yw yr Ymneillduwyr yn cael eu trethu i ddwyn y draul. Dygir yr holl arian allan o gyfraniadau gwirfoddol Eglwys- 6y wyr. Gwnawd hyn yn Truro, Southwell, Llynlleifiad, a Chastell Newydd-ar-Daen ac os caiff esgobaeth Ty Ddewi ei rhanu, ni fydd dim gorfodaeth ar yr Ymneillduwyr dalu dim un geiniog. Yn yr hen amser, yr oedd esgob- aethau yn cael eu gwaddoli gan y tywysogion. Darllenwch hanesyddiaeth. Dywed Bede y ffurfiwyd y gwaddoliadau plwyfol gan ar- glwyddi y macnorau, y rhai a roddodd y degymau i'r Eglwysi. Arian Eglwyswyr ac Eglwys-wragedd a ddarfu waddoli yr Eglwysi. Myn rhai i'r werin gredu fod cyflogau yr offeiriaid yn cael eu talu allan o drethi y Wladwriaeth. Mae y sawl sydd yn haeru hyn yn bradychu eu hanwybodaeth yn arswydus. Dylai pob un sydd yn arfer darllen y newydd- iaduron wybod yn amgen. Gall weled nad yw hyn yn wir, oddi wrth y Budget bob blwyddyn, lie mae y cytriton i'w gweled o gyllid a thal- iadau y Wladwriaeth. Gall weled nad oes dim ynddo am gyflogau yr esgobion neu yr offeiriaid; dim dimai'r delyn. Gair eto yn ein nesaf ar y pwnc hwn. GIRALDUS. Am barhad o'n newyddion Cymreig, gweler yr 8fed tudalen.—Y GOL. JACK Y JOCKIEY.y Mae yn ddrwg iawn I genym, o hnrwydd gofod lie, nad allwn osod eich llythyr dydtlorol i mewn yr wythnos hon. Caiff ymddangos yn dditfael yr wytbnos nesaf.

ER COF ANWYL Am y diweddar Mr Ifor Thomas, mab Mr a Mrs Thomas, Crugybar. Mi welais flod'yn bychan, hardd, Yn nghanol gardd yn tyf a; Ac 0 mor brydferth oedd ei frcn, Fel llygad lion yn gowena Daeth nos lwydrewog yn y man, Rhoes gusan wrth fyn'd heibio, A boreu dranoeth cefais i Y blod'yn wedi gwywo. Ah Ifor oedd y blod'yn hardd A ddenai'r bardd i'w garu; Bacbgenyn tawe], gwylaidd, mwyn, Yn llawn o swyn oedd imi; 'E welid ynddo degwch gwir, Rbia weddau pur yn amlwg, Daeth awel lem o dir y bedd, Ac wele 'i wedd or golwg. Fel ambell dog blanhigyn fu Yn lledu ei ganghenaa Dysgwyliem avnon fuan iawn Gnwd prydferth llawn o ffrwythaa; Ond, marwol bryf o'n golwg ni A fwyty'r bywyd ynddo, Ac yntau yn wywedig sydd 0 ddydd i ddydd yn crino. i el hyny n union, Ifor bach Pwy yn amgenach welem, Dyfodol dysglaer, ucbel, pur, 0 Iwyddiant gwir ddysgwyliem; Ond, wele saeth yn d'od i'w fron, Ac yno'n dwfn ymgladdu, A'n gobaith gwyn yn siomiant droes- Yn fawrloes yn ei golli. Y tawel, gwylaidd, serchog lane Yn ieuanc ymaith hedodd; Edefyn einioes ddaeth i'r pen- Tu hwnt i'r lien y ciliodd; Cynlluniau dynodd iddo 'i hun, Mor sydyn y'n dyryswyd; A gobaith bywyd, er mor wyn, Fel niwl y glyn a chwalwyd. Gobeithiai gyrhaedd safle wech I ymdrech dros yr lesu; Y weinidogaeth aeth a'i fryd- Cyssegrai 'i fywyd iddi; Nid meddwl dyn yw meddwl lor; Mae Ifor heddyw'n gorphwys, A'i enaid gyda'r teula glan Yn canu can Paradwys. Diniwaid fel colomen fu, Drwg-feddwl ni choleddai; Am ddrwg-deimladau dan y fron, Ei galon ef ni wyddai; Rhinweddau dynion, nid eu bai, A gai ei sylw pwyllog, 'Roedd er yn gweled eto'n ddall I wallau ei gymydog. .y Byw yn nghymdeithas llyfrau da, le, dyna boffai Ifor, Ac fel gwenynen ddiwyd bu Yn caaglu yn ei dymhor Ond, pan y teimlodd ias y bedd Yn tori hedd ei fynwes, A'i lyfrau'n llwyr y canai'n iach, Marw bellach yw ei banes. I'r teulu hoff, mor galed fa Yr ymwahanu yma; Teimladau'n cael eu rhwygo gawn,— Dydd chwerw iawn oedd hwna Cylch eang o gyfeillion sydd A'u bronau'n brudd o'i golli, Ar brydiau biraeth daw fel ton Nes yw y fron ar dori. Caed esmwyth huno yn y gJyn Yw iaith fy neigryn gloyw I'w deulu boed dyddanwch lor Ar wyneb cefnfor garw; Mae Ifor bach yn ddedwydd draw Mewn ardal dawel hyfryd, Ac ni ddaw galar, poen, na chur I mewn i dir y bywyd.

DYSGYBLAETH GLERIGOL. Mae yr erthygl canlynol wedi ymddangos yn y Llan a'r Dyioysogaeth, ac yn deilwng o sylw ychwanegol:— & Credwn na cheir dysgyblaethglerigol byth yn yr Eglwys, fel y dylai fod, oddi eithr i aelodau yr Eglwys i ddihuno at eu dyled- swydd. Cydnabyddwn fod gwelliantau ereill yn angenrheidiol. Rhaid cael diwygiad mawr yng nghylch cyfraith dysgyblaeth l'haid cael y peiriant i weithio yn well, yr olwyn i droi yn rhwyddacb, yn fwycyflym; ac uwch llaw pob peth, rhaid gwneuthur y gyfraitli yn rhatach. Mae pob math o gyfraith ond hon wedi ei gwneuthur yn rhatach. Mae yn afresymol, mae yn gywilyddus meddwl fod di- swyddo offeiriad meddw yn costio pum cant neu fil o bunnau i'r esgob, oddi eithr iddo gwympo dan ei fai. Ië, i'r esgob meddwn, canys nid oes neb ond esgob a aiff i'r draul o fod yn ei-lynwr. Ac eto mae yn galed, mae yn annhegwch mawr, fod rhaid i'r esgob droi yn erlynwr. Y bobl leygol, aelodau yr Eg- lwys, ddylai ddwyn offeiriaid cywilyddus dan 5 gosp ie, y bobl, o blegid hwynt-hwy sydd yn dyoddef cam gan offeiriad beius. Ond diwyg- ier y gyfraith faint a fyner; gwnaer hi mor rhated ag y mynom, ni Iwydda unrhyw gyf- raith yn y byd cddi eithr i aelodau yr Eglwys fod yn wrol ac yn ffyddlon i wneutbur eu dy- ledswydd yn hyn o beth. Mae dau beth yn anbebgorol iddynt eu gwneuthur, sef bod yn wrol i wneuthur achwyniad i'r esgob neu'r archddiacon pan fyddo eu gweinidog mewn unrhyw fai ceryddus; yn ail, bod yn barod i ddwyn tystiolaeth yn erbyn offeiriad drwg, l' 1 1 pa.n iyaao ymenwniaa awciurdodol yn cael ei wneyd. Na fcddylied neb fod llawer o offeir- iaid o'r fath i'w cael. Na, mac achos diolch eu bod mor brined ag y maent. Olid mae un mewn mil yn ddigon i wneuthur dirfawr niwetl i'r Eglwys. Ond pa bryd y ceir aelodau yr Eglwys mor eiddigeddus dros ogoniant Duw a llwyddiant yr Eglwys na oddefant offeiriad g war thus] Weithiau mae y wardeniaid yn rby ddifater i ddanfon achwyniad; ef allai fod un o honynt yn Ymneillduwr, a'r llall heb fod yn gymunwr. Ef allai fod y deon gwladol yn anwybodus, ac yn well ganddo beidio gwybod dim. Gwaith pwy ddylai fod achwyn wrth yr esgob? Yn sicr, y wardeniaid, gwarcheidwaid buddianau yr Eglwys. Ond os na wnant hwy, yna dyledswydd aelodau'r Eglwys, pob un cystal a'r llall. Ysgrifened rhyw un at yr esgob, yn Saesneg neu yn Gymraeg. Mae pob un o esgobion Cymru yn deall Cymreig. Nac ofned neb neshau at yr Arglwydd Esgob. Mae pob esgob yn barod i wrando ar gwynion rhesymol. Gwyddom am bI wyf poblog ar hyn o bryd Ile mae y periglor wedi bod yn analluog i weinyddu yn yr Eglwys er ys misoedd, ac mae yn cadw curad hollol ddiwerth-dyn hanner gwallgofus, a hwnw yn ymddwyn yn alarus, ac yn traethu y ffolineb mwyaf yn y pwlpud, a'r Eglwys wedi ei harllwys o'i chynnulleidfa, ac wedi ei gadael i ddwsin o ddynion, a rhai o'r rhei'ny yn dyfod yno i wneuthur sport. Nid yw y wardeniaid, yr un o honynt, wedi achwyn wrth yr esgob, na neb arall. 0 na bae eiddigedd droa yr Eglwys yn ei haelodau 1 A raid cael dad- I sefydliad i'w dihuno at eu dyledswydd ? Os na ddihunir hwynt heb fod yn hir, credwn mai I dadsefydliad a ddaw."