The Carmarthen Journal and South Wales Weekly Advertiser

CAERFYRDDIK MAE Eghvys Sant Pedr, Caerfyrddin, yn orlawn o addolwyr bob dydd Sul, yn gwrando ar Esgob newydd Llanelwy yn traddodi ei anerchiadau ysgolheigaidd a grymus. De- allwn y bydd yn lhoddi ei bregeth ymadaw- ol ar yr 31fed cyfiso!. Dydd Sul diweddaf ordeilliodd Arglwydd Esoh Ty Ddewi, yn Eglwys Sant Pedr, aoirvw o ymgeiswyr am urddau santaidd, rliai yn ddiaconiaid, ac ereill i gyflawn waith y weinidogaetli; yn Illysg yr olaf, cawn y Parch. T. B. Williams, B.A., curad poblo^aidd Sant Pedr, Caerfyrddin. Traddodwyd pregetli arl>enig ar yr amgylehiad gan Esgob newydd Llanelwy. Bwriada gyfarfod ag off-iriaid y ddeoniaeth yn vestry Sant Ped., y dydd cyntaf yn Ebrill, pryd yr hyderwn y bydd yr address adduruedig yn barod i'w chyflwyno iddo cyn ei ymadawiad. Cvmer ei gyseg>iad le ar* y 25ain cyfisol traddodir y bregeth gan y ProftV-swr Edmunds, Llanbedr. DYDD Sul diweddaf, yn Eglwysi Christ Church a Dewi Sant, Caerfyrddin, dechr<modd y Parch. Llewellyn Rees ar ei waith fel curad dros yi- Eglwysi uchod. Yn y boreu, am un C^eg °'1' gloch, pregethodd yn Seisomg yn Church ac am cliwech yn yr hwyr, vn pp/V^S Sant, i gynnulleidfa Iluosog. ^unoaddVe\radT>i w breSefch yn y lie olaf, dy- gwedd' Avees am eu cydymdeimlad a'u dref. lj^' am yn hollol ddyeithr i'r yu ei faes nUllW1!\ bob llwyddiant i Mr. Rees y,, ei faes lie-ydd lielaeth.

DVWEDIH fotflwr^^TT: gwrthod yn,«d,eiT ham,0,1!, ie"' M'P" sydd wedi eu gosod alW?''°ht"' telerau Dewisol Y mao 17,, i ,n y Conimissiwn Wfod'ynddK,"a,Wl0^y.a„ieivydd-

BUDDUGOLIAETII Y LLYWODRAETH.—Boreu dydd Mawrth diweddaf, bu golygfa warad- wyddus yn Nhy y Cytfredin, pan y cynnygiodd Mr. Smith fod y flaenoriaeth yn cael ei i-oddi i'r uiesur, Supply and Ways and Means." Mewn areithiau (?) cynddeiriog, datganodd Syr W. Harcourt a Mr. Labouchere eu bwriad i daflu pob rhwystr o flaen y peiriaut seneddol; ond wrth ranu y Ty ar y diwedd, catodd y Llywodraeth fwyafrif o 104.

LLYTHYR RHEIDIOL. Y TADAU PABAIDD A THROSEDDWYR YN YI: IWERDDON. Mae yn ffa r.h anwadadwy fod troseddwyr duaf yr Iwerddon yn perthyn i Eglwys Rhufaio, pa rai a get'nogir gan y Tadau Pabrdd. Yu lie cydweithredu a'r Llywod- raeth i ro 1di terfyn ar lofruddiaethau, maent yn cadw eu cyfrinach dau sel cyffesiad, trwy roddi gollyngdod iddynt am yr anfadwaith maent yn gyflawnu. Mae Eglwys Rhufain yn cymeryd arni gondemnio cymdeithasau dirgelaidd, megys eymdeithas y Seiri Rhyddion, ond yn yr Iweiddon y maent yn eu cefnogi 'u pleidio. Fel hyn y maent yn troseddu y rheolau a osodwyd i lawr gan y Pab a'i Gar- dinaliaid gan yr Eglwys sydd yn credu mewh anftaelediirrwydd, ac yn ymtfrostio yn ei dysgyblaeth. Mae y Pabyddion yn Lloegr yn .•arswydo pan maent yn gweled eu brodyr yn ltr Iwerddon yn ymuno a'r cymdeithasau dir- gelaidd, y clybiau llofruddiog, y Clan-na-Gael, 0 y Ffeniaid, yr Invincibles, a'r cynghreiriau melltigedig sydd yn gormesu y trigolion an- ffodus. Yr Iwerddon Babyddol sydd yn llofruddiog, nid yr Iwerddon BrotHstanaidd. 'jLliwir y tirfeddianwyr yn y Hiw dnaf am droi dynion allan o'u ffermydd. Gosodir y gwladwr Gwyddelig i fyny fel merthyr; tywalltir dagrau crocadilaidd drosto yn y senedd gan n ",n cyng:¡reiria,d Pr..testanaidd; ond nid oes dim gair na soo am y rhai a drowvd allan o'u ffermydil yn ff.-twa,-di-ii dim deigryn nag O'-henaid yn cael ei golii dros y weddw !;vi,itehead Nid oes genym amynedd efo yr vbaui idau didiiiwedd yma am ddvoddefiadau y jferinwyr Gwydd^lig. Flynyddoodd yn ol dyodd..fo id yr amaethwyr ar ucheldiroedd yr Alban, IlIWV .) galedi o lawer; er hyny ni chi, wodd ne iddynr, gyflawnu un trosedd yn erbyn y tiif- ddianwyr. Nid oedd son am un ftV-rmwr yn saethu pi f- istr tir ar foren Sul a'i hyrddio i'r farn heb foment o rybudd Beth mae hyn yn ddysgu ac yn danyos i ni? Dengys fod Protestalliaeth yn well na Pliab- yd 'iaeth, a bod gweinidogion y cyntaf wedi dysgu elfenau iiioesoideb a gwir grefydd, a bod dyIan wad yr Eghvys Brotestanaidd er daioni. 0 Cùn weh am yr liyn Oijdd yr Archesgob Croke, a'r Esgob Nully, a'r Tad .M'.Fadden yn ddy- Z5 wedyd. Yr oeddynt hwy yn dysgu i'r (Jwydd led y illai dyn gymeryd tir am rent benodol, ac wedi cael meddiant o hono, gwrthod cadw it ei ytundeb, trwy beidio talu ond yr "yn a wtliti y deiliad a'r cynghrair fod yu dda au os ca ei droi allan o'i fferm, ni fuasai bitl arno am lofruddio ei feistr tir. Mae yr Ymneillduwyr yng Ngiiymni yn gweith- reduar yr un egwydd >r a'r Pabyddion. Pan ardrethant eu ffermydd, ammodrnt i dalu y degw.11, ond anogir liwy i bei lio talu. Cynliyrfer, cyuhyrfer," yw ai wyddair y jiregethwyr. Atlll',twia.,th felltigedig yw h-11 a ddysgir gan ddynion sydd yn gdw eu iiunain yn ddysgawdwyr y boJbl. GELYNIAETH AT Y MEISTRI TIROEDD. Nid Y'Il yn rhyfedilu fod y f;,tli elyniaeth yn yr Iwodd 'n at y meistri tii-oe,id, o blegid y mae y rhan fwyaf o honynt yn Brotesttuitid, ac weli eu cond-uuio eisoes gin Eglwys Rhufain, y rlial sydd wedi dianc yn dcligosp o herwydd nid ues gallu i ail-gynneu tanau Ma es-v-Gof tint (lefny ldio off.-ryuau i'w poenydio, Ac. Nid yw v gwladwr Gwyddelig anwybodus yn ystyried fod llawer o niwed i lofmddio heretic. Oir digoii o brawf fod y Tadau Pa baidd hyd yn nod yn cefnogi gwrtli- ryfel. Y Kid M'Fadden a fu yn foddion i'r arolygydd Martin i gael A lofruddio. Amcan Eglwys Rhufain yw cael ymnstyngiad allanol i'w hawdurdod. Mae hyn yn fwy o hwys yn ei golwg na rhoddi addysg foesol i'w plil,tiit. Cyfauiuioda yn barliaus a rhyw allu neu (/ilydd. Yn Ffrainc, dan deyrnasiad Louis XIV. a XV., yr oedd drygionigwyr y llysoedd yn arswydus er hyny yr oedd yr Eglwys yn eu hesgusodi rhag ofn eu digio. Nid oedd Z!> "5 c •liiii cymaint, o b^ys am fuchedd neu gredo dynion ond yr oedd y cleddyf, yr ystanc, y tfin, a'r ffagodau yn wastod yn barod i'r PNtetalliltid. Yu yr Iwerddon niaent yn ofni digio y Gwydd. lod rhag iddynt daflu eu hiall ymaith ac atal eu rhoddion. Beth yw yr achos fod cymaint o elyniaeth yn erbyn tirfeddianwyr yn Nghymru? Mae y rhan fwyaf yn Eglwyswyr, ac am hyn y cam- dda''lu"ir ac yr erlidir hwy. Ofnwn fod yr ymiielllduwyr yn efelychu y Pabyddion, trwy fyned yn ol i amser Cn-mi wel i ysbeilio xiieddianau teyrug* rwyr ac Eglwyswyr. 0 .1 Y CARCHARORIOX GWYDDELIG. Ennillodd y Weinyddiaeth fuddugoliaeth I fawr yn y ddadl 110s Fercher wythnos i'r di- weduaf. Yr oedd y mwyafrif o 66 yn fwy aag oeddynt yn ddysgw 1. Profwyd fod y dduiaeth mae y carei-arorion politicaidd yn gael yn fwy tyner ac esmwyth lla mae carch- arorion cytfredin yn gael. Maent yn cael ,Ywell ystatelloedd a gwell ymborth na charch- arorion ein gwlad ui. Mewn gwirionedd, nid oes braidd un o'r arweinwyr sydd yn y carch- avau yn 4-ael gwaith caled o gwbl. Nis gall dilll f.-d yn fwy afresymol nag wbaniadau y ZD carchariou gwleidyddol. Yr oed" Mike Oayitt yn llawer mwy o garcharor politicaicld pan cafodd ei ddedfrydu yn 1872 i lafur penyd- ia^'l g'in weinyddiaeth Mr. Gladstone. Yr amser hwnw yr oedd ef yn cael ei weithio fel caethwas yu y galleys yn Ffiainc, ac yn cael ei iello wrth get t gyda t l'oseddwyr gwaethaf. Ei drosedd ef oedd teyrufia iwi iaeth. Nid yw y carcharorion sydd yn awr yn Tullaiitot-e a Clonmel yn garcharion gwleidyddol; cawsant eU dedfrydu i ychydig fisoedd o garchariad 0 esniwytli, am iddynt annog yr anwybodus i Z5 fod yn annonest ac i gyflawnu dyhirdra a llof- i-uddiaethau. Ar ol i arweinwyr y cynghrair gondemnio y dynion oedd yn cymeryd fferm- vdd. y cratangwyr tir," y cafodd Fitzmaurice, Foran, a Murphy eu llofruddio gan hur- lofruddion yn ymyl y fan lie y cafold y crafangwyr tir eu condemnio. Condemniodd Harrington (yr hwn sydd yn awr yn y carcbar) Fiizniaurice. Pa ham mae yn rhaid i'r cyngln-eirwyr gael gwell triniaeth nag ereill Z5 6 Mae yn an- liyfiawii i l'oddi iiiwy o chwareu teg i'r eynglireirwyr nag i ereill. Mac yn c C5 0 beth gwrthun i roddi y. fath driniaeth i aelod- t5 au seneddol, a goifodi y tylodion i ufuddhau i r1301au y carchar. Nid oes un amrnheuaeth nad yw y dynion sydd yn annog ereill i uyflawnu troseddau yn haeddu cael llvmach triniaeth na'r sawl sydd yn eu cyflawnu, megys O'Brien, Davitt, a Harrington, KIU lieuadau. Y mae eu holynwyr yn crio ac yn gwneyd ebychiadau am y camwri maent yu gael. Troseddwyr gwleidyddol yw y rhai sydd yn cyflawnu troseddau er cario allan amcanion gwleidyddol, fel Orsini yn Ffrainc, NihilistiadRwssia, Clan-na-Gael,ydynametwyi yn Llundain a Glasgow. Ni fuasai un dyn synwyrol lacau rheolau y carchar i'r fatl ddyhirwyr. Os yw Mr Gladstone a'r Pai- neliaid yn myned i wneyd merthyron, a churo cefnau y dynion hyn, ni gawn glywed am ragor o lofruddiaethau, hoycottio ac anafu anifeiliaid mudion. Carchariad i fwyth-foddio pob ffaglwr troseddau a hoffai y Gladstoniaid yn ddiau. Nid oedd Mr Gladstone yn teimlo cymaint dros droseddwyr pan oedd ef yn Brif- weinidog. Rhyfedd fel y mae arngylchiadati yn cyfnewid dynion ac achosion Nes penelin na gat ddwn."

DADL FFERM WYR MYRDDIN A PENFRO. illoi-its-We.1, Ifor, nid wyf wedi cael cyfle i siarad a chwi er pan fuoch yn sessiwn Caer- fyrddin pa fodd yr oedd petbau yn myned ynmlaenyno ? Yr wyf yn deall nad oedo gan y barnwr ddim llawer o waith yno. fJot-Dim un carcharor yma nag yn sir Benfro enillodd y barnwr ddau bar o fenytr gwynion. Yr oedd hyn yn siarad yn uchel am Crvtiii-ti-ei moesoldeb a'i gonestrwydd. Dylasai y barnwr dalu diolch i'r Ymneillduwyr am fod mor lleicd o droseddau i'w profi. ac nid i'r ynadoll, am maio Ymneillduaeth sydd wedi efengvleiddio a "wareiddio Cviiiru. G,icilyi)t-Y mae yn wir nad oedd troseddau cyffrcdinol i gael eu profi; ond y mae un trosedd iiiawr yn ffynu yn Nghymru, yn y De a'r Gogledd, sef anudoniaeth. Dywedodd y Barnwr Grantham yn ei siars i'r uchel-reith- wyr yn Ngliaerdydd, iddd gael digon o anudoniaeth yn y Dywysogaeth; a gwaeth na'r cwbl, nid yw y bohl yn edrych ar dyngu celwydd yn un drwg; nid oedd hyn yn siarad yn uchel iawn am ein moesoldeb cenedlaethol, ar ol yr holl fostio sydd am yr hyn wnaeth Ymneillduaeth er moesoli, crefyddoli, a gwar- eiddio Cymru. Mao lie i ofni fod yn rhaid dechreu moesoli y Cymry o newydd, fel mae yn flin genyf ddywedyd. mae yn Bin genyf ddywedyd. Gi-it, (I(I-Nid oedd son am dyngu cel- wyddau noethion ddetigaiii mlynedd yn ol yr oedd y bobl yn fwy geit wir, yn fwy crefyddol nag ydynt yn awr; ond nid oes achos i ni ryfeddu fod Cyniru yn dirywio yn gyflym, HC yn colli ei henw da, am fod rliai gweinidugioll yn dysgu nad oes niwed mewn dyweolyd celwydd. Os rliyda yr aur, beth ddysgwyl- i we" yr haiarn wneyd ? Dcwi-Nid yw y baruwyr yn dywedyd y gwir am anudoniaeth yn Nghymru maent yn rhagfarnllyd ac yn hotft rhoddi cilgwth i'r Cymro ac i Ymneillduaeth. llvwel- Yr un li,-n stori eto a glywyd pan wllaeth v Barnwr Homersham Cox gyhuddo y tjymry o tod yn anudoowyr ffroenochwyd yr amser hwnw condemniwyd y barnwr, a chylmdclwyd ef o di-aetliti anwiredd oddi ar y fainc farnol; ond ni wnawd dim ymdrech i wella dim un ymchwiliad yn cael ei wneyd i gael allan pa un a oedd y cvhuddiadau yn wir ai peidio ac y mae yn yinddanyos ein bod yn myned yn waeth o hyd. Mae pulpudau y capeli yn ad-einio o bieget.hau politicaidd gwrthddegymol; ond mae yn ddystaw, ac nid n CIY yn ami y ceir y pulpud Ynmeillduediy: yn con- demnio pechodau porphoraidd y dydd et- eti cywilydd yr wyf yn dywedyd hyn. Goronwy,—Yr wyf yn meddwl fud llawer iawn o Ddic Sion Dafyddiaeth yn perthyn i ti, Hywel. lIgivel-Yi- wyf yn caru fy ngwlad a'm cyd- wladwyr yn gymmaint ag un nwr ond nis gallaf gau fy llygaid ar ddrygioni a phechodau cyhoeddus heb ddvrchafu fy llais. Os y'm am gael pobl yn onest, yn traethu y gwir o'u calonau, mae yn rhaid i ni gael llai o wleid- yddiaeth yn ein capeli; pregethu Crist a'i Groes, a llai o bregethu politics orphwyllog; 11 llai o lecsiwna, a mwy o ddysgu dyledswyddau i Dduw a'u cymydugion. Goronwy—Yr ydym yn clywed llawer am anudoriiaetli; ond nid y'm eto wedi cael ffeithiau i brofi fod anudoniaeth yn cynvddu. Cadiogan—Nid oedd llai na chwpch allan o'r pedwar carcharor ar ddeg a brofwyd yn euug o flaen y Barnwr Grantham yn Ngliaer- dydd o dyngu anudoniaeth Mae y rhai hyn yn fteithiau nas gellir eu gwadn na'u gwrth- ddywedyd ac nis gellir beio y barnwr am ei sylwadau ininiog. Givilym—Mae llawer o droseddau yn cael eu cyflawnu yn ein plith heb byth ddyfod i'r amlwg; teflir cwrlid drostynt. Mae yn llawn nior anhawdd mewn llawer man i yael dynion i dystiolaethu yn erbyn troseddwyr ag ydyw yn yr Iwerddon; felly uiaent yn dianc yn ddigosp. Pythefnos yn olanafwyd dwy fuwch werthfawr yn perthyn i foneddwr yn Cadoxton Juxta Barry, Morganwg, a chyllyll, nes oedd eu coluddion yn weledig trwy yr archollion, am iddo bleidio Undebwr yn yr etholiad. Caxbrtgan—Beth am ftenestri coffadwi-itetliol yn Eglwys Llanbedr-Felfrey ar y nos Wener cyntaf o'r mis ? Cynuygir L50 am gael allan y troseddwr neu y troseddwyr. Nid oedd y Vandaliaid a'i- Gothiaid yn waeth na Christ- ionogion (?) Llanddewi Felfrey, canys y mac vn amlwg i'r dyhirdra hwnw gael ei gyflawnu gan elynion yr Eglwys. Y mae y fath weitli- 5 t5 redoedd barbai'aidd a hyn yn wartli ar Grist- ionogaeth gwiad Efengyl. Hauwyd y gwynt yn ddiweddar, ac yr ydym yn dechreu medi y corwynt. Nid fy mhwrpas i yw dynoethi fy nghydwladwyr, ond dangos effeithiau y cyn- hyrfiadau svdd yn cael eu dwyn yn mlaen gan y Gwyddelod Cymreig sydd yn I)roffesti carit(I brawdol, ac yn actio Judas

LLOFRUDDIAETII MANCEIXIOX.—Yn mrawd- lys Llynlleitiad, dydd Mawrth diweddaf, ded- frydwyd dyn ieuanc o'r enw Charles Parton i farwolaeth, am lofiuddio boneddwr o'r enw Mr. John Fletcher mewn cab yn Manceinion. BERWI DYN I FARWOLAETH! — Yn Bolton dydd Llull diweddaf, syrthiodd dyn ieuanc, Andrew Morris, i odyn ferwedig, pryd y caf- odd ei ferwi i farwolaeth Z5 Cymerodd Levee Tvwysog Cymru le dvdd G wener diweddaf. Yr oedd y Tywysog yn y 113 edrych yn well nag y bu, ar ol ei bleser-daith i Z3 ddeuheubarth Ffrainc. Ylll mhlitli y bonedd- igion ag oedd yn cynrychioli y Dywysogaeth, Z5 y oedd Is-Iarll Emlyn, mewn gwisg Militia Caer- fyrddin, a Mr. John Harford, fel Is-Raglaw Ceredigion. Cafodd Mr. Harford ei gytlwyno ,3y gan y Milwriad Davies-Evans, Highmead, ac I Arglwydd-Raglaw Sir Aberteifi; a'r olaf, yn ei dro a gafodd ei gyflwyno gan Ardalydd Salisbury ar ei benodiad fel Arglwydd- Raglaw.

IWERDDON. LLOERGANIAEI H YN KILLARNEY Nos Lun diweddaf, ar ystad Kenmare, a iaith •nilltir o Killainev, cytnitierodd Iloergaii- I .pth difrifol ac ysgeler ]e. Ymwelodd plaid o ddynion-wedi eu harfogi, ond yn ddiledrith a (itndisguised)-i ffermydd amryw o'i- tenant- ¡aid a wrthodasant werthu eu nwyddau nac i muno a'r "Plan of Campaign." Tanasant wgydion i'r tai, a rhybuddient y llettywyr os t,Y troseddent ym mhellach, y cawsent rhagor Z5 ) ymweliadau o natur fwy prysur a difrifol. Mewn un ty, saethodd y lloerganwyr geffyl t) ,wet-tli X45! Wrth glywed yr ergydion, aeth heddgeidwad marchogol heibio, yr hwn a ddilynodd y dyhirod, a llwyddodd i ddal oump o honynt.

MR GLADSTONE A BOULANGER. Mit GOL, Y mae dallbleidiaeth boliticaidd ar gynydd bob dydd yn ngwersyll y Rhydd- frydwyr. Mae pob peth yn iawn yn ol cyfrif y Faner ac Amserau Cymru, y Tyst a'r Dydd, ac oracl Dr. Pan Jones, ond i Mr Gladstone fod a'i fys yn y botes. Gallem feddwl fod golygwyr y papyrau a enwyd wedi darllen cymaint ar weithiau Douglas Jerrold, fel y roacnt wedi myn'd i gredu en bod yn iawn, heb ganfod o gwbl eu bod bob yn ail linell yn croes-ddyweyd eu hunain. Cydmara y Faner Mr Gladstone i Boulanger yn Ffrainc. Ter- fysgwyr yw y ddau, a charwyr dyrcliafiad personol yn eu gwahanol ffyrdd; ond fod un yn filwrol, a'r llall yn boliticaidd un am fod vn brifweinidog trwy waeddi hwre gyda'r lluaws. a boddloni eu mympwy gwag; a'r llall am fyned yn Y mherawdwr ar deyrnas Ffrainc trwy drais. Pob mesur da mae y llywodraeth bresenol wedi basio sydd yn ddiwerth yn nghyfrif y Faner, a phobpeth a wna y Rhydd- frydwyr, bydded gam neu gwmws, mae yn werth eu bwysau yn aur. Dyna ragfarn, onide -CENARTII.

ARGLWYDD SALISBURY YN WAT- FORD. IWERDDON YN BLOCIO'R FFORDD. Dydd Mawrth diweddaf, ymwelodd y Prif- wemidog a thref Watford, er agor ('Iwb Ceid- weidol newydd yno, pryd y cafodd dderhyniad calonog a chynhes yn nghanol addurniadau destlus o fytholwyrddion. Pan yr aeth i mewn i'r neuadd eang, derbyniwyd ei Ar- glwyddiaeth gyda bloeddiadau o gymet-adwy- aeth. Traddododd araeth fer a chynwysfawr yno, ar ol derbyn dirprwyaeth yn cynrychioli Cyngrhair y Friallen, gydag anerchiad wedi ei arwyddo gan 3,000 o aelodau. Llongvfarch- odd hwy oil ar y llwyddiant a'r cynnydd am- lwg oedd yn nodweddu y blaid Geidwadol yn y lie, trwy gynllorthwy a dylanwad y Prim- rose League. Ar ol mwynhau gwledd odidog yn y neuadd amaethyddol, dywedodd ei Ar- gl wyddiath yn mhellach ei fod yn methu yn lin a gweled pa achos i lawenhau a chusanu eu gilydd mewn llongyfarchiadau diddiwedd oedd gan y Parneliaid am fod journalists Gwyddelig, ie, Gwyddelig cofier, wedi bod mor dwyllodrus (yn ol eu harfer) a forg 10 llythyr-au, a thrwy hyny dwyllo perchenog y Times. Ond yr hyn oedd yn waeth byth oedd eu hymdrech iselwael i gysyllti y Llywodraetli a r camwri. Er eu holl ystranciau yn ac oddi allan i'r senedd, ni Iwyddiant fyth i syrnud y clwyfau a'r creithiau oesol Gwyddelig oddi arnynt eu hunaiu a'u gosod ar y Llywodraeth. Ychwanegai fod Jubilee Syr W. Harcourt a'i gyfeillion yn cael ei chynhal yn rhy fuan, asn nad oedd dyfarniad y bai-uwvr ar yr achos (yn annibynol ar y llythyrau) wedi ei ddatgan.

-h")r:'j PENOADER. BWRIEDIII cynhal Cymmanfa Gerddorol yn nghapel y lie uchod ar y Sulgwyn, dan ar- weiuiad Mr. Emlyn Jones, Treforis, pryd y bwriedir i bump neu chwech o wahanol ysgoJ- ion fod yn bresenol. Cafwyd eymmanfu. hynod o hwylus ac adeiladol y Ilynedd, ac yr oedd aniryw o'r gwahanol enwadau yn uno yn y gan, yr hyn sydd yn dangos yn amlwg mai nid angliariadus yw y lie. Ond, fel y gwclir yn gyfFiedin, ni foddlonir pawb yn y cor, o herwydd ni foddionwyd pawh crioed mewn cor canu, gan nad yw yn bosibl i bawb i gael y lie mwyuf dewisol. Mae yn dda nad yr un pethau sydd yn blino pawb. Bydd ami i un o bosibl wedi clywed fod rhyw un o'r gyn- nulleidfa wedi dyweyd rhywbeth am dano nad oedd yn ei liofii, ac felly bydd yn rhaid i'r canu gael y bai. Bydd ereill wedi eu siomi gan yr arweinydd o herwydd rliywbeth ac yn ddyeithriad, os mai gwr ieuanc fydd, digiant yn lhyfrdd wrtho am siarad a hwy. Ond mae yn gysur meddwl fod diwygiad wedi ei wneyd eleni; a gwawried y dydd yn fuan pan na bydd son am bwdaa na siomedigaeth yn y Ile, otid pawb yn unol ganu mewn heddwch a chariad.—C ARTREFWU. LLANPUMPSAINT. Prydnawn dydd Sul, lOfcd cy6sol, ymwelodd aelodau Ysgol Sul Capel y Groes ag Eglwys Llanpumpsaint. Darllenwyd y Gwasanaeth gan y Parch. J. Lloyd, B.D., Ficer y plwyf. Canodd yr ysgol N 01 marw Brenhin hedd," ar hen don Moriah." Pwnc y plant oedd Y Sacrainentau," ac yr oedd eu hatebion yn e-Itir a pliarod. Canodd y plant, O clyw 0 fy nghri," ac Fe esgynodd Mab y Dyn," yn beraidd a chanmoladwy. Yr oedd yr atebion a r canu yn dangos llafur a diwydrwydd diflino yn yr athrawon. Pwnc vr-vsc-,ol fnvl. 81 -o- ww oedd y 3ydd bennod o'r Efengyl yn ol Sant Matthew. Holwyd hwynt yn fanwl ac yn feistrolgar gan Ficer y plwyf, a chafwyd atebion pwrpasol a boddhaol. Canwyd yr anthem, "Jerusalem, fy nghartref gwiw," yn swynol dros ben. Mae clod mawr yn ddyledus i'r arweinyddion, sef Mr Thomas Thomas, Bwlchycorn, ar yr ysgol fawr, a Mr Daniel Jones, Pencerrig, ar y plant. Yr oedd y Parch. J. Lloyd a Mrs Llovd: Mrs Powell. Pantycelyn Mr Bowen, Llwyiidrysni; a Mr Rees J ones, Corrws, wedi parotoi ymborth i'r ymwelwyr. Y mae yn llawenydd mawr genym wrth weled fod ysgol mor dda yn Capel y Groes, a, bod cymaint o ddyddordeb ac egni yn cael eu dangos gan y brodyr yno yn y gwaith da. Y mae yr had da a hauwyd gan Archddiacon poblogaidd Caerfyrddin yn dwyn firwyth eisoes. Ewch rhagoch.—E.T.D. 0

.¡c. Am barhad o'n newyddion Cymreig, gwcler yr 8fcd tudalen.—Y GOL. 0

BYD AC EGLWYS. (GAN HUGAN HIR). TYNGU ANUDON YNG NGHYMRU. AV, i-tli ;-Igol' brawdlys Mortariw^ yr wythnos ddiweddaf, dywedodd y Barnwr Grantliam eiiiau tra difriful wrthym fel cenedl-geirian yu seiliedig ar brofiad, a geiriau, er chwerwed oeddent, y mae pob lie i gredu eu bod yn wirionedd a dim ond gwirionedd. Pan y mae swyddog uchel fel Barnwr yn siarad, a hyny hub gysgod o nwyd annhellwtig nc-u (idylati wad annheg o unrhyw fath yn ei gynhyrfu, y mae yn deilwng o wrandawiad a sy!w. Gellir dysgwyl i'w ymadi oddion gynhyrfu cryn lawer o wyneb y llyn yng Nghymru, ac y disgyna cawodydd o ewyn arno mewn canlvniad ond ni wnawn wrth hyny oud gwneyd ein hachos yn waeth. Yn hytrach na phlygu ein penau mewn cywilydd a ddangosai ein hod yn viiideimladol o'r drwg, ni a chwareuwn y ) bravado, ac a daflwn y cyhud-iiad yn ol gyda I dirmyg, yr hyn a ddengys ein bod yn ddyfnach fyth yn y eantwelld nag y eyrhaeddai hyd yn nod condemniad y Barnwr. Gosodir yma ei eii iau fel yr yniddaiigosaiit mewn newyddiadur S^isnig :—" Yr wyf yn gwybod lhywbefch trwy broriad am i anau ereill o Gymru,ac yr wyf yn cael fod un math o drosedd ynddi sydd yn gytfredin iawn yn wir. Yr wyf yn gwybod n. yn dda tod fy mrodyr dysgedig wedi rhoddi zn tramgwydd mawr wrth gyfeirio rnewn iaith n ,y gref at y TYNGU AXUDON sydd mor fynych yng Nghymru, ond nis gallaf lai na chyfeirio atto Mae auudoniaeth vn nodedig o gyffredin. Yr wyf wedi bod trwy amryw o siroedd y Deheubarth, ae er na chefais ddiiu i'w broli ond achosion nad oeddent o'r pwys mwyaf, eto cyfarfuais a digonedd o anudoniaeth. Yuiddengys y drwg yn llawn cyn waethed yn y Deheudir ag yw yn y Gogledd, o herwvdd er na chawsom i'w profi ond 13 nen 14 o achosion, eto yr oedd pump neu cliwech o'r carcharorion a'r cyhudd- iad o atitidoiti-tetli yn eu herbyn, a'r math hwuw o anudoniaeth, y mae'n dda genyf allu dweyd, 11a welais ond ychydig o hono yn Lloegr." Gwyddai y Barnwr fod cenedl gyfan yn gwrando arno yn llefaru, ac yr oedd yn ddiau yn pwyso poh air yn ofalns. Nid geiriau ar antur a than gynhyrtiad y foment 1110 lionynt. Nid efe chwaith yw y cyntaf a ddygodd yr un cyhuddiad yn ein herbyn. Beth sydd genym i'w ddywedyd IlIewn atehiad Wele ni, cened] yr yniffrostiwn ein bod ar y blaen mewn erefydd a iiioesoldeb ar unrhyw genedl arall, yn cael ein cyhuddo yng ngwydd y byd gwaividdiedig o'r mawrddrwg hwn— anudoniat-th. Beth a ddywedwn wrth Loegr, wrtn wledydd y Cyfandtr, wrth Amerig, a phurthau helaeth o Asia ac Awstralia ac Affi-i(-euo(r, ynte dieuog ? Mae'r byd yn dysgwyl am atebiad oddi wrthym. Pwy sydd (lebyuaf o gael ei goelio gan y wasg Seisnig, ai y Barnwr Grantham nen y gwladgarwr eofn a lucliia y cyhuddiad yn ot i'w wyueb "gvda dirruyg? Beth am dystiolaeth y 6- pump neu'r chwech oeddent i'w profi yn y frawdlvs am dyngu anudon—cyfartaledd o 42 neu ragor y cant o'r troseddwyr? Yn sicr y 11 y mae ihywbeth yn y cyhuddiad ofnadwy hwn, dywedwn a fynwn. Mae yn anhawdd credu, at- yr nn pryd, fod gwlad y breintiau mawr wedi syrthio mor isel, ond credu a raid. Holwn ein bunain yn ofalus, a phrofwu ein hunain yng nghlorian cydwybod. Yn wir y mae rhywbeth yn mynu cyd-dystiolaethu a'r Barnwr. Mae cydwybod y wasg Gymreig yn d lystaw lefarn, Mi a bechais er vs blvnydd- oedd." Mae llais o'r pulpud yn sibrwd, Pechais a'm tafod." Mae y lhvylan gwleid- ydd-il yn dirgel gyffesu, "Spfais ar ffordd y celwydd." Oes, y mae cnoad cydwybod i'w deimlo hyd yn nod yn y Cynghor Sirol ac yn Senedd Prydain. Pa infer sydd yn aelodau o'r d-lau a aetha.nt yno gan fathru gwirionedd fel cerryg yr heol. Pa le y mae y rhai a addrt wsant eu pleidlais heb yflawnu, gan gredu ei bod yn llai pechod twyllo Tori na rhoddi pleidlais drosto ? Pa ryfedd ein bod yn dirywio 1 Edrycher ar gyflwt- ein pulpudau- yr Efeugyl wedi ei halltudio o lawer o honynt, a gwleidyddiaeth ddipgwyddor wedi traws- feddianu ei lie gwybodaeth am D luw wedi ei chloi tu allan i ddrws y rhan fwyaf o'n hysgolion elfenol, a'n plant, nid yn unig yn yr ZD Z5 ysgol ddyddiol, ond hefyd yr ysgol Sul, yn cael eu dwyn i fyny mewn anwybodaeth o ddyledswyddau eyi-itaf a mwyaf elfenol dyn at ddyn. Mae lie i ofni na wyr llawer o honynt pa un ai Moses ai Mahomet a ddy wed y geiriau, "Na ddwg gam-dysti daeth yn erbyn dy ZD ZD gymmydog" Gallwn ar hyn o bryd gymhwyso D n t5 geiriau yr ilen :Fic.r, a dweyd wrth Gymm, Alwi-lia mwrna MENYWOD A GWLEIDYDDIAETH. Cydneoydd pnwb sydi a llygad ganddo i ZD ZD weleil fod Lig y Friallen wedi ac yn gwneyd g\vasm»eth gwertlifawr i Geidwadaeth. Yn herwy. id hyn, ymdrecha y wasg Radicalaidd hyd y mae ynddi, ei bychanu a'i difrio. Olid ar ei chynnydd y mae yn myned, a'i nerth a'i dylamvad yn dyfnhau ac ymledu. Nid yw hyny yn beth i ryfeddu atto. Mae yn meddu llawer o attyniadau a'i gwna yn boblogaidd, ac yn dwyn ei gweithrediadau yn y blaen ar lwyfan cytfredin, ac un y gall pob dosparth a gradd o ddynion gydgyfarfod yn frawdol a chydwthio hen olwyn yr achos i fyny y rlilwiiiu. Bvddai yn fantais fawr i'r mudiad pe d. uai ein merched yn fwy i'r golwg weithiau ydar gwaith. Maent yn gwneyd yn d,la yn awr, ond gallent wneyd mwy, Maent yn medlu dawn at y gwaith, a dylai pawb o honynt, yn eu gwahanol gylchuedd, geisio pinio y gwyr a'r gweision. ys dywed pob] Gwent a Morganwg, ym mhob man y b'ont. Fe all menywod, pan roddasant eu calon at unrhyw waith, wneyd llawer. Mae y Faner (Mawrth 16eg) yn iawn brisio gwerth y rhyw deg a'u gwasanaeth, ac yn cymhell y biis Radicaiaidd i wneyd a allo tuag at godi'r (rw gwynt yn erbyn y Weinyddiaeth bresenol drwy gynnal cyfarfodydd niawreddog" i wrttidystio yn erbyn ei gwaith tuag at y 0 Werddo'i. Yr ydys yti gobeitbio fod yr ysorvd Ceidwadol a'r cariad at gyfraith a threfo, sydd mor wreiddiol vn natur merch, yn ddi(Yon o attalfeytid ar ffordd y temtwr y tro n hwn l'hag- llithio morwynion glan gwlad y gan ?I Z5 i'w faglau. n Y CYNGHOR SIROL.-PROOLAMASIWN. Oyes, oyes, oyes Mae Mr Thomas Gee, cadeirydd Cynghor Sirol sir Dinbych, yn ei newyddiadur y Faner, yn gorchymyn 1 bob Cymro a Chvmraes drwy Gymvu benbaladr a rhanau ereill o'r byd Cymreig, ymwrthod y" gyfangwt.l o hyn allan a'r enw "Oynghorau Sirol," a galw'r peth a olyga wrth yr enw rha(,oracli-" Seiie(-Idau Sircl." Vire la Re- publique. G *v(la'r Faner facli am Sadwro diweddaf fe gyhoeddwyd Ylll inron cymaint a Cc t.liaii- erw « supplement (gair y Faner), yn cvnnwys enwau huH at-Iollan "Seneddau Snol"* Oymru. Dylasai Mr Gee naill aidyfod ei hun neu ddanfon rhyw ddewin arall i ddeongli ei tligyran, Betn sydd i'w wneyd o ryw benbleth fel hy.. :—Llaofaelog—W. Prytherch (R), 92; J. B. Hughes (R), 74 W. Roberts (R), 29 mwyaf if, 18. Hyny yw, fe afodd Radical- iaeth Llanfaelog 18 o fwyaf rif ami ei hun. Os na chawn gywirdet-, fe gawn amrywiaeth. 0 dan Llanarthney, darlIeuwn :-T. Davies (R), 217 Parch. D. S. Davies (R), 157; Parch. R. G. Lawrence (T), G1 inwyafrif 58. Mwyafrif i Radicaliaeth arni ei hun eto. Dyma beth yn ffolach nag ysbeilio Pedr i dalu Paul. Mae cyfrifon rhai manau ereill yn llawn mor werthfawr a theilwng i ymddiried ynddynt. Dyma Llandyssil: Parch. T. Thomas, 386 (R.); Dr. Euoch Davies, 261 (R.); Air Charles Lloyd, 223 (T.) Fe gyiiglioi-wil i y "senedd wr Dr. Eiiocli Davies, er mwyn y glod a ennillodd cldydd y pol, i roddi gwers ar gywirdeb yn swydda y Faner, o herwydd nid yma y tro cyntaf o fewn llai na bythefuos y mae y papyr hwnw wedi rhoddi liigyrau anghywir gyferbyn a'i < nw ef. Mae yu amI wg mai matli o give and take system sydd gan y Faner wrth ymwneyd a'r Dr. Davies. Tynir yu ol yr wythnos hon o ddeutu yr un cymaint o glod ac enw mawi ag a rydd dros lien iddo yr wyti" os ddi weddaf. Mae Mr Gee yn adnabyddus er ys blynyddoedd ar gyfrif ei tligyrau, ac nis mediodd yr iiii 0 cwnseirwr erioed gyda'i geiuiogau ddangos mwy o ddeheurwydd a cliyiiymder llaw wrth eu trin. Er pob peth, ca lwer y lien attodol hon ar glawr, a myuer pott-l gyfleus i'w d d, a rhodder hi dan sail y parliament neu'r senedd Gymreig a fwiiedir adeiladu yng Nghymru] Fydd, yn agos i swyddfa'r Faner. illa,, bob tro y gwelaf hi, yn d wyu lien Pedr I'm cof gyda'i chasgliad rhyfed 1 o naturiaethau, wyllt ,y n a gwar. Mae un peth yn eithaf amlwg, nad in ydyw yn un y (rellit- ymddiried dim i'w chywir- ZD deb. Nid o-s ond un gorchwyl heb ei wneyd eto, sef photogratfio yr holl seheddwyr sirol. Bydclai yn fFortun i rywnu. Y DDWY WLA.DLYWIAETH. Mae Ymneillduaeth yn meddu arddwy fath o wladlywiaetli-cat-ti-efol a thrHino> G 'N da'r olaf y mae fwyaf llwyddianus. Drwy ei foreiyn policy y cafod. I y T-st Acto dandraed, yr aeth a'r briodas i'r capel, y Ilyncodd y dreth eglwys, yr agorodd bort 1 y fynwent, yr aeth i mewn i'r senedd dan gablu yn hytrach na yn enw ac ofn y Goruchaf. A thrwyddi hefy I y llygadrytha yn awr ar v degwm, ac y parotoa ei llwnc ar gyfer pob eiddo eg'y^n n s^'hidol yng Nghymru. Ond nid yw yn llawn mor ffortunus yn ei pholisi gartrefol. Pan adewir iddi amser i droi ei llygad at ei hamuylchiadau niewnol, mae wedy'n fel ysgorpion yn fflangellu ei hun. Dylasai Mr Ritchie ychwanegu un C, adran arall ar gyfer amgylchiadau Cymiu yn y Ddeddf Sirol-i roddi gallu i'r Cynghor Sirol i bwythio rhwygia<iau Ymneillduol. Rhoddai hyny waith mawr, ond gwaith dydd- orol iawn i Gynghor Sirol sir Gaerfyrddin ar hyn o bryd. Mae y Corff yn lied eofn a bywiog y dyddian hyn. Mae ei lefain wedi Z5 hanner presoytereiddio Indipendia yn barod. Ai efe, tybed, a fydd Gargantua yr enwadaij yn y peu draw ? Colli tir y mae yr Annibyn- wyr a'r Bedyddwyr. Nid oes un o'r llvvythau enwadol wedi llesgau cymaint a'r dd;tu hyn yn y blynyddoedd diweddaf. Mae Wesleyaetli yn ym ,oeni ychydig yng Nghymru ym- ddengys fod ysprydoliaeth y Pa:ch. Hugli ny Price Hughes a rhai ereill wedi disgyn ar ganlynwyr Wesley, ac y mae eu pregethwyr yn gwneyd rhyw beth heb law adrudd chwedlau a gwleidydda. Mae llai o wleidydd- iaeth, a'i chymeryd trwyddi draw, yn blino Wesleyaeth na'r un o'r "lwd War prif." Yr Annibynwyr a'r Bedyddwyr yw'r gwaethaf, a'r dda\1 hyn a ant gyntaf i'r clawdd. Dacw ddolef eu dyhuddgloch yn oeiganu cnul eu dydd yn etholiadau Byrddau Ysgol Merthyr a Gelligaer yr wythnosau diweddaf. Cawn hanes lied ffyddlon a 11 bolisi gartrefol Yrn- neillduaeth yn y Celt (Mawrth lofed). Am enwadaeth Llauberis, dywcd "fod yno ddynion yr wythuos o'r blaen yn llawn twrw a oaldordd, dynion a gytritid yn rhesymol a chrefyddol, wedi colli pob hunan-reolaeth yn eu sel a'u gorph^vylledd enwadoi, fel nad oedd wahan- iaeth ganddynt pct un ai gwir ai anwr a draetltid gau eu tctfodait." Pwy a wel fai ar y Barnwr Grantham am goii-le iiiiio yr on yspryd yn sir Forganwg yr wythuos ddiweddaf] Dvma farn v Celt eto (Mawrth 15fed) am Y WASG GYMREIG. Pa fodd y gellir esbomo y torfynyyliad "Pa fodd y gellir esbomo y torfynyyliad (a wnaed ar lytliyr) ond yng ugoleuni y fTaith fod y newyddiaduron hyn (y Genedl a'r Herald) yn ei hystyried yn llawer pwysicach i gyfaddasn eu liarlwyadau ar gyfer chwaeth un enwad mewn ardal, na bed yn onest a gwyneb-agored i wasanaethu gwiriollpdd Augen mawr Cymru yw gwasg ddiofn, un a fedr dweyd y gwir am gaui-yniddygiadau ei chyfeillion megys ei chaseion, canys pwy sydd I heb wybod fod cyfeillion ac edniygwyi tt, amserau yn ago red i syrthio i'r un cyfediotn- adau a'r rhai a gondemnir yn ddiarbed genym yn ein gwt'thwynebwyr? Cyfiawnderyw nerth y wasg newyddyrolyn ogystala lly wodraethauy gwledydd, a phan 11a tlielir teyrnged i'r cyfry vv macliluda haul ei gWlr wàsàllaeth i gymdeitlias yr un dydd." Gwir bob gair, ac yr ydys yn gobeithio y medda y Celt lygaid yn edrych i mewn iddo ei hun yn ogystal ag oddi allan ar ei gymmydogion. Beth pe byddai iddo yinprydio am wetidill deugain nydd y Garawys hwn oddi wrth enllib, a nialais, a difriaeth yn erbyn yr Eglwys a'r tirfeddiallwyd Clywais fod Dr. Pan Jones yn pererin-deithio yn sir Gaerfyrddin y dyddiau liyti-yn surveyo a mesur y tair erwau sydd yn ewyllys Adda i'r trigolion yno, erbyn y daw Mr Henry George dros y wlad i ranu yr yspail. Mae yr olaf wedi dechreu eisoes ar ei waith.