Y Tyst

Y MESUR TRWYDDEDOL WEDI El DDARLLEN VR AIL WAITH. Yn Nhy y Cyffredin, nos Lun diweddaf, ymerwyd i fyny welliant Mr Cave ar ail J*arlleniad y Mesur Trwyddedol gan Mr Chaplin, ac atebwyd ef mewn modd tra Iffeithiol gan Ganghellydd y Trysorlys. Wedi i Mr Lyttelton, Mr J. H. Roberts, ^glwydd Robert Cecil, Syr Randall teenier, Mr Harwood, Mr Rufus Isaacs, Mr ttdgeman, Mr Arthur Henderson, a Syr *?- Carson, gymeryd rhan yn y ddadl, aanwyd fel y canlyn Dros welliant Mr Cave 147 Yn erbyn. 397 Mwyafrif y Llywodraeth 250

i I! lt{ ,,It¡T ""i" ,,It¡T AT EIN GOHEBWYR. -0- ^WYSIG DYniunir ar ein Gohebwyr a'r Beirdd i 1, Jldal sylw ar y Cyfarwyddiadau can- *yn°l mewn perthynas a'u cynyrchion. Mae danfon Barddoniaeth i'r Swyddfa yn He eu danfon i Pedrog, a chyfeirio "Ohebiaethau i breswylfod y Golygydd yn lie i'r Swyddfa, yn peri dyryswch ac anghyfieusdra mawr. i»r 1" anfon eu Gohebiaethau yn uniongyrchol e*riada.y(^fa' ^yc*au henwau priodol a'u cyf- Rv^' ^-haid danfon Barddoniaeth yn union 0 Olygydd y Farddoniaeth—y Parch. J fipi^i t • ms (Pedrog), 30, Stanley-street, Fair- m> Liverpool. iaet'h s^cr^au cyhoeddiad unrhyw oheb- Vvr!run y Rhifyn dyfodol os na chyrhaedda y yuafa y boreu Gwener blaenorol. M M M 5V Mh, | jf jf Williams.- Gorphenhaf 4ydd, 190G. •Phiff-20'4 Llaw.—Cyfarfod Ymadawol y Parch D. XiIanV?/i' Canaan—Dadorchuddiad Colofu Tegid— am y Moirw—Pen- Parch a/ —Treherbert—Cyfariod Ymadawol y Trecv Hughos, Tanygrisiau — Dosbarth Beibbidd yPon—Gogledd Ceredigion—Y Suffragettes,

• YR ARDDANGOSFA GENADOL. hai^6 y Pwyllgor yn penderfynu rhwydd- ff°rdd i breswylwyr Cymru i dalu ^tae ad a'r Arddangosfa yn Llundain. wedi ^,Wa^au°l gwmpeini y rheilffyrdd x dx^ rhedeg" excursions o bob tref o edial yv Nghymru a Lloegr. Bydd myn- Wedi f Vr Arddangosfa i bawb ag sydd excur .• dros gan' milldir gyda'r han«/W;w; gellir cael tocynau gan y gwa- GeirySgrifei?yddion lleo1- South /^ithio yn Llundain ar y City and ia^n ^ndon Railway am brisoedd isel °ddiw°n1 b^d rhaid prynu y tocynau yma Hid swyddogion yr Arddangosfa, ac Byd/ Pr°fiad n^ais i ddynion leuainc gael Cvm^ °- mewn pebyll, dan nawdd Y.jyj qa s Grefyddol Dynion leuainc (awn' 'ti a hyn.y am brisoedd rhad liefvH v y(W yua le i ychydig o ymwelwyr fouet y ty. Am fanylion pellach, an- 27? prf1- yr Ysgrifenydd, Mr F. L- Pprter, » nare-street, N. F.

NODION 0 LUNDAIN. Daeth terfyn gyfarfodydd Cymdeithasau Di- wylliadol Cymreig y ddinas hon ac yn wir fe gafwyd anerchiadau, a dadleuon, a darlithiau rhagorol. Un o'r dadleuon goreu glywais yn nghapel Whitfield, gan un o'r enw Dafydd Jones, Croes-y-Brenin, mab Pwllgwair, ger Hawen, ar I Sefydliad Eglwys gan lesu Grist a'r Apostolion, a'i hamcan yn y byd.' Cafodd y gynulleidfa fawr ei syau wrth glywed ci ysgrif gadarn, gref. Buasai yn werth ei gweled ar dudalenau'r TYST. Hefyd, fe glywais Mr John Hinds yn siarad yn Heol-y-Castell, yn llawn brwdfrydedd, i godi y bobl ieuaine i weithgarwch, a gadael y llusg-ddiogi sydd yn nodion amlwg ar rai pobl yr eglwysi yn y dyddiau hyn. Ar ei ol yr Anrhydeddus Tom Price, anerchiad yn llawn o dan Cymreig. Dywedodd ych- ydig o'i hanes er yn blentyn, a thrwy ymdrech ac egni y daeth i fyny i'r sefyllfa y mae ynddo yn bres- enol. Er iddo gyfarfod a rhwystrau lawer, trechodd y cyfan, ac i fyny y daeth. Yr oedd fy nghalon yn gwresogi wrth ei glywed yn dyweyd fod crefydd lesu Grist fel llinell arian wen gydag ef drwy yr holl daith, er pan adawodd gapel bach Wesleyaid Cymraeg Llynlleifiaid, ac iddo gadw ei ddirwest a'i grefydd, a bod hyny yn fendith iddo, ac yn agor ei feddwl a'i ddylanwad tuag at wneyd cyfreithiau Dehau Awstralia er lies i'r ddynoliaeth a chrefydd Iesu Grist yn benaf. Pan y daw Seneddwyr y ddaear i gredu hyn, yna fe wawria amser hyfryd ar yr hil ddynol. Ar ei ol cafwyd anerchiad rhagorol arall, gan un o feibion anwyl a fagwyd yn Mlaenycoed gynt. gwr yn adnabyddus i Gymry benbaladr, ag i holl blant Gwalia yn Lloegr. Torai'r brawddegau ar ben y gynulleidfa fel diliau mel, a gwresogai y cyfarfod drwy ei atbrylith. Yr oeddem ni yn teimlo mae da oedd bod yn Heol-y-Castell. Diolch am y tri anerchiad gan y tri gwr hyn. Hefyd, yn yr un lie, oawsom gyngerdd pa noson, un o'r radd flaenaf; cadeiriwyd gan Mr W. J. Taylor, Y. H. y perdonydd oedd Mr D. Richards, a'r datganwyr, Mrs Eleanor Jones-Hudson Miss Gwladys Roberts Mr John Roberts Mr Eli Hudson Mr David Evans. 'Does dim eisieu can- mol yr un ohonynt. Gallaf ddyweyd hyn na chlyw- ais yr un ohonynt cystal erioed o'r blaen, gwefreidd- ient y dorf fawr oedd yn bresenol. Hefyd, gyda'r uchod, canodd C6r Undebol y lie, o dan arweiniad y gwr ieuanc Mr J. Nicholas Lewis, { Ar hyd nos,' a Harlech,' trefn Harry Evans a chantawd gysegr- edig, Can o ddiolchgarwch,' gwaith Mr J. H. Maunder. Yn sicr, yr oedd yn wledd o'r fath oreu i glywed yr unawdwyr, a'r Cor ac hefyd am ymdrech di-ildio Mr Lewis i gael c6r i ddysgu y fath waith mawreddog, haedda y llanc hwn bob cymorth nid cystadlu, ond dysgu gwaith, ac i dynu cariad at gerddoriaeth oreu y gwahanol genedloedd. Pan ddaeth Mr Lloyd George a'i ymgeledd gymwys, a'i ferch, i fewn i'r cyngerdd. fe gododd y dorf fawr ar ei thraed, ac yn sicr, fe gafodd y croesawiad goreu a gwresocaf. Fe roddodd araeth fer ar ddiwedd y cyngerdd, ac hefyd cafwyd gair gan y Parch H. Morgan. Nos Sadwrn, a dydd Sul, y Parch Gwylfa Roberts fu yn pregethu yn nghyfarfodydd haner blynyddol Eglwys Croes-y-Brenin. Yr oedd yr Efengyl yn cael ei thraddodi gyda nerth a dylanwad mawr. Dydd Gwener y Groglith, cynaJiodd Annibynwyr Cymreig y ddinas hon eu Cymarifa Ganu yn King's Cross, o dan arweiniad Mr W. J. Evans, Aberdar. Dechreuwyd yn y prydnawn am dri. Aeth y plant trwy en gwaith yn bur dda. Dechreuwyd oedfa yr hwyr am haner awr wedi chwech. Llywydd, y Parch Elfed Lewis. Canwyd tonau a chant o'r 4 Caniedydd,' gyda'r anthem, Yr Arglwydd yw fy Mugail I (Dr Parry), a'r Sanctus, o'r I Caniedydd Cafwyd canu da iawn ar rai o'r tonau. Nid oedd y cantorion wedi dysgu y cyfan yn llawn cystal a'r llynedd. Gobeithio y bydd diwygiad yn y dysgu. Yr oedd yr Arweinydd yn arwain yn rhagorol, ac yn llawn bywyd. Yn Jewin Newydd cynaliodd y Methodistiaid eu Cymanfa Bregethu, yn ngwyliau y Groglith. Bu amryw o weinidogion y Corff yn traddodi y genadwri. Tra yr oedd morwr o China o flaen y Llys Ynadol, yn cael ei gyhuddo o ddwyn mocirwy oddiar forwr arall o'r un wlad, fel hyn y gwnai ei lw yr oedd yn rhaid iddo i gael saucer, a'i hollti yn ddwy, a'i tod yn foddlon i'w enaid i gael ei hollti yn ddau, os nad oedd yn dyweyd y gwir. Ond gorfod iddo roddi y fodrwy yn ol, a thalu dwy bunt, a thori y saucer. Nis gallai dori ei enaid pe bai yn treio. LIun y Pasg, trodd y dydd yn groes hollol i ddys- gwyliadau miloedd o drigolion Caerludd. Yr oeddem wedi medd,] i fyned allan i fwynhau awelon balm- aidd y wlad, ac i eistedd ar y glaswellt, i glywed cdr y wig yn pyncio eu mawl, ac i glywed y gwcw las ei leaden, ondOch I trodd y cyfan yn w.banol-daeth yr 6d fel dail gwynion o'r entiych hyd haper dydd, nes ein gwneyd ni i aros gartref, a chofio am y TYST a'i nodion. GREGORY KEAN,

PONTYPRIDD A'H CYLCH. Cynianfa Ganu. — Mae y Gymanfa hon ar y Llun Pasg yn hen sefydliad bellach yn y cylch, ac y mae o flwyddyn i flwyddyn^yn enill mewn nerth a dylanwad. Eleni, barnwyd yn ddoeth, er mwyn lie, i sicrhau y Neuadd Drefol, ac erbyn tair oedfa yr vsyl, yr oedd yno dyrfa luosog wedi cydgyfarfod o Sardis a Seion, Pontypridd Efaihsaf, Glantaf, Cil- fynydd, a'r Hafod. Y plant oedd yn y boreu, a rhaid dyweyd fod yr olwg arnynt yn hardd, a'u lleis- iau yn felus odiaeth. Yn y prydnawn a'r hwyr y rhai hynaf oeddynt amlycaf, ac aethant hwythau drwy eu gwaith yn wir dda. Ymddangosai y dyrfa oedd yn canu a gwrando wrth eu bodd. Llaw fedrus Mr J. W. Evans, Aberdar, oedd yn arwain, a gwnaeth ei waith yn odidog. Gwnaeth pawb ereill eu rhan hyd y gweisom yn rhagorol. Yr oedd bias dymunol iawn ar y ewbl, a b)dd ei dylanwad yn ddiau er lies i'r eglwysi. Cyfar fod Ulynyddol y Cyngkrair Dirwesfol.—Y mae hwn yn perthyn i gylch eangach, yn cynwys Pontypridd a'r Gylch, y ddwy Rhondda, Llantrisant, a Chaerphili. Y flwyddyn hon yr oedd yn cyrhaedd 21 mlwydd oed, a chynaliodd ei gyfarfod blynyddol yn Trefforest, ac yr oedd holl eglwysi y lie yn uno i'w dderbyn a'i groesawu. Erbyn 2 o'r gloch, daeth cyn- ulliad cryf yn nghyd o gynrychioiwyr eglwysi y cylch o bob enwad Cymraeg a Saesoneg. Llywydd y Cynghrair oedd Syr Alfred Thomas, A.S., ac efe oedd yn llywyddu, ac yn garedig fe arosodd i lyw- yddu cyfarfod yr hwyr yn ogystal, yr hyn a fawr werthfawrogid oddiwrth ddyn prysur fel efe. Wedi rhoi adroddiadau o waith y Cynghrair am y flwyddyn gan y Parch Joseph Evans, Pontygwaith, un o'r ysgrifenyddion, a'r adroddiad Eiianol gan y trysor ydd, y Parch G. G. Cule, Goitre, ac ethol Oyrighor am y flwyddyn ddyfodol, darllenwyd pspyr byw, amserol, gan y Parch T. J, Pritchard (W), Ponty pridd, ar 'Safle bresenol y cwestiwn dirwestol.' Cafwyd ymddyddan arno, a diolchwyd am dano. Pasiwyd penderfyniad hefyd yn cefnogi y Mesur Trwyddedol, a dygwyd y gwaith i derfyn gyda chyf- arfod cyhoeddus yn yr hwyr, yn yr hwn y siaradwyd yn rhagorol gan y Parchn Baines Williams, Fern- dale, a T. Richards, Casnewydd, Cyn terfynu, tal- wyd y diolchiadau arferol. ( yfeiriad neillduol gwaith y Cynghrair o'r cychwyn yw atai rhaib ly darllawyr, ac ereiJI, i blanu eu tai i werthu diodyddmeddwol yn mhen pob heol yn ein cymoedd, ac ymgyfoethogi ar drueni a dmystr y boblogaeth o'u cylch, a gweled fod y deddfau trwyddedol yn cael eu gwemyddu, ac er fod llawer o dir heb ei gyrhaedd, a llawer o waith yn y golwg, dan y ddeddf newydd, y mae cyfnewidiad mawr eisoes wedi cymeryd lie cyfnewidiad sydd i'w weled yn yr Hedd Ynadon a'u gwaith, y Fainc Ynadol, ac yn wir, yn nh6n y fasnach ei hun. Er goreu eglwysi lu, er ymweliad diwygiad grymus, er pob ymdrech o eicfdo dynion da, y mae y cwbl i tesur mawr yn ofer, tra fyddo y fasnach yn gwneyd ei gwaith ofnadwy mor ddilyffeithair. Yr wythnos nesaf dysgwylir cyffro dirwestol, nid bychan, drwy yscymoedd, gyda'r ymgyrch dirwestol, gynelir yr un un pryd am wythnos gyfan. Gobeithiwn y bydd ffrwyth da lawer. Marwolaeth ilrs Thomas, Cylieer.-Dyna fel yr adwaenid hi o hyd, er iddi, yn nghyda Miss Thomas, ei merch, symud i Bontypridd yn fuan wedi claddu ei phriod, y Parch D. Thomas, Cymer, lie y bu byw hyd ei marwolaeth, Ebrill 15fed, 1908. Tawel a neillduedig fu ei bywyd, a'r un modd gorphenodd ei bywyd ar ol oes o 78 mlynedd, a throsodd, mewn tangnefedd heddychol. Genedigol oedd o blwyf Llandefeilog, sir Gaerfyrddin, mewn ty o'r enw y Dyllgoed, lie yr oedd ei rhieni, Edward a Jemima Williams, yn byw, ger llaw Rama, lie yr oeddynt yn aelodau, a'r He y derbyniwyd hithau. O'r adeg yr ymbriododd a Mr Thomas, yn 1860, bu yn wraig ddoeth, ofaius, ac yn help iddo fel gweinidog, yn Ystradfellte, yna yn Abercanaid, Gwernllwyn, Dow- lais, a'r Cymer, o'r lie y claddwyd ef, Mawrth 16eg, 1895, yn Nghladdfa Gyhoeddus Lledrddu, yn ymyl, ac i'r un bedd y dygwyd hithau i orphwys, Ebrill iSfed, 1908. Mwy cydweddol a'i dymuniad hi oedd angladd syml, preifat, a hyny gafedd, er gyda phob arwydd o anwyideb a pharch Heblaw ei mab, y Parch Avaon D Thomas, Dolwyddelen, a Miss Thomas, ei merch ffyddlon (yr unig ddau sydd yn fyw o chwech o blant), yr oedd yn nghyd niter o berthynasau a hen gyteillion. Gweinyddwyd yn y ty, ac yn y fynwent, gan y Palchn Il. S. Davies Trewilham, a J. Williams, Hafod. Daeth i'w bedd fel ysgafn o yd yn ei hamser, yn addfed a pharod, yn dysgwyl yr alwad pan ddaeth. Nid oes yn aros felly ond y brawd a r chwaer, a chai; fod y brawd eisoes wedi trefnu i symud i gymeryd gofal eglwys yr Onliwyn, yn ymyi y man y decbreuodd ei dad, beth sydd yn twy naturiol nag i'r chwaer fyned yno gydag ef, lie yr hyderwn y cam nodded y Netoedd, ac y oyddant yn ilwyddianus iawn gyda phobl gar- edig yr ardal hono.