Y Werin

Bathodynan Cymdelthas yr Eisteddfod Genedlaethol. Mae y cynllun o fathedyn a wnaed gan Mr W. Goscombe John i Gymdeithas yr Eisteddfod Genedlaethol yn awr wedi ei gerfio yn fathnod, o dan arolygiaeth Mr Goscombe John, gan Mr John Pinches, Llundain. yr hyn a gostiodd gant o bunau ac yn yr Eisteddfodau dyfodol bydd y bath- odynau aur a'r rhai arian a gyfiwynir gan Gymdeithas yr Eisteddfod Genedlaethol wedi eu gwneyd olldiwrlh y bathnod yma. Y bathodynau a rcddir yn Eisteddfod Merthyr, y flwyddyn nesaf, a fydd y rhai cvntaf i gael eu mviieyd ar y cynllun new- yId. Argraphwyd i Gwmni'r Wasg Genedlae<-v,o» chyhoeddwyd ganddo ef yn Rwyddfa'r Gvmreig, Cyf gan Thomas Jonet, 6< "GenedL," New BaxWiu, Caernarfos

Ailmoral Castle, Scotland, 25ain Medi, *Svra, H "Gwelwch yn dda anf on B ilmo* "al Castle un dwsin » Tiniau 2s P* "o Benger's Ftod i H.I.HA, "The Empress of Russia, cyfair. 'Jedig i Miss Coster. Yr ydyn ^vedi cael y bocs a archwyd odd'* "wrth Peterhoff. "Yr eiddoch yn gywir, "F. Coster." Benger's Food Benger's food Bangers Food •wwyvrtMra. For infants, Invalids and the Agresl, Dywed yi "Edinburgh Medicai Journal" am Tachwedd, 1899: — Mae gair da yn mhob teulu i jjWyd Benger. Heblaw bod yn Uesol i fabanod, pan wedi ei gy- llesol i'r oedranus a'r claf, yn njysgu a llefrith, mae yr un mor ffurf pwdin, blanc-manges, a jellies, &c. Wedi ei gymysgu a llefrith > cynhes, gellir ei roddi yn rhwydd i fabanod gyda photel sugno gy- ffredin, a gellir ei yfed gan gleif- ion mor rhwydd a llefrith. Benger's Food Benger's Food.h.. of ° Chemists, te Benger's Food every"ora For Infants, Invalids and the Agedr Dywed y "Medical Record," Llun- dain: — "Saif pan y gwrthodir pofc bwyd arall." Benger's Food taTW, Benger's FoodOMm: 'at@'" Benger's Food "tty"mv. For Infants, invalids and the Aged, DyfyniacI irinyr y Lady Cham- pion do Crrespignv: "Yr oedd fy mhlentyn ieusng- af vn eiddil dros ben rhoddwyd ef i fynu. gan ddau feddvg. Wedi treio pob math o laeth, dywedwyd wrthvl am eich bwyd chwi, a defnydd- iais ef gyda'r canlyniadau goreu. Y mae yn awr yn fachgen cryf. ac Tn bump mlwydd cid." Benger's Fooci In Tins. Benger's Food a", &a., Benger's Food everywhere. For Infants, Invalids, and the Aged, lJyired y "Medical Times" "Mae yn meddu cymeriad uchcs ac yn ei deilyngu." Rhnn o lytiiyr Countess of "Nis gallaf beidio dyweyd art ganlyniadau rhyfeddol BengerV Food. Nid yn unig v mae cwpan aid ohdono yn fv adnewyddu bob boreu, ond mae fy merch yn ei gymeryd ac yn caellles mawr od wrtho." Benger's Food In TIM. Benger's Food lc as, Ae, Benger's Food everywhere. For infants, Invalids, and the ALreCO t)vwed y "British Medical Jour- "»■&*> wedi sefydlu ei gymeriad trwy ei rnQ'ro!d"h'' Ysgrifena Mam:—,fNid wyf yn meddwl y buaswn yn gwneyd fy nyledswydd pe buaswn yn peidi j dweyd yn dda am Food.' Mae wedi bod yn odd. ion i adferyd fy machgren i iechyd Amgauaf ei ddarlim Beiniger's Food In Tins, of Benger's Food te, Benger's Food -ywhwo. For Infants, Invalids, and the Aaed. J cc Lancet" ef fel Parotoad rhagorol Mr Benger." Ysgrifena Boneddiges:— A siarad yn ddynol arbedodd Benger's Food' fywyd fy maban yn hollol. Yr oeddwn wedi treio P«dwar o fwydydd ereill adnar byddus, ond nis gallai dreulio dim lies y cafodd 'Benger's.' Mae yn awr yn wridgocJi ac yn tewycliu JP Syflym." Benger's Food hT1^ Benger's Food p MamMa, J* ■Benger's Food everywhere. For Infants, Invalids and the Aged, Seaton Carew, cc Rhag. bed, 1890. Syrs,-Amgauaf ddarlun o ff j,' a gyraerwyd pan yd- 2*>l. naw_rr,i!' oed, a phwysa; a 'S';r's FrtlT.yd 6f yn UDig oed»1 Food er pan yd- TO hloJ dawrnod oed. Ma« dreulio81" 8enyf ddweyd iddo wShod u,ch"^d ^di iddo Wevd < ereill, gaiiaf ddy- "Yr eiddoch yn zywir, behgersfoSD

I Helynt Chwarel ¡ Y PENRHYN Y CHWARELWYR IN Y LLT8. T PRAWF YN HAHBOR. GOHIRIO Y it ACBOS HYD DDYDD HERCHER NESAF. Cymerodd yr ymchwiliad gohiriedig i'r cvhuclcliadau yn erbyn nifer o chwareiwyr liethobda le vn Mangor ddydd Alawrtn. ir oedd y liys yn oriawn i'r eitiiaf Kryn amser cyn dechreu ar y gweithrediadau. Yn invbg ereill yn bresenoi yr oedd Mri W. Jones, A.S., a He-rbert Lewis, A.S. Cymerodd yr ynadon cmlyaol eu seddau ar y fainc yn fuan wedi un ar ddeg o'r glo-ell: Mr J. E. Roberts (cadeirydd), Mr Jrt. Lewis (Maer), Mr J. Hughes, y Miiwriad Marshall^ Mr J. Bryn Roberts, A.S., Mr J. Edwards, Mr Robert Hughes, Mr Thos. Roberts, Mr G. Roberts, a Dr Langiord Jones. 1 rhai canlynol oedd y diffynyddion: William Parry, Cwlyn; Hugh Williams, Pcmybryn; u. Parry, Caeliwyngrydd; Robert J. Jones, Pare; Daniel Jones, Pare; Rowland Hughes, CaeliwyngryddGeorge Owen, Gerlan Hugh Jones, Gerlan Wil- liam Jones, Douglas teirraoe; W. Holland Williams, Gerlan; Griffith Holland Wil- liams, gerlan Richard Holland Williams, Gerlan; Holland Williams, Gerlan; Robert Moses Evans, Henbarc; Francis Owen, Penygroes; W. Henry Williams, Coedyparc; Evan Oliver, Mynydd Llan- d&gai; Hugh Oliver, Mynydd Llan- degai; Edward Davies, Penygraig: John Roberts, Mynydd Llandegai; William Humphreys, Mynydd Llandegai; Robert Parry, Mynydd Llandegai; John Owen Jones Carneddi; D. W. Griffith, Garnedd Wen; John D. Williams, Gerlan; Michael Williams, Braichmelyn. Ymddangosodd Mr C. Mathews, bar- gyfreithiwr, Lluninin (yn cael ei gyfarwyddo gan Mri Carter, Vincent a Douglas Jones) i erlyn ac amddiffynid gan Mr D. Lloyd George, A.S. (yn cael ei gyfarwyddo gan ,Iri George a George). Dywedodd Mr Math-aws fod ganddo yn y lie cyntaf gais i'w wneyd at y Faino. Yn mysg y diffynyddion yr oedd un o'r enw John David Williams, a deallai fod un o'r ynadon, Mr John Edwards, yn frawd iddo. Dan yr amgylchiadau apeliai at Mr Edwards i beidio efstedu ar yr achos. Deallai hefyd fod yna foneddwr arall ar y Fainc, Mr Griffith Roberts, yr hwn oedd yn mysg y rhai a ataliwyd rhag gweithio yn Chwarel y Penrhyn. Anturiai hefyd ofyn iddo yntau a oedd yn teimlo mal priodol oedd iddo eistedd ar y Fame i famu yr achos. Mr Lloyd George a ddywedodd fod y cais yn un pur ryfedd. Fe gofid i gais cyffelyb gael ei wneyd yn y llys blaenordi pa.n y dywedwyd fod un o'r diffynyddion yn perthyn i Mr Edwards. Cafwyd ar ddeall y ptyd hyny nad oedd yna berthynas o gwbl, anff ni wnaad ymddiheurad fel y dycisai fod wedi gwneyd. Yn awr yr oedd yr erlyniad wedi cymeryd mwy o ofal, ond anturiai ddyweyd fod John D. Williams wedi ei ddwyn yno fel diffynydd nid gyda'r amcan o'i erlyn ond er mwyn rhwystro Mr J. Edwards i eistedd ar y Fainc. Yn mhellach nid oedd J.. D. Wil- liams yn cael ei gyhuddo yn yr aohos presenol ac felly nis gellir gwneyd gwrth- wyns<biad i Mr Edwards gymeryd rhan yn y gweithredi^dau. Yr oedd cais Mr Mathews o berthynas i Mr G. Roberts yn un o'r rhai mwyaf eithriadol a glywodd eric-ed, ac yr oedd yn hollol anheg codi gwrthwynebiad iddo. "I Y Mastr a ddywedodd ei fod yn cael ar ddeall na byddai i Mr Edwards eistedd ar yr achos yn mha un yr oedd J. D. Williams yn dditfynydd. 0 bertlymas i Mr Roberts nid oedd y Fainc yn gofyn iddo ymneillduo. Ina gwnaeth Mr Mathews gais ar fod i'r achos yn mha un y cyhuddid George Owen o ymosod ar Edward Williams gael ei ohirio hyd nesi y byddai y diweddaf yn alluog i ymddangos. Yr cedd Williams wedi bod dan law Dr A. Mills Roberts er y 25ain o Hydref, ac nid oedd y meddyg yn sicr j>a bryd y gallai ymddangos. Tystiodd Dr Mills Roberts fod Edward Williams, yr hwn a anafwyd yn dost yn rhy wael i allu ymddrngos yn y llys y'dydd hwnw. Gallai ymddangos yn mhen y mis. • Camatawyd y cais. i ohirio yr achos. Yna ak-tli Mr Mathews rhagddo i ymdrin a'r iiohos gerbron. Dywedai fod y diffyn- yddion yn cael eu cyhuddo odditan adran 7or Conspiracy and Protection Act 1875, yn ol pa un yr oedd yn drosedd ceisio rliwystro dyn i wneyd gwaith cyfreith- lawn drwy ei ddychrynu. Gyda chaniatad Mr George ouasai yn dymuno ymdrin a'r oll nryda u gil7dd o'r diffynyddion a gy- hddld ooscd ar, ac o geisio dychrynu Richard Hughes o 'i feibion. Y diffynvdd- ar 7 cyh"ddiad o ymos- P fi Jones, R. Parry, G. HolW Wilhams, Edw-ard Dayies, W. Ho and Williams, George Owen, Holland HV' T\D Ji Griffith' R- Holla»d Wil- Jiams, John Roberts, J. Henry Williams, Francis Owen, Hugh WTi!liams, Robert J. Jones; ac ar y cyhuddiad o geisio dych- l.amlyV wnMyrj Ge°rge °Wen> Holland > R• HoIjand Williams, W. Holland Williams, IX W. Griffith, Edward Dav.es, W. Jones, Hugh Williams, Robert Parrv G. Holland! Williams, J. O. Jones, R j' hlT'ii H" WiiIiams- John Roberts Ro- bert Moses Evans, Griffith Parry, Francis Owen, a Rowland Hughe*?. Dywedodd AIr George nad oedd a codi yr un gwrthwynebaad, a chytunodd y di- ffynyddion i gael eu profi ar v ddau cy- huddiad gyda'u gilydd. ,^edi aeth Mr Mathews yu mlaen x ddodi y ffeithiau o blaid yr erlyniad gerbron I1^' ^e11 as yr oedd a wnelont a Richard Hughes, William Hughes, a Tho- mas Hughes. Yn mis Hydref dywedai ddar- fod i bedwar ar ddeg o labrgreigwyr oedd- ynt yn gweithio mewn pone neillduol adael eu contract a myned i wahanol ranau o'r chwarel i weithio. Cymerodd Edward Wil- liams y contract yn eu lie, a dechreuodd ar ei waith ar y 24ain o Hydref. Nid oedd yn dvmuno dweyd dim yn awj: o berthynas i Edward Williams, ond yn unig hysbysu iddo ddyfod dan law y meddvg ar y 25ain. Ar y diwrnod hwn mae'n ymddangos fe enynwyd teimlad o ddi^ofaint yn mysg y dvnion yn y chwarel, nid yn unig yn erbyn Williams I end hefyd yn erbyn Richard Hughes, yr hwn fu vn bartner gyriig ef. Yn vstod awr gin- iaw ar y laf o Dachwedd yr cedd Richard Hughes a'i ddau fab mewn shed, ac oddi allan yr oedd torf ddigllawn o rai canoedd wedi ymgynull. Fe dorwyd ffenestri y shed. Pan wnaeth William Hughes ei ym- ddangesiad oddi allan lluchiwyd ef a cheryg, ac ymddengys iddo gael ei daraw yn ei wyneb. Yn ddiweddarach daeth Richard Hughes allan, ac ymosodwyd arno yntau yn yr un modd.' Yn y cythrwfl a ddilynodd syrthiodd Richard Hughes, a thra yr oedd Thomas Hughes yn ceisio amddiffyn ei dad derbvniodd yntau hefyd driniaeth arw. Yn ddiweddarach fe yrwyd y tad (Richard Hughes) a'i ddau fab allan o'r chwarel gan y dorf, y rhai a'u canlynasant hyd at eu car- trefi. Fe elwid tystion ganddo i brofi i'r erlynwyr dd-erbyn triniaeth arw oddiar law y diffynyddion. Pan yr oedd y dorf yn myned heibio yr ysbytty darfu i Mrs Mills Roberts ei hun apelio atynt ymddwyn yn fwy trugarog at Richard Hughes a'i ddau fab, ond ni rcddid gwrandawiad i'w hapel. Naturiol cedd i'r tri Hughes pan yn myned heibio i'r ysbytty cfyn am gael myned i metfn fel y gallai y meddyg weinyddu ar- nynt, ond ni chaniatawyd eu cais, ac fel y dywedwyd eisoeis gorfuwyd iddynt gcrdded o flaen y dorf at eu cartrefi yn Carneddi. Wedi cyrhaedd yno gwelwyd fod un o'r meibion wedi ei anafu yn ei wyneb i'r fath raddau fel vr oedd a-ngen gwnio y cnawd, ond pan y gofynwyd i un o'r dorf oedd v tuallan fyned i'r ysbytty i gyrchu y nod- wyddau angenrheidiol gwrtliododd. Yn ddiweddarach bu y ddau fab daii* ofal Dr. Mills Roberts yn yr ysbytty, o ba le v sy- mudwyd hwy yn ddilvnol i Fangor. Bydd- ai i Dr. Mills Roberts ddweyd fod sefyllfa pethau yn Methesda yn gyfryw fel nas gall- ai yn ddyogel aros yno. Mr Lloyd George a sylwodd nad oedd a wnelo hynv a'r achos. Mr Mathews: Mater yw i'r Fainc ei ben- derfvnu. Mr Lloyd George a ddywedodd ei fod yn cael ei ddwyn i mewn i'r achos i greu rhag- farn. Mr Mathews a ddywedodd ei bod yn ffaith fod y ddau fab wedi eu symud o Beth- esda i Fangor gan Dr. Mills Roberts, ac yr oeddynt wedi bod yno er's hyny. Gofynai am gyfarwyddyd y Fainc o berthynas i ddwyn gerbron yr un amser dystiolaeth o berthyjias i gynhwrf arall a gymerodd le yn v chwarel yr un dydd, pan yr ymosodwyd ar Thomas Pierce a Pennant Roberts. Y Cadeirydd: Bydd i'r Fainc ystyried yr achosion hyny pan y daw yr adeg i wneyd hvny. Yna galwyd tystiolaethau o blaid yr er- lyniad. David Davies, gosodwr yn y chwarel, a ddywedodd: Yn gynar yn mis Hydref bu peth trafodaeth gyda chreigwyr, y Thai a ymddiswyddasant ac a aethant ymaith. Y mae yn ffaith i Edward Williams ddechreu ar ei waith yn gailery y "Ffridd" ar y 24ain o Hydref. Bu cynhwrf yn y chwarel ar y 24ain o Hydref. Yr wyf yn adwaen Ri- chard Hughes, yr hwn a fu yn bartner gydag Edward Williams. Ar y cyntaf o Dachwedd, yr ceddwn ar y diwrnod yna, ar yr awr ginio, yn sefyll ger gallery v "Red Lion," ac oddeutu chwarter wedi deuddeg canfu rai dynion yn casglu yno. Yr oedd- ynt yii ymgas^Iu drcs yr holl chwarel, ac wedi ymgasglu gweiais dyrfa o ddynion ieuainc yn myned i gallery Sling Right, ac oddiyno aewiant i Bone Clai, lie J o:;dd vao gaban bwytiT, a lle y buasai Richard Hughes a'i ddau fab yn myned. Aetlium ar ol y dyrfa yma, ac erbyn hyn gwelais dyrfa ger Sling Left. Yr cedd swyddogion o gwmpas ar y pryd, sef Hugh Morris, gos- odwr; R. E. Jones, overlooker; a John Hughes, overlooker. Aetlium ar ol y dyrfa agosaf ataf, a'r bon oedd yn myned tuagat y caban bwyta. Ceisiais eu perswadio i beidio creu cynhwrf. Peidiasant am vchydig, yna dechreucdd y dyrfa fyned yn fwy, a 0 symudasant i gyfeiriad. yr adeilad bwyta. Yna, pan welsant ddyn yn rhedeg i lawr o'r fan y safent hwy, aeth Morris ac R. E. Jones ar ol y dyrfa. Erbyn hyn yr oedd y ddwy dyrfa wedi ymgasglu o am- gylch yr adeilad bwyta. Rhifent rhwng dau a thri chant. Pan ddaethant at y caban bwyta, gwaeddasant, "Allan a fo," neu rywbeth i'r perwyl. Tra yr oeddwn i yn sefyll yn ymyl v caban bwyta clywais swn gwydr yn tori ar yr ochr arall iddo; ac aethum yno, a gwelais "y ffenestr we5i et thori, a gwelais geryg yn cael eu taflu i mewn i'r caban drwy'r ffenestr. Yn nesaf gwelais W. Hughes, mab Richard Hughes, yn dyfod allan o'r caban. Ymosododd y dyrfa arno gyda'u dyrnau, ac ar yr un pryd acheisiodd fyned at ei dad a'i frawd. Yna ceisiodd wneyd ei ffordd drwy'r dyrfa, ac o'r diwedd llwrfaodd. Pan welais ef ddi- weddaf yr oedd rhan o'r dyrfa yn dilyn, ac arosodd y Than arall ger y caban bwyta. Yna, sylwais ar R. Hushes a'i fab, T. Hughes, yn sefyll y tuallan i'r drws yn bennoeth. Yr oadd toriad dwfn ar fech dde T. Hughes, a gwaed yn llifo. Yr oedd briwiau ar fcenau y ddau. Yna gwelais y dyrfa yn gwasgu arnynt, a gwelais R. Hughes yn cael ei daro neu ynte yn syrthio i lawr. Aethum yn ago,, atynt, ao erbyn hyn yr oedd rhan o'r dyrfa vn gwaeddi, "Peidiwch a thaflu ceryg." Plygodd T. Hughes drop ei dad. Gwaeddcdd allan hefyd "Gellwch fy lladd i ond gadewch lonydd i fy nhad. Ceisiodd y swyddogion ber- swadio y dyrfa i beidio camdrin y dynion, ond ni wnaed svlw o'u cais. Yn y cyfwng yma gwnaeth W. Hughes ei vmddangosiad, a cheisiodd fvned at ei dad a'i frawd. Yna gwelais W. Holland Williams vn ymoscd arno gyda'i ddwrn. Clvwa.is W. Hughes yn dyweyd, "Peidiwch, Williams; peidiwch, Williams." Yr oedd y dyrfa vn dra chyn- hyrfus, a cheisient gael R. Hughes ar ei draed, a chvda chynorthwy y swyddogion hwy a lwyddasant. GyntM ag yr cedd ar ei araed, vmo«?do<kl y dvrfa arno, a gwelais Griffith Holland Williams yn ym- osod arno gydai ddwrn. Symudwyd y tri Hughes o'r. ffordd, ac aethant allan o'm golwg. Tvbiftis eu bod yn eu cymeryd i'r ysbytty, oblegid dywais gyfran o'r drrf yn gwaeddi, "Gadewch i ni eu cymeryd i'r ysbytty." Dyna yr oil a welais i. Yn y dorf yn ymyl y caban yr wvf vn cofio dyn ieuanc o'r enw John Henry Williams, Coed- yparc. Edrychai yn bur gynhvrfus ar vr ochr lie yr oedd v ffenestr wedi tori. Ni welais i ef yn taflu dim. Yr wyf yn, cofio hefyd gweled dyn ieuanc arall o'r enw George Owen, yn l'efain, "Dowch yn mlaen; ffwrdd a fo." Ni welais ddim arall ar ol cymeryd R. Hughes ymaith. Yn mbellach ar y dydd gwelais rhyw gynhwrf yn mhen y chwarel. Croes-holwyd: Cyhvd ag y parhaodd vr oedd yn ddigwyddiad cynhyrfu«. Nid oeddwn i vn gynhyrfus fy hunan, dim ond fy mod dipyn yn nerfus. Pan welwn y gallwn syrrnd gyda hwy, fe symudais yn mlaen. Felly y gwnaeth Hu^h Morris, ac aeth i'w canol ar ol hvn. Felly hefyd E. Jones. Gwelais Daniel Jones vn ago* i'r dyrfa, a chofiaf ef yn dyweyd, "Fe ddrlem gael stretcher," ac ymddangosai yn awydrlus i helpu R. Hughes a'i fab. Thomas, i fyny. Mr Mathews: Nid yw D. Jones yn ddi- ffynydd yn vr achos hwn W Y'n^caol ei groesholi: Gwelais W. Holland Williams yn gwthio yn ol ar ei draed. Nis gwelais W. Hughes yn cicio W. H. Williams.. Gwaeddodd y dyrfa "Peidiweh a thaflu ceryg." Gwaeddodd y dynion oedd yn ffrynt I y dyrfa ar y rhai oedd vn dyfod ar eu holau. Yr oedd yno gawod o geryg, yr hon a ddaeth u odrau y dyrfa. Fe allasai yr archoll oedd yn ngwyneb T. Hughes gael ei achosi gan lechen. Yr wyf yn adnabod R. Hughes yn dda, ond nid wvf yn gwybod pa un a oes ganddo bob math o gwerylon yn y chwarel. Nid oedd yn gwybod iddo gael cweryl efo G. Owen. Nid wyf yn gwybod fod R. Hughes ¡ yn galw ei shed 'Combination Castle,' mown I gwawd o'r Undeb. Yr oedd R. Hughes yn is-gontractor yn y chwarel, ond nis gwyddai ddim ¡'am yr anghydwelediad. Nid oedd dim ymgais i yru ymaith yr un o ddynion R. Hughes. Nid wyf fi yn gwybod fod dim cwyn yn erbyn R. Hughes. Mewn ffaith, nid oeddwn wedi clywed unrhyw gwyn nei!l- duol. Gan y Cadeirydd Nid oedd genyf fi ddim i'w wneyd efo "goscd" yn y rhan yna o'r chwarel. Ail-holiad: Yr oedd ymddygiad y rhai a ymgynullasant at eu gilydd yn erbyn R. Hughes a'i feibion. Heblaw meibion R. Hughes nis gwelais neb o'i ddynion yn y shed. Hugh Morris, gosodwr yn Chwarel y Penrhyn, a ddywedodd Ar y dydd cyntaf o Dachwedd diweddaf yr oeddwn yn y chwar- el ar amser ciniaw. Gwelais dyrfa yn ym- gasglu o bob rhan o'r gwaith, ac yn myned i gyfeiriad y shed. Tua chwarter i un dech- rtua-sant stormio y shed, a thaflasant geryg nes tori y ffenestri. Yr oedd yno dyrfa o 250 i 300. Gwelais W. Hughes yn gadael y shed, a chyfarfyddwyd ef a chawod c geryg. Nis gwelais yr un o'r ceryg yn ei daro. Yn ddiwedda.rach safodd w. Hughes y tu ol i mi, a tharawyd fi yn fy ngwyneb gyda swm o faw, ond nid wyf yn gwybod pwy a'i taf- lcdd. Yna gwelais T. Hughes yn ceisio cys- godi ei dad yn rhanol. Gwacddais allan- "Pa'm na rowch chi help? Y mae y dyn vn barod i fyned adref." "Dyna sydd arnaf Visieu," meddai y dyn. "A oes yna ddim ambulance ?" gofynodd y dyn drachefn as atebais y galIai gerdded. Yr oedd R. E. Jones a David Davies wrth ymyl. Yr oedd Richard Hughes wedi cael niwaid i'w wyneb, ond nid wyf yn gwybod sut yr achcs-vyd ef. Cafodd Richard Hughes wedyn ei symud gan y dyrfa yn nghyfeiriad cartref, ar hyd llwybr. Yn y dyrfa wrth ymyl y shed yr oedd amryw ag yr oeddwn yn sicr o lion- ynt. Gwelais J. Henry "Williams a Row- land Hughes ond nis gwelais yr un o hon- vnt yn vmo-sod ar .R. Hughes, dim ond ar y shed. Yn ffrynt y dyrfa gwelais eraill. Daeth un dyn ataf fi, a dywedodd y bydd- ai yn llawer gwell i mi fyned ymaith. Ei enw o-edd Robert Williams. Ar yr adeg y svrthiodd R. Hughes adwacnais Daniel Jones, ond nis gallaf ddweyd am neb arall. Croes-holiad Yr oedd v dyrfa mor dynn fel nas gallem symud yn rhwydd. Nis gall- af, felly, ddweyd pa beth yr oedd y bobl yn y ffrynt yn wneyd neu ddweyd; ond yr cedd y ('ryg yn dyfod c'r pen ol. Gwelais J. H. Williams a Rowland Hughes vchydig amser cyn' i'r shed gael ei stormio, ond yr oeddwn yn y dyrfa cvu iddynt hwy ddvfod yno. Yr oedd J. H. Williams yn edrych yn bur wvllt. Yr wyf yn gwybod fod amryw o'r dynion a weithient o dan R. Hughes yno, ond ni ddnrfu i'r dyrfa ymyr-(I, efo hwy. Itylas-vyn ddweyd na ddarfu i'r dynion a weithient o dnn R. Hushes weithio ar ol yr helvnt. Ymddangosai R. Hughes fel wedi cael ei gythruddo, ac yr oedd briwiau ar ei ben. Nid wyf yn gwybod fod R. Hughes wedi bod yn ffraeo hefo un o'r dynion. Nid wyf fi yn gwybod iddo eu galw (Jvn loafers: gwelais ef yn v papvrau newvddion. Ail-holiad Yr cedd y dyfra. yr jrafael vn R. Hughes, ac yn oi symud o un lie i'r llail. Gan y Faine: Gwelais ddyn yn ciiro R. Hughes gyda'i ddwrn pan yr oedd yn myned adref. Ei enw yw Holland Williams, Trinid ef yn arw. Ni welais nob arall yn ei gyffwrdd. Robert Edward Jones, overlooker yn y chwarel, a gadarnhaodd yr hyn/a ddywed- odd v tyst blaenorol. Pan cedd y dorf ger y caban, gwelodd un o'r Hughesiaid yn dyfed allan, ac ymosodwyd amo gyda cheryg. Gofvnocid _un o'r meibion ar i'r dorf beidio taflu c-ryg, er mwyn i'w dad adael y chwarel. Ond ni wrandaWai y dorf ar yr erfyniad. Gofyncdd y tyst-hefyd am i'r dyrfa fod yn dawel; ac am ychydig buont felly ond ar ol hvny dechreuasant waeddi a thaflu ceryg. Yr cedd y tad yn sefyll ger y drws, ac mewn ychydig eiliadap yr oedd wedi ei orchuddio a gwaed. Nid oedd ganddo ddim ar ei ben, o ba un y llifai gwaed. Gwelodd Williams ef wedyn ar y llawr, ond sut y syrthiodd nis gallai ddyweyd. Darfu i un o'i feibion geisio amddiffyn ei dad drwy roi ei bwysau arno, ond nis gwelodd ef neb yn gwneyd dim o bwys iddo. Sylwodd y tyst hefyd fod T. Hughes wedi cael ei niweidio yn ei wyneb, ac yr oedd yn gwaedu yn drwm. Nis medrai ddyweyd gan bwy neu sut y gwnaed y niwed. Q'r diwedd cododd R. Hughes i fyny, yn cael ei gynorthwyo gan he i ddyn. Wrth ywyl y shed lie y teflid y, ceryg yr oedd Robert Jones, Pare; a chyn i'r dyrfa symud ymaith fe welodd Holland Williams, W. Holland Wil.iams, George Owen, a D. W. Griffith; yr oedd yr olaf a enwyd yn eistedd ar ymyl gallery. Sia- radodd W. H. Williams ag ef, a gefynodd paham na anfonasid R. Hughea ymaith cyii yr awr ginio, a chyfeiriodd at y terfysg. Yr oedd W. H. Williams yn ymddangos ar y pryd yn hynod o gyffrous. Dychweloda R. Hughes at ei waith ar y 15fed o Daca- wedd ar ol ychydig ddyddiau o absenoldeb o'r. chwarel. Croesholiad: Efe a roes i R. Hughes ddiwrnod o wyl, ac arosodd yntau i ffwidd ddau. Darfu iddo, wrth gwrs, dori y rlieolau, ac yr oedd yn agored i gael ei atal i weithio. Mr George: Gan ei fed yn un o'r rhai a ffefrid, ni chafodd mo'i atal? (chwerthin). Mr Matthews: A yw hwn yna yn ofy. yniad priodol? Wrth barbau i gael ei groesholi, dywed- odd y tyst eifod yn ages i'r dynion a enwas- ai. Daeth y oeryg o'r tu ol, a theflid hwy yn ddibris. Yr oedd amryw o'r dyuion yn y dyrfa o gywrainrwydd. Nis gallai ddyweyd pa un a ddarfu i Daniel Jones geisio helpu R. Hughes. Darfu i D. Jones a'i frawd R. Jones basio yn ages ato; a chlywodd yr olaf yn dyweyd wr.h ei frawd y byddai yn well iddynt fyned i ffwrdd rhag ofn i rywbeth ddigwydd. Mor bell ag y gallai ef weled hwy a aethant i ff widd, ond nis gallai ddyweyd i ba le yr aethant. Ail-holiad: Yr oedd cannoedd o ddynion yri y dyrfa. Credai mai ar ol i R. Hughes adael y lie y gwnaeth R. Jones y sylw wrth ei frawd. Dywedodd John Hughes, Derwen Deg, overlooker yn y chwarel, ei fod yn y chwarel ar y cyntaf o Dachwedd, yn gallery "Jelly Bach." Yn y gallery o dano ac mewn galleries ereiU efe a welodd y dyrfa yn ym- i gasglu. Aeth y dyrfa. wedyn i gyfeiriad Pone Glai. Aeth y tyst i Bone Sling, o ba le y gallai weled Pone Glai. Efe a wel- odd y dyrfa yn myned i'r shed ginio, a drylliasant y ffenestr. Ar ol tori y ffenestr efe a welodd W. Hughes yn dyfod allan gyntaf ac yn myned i gyfeiriad y dyrfa. Cyfarfu W. H. Williams ag ef, a tharawodd ef yn ei gefn yr cedd yn meddwl. Ar ol hyn cafodd W. Hughes, pan yr cedd gyda'i dad, ymosod arno gan y dyrfa. Tn fuan wedyn efe a welodd R. Hughes a T. Hughes, y rhai a ddaethant allan o'r shed; ac ym- osodwyd arnynt gyda'u gilydd. Nis gwel- odd ef mo'r ceryg, and efe a welodd fareiaii y ceryg ar ban R. Hughes. Syrthiodd R. Hughes, ond nis gallai ddyweyd beth fu'r achos iddo syrthio. Yr cedd T. Hughes yn gwneyd y ewbl fedrai i waredu ei dad. Bu Richard Hughes ar y llawr am tua thri munud, a chynorthwywyd ef i godi gan y rhai cedd o'i gylch. Pan yr oedd R. a T. Hughes ar y llawr efe a glywodd D. Jones yn apelio at y dyrfa (yr oedd ef yn meddwl) am beidio ymosod ar y dynion. Wrth y shed gwelodd Griffith Parry, G. OWEn, Francis Parry, R. Moses Evans. Croesholiad: Yr oedd Richard Hughes, < ar yr adeg yr oedd y dynion a grybwyllwyd i ganddo, yno, yn y shed. Nid oedd dim rhyngddynt a'r shed. Pe buasai y dorf yn dew is gal las en t rwystro i Richard Hughe; godi i fyny. Gwelodd ymdrech yn cael ei wneyd gan rai ar y blaen i gynorthwyo Richard Hughes i godi i fyny. i Ail-holiad: Nis gallasai ddyweyd pwy a rodder gynorthwy: Yr oedd eu cafmvu ) tuagato. Mrs Mills Roberts, priod Dr. Mills Ro- berts, yr hwn sydd yn edrych ar ol ysbytty ] y Chwarel yn Bethesda, a ddywedodd fod i'w sylw, ar y laf o Dachwedd, oddeutu 4, hanger awr wedi deuddeg, gael ei alw at y curo dwylaw yn y pellder yn y chwarel. Aeth ei gwr allan, ac aeth hithau i gyfeiriad i mur ar ochr y ffordd. Yn cerdded o flaen ] y dorf yr oedd Richard Hughes a'i ddau fab, y rhai oeddynt mewn sefyllfa druenus, åi.1 1 dillad yn orchuddiedig a llaid a gwaed. Yr oedd y dorf yn hwtio o'r tu ol iddynt. Nis i gallasai adnabod neb; yr oedd yn rhy gyn- 1 hyrfus. Fodd bynag, gwaeddodd allan yn ] Gymraeg, "Rhag eich cywilydd,bobl ddrwg; 1 ewch yn ol at eich gwaith." Darfu i un o'r dorf, David Williams, hwtio. Aeth ei gwr a hithau o'r ty gyda'r bwriad o fyned yn nghyfeiriad ty yr Hughesiaid. Ar ol hyn aeth y dyst a'i gwr i Garneddi, a chawsant nad oeddynt wedi cyrhaedd gartref. Yn 1 ddiweddarach cyfarfu y tri yn cael eu dilyn gan y dorf, a clianlynodd hithau. Wedicyr- ] haedd y ty aeth y dyst a'i gwr i mewn hefyd. I Gwelsant fed y tri wedi dychrvn. Yr oedd gwyneb T. Hughes wedi ei dcri, a hi a ofyn- odd i un o'r dynion oddi allan i fyned am nodwyddau i wnio y briw, ond nacaodd. Gweinyddwyd ar y tri, a symudwyd dau ar ol hyny i'r ysbytty, ac oddiyno i'r British Hotel, Bangor, He y buont yn aros. Mr Mathews: Beth barodd i chwi adael Bethesda ? Mr Lloyd George: Nid yw hwnyna yn gwestiwn iawn i'w roddi i'r dyst. Mr Mathews a ddywedodd fod ofn wedi pi gynyrchu. vn Methesda, mewn canlyniad i'r hyn a eymerodd le yn y chwarel. Mr Lloyd George: Yr wyf fi ynw i at^b cybuddiadau yn erbyn personau unigoi. ac nid oes a wnelo y rheswm paham yr a.(>tn v dvst o Fethesda ddim a'r achos. Y Cadeirydd a ddywedodd niai dvmuniad y Fainc ydoedd glynu wrth ffeithiau yr jicTIOS* Croes-holiad: Ni ddarfu i'r dyrfa ei lles- teirio hi na'i phriod, ond vn unirc ei hwtio. Thomas Hughes, mab Richard Hughes, a ddywedodd: Yr oeddwn vn gweithio da,im tad a fy mrawd William yn y chwarel hyd y laf o Dachwedd. Ar y diwr- nod hwnw yr wyf yn cofio fy nhnd yn Tnyn.ed i'r caban ciniaw yn y Bone Glai. Dilvpais fy nhad, a chefais fy nghiniaw yno. Yn v caban clywais "Hwre," ac arosasom oddi mewn am beth amser. Yna aethom all an o'r caban gyda'n gilydd, a thuallan gwelsom dyrfa o bobl, y rhai oeddynt yn gwaeddi Gwelais fy mrawd William, yr hwn °r'ld wedi dvchryn yn fawr, ac yn sefvll oddi allan. Pan ddaeth fy nhad allan dechrcu- odd y dorf ei sricio, a syrthiodd vntnu ar v llawr. Y rhai a'i ciciasant oeddvntR. Holland AVilliams Edward Davies, Pwrws; Fran- cis Owen; a John Roberts. Pan welais i fy nhad vn syrthio -ysgodais cf. Cofia.f i ofvn a al-lem ni gr 1 myned adref yn dawel; end yr oedd v dyrfa yn narhau i ymosod arnom. Derbvniodd fy nhad niweidiau i'w ben. Ciciwyd fi vn fy nndioesau, a,nafwvd fy ngwyneb gan lechau a daflwyd; ond nis gwn pwy a'u taflodd. Gwn pwy a'm ciciodd yn fy iiglioesau: y rhai hyny oeddynt Richard 'Holland WiiUams, Holland Williams, John Roberts, a Francis Owen. Ar waethaf y cicio llwyddais i sefyll i fyny. Pan oedd fy nhad ar lawr ctfe a lesmeiriodd ond ar l'hynv ciciwyd ef gan Francis Owen, Ed- ward Davies, Richard Holland Williams, a John Parry,. Coed y Pare (neu J. Henry Williams). Llwyddais i godi fy nhad. ac ar ol hyny cura-anfni yn ein gwynebau gyda'u cWrnau. Y rhai a wnaeth hyn oeddvnt W. Holland Williams, Holland Williams, G. Holland Williams, a brawd Daniel "Park" (neu Robert J. Jones). Ar ol hyny llusgasom ein tad ymaith. Nid wyf yn cofio neb ond fy mrawd a fy hunan yn ei godi i fyny. Y pryd yna gwelais farc- iau ar fy mrawd William, yr hwn a gurwyd yn ci wyneb nes gwaedu. Y rhai a'i cur- asant oeddynt W. Holland Williams a Hol- land Williams. Ar ol hyny ciciwyd fy nhad, fy mrawd, a minau ymaith gan y dyrfa, v rhai ceddynt ar ein gwarthaf. Yn y modd yma y cerddasom am yn agos i ddwy filldir; ac yn ystod y daith cawsora ein cicio, ein peltio, a'n Iluchio a thyw- eirch. Gwn pwy oedd y rhai a wnaeth hyn v rhai hyny oeddynt David W. Grif- fith, Edward Davies, a Holland Williams. Aethom yn mlaen i gyfeiriad Bethesda, ac heibio'r Ysbytty, i'r lie y gofynais am gan- iatad i fyned; ond rhwystrwyd fi rhag myned yno. Ar cl myned heibio yr Ys- bytty aethom drwy Fethesda, yr hyn oedd yn daith gylchynol-i Garneddi. Yn ddi- weddarach eyrhaeddasom y ty yn Nghar- neddi. Croes-holiad gan Mr Lloyd George: Dal- iai y tyst l ddweyd nad oedd neb ond efe .i'1 frawd wedi codi ei dad oddi ar y llawr. Nid oedd yn gywir fod y dynion oeddynt o am- gylch ei dad wedi ceisio ei godi nac ddarfod iddynt wthio y dyrfa yn ol. Wrth i Mr Lloyd George bwyso arno, dywgSodd y tyst nas gallasai ddweyd pwy a gynorthwyodd i godi ei dad, oherwydd ei fod wedi colli arno ei hun. Cofiai fyned o flaen y Dr. Langford Jones ar y 5ed o Dachwedd i roddi hysbys- rwydd yn etrbyn John Roberts, Tanybwlch, a Jchn Parry, Coedyparc. Ni ddarfu iddo ar y dyddiad ytia roddi hysbysrwydd yn erbyn Richard John Jones. Paham na ddarfu i cl\wi roddi hysbys- rwydd cyn y 5ed o Dachwedd yn erbyn Holland Williams, yr honweh chwi iddo eich tieio ?-CrybwyIlaig am danynt ar y dech- reu. Heddyw yw y tro cyntaf i chwi gvliuddo David Griffith o'ch cicio chwi a'ch tad le. Yn mh", le y darru iddo eich cicio?—Yn agos i'r Ysbytty. A oedd eich brawd wpdi dychrynu?—Yd- oedd, yn arw iawn a minan hefvd. Yr wyf yn sicr ddarfod i Holland Williams guro fy mrawd a fy hunan. A wyddoch chwi beth ddarfu eich tad alw ei gaban?—Gwn; "Combination." Yr oedd hyn er mwyn gwawdio yr ym- drech a wnaed gan y dynion i ymuno a u gilydd, onid oedd ?-Nis gwn pwy a rodd- odd yr enw arno. William Hughes, mllb Richard Hughes, a brawd y tyst diweddaf, a ddywedodd ei fod yn cofio am yr awr giniaw yn Chwarel v Penrhyn ar y laf o Dachwedd. Tra yr o?dd ef yn cael ei giniaw yn v caban clywodd rai yn gwaeddi "Hwre." Yn fuan ar ol hyn aeth allan o'r caban, a chanfvi bobl oddi all- an yn mhob cyfeiriad, y rhai c-eddynt weithwyr yn Chwarel y Penrhyn. Yr oedd y bobl yn gwasgu tuag at y caban; a phan yr aeth ef i fewn oilwaith codwyd gwaedd arall o "Hwre." Ar ol i'r ffenestri gael eu tori daeth ef allan drachefn o'r caban. a chanfu fod y dyrfa-wedi dyfod mor ages i'r caban ag y gallent. Taflwyd llechen ato, yr hon a'i tarawodd ar ei ben, a llifodd j gwaed allan- Gofynodd i'r dorf a gawsai efe gymeryd ei dad gartref. Yna taraw- sant ef ar ei ben drachefn gyda rhywbeth tebyg i dywarchen. Yna rhedodd cddiam- gylch am tua deuddeg llath oddiwrth y lorf. Fel y gwnehxi ei ffordd drwy y dyrfa ais gallasai adnabed neb ohonynt. Ccis- iodd ddychwelyd i'r caban; ond ataliwyd ef gan W. Holland Williams, yr hwn a'i tarawodd yn ei ben efo llechan. Ceisiocd Williams ganddo fyned adref. Gwr hcd- odd y tyst wneyd hyn cs na chawsai ei dad Fyned gydag ef. Dychwelodd at ei dad, yr hwn oedd ar y llawr. Yr oedd clwyfau ar ben ei dad, ac yr oedd yn gwaedu. Ciciwyd ef gan W. Holland Williams John Parry, Coedyparc (neu J. Henry Williams), Hol- land Williams, Richard Holland Williams, i D. W. Griffith, Pant. Ceisiodd ef a'i Frawd amddiffyn eu tad, a chynerthwyodd Daniel Jones, Pare, i'w godi oddiar y llawr. rra y codid y tad oddiar y llawr ei,-i y -1 v byst a'i frawd gan y dyrfa. Bu ei dad ar y [lawr am oddeutu ugain munud neu haner iwr. Y rhai a gymerasant v rhan fwynf blaenllaw o'r dyrfa oedd y rhai a enwyd eisoes. Ccfiai fyn.1 yn nghyrfeiriad y Tordd, yn cael ei ddilyn gan o 350 i 400 o lerso-nau. C-erddasant yn nghyfeiriad Bethesda, ac ar y ffordd ciciwyd hwynt a thaflwyd tyweirch atynt. Yn mvsg y rhai it ymosodasant arnynt yr cedd Holland Williams, Richard Holland Williams, Ed- tvard Davies, George Owen, John Parry, David Griffith. Gorfodwyd hwynt i dailyn y dorf i Garneddi, a. chyrhae^dasant gar- tref rhwng 1.30 a 1.45 o'r gloch. Yr cedd- nt mewn cyflwr lluddedig iawn pan gyr- haeddasant adref. Gweinyddwyd arno ef 3;anDr Mills Roberts, a bu am beth aimer yn dioddef oddiwrth v tarawiad ar ei ben. Wrth gaed ei holi gan Mr Lloyd George rlvwedodd y tyst nad oedd y datganiad Idarfod i ddynion neilldnol geisio cynorth- wyo ei dad i sefyll ar ei draed, ac i wthio y dyrfa yn ol, yn gywir; ond cvnygiodd Daniel Jones wneyd hyny. Yn y British Hotel efe a roddodd hysbysrwydd ar Iw i Dr Langford Jones, ac ar yr hysbysrwydd yna dygwyd y dynion i fyny. Yr oedd yn gamgymeriad gyda golwg ar William Jones Douglas terraoe, Bethesda, gan na chy- merwyd mo'r dyn priodol i fyny. Nid oedd ef- wedi gweled y dyn yna yno o gwbl. Bu William Jones yn arcs yn Douglas ter- race; ond yr oedd wedi symud. Nid oedd W. Thomas Jones, yr hwn a. ddaeth i'r Ilys heddyw, yn y cynhwrf. Nid oedd y William T. Jones a olygai ef, yn y Ilys. Mr H. L. Vincent: Nid oes gyhuddiad yn ei erbyn ef. Mr Llovd Ge'orge: Dyma'r tro cyntaf i mi glywed hyn. Mewn croesholiad, cefais allan fod dyn wedi cael ei gymeryd i fyny, yr hwn a saif ger y bar, ac nad oes un cy- huddiad yn ei erbyn. Yr cedd yn beth cywilyddus, ac ni chlywid am ei debyg mewn llys yfiawnder. Gwyddai yr erlyn- iad nad ct, d dim cyhuddiad yn ei erbyn, ac eto dygwyd ef mewn dalfa. Mr Mathews a. eglurodd fod yr hysbys- rwydd wedi ei roddi gyda golwg ar William Jones, Douglas terrace, Bethesda, yr hwn oedd wedi gadael y lie. Gyda gclwg ar William Thoaiaa Jones, yr oedd ef wedi cael ei gymeryd i fyny gan yr heddgCidwaid yn lie William Jones, Douglas terrace. Mr Lloyd George (wrth y tyst): A ddarfu i chwi ddw yd wrth y cyfreithwyr dros yr erlyniad nad oedd y dyn iawn wedi cael ei gymeryd i'r ddalfa ? Dywedais hyny heddyw. Oni wyddech chwi ddoe fod yna rhywbeth heb fod yn iawn ?-Gwydd'wn; yr oedd fernaf ofn. Gwelais William Thomas Jones forcu heddyw a thyhiais fod yna gamgy- meriad. Mr Lloyd George: Pan y cawsoch allan foreu heddyw ddarfod i chwi wneyd cam- gymeriad, yr hyn a barodd^ gydweithiwr gael ei gymeryd i'r ddalfa gan yr lieddgeid- waid, a ddarfu i chwi ddweyd hyny wrth yr erlyniad r-Do. Ar ol i mi ei weled ef yn y llys boreu heddyw gwelais nad oedd y dyn iawn wedi cael ei ddwyn yn mlaen. Mr Mathews a ddywedodd fod camgy- meriad wedi cael ei wneyd Mr Lloyd George a ddywedodd mai y ffaith fawr ydoedd nad oedd y dyn iawn yn y doc yn y llys; a dyma engraifft o'r modd yr oedd yr erlyniad yn dwyn eu gwaith yn mlaen; ac y byddai ganddo ef ychwaneg i'w ddweyd ar y pwynt yma yu mhellach yn mlaen. Richard Hughes a ddywedodd ei fod ef yn dad i Thomas a William Hughes. Bu yn gweithio am beth amser yn Cnwarel y Penrhyn; a'i bartner oedd Edward Wil- liams. Yr oedd yn cofio am y cynhwrf yn y chwarel Hydref 24ain. Yn mhen ychydig o ddyddiau ar ol hyny aeth i ffwrdd fim gwpl o ddyddiau. Cyn myned i ffwrdd bu yn ymddiddan efo'r Rhingyll Owen. Dychwel- odd at ei waith y laf o Dachwedd, ac ni chafodd rybudd o unrhyw fath ar y diwrnod hwnw. Yr oedd yn cael ei giniaw gyda'i feibion yn y caban, pan y clybu floeddiadau oddi allan. Yn ystod oriau cinio yn yr wythnos flaenorol cymerodd arddangosiadau cyffelyb le. Tra yr oedd' yn y caban fe dor- wyd y ffenestri, ac aeth ei fab Thomas allan, a dychwelodd yn mhen ychydig eiliadau. Yiia gafaelodd Holland Williams ynddo a liusgodd ef allan. Yr olyria fawr oddi allan. Tarawyd ef gan Holland Williams oddeutu ei goesau, ac yr oedd ei ben yn orchuddiedig efo gwaed, yr hyn a achoswyd drwy iddo gael ei daraw efo dwrn. Syrth- iodd i'r llajjrr, ac amddiffynwyd ef gan ei fab Thomas. Cofiai am Daniei Jones yn ei godi i fyny, a llwyddodd i sefyll ar ei draed. Yr oedd lluaws o bersonau o gwmpas, ond ni roddasant ddim cymhprth iddo. Ar ol iddo ddyfod ato ei hun tarawyd ef ar ei ben gan W. Holland Williams: tarawyd ef hefyd gan David William Griffith, a chiciwyd ef gan Richard Holland a Francis Owen. Fel yr oedd yn myned i gyfeiriad Bethesda lies- teiriwyd ef gan Holland Williams, Richard. Holland Williams, William Jones, Francis Owen, David Davies, a David W. Griffiths. Efe a geisiodd droi i'r Ysbytty, ond gwrth- wynebwyd ef: yna ceisiwyd myned yn nilaen am Fethesda. Erbyn hyn yr oedd wedi llwyr ddiffygio- Pan yr oedd gartref gwelwyd ef gan Dr. Mills Roberts. Mewn atebiad i Mr Lloyd George, addef- odd y tyst fod gan y dynion gwyn yn ei erbyn. A ddarfu i chwi alw dypicn yn segur- wyr F-Naddo, erioed. A ydych yn meddwl dyweyd fod y fath ddatganiad wedi ymddangos o dan eich enw mewii newyddiadu! ?—Ydwyf. A ymddangosodd' hyn yn y "Liverpool Daily Pest "-Do. A ydych yn meddwl dywed fed cynrych- iolydd y "Liverpool Daily Pest" wedi cy- hoeddi hyn er gwneyd defnydd o'r gair, heb eich cenad chwi?—Ydwyf. A ydych yn adnabod Mr Humphreys?— Nac ydwyf. > A ydych yn meddwl dyweyd na ddarfu i chwi erioed fynegi hyny wrth gynrvcliiol- ydd y "Liverpool Daily Pcst ?"-Naddo, erioed. A ddarfu iddo ef ddyweyd—A a ]af fi ddefnyddio eich enw yn nghylch y datgan- iad yna yn y newyddiadur ?—Gofynodd y dyn i mi am fy enw, oblegid i mi siarad ag f yn nghylch Edward Williams. Ond beth ddywedasoch ?—Dywedaiis wrtho fed y dosbarth hyny o ddynion a gic- iasant Edward Williams yn gymoriadau tlawd a chreulawn. A ddarfu i chwi eu galw yn segurwyr?-- Naddo. Yna os dywedodd Mr Humphreys ddarfod chwi ddefnyddio y gair yna, nid oedd yn ;ywir P-Nae oedd.

3r. v 11 lams Fink Fills V Mf .a v Plan* region a dyoddefus, sydd yn cael y rhai'n, dyfant yn iach a bochgoch. il I I Ni t, ) I 3, 1., 1-1 I A It,- /I j i» ||K^|r Beuiss Kwanaidda llesg, sydd yn cael y rhailn. dy I f "I OQ -VI A, fanfc yn dew a chryf. Gc h o od gwelw a theaeu, sydd yn eu cymeryd. wnant ferched hapus. 1. I I I t. "I .'1 4v- i -Zzlu it t I Ii "4" k J N t ti'! Dynion a,ii^cu. methediuf, sydd yn eu cymeryd, ddeuant yn ddynol ll-a &,ifn nwyt. t- II I r) I 11 11 I ii I I!! I- t) I I .erc"p i-inc a phall anadl, sydd yn eu cymeryd, dc euant yn well bob dj dd. iii! I li., I'll I- I III t ilil"li '1, I- I; i,l I .1 11 i 11, a I I It Enillwyr cvflog tfofidus a dl waed. svdd vn an CVYYlAWfl fl/lananf vvi fn/1 H1 ATI 4 i t .I I 4 lz,f .0, .4;t i.. III T tI eI -.I a. t.j 'A&fy jr J && "I. W 1i:8'¿.lva. Mamau blinedig a'u cefaau gwywedig, sydd yn eu cymeryd, gant eu holl anhwylderau wedi gwella. I 4// sy Nid oes arnom eisieu i chwi gredu hyn nes ei brofi. Yr ydym yn gofyn i chwi yn ddifrifol i'w brofi drosoch eich hunan, heb wario ceini)g, ac MEWN UN DIWENOD. Gofynwch wrth eich drws eich hun: Gofynwch i'ch cymydogion, nid i bobl o bell, ond pobl ydych yn adnabod, ac ellwoh eu credu, a derbyniwea 7 J BEAWP HOLLOL A DIAMHEUOL Fod Dr. Williams' Pink Pills yn bobleth yr hoair eu bod. Yr ydym wedi casglu tystiolaethau o dduD i ddarn dros yr boll wlad. Yr ydym wedi ei gyhoeddi o ddarn i ddarn. Ondgellwch chwi gael tystiolaeth i chwi eich hunan, na chlywsom ni erioed am eano, os gofynwch beth mae Dr Williams Pink Pills wedi ei wneyd i'ch cymydogion chwi ei hun. Canmolir Dr Williams' Pink Pills gan ddynion a merched, hefyd, am iackau y Parlvs, Locomotor ataxy, crydcymalau a sciatica, gwaed drwg, scrofula, rickets, y tan iddwf, darfodedigaeth, diffyg gwaed, gwedd welw a theneu, gwendid gyffredinol y gewynau, diffyg treuliad, diffyg archwaeth. curiad y galon, poeuau yn y cefn, gwaew nerfawl yn y peu a neuralgia, darfodedigaeth cyuar, a phob ff urf ar weudid benywaiad a hysteria. Mae y pelenau hyn yn tonic, nid ydynt vu rhyddhaol. Maent yn rha gwirioneddol yn unig pan y mae'r enw vn llawu, Dr Williams' Pink Pills for Pale People, ac yn cae cu gwerthu gan fferyllwyr a chan y Dr Williams' Medicine Company, Holbor^ Viaduct, London, K.O. 311 ol 2s 9c y blychaid, neu chwe blwch am 13s 9c.

YR ORYMDAITH I FANGOR. Boreu dydd Mawrth gorymdeithiodd y chwarelwyr o Bethesda i Fangor am yr ail dro er danger eu cydymdeimlad a'r Lifer hyny ohonynt a erlynir. Yr oedd yr olwg ar yr orymdaith yn un ardderchog-pawb yn drwsiadus eu gwisg a gweùdu:, ell hym- ddygiad, o teilwrng o wroniaid yr Ervri. Mawr edmygid hwy gan y caimcedd ed- rychwyr oeddynt ar hyd y ffordd. I

Dr Mills Roberts a. roddes dystiolaeth yn nghylch y niweidiau a gafodd Hughes; ac ar ol hyn penderfynodd y Fainc ohirio yr achos hyd ddydd Mercher, Tachvvedl 21ain. Gollyugwyd William Thomas Jcnes yn rhydd.