Y Werin

LLITH 0 BWLLHELI. MR GLYGWR,—Fel yr oeddwn i yn son, mi fuo Jack yma yn Fourcrosses dudd Sad- wrn dweutha a g warchod y ddauar fawr beth pe clywsach chi yr hyn oudd o yn adrodd i mi a Sian wed dwad gartra nos Sadwrn. Rouddan ni wrthi yn bytta swpar welwch chi, a dyma finna yn dechra gofun i Jack beth oudd o wedi ei weled a'i glywad ar ei daith. Welis i ddim byd neillduol, ond mi glywis lawar hefud. Yr hyn ouddwn i yn glywad pawb yn siarad am dano oudd, yr I wyl gerddorol Eglwysig yn Mhwllheli," ac am ymddygiad y ca.ntorion galluog oudd yno. Roedd Sion Ifan y saer yn gwaeddi dros y pentra, ac yn codi ei fyrthwul i fynu, ac yn deud pe basa llancia yr Eifl yn agos ato y basa fo yn rhoi "drill" iawn iddynt, i ddysgu pa fodd i ymddwun oddicartref. Ar hynu dyma Mari ei wraig yn dwad i ben y drws, ac yn dechra ei gosod hi ar yr "Hen fam" a'i "hesgobion" a'i chiwradiaid ac yn deud fod y rhai oudd yn pasio yno nos Iau o wyl gerddorol yr eglwys" yn debycach o lawer i rai yn dwad o "ddawnsfa" neu "thiatr" nag o fod yn canu moliant. "A dyma nhw," meddai, rouddan nhw wedi bod yn gweiddi gormod tua Pwllheli, fel yr ouddau nhw ar dan yma, ac fel yr oudd yn rhaid iddun nhw gael tipyn o'r "goch" i dori eu syched" Dyna i chi effaith ofnadwu y canu yn St Petar," 'y nhad, medda Jack. '"la wir," meddwn innau, mi ddaru effeithio yn ofnadwu ar gantorion godra'r Eifl, beth bynnag, ac wrach mai yn debig yr oudd hi j tua Lleyn." I Wel, Mr Glygwr, rouddwn i wedi synu fod yna rai mor ddrwg yn buw tua godra yi Eifl; ond man yn amlwg mai chydig iawr ydoudd effaith y pregetha dylanwadol Ii draddodwud yn "St Peter" i gantorioA galluog yr hen fam." 'Rydw i yi gobeithio na fudd yma ddim cymanfa gam Eglwusig (os yn deilwng o'r enw) yn rhagJr am flynyddoudd lawar; neu y budd y "llithoudd" a'r "pregethau grymus" a roddir bob Sul yn yr "hen eglwus sefyl- ledig" wedi argyhoeddi ei chantorion yn llwyr a'u diwigio, neu eu cadw gartra iiro eu gyddfau ag eli Sy-r: 6; John Heiddyn. Gobeithio y gwneir rhiwbeth, beth bynrag; neu y mae yn rhaid eu halltudio i dyvull gyfandir Affrica.

Nid oes gan Syr Edward Bradford, )en- aeth heddgeidwaid Llundain, ond un fjaich. Cafodd y Hall ei thori ymaith gan deigr yn India. S$jTJn llygad sydd gan Arglwydd Wolsey. Collodd un gerljaw Sebastopol. Y maehefyd yn gloff, -effaith ergyd a gafodd yn e glun yn Burmah. Ceidw dau o feibion Iarll Winchilsea siop gigydd yn Mackay, Queensland. Yn 1841 yr oedd poblogaeth y Deyrnas Gyfunol yn 52 ar gyfer pob ace o dir. Yn 1891 yr oedd yn 56 person ar grfer pob acer. Dywedir fod dros gant o gofianiau i Mr Gladstone wedi euhysgrifenu yn ba-od, ac y cyhoeddir hwynt gan gynted ag y bydd y Prif Weinidog farw. Dirwywyd masnachwr yn Franifort i tua op am ddefnyddio adnod o'r Beib) uwchben hysbysiad masnachoL. Cafwyd deugain punt am geffylpren wedi tori ei drwyn, y bu Napoleon Boiaparte yn chwareu gydag ef pan yn blentyr, Yn bresenol yggrifenir gan nwyaf o'r chwith i'r dde; ond bu adeg unvaith pan yr ysgrifenid yn gyffredin o'r dde i'- chwith.

CHWERTHIN, NES MARW. Cynhaliwyd trengholiad ar gorph Eliza- beth Ann Daniels, yr hon a wasanaethai mewn gwallgofdy yn Llundain. Ymddengys fod dwy weinyddes arall mewn ystafell srvda'r dranot-Aig. &t i 1111 "hnn-.Tn4- # -0' \J.LLVLLJ.L.I.V "LLV\.I.U ystori ysmala. Aeth y drancodig i chwerthin yn galonog, a phlygodd yn mlaen i geisio ymatal, ond heb gymaint ag yngan gair bu farw ar daiawiad. Profai y meddygon fod y galon wedi cael ei hatal pan wyrodd y drancedig yn mlaen. Dychwelwyd rheith- fam yn unol a'r dystiolaeth feddygol.

GLYWSOCH CHWI Fod "beirniad cerddorol," perthynol i Ie heb fod gan' milldir o Gaernarfon, yn cael engagements i feirniadu cerddorion llawer gwell nag ef ei hun? Fod llawer o gwyno yn herwydd fod prif heolydd Caernarfon yn cael eu goleuo mor druenus yn yr hwyr ? Fod yn anhawdd iawn i bobl gadw rhag rhedeg yn erbyn en gilydd yn y Bont Bridd pan fyddo y siopau wedi cau gyda'r nos ? Fod ymwelwyr a'r hen dref yn datgan eu barn fod twr y "cloc mawr" yn un o'r pethau hyllaf a welsant erioed ? Ddarfod i un o feehgyn Caernarlon- mae'n.amheus a yw yn enedigol o'r dref- dalu am ei gludo gyda'r tren i B—11—i er talu ymweliad a'i "anwylaf nn ? Ei fod wedi myned o fewn oddeutu pedair milldir i ben ei daith, ac yna iddo edifarhau a throi yn ol ? Mai rhyw wythnos oedd wedi pasio er pan oedd y ferch ieuanc yn gwasanaethu yn N ghaernarlon ? Fod yr hen ddywediad hwnw, Out of sight out of mind," wedi ei brofi yn wir- ionedd unwaith yn rhagor ? Am y dadganwr enwog" o Gaernarfon oedd yn gweithredu fel I I gwas bach" i ferch ieuanc yn Ll-n-s y dydd o'r blaen, a hyny er mawr ddifyrwch i ereill ? Iddo ef ac ereill o hogia'r dref" fyned gyda'r tren i'r pentref a. enwyd, ac ar y ffordd yno iddynt ddyfod i gydnabyddiaeth a'r ferch ieuanc, ac i'r I I daaganwr enwog," fel arfer, ddangos ei hunan yn fwy forward na'i gymdeithion? Wedi iddynt gyrhaedd pen eu taith ddarfod i'r dadganwr enwog". gynyg cario parselydd y ferch, ac iddo y waith hon hefyd fyned i hepian ? Fod clamp o Sais talgryf wedi cerdded ymaith gyda'r fenyw, a'r dadganwr enwog" yn dyfod o'r tu ol gyda'i feichiau, yn hynod ddigllawn ? Fod y Sais wedi cynyg dwy geiniog iddo am ei lafur ? Ddarfod i'r Sais, mae'n ddiamheu, ei gamgymeryd am outside porter ? Ddarfod i'r dadganwr enwog fyned at dy yr un ferch ieuanc yn ddiweddarach i'w serenadio ? Mai drwg iawn eu tymherau ydyw y merehed ieuainc hyny oedd a'u hanes yn y Werin yn ymryson am y codwr canu ? Fod un ferch ieuanc arall wedi gweled yn dda fyned i'r ymrysonfa ? Fod yn debyg mai hono fydd y fwyaf II wyddianus yn yr ymdrechfa ? Am y tri bachgen ieuanc hyny, un yn N—t—11—e, a'r ddau arall yn byw yn T—1—s—n ? lpa bod yn hoffi ymbleseru trwy gymeryd gwibdaith bob dydd Sadwrn i lawr i G—r—n—r—n ? Eu bod yn hoff iawn o dalu ymweliad a darlunydd neillduol yn y dref hono ? Eu bod yn methu cael eu boddhau yn eu darluniau ? Am y brawd hwnw o Amlwch sydd yn rhy gynil i ddefnyddio ei wlawlen pan fydd yn gwlal&io ? Fod y chwaer hono o Lanerchymedd yn bur wahanol iddo yn hyn ? Y bu raid iddi hi gael rhoddi ei dress mewydd y Sabboth o'r blaen, er ei bod yn "gwlawio hen wragedd a lfyn"? Am y cweryl hwnw gymerodd le mewn ty neillduol yn M-r ? Fod un o'r lletywyr yn cyhuddo gwraig y ty o fwyta ei jam ? Ei bod wedi myned y fath row yno fel y bu raid i'r ferch ieuanc bacio ei thraps oddi yno gynted gallai ? Fod chwerwder y twrw yn gorbwyso melusder y blasusfwyd hwnw y mae merched ieuainc yn gyffredinol yn hoff ohono ? Fod y Tyst yn cyhuddo yr Herald Cym- raeg, y Genedl, a'r Werin, o ddefnyddio rhyw baragraphau a ymddangosant yn ngholofnau y newyddiadur boneddigaidd a chlasurol hwnw ? Y buasai yn dda pe nodai y Tyst allan pa beth a pha faint, a beth oedd natur yr hyn a godwyd oddiarno? Y gallwn ni ddyweyd yn ddiamwys fo<l y Tyst wedi gweled yn dda gopio yr erthyglau hyny o waith y Parch Z. Mather, yr Aber- maw, ar Ysgol Dduwinyddol Mansfield, y rhai a sicrhawydgan berchenogion y Genedl ? Y gallwn ychwanegu fod y Tyst wedi eu cyhoeddi heb yr un gair o gydnabyddiaeth mai o'r Genedl yr oeddynt wedi eu copio ? Y dylai pobl sydd yn byw mewn ty gwydr ofalu na byddont yn lluchio ceryg at bersonau dieuog ? Am y gwasanaeth rhyfedd hwnw gyn- haliwyd foreu Sabboth yn eglwya Niw- bwrch? Fod yr hen gloch wedi cracio wrth was- anaethu ar y plwyfolion ? Eu bod wedi penderfynu iddi gael ei hail- doddi ? Ei bod mewn canlyniad wedi cael ei bwnr i'r ffwrn, a'i bod wedi dod allan yn ber- ffaith gwbl ? Fod dydd ei "chysegriad" wedi myned heibio ? Fod tyrfa fawr wedi ymgasglu i weled y seremoni ryfedd ? Fod y person wedi bod yn darllen penod ac yn offrymu gweddi uwch ei phen-nage oddi tani-foreu Sul ? Fod y gwasanaeth wedi diweddu drwy ganu'r gloch, er cael prawf o effeithioldeb ei gwasanaeth yn y dyfodol ? Fod yn ddigon amheus a fydd y gloch newydd yn foddion i ddenu mwy o bobl i'r eglwys nag a wnai yr hen gloch a'i llais craclyd ?

GWENDID. 0 dan y pen hwn gellir rhestru lluaws o'r anhwylderau y mae y teulu dynol yn ddarostyng- edig iddynt, megys anhwyldeb cyffredinol, llewygon, iselder ysbryd, colliadj grym, diffyg yni, nychdod, a'r cyffelyb. Dyoddefa Uuaws mawr o'r ddyno'ryw oddi wrth rai o'r anhwyl- derau hyn, y rhai ydynt mewn gwirionedd yn ganlyniad naturiol anmhuredd neu ryw ddiffyg yn eu hadnoddau bywydol. Nid oes dim cyffelyb i Quinine Bitters Gwilym Evans at buro a chyfoethogi y gwaed, a rhoddi yni a bywiog- rwydd adnewyddol i'r cyfansoddiad. Meddyg- iniaeth adgryfhaol yw Quinine Bitters Gwilym Evans, yr hon sydd wedi ei pharotoi yn hollol o gyffyriau llysieuol, ae mae yn cynorthwyo a hwylusu gweithrediadau nator, trwy gryfhau y cyfansoddiad, a chynorthwyo y bwyd-drenliad, a thrwy hyn y inaeyn hwylusu y gweithrediadau, yn cryfhau y gewynau ar giau, yn puro a ffnvythloni y gwaed, yn bywiocau yr ysbryd, yn adloni y meddwl a'r tymherau ac yn symud ymaith atalfeydd yn yr ermigau bywydol. Nid oes dim i'w gydmaru a Quinine Bitters Gwilym Evans at gryfhau y cyfansoddiad pan Wedi ei wanhantrwy unrhyw achos. Mae y Quinine Bitters yn nerthu a chadarnhau y rhanau gweiniaid o'r cyfansod.diad y rhai ydynt oherwydd eu gwendid y mwyaf agored i anwyd a'i ganlyniadau. Gochelwch gael eich twyllo i gymeryd dim arall dan enw cyffelyb. Gwerthir Quinine Bitters Gwilym Evans gan bob fferyllydd mewn poteli 28 9c a 4s 6c yr un. Neu anfonir ef am y prisiau uchod yn uniongyrckol oddi wrth y perchenogion: Quinine Bitters Manufacturing Company, Limited, Llanelli, South Wales.

Yn yr Unol Dalaethau ceir deg ar hugain o wahanol drefi yn dwyn yr enw Washington. COCOA CADBURY.-Dyma'r Cocoa sydd y feddianol ar adnoddau cnawd-gynyrchiol ac y trosglwyddo nerth a grymusder arosol.—Heath .u. "1(, n:¡

'93. I [Cyfaddasiad ydyw y Nofel hoa. o Quatre Yiugt Treize," un o weithiau goreu y lienor a'r bardd enwog, VICTOE HUGO. Cyfansoddodd lawer yn ystod ei oes faith a hel- bulus, ond efallai mai dyma'r gwaith sydd yn meddu y dyddordob mwyaf i ddarllenwyr Cym- reig, gan ei fod yn cynwys portreadau byw o gymenadau ein brodyr Llydewig. Mae y plot yn sylfaenedig ar y rhyfel waedlyd a gymerodd le yn y flwyddyn 1793 rhwng y Ffraiicod a'r Llydawiaid yn amser blin setydliad y Werin- iaeth yn Ffrainc.] CRYNODEB. PENNOD I.-Yn Mai, 1793, vr oedd Catrawd y Cap Coch yn nghoedwig Sandraie, yn Llydaw. Pan yn ofni perygl, .daethant o hyd i wraig—Michelle char -yn rhoddi sugn i'w baban, a dan blentyn arall yn cysgu yn ei hymyl. PENNOD I.-PAREIAD. Y FAM A'l PHLANT. Safaiyfamynfud,heb wybod beth i'w ateb. Wedi holi llawer ami, cafwyd allan mai un o gymydogaeth Sandraie ydoedd, a bod ei gwr wedi ei ladd mewn brwydr a gy- merasai le ychydig ddyddiau yn gynt. Ni wyddai i fanylrwydd pwy oedd yn ymladd, ond yr oedd ganddi ryw syniad fod rhyfel yn cymeryd lie rhwng Ffrainc a'i gwlad ei hun-Llydaw. Yr unig beth oedd ganddi yn gliryn ei meddwl oedd fod ei gwr wedi ei ladd, a'i bod hithau, gyda'i thri phlentyn bychan, yndianc am eu hoedl,—" Nis gwn i ba le," meddai, ond yn fy mlaen i rywle o hyd." "Pwy oedd eich teulu?" gofyna'r rhingyll. "Yr oedd fy nhad yn fethiant," ebai hithau, ac nis gallai-weithio oblegid ei fod wedi cael ei guro mor drwm. Daliodd wnhingen ryw ddiwrnod, ac aed ag ef o flaen yr arglwydd a drigai yn y castell gerllaw. Gallasai hwnw ei grogi, ond dangosodd drugaredd tuag ato drwy orchymyn nad oedd i gael ond cant o wialenodiau. Dyna sut yr aeth yn fethiant." Wel, beth ddaeth o'ch perthynasau ereill ?" Protestant oedd fy nhaid, ac am hyny ilwyddodd yr offeiriad Pabaidd i'w yru i benydwasanaeth. Plentyn bychan oeddwn i yr adeg hono, ond yr wyf yn cofio yn dda iawn am yr amgylchiad." "Beth arall ?" Darfu i dad fy ngwr smugglio ychydig halen, a chrogwyd ef. Y brenin a orchym- ynodd hyny." A'ch gwr, beth wnaeth o?" Bu yn ymladd ei oreu." Dros bwy ?" "Dros y brenin, yna dros ei arglwydd- iaeth, ac yna dros yr offeiriad." Gwarchod pawb," meddai'r rhingyll. Mae'n ddigon i wneyd gwallt dyn sefyll ar ei ben," ebai milwr arall, i wrando ar y wraig yn dweyd ei hanes. Meddwl fod ei arglwyddiaeth wedi curo ei thad nes ei wneyd yn gripil, yr offeiriad wedi gyru ei thaid i benyd-wasanaeth am ei fod yn Bro- testant, a'r brenin wedi crogi ei thad-yn- nghyfraith yn nghylch ychydig o halen, ac eto i gyd ei gwT wedi cymeryd ei ladd er mwyn ei arglwyddiaeth, ei barchedigaeth, a'i fawr- hydi. Mae hyn yn fwy nag y gall dyn gonest ei ddal. A dyma'r wraig weddw yma a'i phlant yn awr yn ddigartref o'u plegid." le, wir," ebai'r rhingyll, "peth ofnadwy ydyw. PabrydyUaddwydeichgwr?"-ychr wanegai, gan droi at y wraig. Dridiauyn ol," ebai hithau. Beth fuoch yn wneyd wedyn?" Crwydro o gwmpas, gyda'r plant." "Pa le y cawsoch fwyd ?" Ni chefais yr un tamaid, syr." Pan glywodd y plentynhynaf son am hyn, dywedodd fod arno eisieu bwyd. Rhoddodd y rhingyll ddarn o fara oedd ganddo yn ei boced i'r wraig, yr hon a'i rhanodd rhwng y ddau blentyn hynaf. "Ni chadwodd ddim ei hun," ebai rhyw- un. "Efallai nad oes arni eisieu bwyd," meddai un arall o'r imilwyr. "Nage, nage, mam ydyw," atebai y I rhingyll. Cynygiodd y ddynes oedd gyda'r gatrawd fod y wraig i'w chynorthwyo hi i weini ar y milwyr, a rhoddodd bar o esgidiau am ei thraed. Syllodd y rhingyll yn ddifrifol ar yr olygfa oedd o'i flaen,-gweddw a thri o blant amddifaid yn ddigartref, heb foddion cynhaliaeth, a'r nefoedd yr unig do uwch eu penau. Trodd y baban ei ben, a syllodd yn myw llygaid y rhingyll dewr, dros rudd yr hwn y rhedai deigryn poeth i lawr. Gyd-filwyr," meddai, "oddiwrth yr hyn a welaf, y mae y gatrawd hon i gymeryd lie tad. 1 CA ydych i gyd yn gyd yn cydsynio ? A gawn ni fabwysiadu y plant hyn ?" .Byw fo'r Weriniaeth gWaeddai'r mil- wyr. "Cariwyd yn unfrydol," meddai'r rhingyll. Dyma deulu Catrawd y Cap Coch!" Byw fo'r Weriniaeth," meddai'r mil- wyr drachefn. Dowch gyda ni," meddai'r rhingyll wrth y wraig, a bydd i ni yn awr adael y wraig yn nghofal Catrawd y Cap Coch, a throi at gymeriadau pwysig ereill yn yr hanes. PENNOD II. Yn ngwanwyn 1793, yr adeg yr oedd Ffrainc yn nghanol rhyfeloedd, dyma ýr hyn a gymerodd le yn ymyl yr ynysoedd sydd yn y Sianel Seisnig, gerllaw arfordir Ffrainc. Tua machlud haul un prydnawn-y laf o Fehefin ydoedd-yn unigrwydd bau bychan yn ynys Jersey, codid hwyliau ar long or- weddai wrth angor yno. Nid oedd y tywydd yn ffafriol i gychwyn ar fordaith dan am- gylchiadau arferol, gan ei bod yn bur niwliog; ond os mai bwriadu dianc "yn llechwraidd wnai y rhai oedd ar ei bwrdd, byddai y niwl tew o fantais iddynt. Ffranc- wyr oedd ei dwylaw, ond bu y llong ei hun yn perthyn i'r llynges Brydeinig. Y Clay- more ydoedd ei hemw, ac edrychai fel llong farsiandol, ond Hong rhyfel ydoedd mewn gwirionedd, ac yr oedd llawer o arfau rhyfel ar ei bwrdd: Dewiswyd pob un o'i dwylaw am y rheswm eu bod yn bleidwyr selog i'r frenhiniaeth. Beth oedd ei nheges, tybed ? Gwelwyd hen wr talgryf, urddasol ei olwg, yn myned ar ei bwrdd. Anhawdd oedd gallu dyweyd yn gywir beth oedd ei oedran; yr oedd yr oedranus a'r ieuanc wedi eu cymhlethu mor agos ynddo. Yr oedd ei nerth corphorol gystal ag eiddo gwr deugain oed; ond o ran doethineb a phrofiad gallasai fod yn bedwar ugam mlwydd. Gwisg gwladwr Llydewig oedd am dano; er hynny yr oedd yn berffaith amlwg ei fod o safle uwch mewn cymdeithas na gweithiwr cyffredin. Gwisgai bar o lodrau ac esgidiau tebyg i'r hyn a wna y dosbarth cyffredin yn Llydaw; yn nghyda'r wasgod groen arferol, y blew ar un ochr, a gwniadwaith sidan ytu arall. Gwasanaeth- ai hon ar bob dydd o'r flwyddyn: y tu blewog allan ar ddiwrnod gwaith, a'r tu sidan yn y golwg ar y Sabboth a dyddiau gwyl,— dyna hen arfer y Llydawiaid. Ar ei ben yr oedd het coryn uchel a chantel lydan, ac yr oedd hi a'i ddillad wedi (gweled eu dyddiau goreu. Daeth llywodr aeth wr Ynys Jersey ac un o dywysogion yr hen frenhiniaeth i'w hebrwng i'r llong, ac ymostyngodd un o brif foneddig- ion y lie i gario ei fag y tu ol iddo. Daeth yr adeg i'r urddasolion ymadael o'r llong, Rhoddodd cludwr y bag foesymgrym- iad gweddaidd i'r "gwladwr"; dywedodd y llywodraethwr wrtho, "Lwc dda, gad- fridog ac ebai'r Tywysog, Fy nghefnder, gobeithiaf eich gweled eto yn fuan." Amy "gwladwr"—fel yr adnabyddid ef yn mhlith dwylaw y llong pan y siaradent am dano—yr oedd yn ddealledig, yn gyffred- inol, nad oedd yn fwy o wladwr na oedd y llong yr oeddynt ami yn llongjfasnachol, fel y cymerid ami ei bod. I Ychydig o wynt oedd ar y pryd, ac araf iawn y llithrodd y llong oddiwrth y tir. Yn raddol cauodd lleni y nos am dani, a chuddiwyd hi o olwg y sawl oedd ar y lan. Arfer gyffredin morwyr pan ddelir hwy gan y tyvyyllweh yw goleu lampau, a'u rhoddi i fyny ar y llong; ond ni wnaeth swyddog- ion y Claymore byny-ni buasent felly mor debyg o gyrhaedd yr amcan oedd ganddynt mewn golwg Wedi iddi hwylio ymaith, anfonwyd y llythyr canlynol i Southampton at un o aelodau teulu brenhinol Ffrainc a arosai yno:- "Eich ITchelder, Aeth oddiyma yn ddyogel. Mae llwyddiant yn sicr. Cyn pen wyth diwmod bydd y tan wedi ymledu ar hyd yr holl arfordir o Granville i St. Malo." Gyrwyd hefyd lythyr arall yn nghylch yr un amgylchiad. Cafodd hwn ei gyfeirio i brifswyddog byddin y Weriniaeth yn agos i Cherbourg. Dyma fel y d&ruenai: Gynrychiolydd y Weriniaeth, Ar y cyntaf o Fehefin, hwyliodd y llong ryfel Claymore, gyda'i harfogaeth wedi ei guddio, er amcanu glanio, ar arfordir Ffrainc, ddyn yn ateb i'r desgrifiad canlynol:—Tal; oed- ranus; gwallt gwyn; wedi ymwisgo fel gwladwr; dwylaw tyner a gwyn. Anfonaf ychwaneg o fanylion yfory. Cadwer gwyliadwriaeth fanwl; dalier y llong; dienyddiwch y dyn." (1 w barhait.)

0 GYMRU I DDEHEUDIR AFFRICA. [GAN MR T. P. OWEN, DIWEDDAR 0 BWLLHELI.] I. Yn yr oes hon mae yr agerlong a'r ffordd haiarn wedi dyfod a pharthau pellaf ein daear, o ran amser, yn lied agos i'w gilydd. Ac hyd yn nod yn ein plith ni, y Cymry, mae yr awydd am weled y byd yn cyn- yddu. Ac efallii mai nid annyddorol i rai o ddarllenwyr y Werin fydd byr-hanes o'm taith i'r Cape." Ar fwrdd llong mae pob dydd, fel rheol, yn gyffelyb—hanes un diwmod ydyw hanes y cyfan. Fy amcan ydyw rhoddi desgrifiad o'r daith, fel y gall y rhai sydd yn bwriadu talu ymweliad a gwledydd pell ffurfio rhyw syniad am y for- daith. Cychwynais o Bwllheli am Lun- dain gyda'r tren 7.10 boreu Llun, Awst 8. Hir y cofiaf am y boreu pruddaidd hwn. Gorchwyl anhawdd ydyw gadael gwraig a phlant am yspaid o amser; a phrin yr oeddwn yn y tren cyn i hiraeth ddechreu osod ei law drom arnaf. Cyrhaeddais i dy cyfaill i mi yn y Brifddinas erbyn haner awr wedi pedwar. Arhosais yno hyd foreu Sadwrn. Anfonais y "baggage" oedd genyf gyda mi, i'r llong, ddydd Iau; a sicrheais y berth yr oeddwn i gysgu ynddi. Yn hytrach na myned o Lundain i Southampton gyda'r agerlong, dewisais fyned gyda'r tren o Waterloo Station am 11.40 boreu Sadwm. Mae ffordd haiarn y South Western yn myned drwy wlad hynod o ffrwythlon. Yr oedd golwg ardderchog I ar y caeau yd yn eu llawn addfedrwydd. Cyrhaeddasom Southampton Docks heb aros unrhyw station ar y ffordd. Yno yr oedd "tender yn ein haros i'n cludo at yr Hawarden Castle. Gwlyb a niwliog ydoedd y tywydd; ac yr oedd golwg ddigalon ar y teithwyr a'u cyfeillion oedd wedi dyfod gyda hwynt i ffarwelio ar fwrdd y llong. Cyn dyfod at yr Hawarden Castle cliriodd y niwl ymaith, a chawsom olwg ardderchog ar ein hagerlong. Mae y tu allan iddi wedi ei baentio i gyd yn wyn, a'r hyn sydd yn ei nodweddu yn fwyaf neillduol ydyw ei glanweithdra. Yr oeddym ni, y teithwyr, yn edrych ami gyda dyddordeb— hi oedd i fod ein cartref am rai dyddiau; ac ynddi hi yr oeddym yn mentro ein ffawd. Wedi cyrhaedd y bwrdd, cawsom giniaw wedi ei ddarparu yn barod i ni ac ar ol gwneyd cyfiawnder ag ef, dechreuasom ysgrifenu adref. Wedi rhoddi ein llythyrau i'r purser i'w postio, dechreuwyd clirio ym- aith y dieithriaid-dyna'r angor yn cael ei godi, a'r ager i fyny, a dyma ni yn cychwyn! Mawr oedd y galar ymysg y teithwyr wrth ymadael a'u cyfeillion a'u gwlad enedigol- rai ohonom, efallai, am y tro diweddaf.; Dechreuodd ein mordaith o Southampton haner awr wedi pump brydnawn Sadwm, y 13eg o Awst. Cawsom dywydd hyfryd hyd nes y eyrhaeddasom y Bay of Biscay. Yno cawsom awel gref, ac yr oedd arwyddion amlwg y byddai i'r rhai oedd yn dueddol i salwch y mor gael amser lied anhyfryd. Yr oedd "Dafydd Jones" fel croehan berwedig anferth; a hithau, yr Hawarden Castle, yn cael ei lluchio ar frigau ei donau, neu ei hyrddio i'r dyfnderoedd rhyngddynt, fel rhyw gwch bach ar y Fenai. Ar ol pedair awr ar hugain o ymrolio ol a. blaen, ac o'r naill ochr i'r llall, cawsom ein hunain allan o'r bau, ac mewn dyfroedd tawel a thyw- ydd hyfryd. Boreu ddydd Mercher, y 17eg, yr oeddym yn ngolwg Madeira. Cyrhaedd- asom Funchal, y brif dref, erbyn un ar ddeg. Treuliasom tua phedair awr yn yr ynys. Llo hynod o lanwaith ydyw Funchal. Mae y tai wedi eu toi a tiles amryliw, a'r muriau allanol wedi eu gwyngalchu. Yma ac acw ceir ambell i dy wedi ei liwio yn goch, yr hyn sydd yn ffurfio cyferbyniad dymunol i'r holl wyn a welir yno. Gan fod y dref yn sefyll ar lethr bryn mae yr ystrydoedd yn hynod o serth, ac maent oll wedi eu pal- mantu a cheryg Wn hir-grwn, tebyg fel y byddai ystrydoedd Pwllheli gynt, ond fod cerig Madeira yn llai. Ni welais- un cerbyd ag olwynion iddo yno. Mae yr holl draffic yn cael ei gario ymlaen gyda sledges, yn cael eu llusgo gan ychain. Yr oedd cyfiawnder o fytholwyrdd yn tyfu yno, a ffrwythydd o bob math. Gwelais sypmu mawrion o rawnwm addfed yn tyfu yn yr awyr agored. Ond er fod yno gyflawnder o ffrwythau mae y brodorion yn gwybod sut i godi prisiau da oddiar ddieithriaid am danynt. Pobl o gymeriad twyUodrus ydyw y brodoriom, a golw- ddioglyd arnynt. Cymhwysiadol iawn i Madeira ydyw geiriau yr Esgob Heber Where every prospect pleases, And only man is vile." Mae yr offeiriaid Pabaidd yn Funchal mor ami a'r plismyn yn Nublin. Ac hynod mor wasaidd ydyw ymarweddiad y brodorion pan fydd yr offeiriaid croenlyfn hyn yn myned heibio. Ar ol bargeinio llawer, a sicrhau i ni ein hunain bob un eifasgedaid o ffrwythydd, dychwelasom yn ol i'r llong, ac ymaith a ni drachefn ar ein taith. Croesasom y tro- fanau (tropicsJ mewn tywydd hynod o ffafriol-yr awel yn oeraidd, a'r gwynt o'n tu. Ni chawsom dywydd poeth iawn o gwbl. Cawsom dywydd hynod o ffafriol yr holl ffordd i Capetown; He y cyrhaeddasom yn ddiogel heb anffawd i un ohonom, erbyn erbyn boreu Mercher, 31ain, ar ol run o 5980 o filldiroedd o Southampton. Ar y cyfan yr oedd y fordaith yn un bles- erus iawn. I mi mae rhyw swyn rhyfeddol yn y mor. Hoff genyf yw rhodio hyd ei lanau a syllu ar ei fywiogrwydd parhaus. Byddaf yn ymhyfrydn wrth nofio ar frig ei donau. Ond o dan amgylchiadau ffafriol, hoffach genyf gael fy siglo mewn cwch neu long ar ei wyneb. Yn ffodus yr wyf yn foriwr da." Ni theimlais erioed oddiwrth glefyd y mor." Yr oedd y rhan fwyaf o'm cyd-deithwyr, pan yn croesi y Bay of | Biscay, yn dioddef yn dost; a gofidus ydoedd edrych ar yr olwg druenus oedd amynt, yn enwedig y gwragedd. Rhoddaf yn nesaf adgofion am amryw o'm cyd-deith- wyr, gan i mi gael difyrwch neillduol gyda rhai ohonynt. (rw harhau.)

Cyflawnodd John Mortimer Davies, bar- gyfreithiwr, Llundain, hunanladdiad yn Edinburgh, yn nhy meddyg, lie yr oedd yn aros ers peth amser. Telir o 10s i 25s yr wythnos o ardreth ar eu tai gan weithwyr Awstralia.

ARWYDDION YR AltISER- OEDD. [GAN ANDRONICUS.] DECHEETJ GWEITHIO. Ar ol tipyn o seibiant yn dilyn yr Etholiad Cyffredinol, a'r pryder ynglyn a ffurfio y 7veinydcliaeth newydd, y mae gweinidogion ei Mawrhydi wedi dechreu gweithio. Ymgyfarfu y gweithwyr a'r prif-feistr yn y gweithdy, 10, Downing Street, ddydd Iau a dydd Gwener diweddaf, i dori allan eu gwaith erbyn y Senedd dymor nesaf. Bydd y H meistr" wrthi yn ddygyn yn awr yn ei gartref yn Mhenarlag, yn darparu y cynllun o Lywodraoih Gar- trefol i'r Ynys Werdd, yn barod i'w roddi 0 flaen ei gyd-weinidogion tua dechreu mis Tachweid. Y PABYDDION AR EU HUCHELFANAU. Fel yr oedd y Cymry yn llawenhau pan ddewiswyd yr Henadur David Evans yn Arglwydd Faer Llundain, felly y mae y Pabyddion yn llawenhau yn awr fod un o'u crefydd hwy wedi derbyn y cyfryw an- rhydedd, a hyny er gwaethaf ysbryd cul a rhagfarnllyd dosbarth o'bobl yn Llundain- nid amgen deiliaid yr Eglwys Wladwr- iaethol. Pe caent hwy eu ffordd eu huna-in ni chai neb swydd yn y byd ond rhai yn perthyn i'r Eglwys Lan Gatholig". Y mae rhai adranau o gyfreithiau anghyfiawn yr Iago hwnw oedd trwy ras Duw yn amddiffynydd yr Eglwys" eto heb eu dileu. Fel engraifft, nis gall Pabydd ddal y swydd o Raglaw yr Iwerddon nac Arglwydd Gang- hellydd Prydain. Felly nid oes gan Ardalydd Bute hawl i fod yn Rhaglaw yr Iwerddon, na Mr Henry Mathews, y di- weddar Ysgrifenydd Cartrefol,hawl i eistedd ar y Sach Wlan." Mae llawer o ryw fan bethau fel yna yn disgwyl wrth y Weinydd- iaeth Ryddfrydig i'w hysgubo ymaith. CERYBDTJ ESGOB BATTGOE. Y mae gohebydd yn y Mercury ddydd Sadwm yn llawdrwm ddyohrynllyd ar yr Esgob Llwyd, ac nid cyn ei eisiau. Dywed y gohebydd "Bangoriensis" fod yr Esgob wedi dal y swydd yn awr ers dros ddwy flynedd, ac yn ystod yr amser hwnw nid ydyw wedi cymeryd un rhan yn y gwasan- aeth yn yr Eglwys Gadeiriol lawn ddwsin o weithiau. Ac yn ystod y ddwy flynedd nid ydyw wedi cymeryd rhan oud un waith yn y gwasanaeth Cymreig, a hyny yn ngwein- yddiad y Sacrament boreuol. Wel, dyma rywbeth i synu uwch ei ben—Esgob yn cael pedair mil o bunau yn y flwyddyn,— tua dwy bunt ar bymtheg a thri ugain bob Sabboth,—ac eto heb fod yn bresenol yn y gwasanaeth ond tua dwsin o weithiau. Wel, naw wfft iddo, Fe gredaf y buasai llawer gweinidog Ymneillduol yn falch iawn o' ddwy bunt" bob Sabboth, heb son am r pymtheg a thrigain, ac y buasent yn rhoddi dwy bregeth o'r sort oreu. Llawer fu yr ysgrifenu a'r dadleu flynyddoedd yn ol am gael "Esgobion Oymreig," ond atolwg ar ol eu cael pa faint gwell ydym ? Waeth heb waeddi "Oes y byd i'r Iaith Gymraeg" a Chymru i Gymry," tra y byddo y rhai a ddylent fod yn arweinwyr yn hyn yn rhoddi eu traed ar wddf pob peth Cymreig. Fe ddysgodd yr hynaws a'r caredig Esgob cl Campbell yr iaith Gymraeg er mwyn gallu pregethu i ddeiliaid ei Esgobaeth yn eu hiaith eu hunain. Ond am yr Esgob Llwyd nid ydyw wedi pregethu yn iaith ei fam o fewn muriau hen eglwys Bangor ers dwy flynedd. Felly y dywed Bangoriensis." Y FFARMWR YN CWYNO. Ac nid heb achos y mae yn cwyno. Dywed rhai mai y dynion mwyaf anhawdd eu plesio o bawb ydyw y ffarmwrs. Os bydd yn wlyb, y maent eisieu sychder os bydd yn sych y maent eisieu gwlybaniaeth. Pur anaml y mae y clerk of the weather" yn gallu ei hitio hi efo nhw. Ond chwareu teg i'r amaethwr, y mae ei amynedd wedi cael ei drethu i'r eithaf y blynyddoedd hyn, yn enwedig y tymor hwn,—y cynhauaf heb ei gael eto mewn llawerodd o ardaloedd, ac eira yr Hydref yn disgyn ar yr ydoedd gor- weddog. Y mae yr haf mawr wedi darfod, a phawb yn disgwyl am haf bach" gwyl Mihangel, i gael gorphen cynhauaf yi uchel- diroedd, a chodi tatws yr iseldiroedd. Y mae dydd diolchgarwch am y cynhauaf wrth y drws, ac hyderwn erbyn hyny y bydd ymborth dyn wedi ei gael i ddiddos- rwydd. PRIS YR AXIFEILIAID. Cwyn arall y ffarmwr ydyw prisiau isel y da byw. Dywedodd un o amaethwyr mwyaf yr ardaloedd wrthyf y dydd o'r blaen fod ganddo rai ugeiniau o wartheg yn barod i'w gwerthu, ond fod y prisiau mor isel. "Mae genyf eidionau," meddai, "y buaswn yn cael un bunt ar bymtheg am danynt yn rhwydd ychydig flynyddau yn ol, ond os caf o chwech i saith bunt am danynt yn awr dyna fydd y mwyaf." Wrth gwrs, Masnach Rydd sydd yn cael y bai mawr am hyn, a bod anifeiliaid tramor yn gorlenwi y marchnadoedd. Ond beth am y' rhenti uchel ? Os ydyw pris anifail yn llai na haner yr hyn ydoedd flynyddau yn ol, a ydyw y rhenti yn llai na'r haner ? Na choeliai fawr. Cymerwch gysur, amaethwyr; daw eich ymwared cyn hir. Y mae eich cyfeillion yn awr yn llywodraethu. 'Does dim eisieu gwneyd i ffwrdd a Free Trade, neu buasai y Toriaid wedi gwneyd hyny y chwe' blynedd diweddaf. Ond cewch Fesur Tir ardderchog pyn hir, ae yna daw pethau i drefn. TRO BRWNT. Cychwynodd gweinidog parchus a hy- barch, o dref yn sir Gaernarfon, ddydd Iau diweddaf, i'w gyhoeddiad i gynal cyfarfod pregethu mewn ardal yn sir Fon. Ar ol cyrhaedd y lie cafodd allan fod y cyfarfod wedi ei ohirio oherwydd diweddarwch y cynhauaf. Nid oedd swyddogion y capel dan sylw wedi gwel'd yn dda anfon gair at y gweinidog crybwylledigr i'w hysbysu o'r goMriad, ond gadawsant iddo fyned yr holl daith, a hyny ar ddiwrnod oer a gwlawog. Y mae ymddygiad fel hyn yn frwnt, yn anghrefyddol, ac yn unbusinesslike. Ni oddefid aflerweh fel hyn mewn mater mas- nachol, a pha'm raid mewn mater mwy o bwys? Buasai post card dimeu, neu delegram chwech pe buasai wedi myn'd i'r pen, yn arbed Uafur a Uuddedtaith ddibwrpas. Nid ydwyf yn gwybod enw y lie, neu buaswn yn ei roddi yn y fan hon.

Gwnaed gwlawlen yn ddiweddar i un o benaethiaid Affrica. yr hon sydd yn 21 troedfedd o drawafesurs Gall "deg ar hugain o bersonau giniawa yn rhwydd oddi dfini. Dyry PuLMONIC WAFERS DR LOCOCK ryddhad buani a llwyT wellhadoddi.vrth Gaetbdra,, Darfod- edigaeth, Peswch, Anwyd, Bronchitis, a phob anhwylder yn y gwddf, anadl, a'r yagyfaxnt. Maent yn ddiguro at dclioddenadau hystei ical gieuol, a cblefyd y galon. Effeithiallt yn rhyfedd ar grydcymalau a gwendid gieuol. 'Does dim arall a ddyry noswaitli o gwsg mor dnvyadl ac mor adfyiciol. Mae Wafers Dr Locock yn an- mhrisiadwy er clirio a chryfau lleisiau cantonon a siaradwyr. Mae iddynt nas da. Gwerthir gan yr holl gyfferwyr am Is ljc a 2s 9c y blwch. 1-7

Y FASNACH GOTff M. [ Cynhaliwyd cyfarfùd o wneuthurwyr cotwm Lancashire yn Manchester i ystyried sefyllfa y fasnach. Gwrthodwyd cynygiad y gweithwyr i beidio gweithio amser llawn. Penderfynwyd rhoddi mis o rybudd y gos- tyngir pump y cant yn y cyflogau. Credir na bydd i'r gweithwyr dderbyn y gostyng- iad, ac y cymer sefyll allan le.

MB STANLEY YN ABERTAWE. Ddydd Llun talodd y teithiwr enwog, Mr H. M. Stanley, ymweliad ag Abertawe i dderbyn rhyddfreiniad y dref. Gydag ef yr oedd ei briod, a'i mham, a'i brawd. Cvm- erodd y cyflwyniad le yn ystafell y Cynghor Trefol, lie yr oedd tua chant yn bresenol. Darllenodd y Macr bendovfyniad y Cynghor 1-ii L,- b i roddi y rhyddfreiniad, a chyflwynodd ef i Mr Stanley mewn blwch hardd, gan sylwi mai Mr Gladstone a'r Cadfridog Grenfell oedd yr unig rai a dderbyniasant yr anrhyd- edd yn flaenorol. Wrth gydnabod y cyf- Ilwyniad traddododd Mr Stanley araeth faith yn ymwneyd a sefyllfa pethau yn Affrica. Yn ddilynol cynhaliwyd ciniaw yn y Mack- worth Arms Hotel, lie yr yfwyd iechyd da Mr Stanley..

WARNER'S "SAFE" CUftI At holl ANHWYLDERAU'R ELWL(D A'R AFU, WARNElt'S c, SAFE" CURE AT WENDID CYFFREDINOL 4 BRIGHT' W DISEASE. MILOEDD O DESTIMONliLS yn datgan ei linweddaa wedi eu filo a geltir eu harchwilio. Mae ei haw.iau yi anwadadwy. w. Gwerthir gan bob fferyllydd a gwerthwr phys'gwriaeth. Danioa r otbanphledyn yn rhad ond ysgrifenu a H. X. WARMER A' IJYF., Ltd., 86, Clarkenw lloaL, London E.C •3% !i GOETOWCH AM HUGHES'S BLOOD PILLS EBKTCHWCH; YN FAN1VL AR BOB BOX A byddwch yn SICR na uyddweh yu cael eich twyllo, a GWEILWCH Fod y TRADE MARK sef (Llun & CALON) ar bob i" Blwch. Y mae un- rhyw Pills a gynygir yn Ddynwarediad ^SBlr a Thwyll, AC NID YDYNT YR IAWN BELENAU, ac ni chynwysant yr un rhinweddau a HUGHES'S BLOOD PILLS. GOCHELWCH Bersonau anonest y rhai a ymostyngent mor iael nes ymgeisio twyllo trwy werthu Pills diwerth yn lie y rhai Pur. Y mae y RHYBUDD hwn yn ddyledus i'r Cyhoedd er eu hamddiifyniad, er mwyn iddynt sierhau y Pills gwiiioneddol, ac fel y gallont ochelyd y masnachdai hyny lie y mae twyll yn cael ei ymarfer. GOFYNWCH am HUGHES'S BLOOD PILLS a Llun Calon ar bob blwch. Gwrthod. wch bob peth arall. GWAED DRWG. CJ CUJRVY WAED DRWG. O CURVY CROEN GLEFYDAU. 1")0EN PEN ROEN GLEFYDAU. X OEN PEN! A K DDRWG. TWFYG TRAUL! AFU DDRWG. UIFFYG TRAUL. NERVOUSNESS. WYNEGON. ER"V OUSNESS. \JT W YNEGON. BILIOUSNESS, /^LEFYDAU ARENAU ILIOUSNESS. V^LEFYDAU ARENAU. Y maent yn iachau pan Md pobpeth arall yn methn. Heb oedi danfoner am Box o "Hughes's Blood Pills" gyda LIun Caton ar y Label. Peidiwcb cymeryd dim arall. Ar worth a.-n Is l}c, 2a 9c, 4s 6c. Gyda'r Post am Is 3c, 2s 11c, 4s 9o, oddiwrth y Perchenog, JACOB HUGHES, MANUFACTURING CHEMIST, PENARTH.

-= GWEDDIO BROS FWRDD YSGOL. Caniateir i'r cyhoedd fyned i'r oriel i wylio gweithrediadau Bwrdd Ysgol Leeds. Yn y cyfarfod diweddaf yr oedd dyn a fu yn aflwyddianus i gael lie fel swyddog gorfodol dan y bwrdd. Wedl i'r clerc ddarllen y cofnodion, cododd y dyn ar ei draed, a dechreuodd weddio mewn llais hyglywar i'r Arglwydd roddi yn nghalon y° bwrdd i ganiatau y swydd iddo ef. Gofynoda y c&deirydd iddo ymatal, eithr daliai ati hyd nes yr aeth dau neu dri o swyddogion yno i'w droi allan. Ond yr oedd wedi cyrhaedd jr Amen" cyn i'r oruchwyliaeth hono gael ti chario allan. Ni roddwyd y swydd iddo.

£ Fe wneir achwyniad cyffredinol fod y rhan fwyaf o cocoas yn anrheuliadwy; ogymaint ag fod y broffeswriaeth feddygol wedi dangos yn ddiweddar fod yr alkalies a ddefnyddir yn rhy ami gan wneuthurwyr tramor, yn nghy- a'r mater bras, yn ffurfio sylwedd sebond aidd sydd yn hynod o beryglus i iechyd. Gyda golwg ar cocoas a wneir gyda gofal megis eiddo Mr Cadbury, nId ;yw y gwrth- wynebiadau hyn yn bodoh. Whitehall Review. Yn Itali mae dros dri chan miliwn o ferched yn gweithio allan ar y tir.

IIUNAN-LEIDDIAID. voyflawno unrhyw un hunanladdiad trwy roddi teriyn ar ei emioes mewn modd disymwth i^wr y cyffro mae yn ei achosi yn yr ardal lie e cyflawnir, ond ychydig sydd yn ystyried fo degau o'u hamgylch yn cyflawni hunanladdiad mewn amrywiol ffyrdd yn fwy graddol fealliai ond nid yn llai sicr. Xcliydig mewn iaeth yw rhif y rhai sydd yn ymdd I pe yn awyddus am hirhocdledd, tra y lluaws fel pe yn awyddus i fyrhau eu hop^rtcs. Edrychwn 0 n cwmpas gwelir llawer jf syrthio i fedd an- amserol trwy oferedd. A"'eill a ymdaflant i an- turiaethau sydd yn troi yn aflvvyddianus ac yn lie dwyn elw iddj^t yn dwyn collodion, pryder gofid, ac iyn y diwedd tor-calon. Rhai trwy ddilyn pleaerau a chyffroadau yn ormodol; ereill trwy lythineb a gwleddoedd ami, y rhai ydynt yn ammharu y cyllau. Tarddai llawer o anhwylderau gieuol {nervous disorders) oddiwrth orlafur meddyliol, ac awydd gormodol i feddu ar wybodaeth eang. Mae llawer yn ysbeilio eu hunain o'u cwsg a u gorphwysdra angenrheidiol 1 gyrhaedd yr amcan hwn, a thrwy hyn hau hadau afiechyd yn eu cyfansoddiad. Meddyglyn llysieuol yw y Quinine Bitters hyn, a defnyddir ef yn helaeth yn y wlad hon a gwledydd tramor, gan gleifion yn dioddef oddi wrth lawer math o wendid a chlefydau, ac os oes unrhyw werth i'w roddi ar dystiolaeth ddynol, y mae effeithiolrwydd y meddyglyn hwn wedi ei brofi tu kwnt i bob amheuaeth. Gochelwch gael eich twyllo. Os cynygir rhyw ddarpariaeth arall i unrhyw brynwr dan yr esgus ei fod lawn cystal, a llawer rhatach, hyderir y bydd iddo ei wrthod yn ben- derfynol. Gall fod yn sicr fod ymgais yn cael el wneyd i'w dwyllo. Gellir cael Quinine Bitters Gwilym Evans gan bob fferyllydd mewn poteli 2s 9c a 4s 6c yr un Edrychwch fod enw Gwilym Evans, ar bob label, stamp, a photel, gan fod amryw efelychiad- au ohono yn cael eu cynyg i'r cyhoedd. Perchenogion:—Quinine Bitters Manufacturing company, Limited, Llanelli, S. Wales. Argraphwyd a chyhoeddwyd dros y Welsh National Press Company, Limited, gan D. W. Davies a'i Gwmni, yn eu swyddfa New Harbour, Caernarfon.