Yr Wythnos a'r Eryr

liODlõÑ IF AN SION. H?* ^Weinly Penrhyn y» pa^-au i *dd.^a8, r yr ein gwlad a Seneddwyr ion v j^U&t fl»jj sefyllfa canoedd o wrag- HL ^ion arf yn y^ddibynu ar enill- %fW°g am p5ent weithio yn y chwarel aUe V tjja c7ohaliaeth yn ddifrifol i'r VX i>w 8v?f0orfdi mawr y° b°doli, angen *52?' 5 Wr yn amlw§ y° ngwynebau Hk toewr. myned i'r bedd yn ^Jr^you x?anlyniad i'r caledi dwfn v m j^r neb ddyfnder y cyni diodH r mae ^Iawer gwraig rl?J" ddirwgnach yn hytrach et aeth hwystr ar ffordd dyfod i dde- ^Or p, Uchel Vw gwaith yn y chwarel; ond °Si eJ^W v» «. • y Plant bach am fara, ac y, estnYw teiralad y fern pan yn anallu- ^ia!U! ^illtir/* lddynt y mae'r cyfan— Nllef ydio0na av d[eig'ant i lawr dros J!VLV Plam y, og canoedd 9 fam' ^aPh p ~yn .n he°]ydd Bethesda a'r b6'a^ ar eal fyf ° wneyd yr ar. ^ddviArSlwydd Penrhyn. Mor Ndd r yu &vff j- ei arelwyddiaeth i feistr- SJ! ^ngfen j Heb fyned yn ol at iSvr, ddv °*d oes §enym y petrus- S5l.^4n^eyd f0d Arglwydd Pen- blNd dVoin am y sefyllfa druenus u^uj P°b Ca: n> yn gymaint a'i fod wedi »all ° 0sod yr holl amgylch- LC^genvm ° flaen cyflafareddwyr. ^^do-attl y fath na ^uasai ymddygiad da iaStiJ1^0 a hvi, atllser yn toddi ei galon i b '^tK13 e* Wei»i7' a c^ydnabod fod eg- 'tyt yn haeddu <*dnaS- ?EW^syd/^lg' ac mai nid dynion K yr a ak iddo> ond i'r gwrtnwyn- h> a gred 6 ant y cysuron mwyaf yniawn; d?oi°n 5s I ll^ais a Laewya cyn y P'ysant K'^lS^odaf f a §weithredu y° J e?d rydd, Vn Soleuedig gweithwyr i &la Wb» arglwv^j^ yr ugeinfed ganrif. a,tl idd 1&et^ Wed> gwrthod pob fin!1'1 v° 8yflwyn<> yr holl helynt mae Wedi gwrthod gwas- ^Ceb llai na T?f dylanwadoi y I4A if' y prjf ^r8lwydd Rosebery a >. _nf Wemidog, Syr Edward rg Kydd Prif Farnwr ^illiata¥0e^v^ry^ddiolchgar am was- O'w ^es a Mr ?7mIeig' yn enwedi8 v°y GeorSe»dros y CY Syr Henry &>P°b paar°J Mr Asquith, hefyd, &llu e drwydd i wneyd yr hyn V <?Wyn y mater unwaith \%M.ni^in^nuedd a'r byd. Ofer BaTfL,ywodraethdnn-n?d gyfiawn" Sa e<ldf °Ur Wed^ ^onaidd, oblegid if^bcWar ? Cymodi ^Wrt^°d yn bendant ^j^hod y PeDrhar Wa>th mewn cysyll- 10 Od enrbyn. F-i reswm Ilipa aYd Gedd igyfl nad oedd y ddwy !Hw- °e<3d iv^iM00 y mat^r i gyflafar- li& Md^ydd vViywodraeth ymyryd V blaid i ^Wodraeth ydoedd » wyr ? yr holl hel- choj tesyn f H ytJ cael eu y ^th gyni a cholied W g0ddef' Waeth heb '0. roddi deddf ar ddeddf-lyfrau y wlad oni cherir hi allan, Os pasir deddf i gau'r afon- ydd rhag i ddyn tlawd gael pysgodyn, ni fydd hono yn ddeddf farw. Yn gymaint a bod y Llywodraeth wedi gwrthod rhoddi "Deddf y Cymodi" tr waith, y mae Mr Asquith a Mr William Jones wedi tynu pleidlais o gerydd ar y Llywodraeth allan, yn condemnio y Llywodraeth am beidio ymyryd, a bod ymyriad uniongyrchol yn han- fodol anghenrheidiol. Unwaith yn unig yn ystod llawer o flynydd. oedd y bu i Arweinydd y Ty, wrthod rhoddi dydd, i'r hyn a elwir yn gelfyddydol-lechni- cally-i drafod pleidlais o gerydd oddiwrth yr Wrthblaid, ac yr oedd y tro hwnw o dan am- gylchiadau neillduol. Y mae ychydig o am- heuaeth gan hyny, y bydd i Mr Balfour roddi i fewn i'r cais, a wneir ddydd Llun gan Syr Henry Campbell-Bannerman, ar ran Mr Asquith. Ni ofynir am ddyddiad cyn y Pasc, a bydd i'r penderfyniad gael ei eilio gan Mr William Jones. Ni raid ofni na fydd i ochr y chwarelwyr gael ei rhoddi o flaen y Senedd a'r wiad gyda gallu o doethineb mwyaf gan Mr Jones, yr hwn sydd wedi bod ar hyd yr amser yu gyfaill ffyddlon a gwir alluog i'r chwarelwyr. Yn sicr y mae'n hen bryd i'r helynt gofidus hwn gael dyfod i derfyniad boddhaol i bob ochr, ac y mae'n resyn na wnai Arglwydd Penrhyn ystwytho i roddi yr holl helynt i gyflafareddiad. Y mae Ceidwadwyr fel arfer yn sefyll o ochr cyfalaf, ond y mae'n rhaid cofio fod gan lafur ei ochr a'i hawliau, ac y mae'n rhy bell yn y dydd iforced labour gael ei fabwysiadu yn chwarelau a gweithfeydd Cymru, os llwydir i wneyd hyny yn Neheudir Affrica. Beth bynag fydd canlyniad y bleidlais o ger- ydd, hyderir yn fawr y bydd i derfyniad gael ei roddi ar y strike difiifol Chwarel y Penrhyn. Un o arwyddion mwyaf amlwg yr amserau ydyw fod y Llywodraeth bresenol yn myned yn fwy diwerth bob dydd, ac y mae'r ethol- iadau diweddar yn dangos yn eglur fod y wlad yn blino ar ei threuliau anferth, heb ddim lies i'r werin a'r miloedd yn deilliaw trwyddynt. Costiodd y rhyfel yn Neheudir Affrica ^250,000,000, a ^"12,000,000 i dir feddianwyr Iwerddon, a dim i Gymru 1 Onid oes modd perswadio y Llywodraeth i brynu y Parsoniaid a rhoddi Dadgysylltiad i Gymru? Neu ynte brynu chwarel y Penrhyn a'i chario'n mlaen dan y Llywodraeth fel y gwneir gyda'r Llythyrdy? Y mae Mr Chamberlain yn fon- eddwr o fusness; dyna fantais iddo ddangos ei allu, er perswadio Arglwydd y Penrhyn i werthu y chwarel i'r Llywodraeth, er mwyn rhoddi mantais i'r canoedd o ddynion sydd yn awyddus am fyned yn ol ar delerau rhes- ymol a theg. Gwnaeth Mr Chamberlain les trwy ei ym- weliad a Affrica, a charasem yn fawr ei weled yn troi ei law at wneyd lies yn ei wlad ei hun; os nad ydyw yn caru Mr Lloyd George, caresem ei weled yn dangos yn ymarferol ei fod yn caru Cyrnry, trwy ddechreu yn Beth- esda.