Yr Wythnos a'r Eryr

-J.r Ystoriau y Gauaf. Y CYFFRO MAWR YN NHY'R DEWIN. Ar lechwedd bryn gerllaw pentref y Friog, y safai gynt dyddyndy bychan a elwid y Coryn. Beth a barodd i neb roddi yr enw hwn ar le o'r fath sydd hynod, gan nad oedd dim crwn yn perthyn iddo ond dwy neu dair o goen onen yn tyfu yn ei ymyl, ac yn sirioli ychydig ar yr olygfa undonog o'i amgylch. Buasai yr enw Llechwedd, neu y Dibyn yn fwy priodol arno, gan mai ar ystlys bryn serth y safai. Waeth beth am hyn, y Coryn y gel- wid y lie gan bawb yn yr oes hono. Arwein- ai ffordd drol at y ty heibio i ffermdy yr Henddol, gan droi i fyny wrth odreu y bryn ar y dde, ychydig islaw Rhaiadr Panteinion, cartref y lienor gwych a'r meddyliwr mawr u Ap Einion." Yr oedd hefyd ddau dy arall dan yr un to, gerllaw y Coryn, a elwid y Gil- fach, Edrychai y Coryn mor unig a moel a phe buasai wedi canu ffarwel a phob tai ond ei ddau gymydog y Gilfach. Ar un adeg buasai hen gymeriad hynod iawn yn byw yn y Coryn a elwid Deio'r Fowler du," Ni chaniata gofod i ni ddesgrifio helyntion y dyn hynod hwn gan fod genym ei hynotach i'w ddwyn i mewn yn ein chwedl. Os mai moel ac unig yr olygfa o'r Coryn i gyfeiriad y mynydd, yr oedd fel arall i gyfeiriad y mor, yn llawn amrywiaeth a phrydferthwch, Heb fod yn bell o'r fan y mae" cae bychan a elwir Tyddyn Ednyfed, lie y tybir fod Ednyfed Fychan, prifgadlywydd Llewelyn ap Iorwerth wedi meddwl adeiladu caerfa, ond fel y daeth galwad sydyn arno i le arall cyn rhoddi ei fwriad mewn gweithrediad. Bu yr ardreth o chwe'cheiniog y flwyddyn yo ael ei thalu I'r Goion dros Dyddyn Ednyfed, er mwyn bwriad y fath wr mawr i adeiladu caerfa yno, mae'n debyg, ac i roddi gwell hawl iddo ar y He i'r amcan a nodwyd pan y caffai Llewelyn ac Ednyfed rywbryd well egwyl. Ond ni ddaetb yr egwyl hono, a thros ba hyd y par- haodd yr ardreth i gael ei thalu, nis gwyddom. Yr Ednyfed uchcd a adeiladodd Gastell Crlccieth, Ty hir, hen ffasiwn, oedd y Coryn, heb ddim ond un corn, a dwy ffenestr arno. Yr oedd ei ben yn union i'r dwyrain, fel y mwy- afrif o dai'r bryniau yn yr hen amseruedd. Nid oedd llofft arno, ac edrychai yn hen iawn. Rhyw un ystafelI hir o'r pen uchaf i'r pen isaf cedd y Coryn, heb iddo ganoifur o gwbl. Gwasanaethal ci ben uchaf fel cegin, yn yr hon yr oedd y dodtefn ar un ochr, a dau wely wenscod ar yr ochr arall. Yn y canol yr oedd y ddwy [uweb, a Boxer, y ceff- yl, yn y pen isaf. Fel hyn yr oedd y Coryn yn gwneyd i fyny dy annedd, beudy, ac ystabl heb ddim rhyngddynt a'u gilydd. Ychwaneger at yr anifeiliaid yn y ty, ddau fochyn y cwt, rhyw ugain o ddefaid ar y mynydd, chwech o ieir yn y buarth, a bydd yn inventory lied gywir o stoc fechan y Coryn. Arfdy mihvrol i un Uthr ap Meirig a fuasai y lie ar y cyntaf, ty yr hwn y safai yn xhywle yn agos i Goedwig y Gest Ddu. Nid oes erbyn hyn gymaint a chareg o'r Coryn yn aros, ond y mae hen dy o'r enw y Fotty, heb fod yn mhell o'r fan, a dyna'rcwbl. Nis gwyddom a oes peth o olion annedd-dy Uthr ap Meurig yn aros a'i peidio dichon fod, pe gwneid ymchwiliad. Tenant y Coryn yr aroser y cyfeiriwyd ato oedd un Robert Jores, a'i chwaer Jane, y ddau fel eu gilydd yn ddibriod. Adwaenid yr hen Robert Jones oreu wrth yr enw arwyddol, Robyn Ddewin, oblegid ei fedr yn y gelfyddyd ddu, wrth ym- arfer a'r hon y gwnaethai gryn arian. Sian oedd yn ffermio, a Robyn yn dewinio. Buasai yn anghredadwy gynifer a gyrchent at y dewin mynyddig hwn, ie, o rai wedi cael add) sg oreu yr fus hono Credent ei fod 'yn galiu.dadrei'bio "saith glefyd yr un drwg, efleitbiau drwg lygad. swyn, iheg, claddedig- 3elh y felldith, a rhaib yn ddiwahan- heth. Nid oedd rheibiaeth yn ei ffurf u- • if ond chwareu o beth iddo ef i'w attai yn y fan, a rhoddi rhyw nod hy'I' ar y wrach ihyd nes y rhoddai 4 nod Daw' ar y sawl y meiddiodd ei niweidio. Ystyrid ef hefyd yn alluog i godi a gostwng ysbrydion drwg, a'u 'hoffrwm' o'r fro i'r fan a fynai. Fel hyn yr oedd y werin a'u cred ynddo, a'r dewin cyf- rwys yn chwareu ar eu hofergoeledd wrth ei bleser. Yr oedd ganddo enwau ar yr ysbryd ion a driniai mor hyfedr, megis ysbrydion y gwynt, ydwr, y tan, a'r clefydau." Gwir fod rhai ohonynt yn fwy ystyfnig na'u gilydd, ond yr 'offrwm' oedd yn eu dwyn hwy i ufudd-dod. Offrymodd un ohonynt mewn potel a sel Solomon a sein y saethydd' ar y corcyn, i aros felly am gan' mlynedd o dan Bont y Cwmllwyd, ac un arall i fod yr un fath am fwy na hyny o dan donau y Fawddach Yr oedd gan ei ysbrydion, fel eu darlunid yn ei lyfr, eu pais arfau, yn nghyda'u harwyddion gwahaniaethol, yr oil yn golygu rhyw aflwydd a dinystr i ddyn. Am reibiaeth, gwyddai yr hen law yn eithaf da mai trwy foddion natur- iol, neu ddylanwadu ar feddwl yr ofnus yr oedd y rheibwyr yn cyflawni eu drygioni, ac am hyny rhoddai y cyfarwyddiadau angen- rheidiol i'r rheibiedig i ochel yr achosion, ac i beidio er dim ag ofni. I'r dyben ogadw ymddiried ei gwsmeriaid yn ei allu gwnelai iddynt y papyr cyfrin i'w gario ar eu personau rhag pob rhaib a rheg o hyny allan. 0 ran dim rhinwedd oedd yn y papyr i wella rheibiaeth na dim arall, na fu- asai yn waeth i'r dioddefydd gario dernyn o groen morlo ar ei berson nag yntau. Rywbeth i dwyllo ofergoel ydoedd, tra yr oedd hyny o rinwedd a berthynai iddo yn meddwl y dyn ei hnn fod rhinwedd ynddo Ac am godi a gostwng ysbrydion, yr oedd Robyn ddewi' mor analluog i wneyd hyny a rhyw ddyn arall, ac arno fwy o ofn y nos na neb yn y lie, ond ei fod yn cadw'r peth iddo ei hun. I wneyd ei ofn y nos yn fwy, yr oedd y si wedi myned allan fod rhywrai wedi gweled march du mawr a chorgi coch bychan ar ei gefn, yn cerdded o amgylch y Coryn, ac yn diflanu o'r golwg, fel pe buasai yn suddo i'r ddaear o dan y ty Parodd hyn gyffro mawr i Robyn, a bu yn destyn ei siarad cyfrinachol ef a Sian am ddyddiau. Ryw noson yn y cyfamser. cafodd yr hen Foxer yn rhydd yn yr ystabl yn ngwaelod y ty, a dechreuodd ymsymud yn y tywyliwch am rywbeth i'w fwyta, wedi rhyw led feddwl hwyrach fod yno yn rhywle rywbeth gwell na gwair sych a llwyd a gawsai yn swper. Mewn corigi gei-lilaw yr oedd hen "fuddaj gnoc" yn sefyll c ychydig o geirch yn ei gwaelod, Trwy ei bed yn noson mur oer, beth a aethai i m/gwn i'r iudda, ac a orwedd- asai yn dorch ar y tipyn ceirch, ond corgi bychan perthynol i'r ty. Yr oedd yn cysgu yn drwm. Chwilicdd Boxer y lie yn fanwl, heb daro ar ddim at ei archwaeth. O'r di- wedd, sawrodd y ceirch yn y fudda gnoc, a meddyliodd am wneyd y goreu ohono. Trwy fod ceg y fudda mor gul a'i ben yntau mor fawr, yr oedd yn nesaf peth i anmhosibilrwydd iddo allu gwthio ei ben drwy le mor fach. Nid cynt yr oedd ei ben yn y fudda nag y deallodd fod yno rywbeth heblaw ceirch, a ffroenodd yn gyffrous arno. Deffrodd hyn y corgi, a chydiodd yn dyn yn ei drwyn a'i ddanedd. Gwarchod ni ni bu y fath ddyrnu yn Meirion a'r dyrnu hwn o eiddo Boxer a'i ben yn y fudda gnoc. Lluchiai y fndda i fyny ac i lawr i geisio cael ei ben allan, gan falu a chwilfriwio y cyfan o'i amgylch Cyff- rodd y ddwy fuwch, a bu agos iddynt lin- dagu eu hunain wrth y polion preseb wrth ymdrechu dianc o'r perygl, Symudai Boxer rhagddo tua'r gegin; a dyr- nodd y llestri ar y dreser yn gandryll, a'r hen gioc gwyneb pres yr un modd. Ar un ergyd fawr, tarawodd bost yr hen 'wely wens- cod lie y gorweddai y dewin, nes oedd gwaelod y fudda allan, a'r corgi yn disgyn yn garp ar ddillad y gwely, ac yn cyfarth dros y ty Ffodd Robyn a Sian allan yn eu dillad nos, yn cwbl gredu mai yr ysbiyd-farch hwnw a'r corgi coch ar ei gefn oedd wedi dyfod yno i wneyd pen am danynt. Cawsant letty y noson hono gan eu cym'dogion yn y Gil- fach, Yr oeddynt yn eu cyffro wedi gadael drws y Coryn yn agored, a'r ty i gyd at dru- th yr oefl far garedd yr ellyllon. Tranoe z hawdd gwybod pa beth oedo y yD p> asai yno, pan welwyd yr hen ^eD allaO hamddenol gyferbyn a'r ty, a > waelod y fudda gnoc s i