Y Werin

—: — r: .r Helynt Chwarel Y -PENRHYN. GORYMDAITH Y CHWARELWYR I FANGOR. DAU AR BYMTHEG 0 FLAEN Y LLYS. TRI YN RHYDD, Y GWEOBILL I SEFYLL EU PRAWF. Bangor, dydd Mawrth. Boreu heddyw, pan ga?d sicrwydd fod 17 o weithwyr Chwarel y Penrhyn wedi cael eu gwysio i ymddangos o flaen Ynadon Bangor yn nglyn a helynt anfoniad Richard Hughes, y contractor, allan o'r chwarel, ddydd Iau diweddaf, rhoddwyd "Hwre" drwy yr lioll waith; ac ar y rhybudd cyfunol hwnw mae pawb o'r tair mil gweithwyr yn gadael eu hoffer gwaith qc yn dylifo allan o'r chwarel i ddangos eu cydymdeimlad a'r rhai sydd i gael eu herlyn* Erioed yn hanes c'.warej y Penrhyn iii welwyd y fath unoliaeth a brwd- frydedcL Wedi cyrhaedd o honynt i Bonty- twr, ar y ffordd -i Ffetbesda, gwaeddwyd am gyfarfod er trefnu sut i orymdeithio i Fan- gor. Anerchwyd y dynion yn y cyfarfod hwn gaai y Mri Henry Jones, Gerlan; Jere-, miah Thomas, Gerlan; a WiHiam Williams, Ca-rneddi-yi oil yn anog y dynion i ym- ddwyn yn deilwng ar cu porerindod i Fan- gor, ac wedi cyrhaedd yno. Wedi hyny pas- iwyd penderfyniad ffurfiol i orymdeithio i Fa-ngor, i gychwyn o ymyl Efail William Ed- wards am ddeg o'r gloch. Gorymdeithias- ant drwy Fethesda yn dyrfa drefnus, tua. Jaaner awr wfidi wytb; 1 ac wedi cyrhaedd y station ymwahanwyd, fel y caffai pawb gyf- leusdra i fyned adref i ymwisgo yn en dillad goreu. Erbyn deg o'r gloch yr oedd yr or- ymdaith, yn gynwysedig o hoil weithwyr y chwarel, wedi ymgyfarfod yn y lie pepoded- ig, ac yr oedd yr olwg arnynt yn rhywbeth nad anghofir-dros dair mil o honynt, yn hen ac ieuanc, a golwg benderfynol, eto yn hollol drefnus, ar yr oil 9 honynt. Cerddasant yr holl ffordd i gyfeiriad Ban- gor hyd at Landegaa. Yn y fan hono es- gynodd Mr D. Griffith Davies, cyfreithiwr, i ben y wal ar ochr y ffordd, a chyhoeddodd drefn yr orymdaith drwy Fangor—y dynion oil i gerdded bob yn chwech, ao i basic Lodge y Penrhyn yn ddistaw, a'r un modd wrth "be&ia Tanybryn, preswylfod Mr E. A. Young, prif oruchwyliwr y chwarel. Cadw- asant i'r llythyren at j. trefniant hwn; a chyrhaeddasant Bangor am haner awr wedi Ion ar ddeg, a gorymdeitliiwyd drwy y brif heol a thrwy Upper Bangor, ac i lawr heibio gorsaf yr heddgeiidwaid, lIe erbyn hyn yr eedd: prawf eu cydweithwyr yn cael ei gario yn mlaen. Gyda bod yr orymdaith drosodd daeth y I newydd fod tri o'r cyhuddedigion wedi cael eu rhyddhau, ac fod y gweddill i ymddangos yn y llys ynadol nesaf :i sefyll eu prawf. Yn yr orymdaith drwy Fangor unwyd a'r shwam- wYr gan nifer fawr o efrydwyr y eole-gau yn y dref, ac y mae y gweithwyr yn mawr werthfawrogi yr arddangosiad car- odig hwn o gytlymdeimlad a hwy. Y mae holl siopau Bethesda wedi eu cau i fyny heddyw, a'r preswylwyr oil wedi •lylifo i Fangor. Boreu heddyw ymddangosodd rhybudd newydd ar y parwydydd yn hysbysu fod tymhor dyn sydd yn rhedeg gefeiliau gof- aint yn y chwarel i ddod i ben ddiwedd y mis hwn. L Nid oes gymaint ag un yn gweithio yn y ehwarel heddyw, a gellir dyweyd yr un peth am y Felin Fawr, He y mae gofaint, seiri, a fitters y chwarel yn cario yn mlaen eu goruchwylion. Gaxlawodd nifer fawr o heddgeidwaid dref Bangor brydixawn heddyw, gan fod yn amlwg oddiwrth ymfldygiad da pawb yn ddiwahaniaeth nad oos unrhyw alw am en J gwasanaeth. Bernir yn gyffredino1 y bydd i ymddyg- iad ardderchogchwarelwyr y Penrhyn yn eu hymdaith drefnus, ddidwrw, o Fethesda a thrwy Fangor, heddyw, wneyd yn fwy amlwg nag o'r blaen. nad oedd unrhyw angenrhaid am alw y milwyr i"r wIad.

YN Y "GENEDL" NESAF BYDD EIN GOHEBYDD AltBENIG Yn. Adrodd Hanes ei Ymweliad a'r Uchgadben Thomas. Bryndda. Bydd yu cyffwrdd a Un o faterion dyddorol mewn cysylltiad a'r rllyfel presenol, yn yr hwn, fel y gwyddys, y mae'r Uchgadben poblogaidd wedi cymeryd rhan bersonol yn nglyn ag adran o Wyr Meirch Brabant. Rhydd hefyd adroddiad o ansawdd a rhagolwg y wlad yn y dyfodol. Gofaled ein dosbarthwyr a'n darllen- wyr am roddi archebion prydlon.

Hoio Awyren. Felly y gwna'r adar a'r bargutan wynt. Felly hefyd mown than y gwna yr awyren. Peth newydd yw nofio awyr mewn llong, end gwnaed hyny yn yr Almaen yr wyth- nos ddiweddaf. Gwnaed yr awyrdaith yn y ffurfafen ehwarter milldir o uchder, uwchben llyn Constance; teithiwyd pum' milldir o hyd mewn dau fynud ar bymtheg. Dychwelwyd yn ol a dodwyd y llong i or- wedd ar ei gwely coed mor ddidrafferth a phe y buasai yn bedriant ffordd haiarn, eto y mae yn 20,000 o bwysi, a gall gludo 4000. Gyrid hi gan ddau beiriant benzine. Y dy- feisydd yw y Count Zeppelin. Aeth y draul yn haner can mil o bunau. Ymddengys fod yr arbrawf wedi rhoddi cwbl foddhad i'r dyfeisydd a'i gynorthwywyr. Ond y mae'r ddyfais yn broffwydoliaeth. Dywed ein bod ar drothwy cyfnod newydd. Gellir rheoli awyrenau bellach; bydd awyr- deitilio ar fyrder yn beth mor gyffredin 9) ag yw mor a thir deithio yn bresenol.

Cymru a'r Cenhedlosdd BychaiD Agorwyd tymor Hydrefol Coleg Prif- vsgol Aberystwyth gan yr ob Percival o Henffordd. Adwaenir ef fel yr eangaf ei ysbryd o'r holl esgobion Seisnig. Sylwodd Syr Lewis Morris ei fod hefyd mewn byw- iocaeh cydymdeimlad a dyheadau Cymrn na neb o'i frpdyr meitrog. "Dyled y lyd; i glltlnhedloedd byctottn, ac, ysbryd ceneqtf, aetholdeb," oedd ei destyn. Cymerodd olwg eang, ond crynov anrwasana^th go- didog firoeg^ Palestlna, Itali, ,Ysgotland, a Denmarc. Y mae gan Gymrufechall hawl gyfreithlon i le anrhydeddus yn yr un rhestr. Cariad at addysg a chrefydd. a'r ebyrth a wneir er mwyn y cyfryw r ^dd yn cyfrif am eangder dylanwad moesol Cymru. Meqis eraill o'i flaoo, oriodolai yr Esgob y dsffroad addysgoi yn Nghymnl i'r Jeffroad crefvddol a roddodd enedigaeth i'r enwad MeThodistaidd vn y sanrif ddiweddaf. Nid genedisaeth eithr cyffrawd sy'n cyfrif am bob deffroad. Cynrychiolwyr yr hen athro- feycld mynachaidd yn Llanilltyd, Caerlleoii, a'r Bangoran vw y Colegau cenedlaethol a godwyd yn ddiweddar yn y Dywysnsaeth. Aeth yr Eoh J ddanpos mai yr Ellmyn fydd prif genedl y ganrif nesaf ar gyfrif eu tra-serch at addysg a gwybodaeth.

Aeth gweithwyr yn ngwasanaeth Cwmni j Cerbydau Trvdan Oldham, Ashton, a Hyde | allan ar streic nos Sadwrn, mewn canlyn- 1 iad i'r goruchwyliwr ymadael a gweithwyr j yr Undeb, a chymervd rhai heb fod wedi ymuno a'r Undeb yn eu lie. Fe ddarfu i'r Black Country Coal Trade! Wages Board godi cyflogau y mwnwvr bump y cant ar Hydref v cyntaf. Codir rhywbeth ;-n syffelyb yu lonawr a Chwef- jor, ..V. I

I +- NOW 1st.—That it is safer to examine and test an article before you pay for it than to buy "on chance." 2nd. —That anybody can assert their goods are the best, but J. G. Graves will prove it. 3rd. That it only costs 50;. per month (2d. per day) to buy one of the Finest Watches in the world. You only send 5s. to start with, J. G. Graves will then forward. The EXPRESS Z2. lOs. Od. Guaranteed British Manufacture, and fitted with Massive Sterling Silver Cases. If you are satisfied with the watch, you then complete the purchase in nine more monthly payments of 5s. If you are not satisfied, return the watch, and yourdeposit is instantly refunded. J. G. Graves' New Catalogue is a complete guide to the trade. Watches, Jewellery, Clocks, Cutlery, fancy Goods, Workmen's Tools, &c.. &c. Free on receipt of your name and address. WANTED-Persons who can show our goods to their friends. Good commission. Write for terms and particulars. I J. G. GRAVES, Dept. IS5. Th« Midland Direct Supply Warehouse, SHEFFIELD^ ^7 !fM.tYco! f -HE "Wrecker!' W WWW WW W W WW wWWwwWWv A "RECORD OFFER! We are now supplving to the public DIRECT our + L well-known WATCHKS, CLOCKS. JEWELLERY, & KI.EOTKO PLATE, CUTLERY, etc., and will send to your addicss, + I A SINGLE ARTICLE AT T ACTUAL WHOLESALE PRICE. £ r Our Succes-sfnl Cosh Bvttem rnsutes ABSOLUTE Z > SATISFACTION TO KVl?KY BUY EH, as X > YOU HEED MOT SEND MONET ♦ [ until you have seen and tested the good*, an«i been ▼ r thoroughly convinced of their genuineness and J | AMAZING VALUE! ♦ r Cn receipt of a Batik or Trade reference we will send any pools ON AVPKOVAL cash to be paid after you hare leisurely examined them and dccided ) to nnrchase. ▼ > EVERY READER should write TO-DAY for C our ILLUSTRATED CATALOGUE i and let his own juderoent do the rest I If yon do X ) IlO require the poods for yourself, you can make X ? money by selling them again! 2 C CATALOOUB SENT FREE. i ( Address SMOLLENS & MITCHELL, ♦ 52, q Hatton Garden, LONDON, E.C. ▼ = IF IT IS HARD TIMES WITH YOU RESORT TO THE REMEDY THAT NINE-TENTHS (9/10) OF SUFFERERS REQUIRE, THEREBY SAVING CONTINUOUS DEBILITY AND EXPENSIVE MEDICAL ATTENDANCE. WARNEIVS SAFE CURE, THE GREAT KIDNEY HEALER, IS PROCURABLE ALL OVER THE WORLD' 2s gd and 45 6d per Bottle. Pamphlets free on application to H. H. WARNER & Co., LTD., 86, Clerken- well road, London, E.C.

MB A MRS KRUGER YN WAEL. Gohebydd y "Standard" o Brussels a bellebra -Derlbyniwyd yma frysneges yn hysbysu fod Mr Kroger yn ddifrifol wael ar fwrdd y Hong ryfel "Gelderland." Gohebydd o Cape Town a ddywed —Y mae Mrs Kruger yn bur wael yn Pretoria.

Pan ar ganol ei bregeth safodd nrecethwr emvog yn Boston a gwnaeth sylw fel hyn: — "Pe bac i'r rhai sydd yn cael eu poeni gan besweh roddi un o Dr. Locock's Pulmonic Wafers yn eu safn, byddai iddo ar unwaith esmwytho a rhoddi terfyn ar ei besweh.' Ychwanegodd, "Mae yn feddyginiaeth syml a dymunol, ac yr wyf wedi profi ei effeithiol- rwydd fy hun an." Anfonwvd yr uchod i'r perchenog gan Mr John Noble, diweddar Faer Boston. lacha Dr. Locock's Wafers yr Asthma. Darfodedigaeth, Bronchitis. An- wvd, Diffyg Anadl, Fflem, Poen vn y Frest. Ar werth. Is li-e. 2s 9c, 4 6Cj a Us y blwch g^n bob- fferyllydd.

GWASG "RWSIAIDD" EFROG N NEWXDD. Gohebydd y "Daily Chronicle" a ysgrif- enai o Washington ddydd- Llun, i ddyweyd fod y newyddiadur a elwir "New York Herald" yn awr yn dadleu yn selog o blaid Rwsia. Y mae bob dydd yn cynwys erthyglau yn anog yr Unol Dalaethau i uno gyda Rwsia. a. Ffrainc yn erbyn Lloegr yn Chirul.. Dywed yr "Herald" nas gall Japan fforddio myned ym erbyn Bwsia. Er mai cyfeiliornus erioed a fu yr "Herald," eto y mae ganddo gryn ddylanwad.

TELERAU'R GALLUOEDD I CHINA. Paris, dydd Llun.—Derbyniwyd y gen- adwri anlynol o Pekill "Y mae'r corph ^iplomatig wedi dyfod i benderfyniad gyda golwg ar y chwe' pwyiit yn y Nodyn Ffrengig. "Oddigerth rhai pwyntiau a liniarwyd, y mae y Nodyn yn cael ei gymeradwyo. "Y mae y corph diplomatig hefyd o'r farn y dylid ychwanegu dwy amod arall: — "Un yn gofyn i'r Llywodraeth Chineaidd i wahardd i neb ymgeisio am aelodaeth Bokeraidd. Yn ail, gofyn ar i'r Llywodr- aeth Chineaidd i roddi ar ddeall i'r rhag- lawiaid a'r hell swddogioll y delir hwy yn gyfrifol am gadwraeth r, heddwch a diogel- wch y tramoriaid." i

Masnacii y Gin yn Nebeudir Cymru. Cynhaliwyd cyfarfod o fwnwyr y rhan- barth orllewinol yn Abertawe, ddydd Sad- wrn, pryd y cvmerwyd i vstyriaeth amryw o faterion sydd yn achosi anghydfod, a. phenderfynwyd cymeryd mesurau i ddwyn gwell trefn ar bethau. Y glofeydd o dan sylw oeddynt Amanford, Ystrad Fawr, Cross Hands, a Chae'rbryn. Cjrmerwyd gweithwyr i fewn i'r gwaith nad oeddynt yn aelodau o'r Undeb sydd wrth wraidd yr holl drafferth. mewn dau o achosion tra mewn un arall yr oedd y meistriaid wedi gwrthod Uawnodi rhestr y prisiau newydd. Penderfynwyd i awdurdodi y dynion i sefyll allan yn y glofeydd a enwyd.—Nid ydyw y gwaith wedi ail gychwyn yn nglofeydd Pare a Dare, Treorci. Safodd y gweithwyr allan prydnawn dydd Mercher, ac y maent wedi gwrthod cydweithio gyda gweithwyr heb fod yn perthyn i'r Undeb. Ymddengys nad oes ond un dyn yn ngwasanaeth y cloddfeydd yn gwrthod ymuno a Chyngrair y Mwnwyr. Ond disgwylir v bydd i'r I gwaith ail gycliwyn yn fuan.

Y trosedbwyr 0 flaen YR YNADON. Yr ccdd hi yn lianer awr wedi deg o'r glcch y nos pan y daeth y warrants i law y I Rhingyll Owen, a dechreuodd yntau gyda r prvsurdeb mwyaf fynei 0 amgylcli*tai y rhai osddynt i'w derbyn. 'Xr oedd y rltaii fwyaf olionynt yn byw yn julicll o Fetbesdi, ac felly yr oedd yn hwyr ar y Rhingyll YI cyrhacdd eu cartrefleoedd. |aid i lawer godi o'u gwelyau i atcb 1 gnoc y swyddog vn v drws. ac ni ddarfu i" do yntau ond yn unig ofyn iddynt ddod i lawr i orsaf y rheilffordd 'i'w gyfarfod am wyth" o'r glcch. Emvau y rhai ar y warrants osdd- vnt: Daniel Jones, Pare; Edward DavIe" PWTWS, Penyg-rces; W. Humphreys, Gefcau: John Roberts, Tanybwlch; R. Parry, Tycapel, Hermon: John. Parry, Coedyparc; D. Williams, Henbarc; Wm. Jonea, Douglas terrace; H. Williams, Pen- ygraig; Wm. Williams (ieu.), Biynder- ivea Bach H. Jones, Ciltreflys: George Owen. Upper Hill street; John John Jon-s, Carneddi road: D. W. Griffith, Carnedd- wen; D. Griffith. eto: W. H. Williams, Long street Griffith Holl Williams, ronnnnt: R. Ho.l Williams, eto; Holland I Williams. 4 I Er'fod yr awr yn hwyr-un a dau o'r glcch y boreu ar rai chcnvnt-paa y cafcdd y trcseddwyr honedig eu hysb^n fod war- I rants yn eu herbyn, buan iawn y daethpwyd i }vybod trwy yr holl gymydogaeth. Am wyth o'r gloch y boreu yr cedd gorsaf v rheilffordd yn crlawn, a phawb wedi cadw ei addewid i'r Rhingyll i fed yno yn ei gyfarfod. Yr oedd Mr W. H. Williams, Mr Daniel, a Mr William George yno hefyd. Gadavvodd yr oil c'r dynion ereill y chwarel, c aethanr gartref i dynu eu diliad gwaith gyda'r bwriad o orymdeithio i lawr i Fan- gor. Cyrhaoddodd y tren i Fangor ychjdig cyn naw o'r gloch ac ar ol aras ycliydig funudau, ffurficdd y "trcseddwyr" yn or- ymdaith, ac aethant drwy Fangor bob yn bed war. Blaenorid hwynt gan Mr W. George, Mr W. H. Williams, a Mr Daniel. Yr oedd trigolion Bangor i gyd bron yn y drysau; ac yr oedd yr olwg lan, harchus oedd ar yr "hogia"' yn peri iddyut gynddeir- iogi bron wrth feddwl am.yr ynfydrwydd o ddod a milwyr i edrych ar eu hoi. Caw- sant "Hwre" amryw weithiau wrth fyned drwy yr heol. Aethpwyd a hwynt i gyd i mewn i orsaf yr heddgeidwaid, lie y caw- sant frecwast rhagorol, a buor.t yno hyd un ar ddeg o'r glcch. Tua'r adeg yma, cyr- haeddcdd ccrph y gweithwyr i lawr, wedi gorymdeithio yr holl ffordd o Fethesda. Rhifent oddeutu dwy fil, ac yn ddiamheu ni welwyd gorymdaith o ddynicn mor barrfhus yr olwg arnynt a threfnus yn un lie erioed o'r blaen. Buont trwy Fangor ac Upper Bangor, a darfu i nifer Iucsog o efrydwyr y Coleg ymuno a hwynt. Yr oedd I holi fasnachdai Bethesda wedi eu cau i t fyny, a'r masiiachwyr wedi gcrymdeithio I gyda'r dynion i lawr i Fangor. Ycliydig iawn o'r dynion fuont yn alluog i ddyfod i mewn i'r Ilys, oherwydfi iddo gael ei or- lenwi gynted ag yr agorwyd y drws. Ycliydig funudau cyn un ar ddeg gwnaeth yr ynadon en hymddangcsiad, ac eistedd- odd ar y fainc y rhai a ganlyn: -Nlr J. E. Maer Bangor; Dr Langford Jones, Mr Thos. Roberts, Aber; Col. Mar- I shall Mri Henry Lewis, Bangor; John Ed- wards, Gerlan; a Griffith Roberts, Beth- esda. Ymddangosai Mr H. C. Vincent (o ffirm eyfreithwyr y Penrhyn) i erlyn, a Mr Wm. George (brawd i Mr D. Lloyd George, A.S.), ar ran y dynion. Eisteddai y rhai a gyhudaid ar y ddwy fainc flaenaf yn y llys. Sylwodd y Maer fed gan Mr Vincent gais i'w wneyd i'r Fainc. Dvwedodd Mr Vincent mai y cais hwnw ydoedd, am ohiriad yr achos fu ger eu bron y diwrnod blaenorol am wythnos. Yr oedd yr ynadon wciii cael hyny o dystiolaeth oedd yn angenrheidiol ddydd Llun cyn rhoddi y warrants allan. Dymunai ef »r i'r achovaon yn erbyn yr oil ohonynt gael eu gohirio am wythncs gan fod ei dystion ef yn 3nalluog i'fod vn bresenol. Y Maor: A yw yr oil o'r dJtrynyddion wedi rhoddi eu hunain i fyny ? Mr Vincent: Ydynt. 1 Yna daeth y Rhingyll Owctn i roddi tyst- iolaeth o berthvnas i'w ymweliad a'r dyn- ion. Mr W. George a sylwodd y dymunai ar i'r swyddtag ddarllen y rhefitr o'r enwau, gan fod ganddo gwestiynau i'w gofyn iddo. Yna d'echreuodd y Rhingyll Owen ddar- llen y rhestr. Daeth at enw un William Williams (ieu.), Brynderwen Bach, a gofyriodki Mr Gecrge: A ddarfu i chwi ei welod ef ? • Rhingyll Owen Nid oes y fath bc'rson wedi ei greu (chwerthin). Y nesaf oedd' un David Williams, He?i- baic. Nid oedd yn y lle hwn neb o'r enw hwnw, ond yr oedd an o'r enw David Robert wedi rhci ei hun i fyny (ehwerthin). en arall o'r enw Hugh Williams, Pen- ybryn, oedd' wedi rhoi ei hun i fyny, ond Hugh Williams, Pemygraig, oedd ar y warrant (chwerthin). Yr oedd gan y swyddog un warrant arall a'r enw ami ydoedd John Parry, Coedy- pare, ond un o'r enw John J. Williams ddaeth i lawr y diwrnod hwnw (chwerthin). Y Maer Felly y mae pawb sydd a'u l^pnwau heb fod yn ateb i'r enwau ar y warrants wedi dod i. lawT yn wirfoddol. Rhingyll Owen: Ydynt. Mr Vincent: Paham y darfu i chwi gy- me'ryd i'r ddalfa y dynion hyn os nad oedd eu henwau yn ateb i'r hyn oedd ar y warrants P Mr George: Yr wyf yn protestio yn erbyn hyn. Nid yw y rhingyll wedi cy- mervd neb i'r ddo.ifa.. ni ddarfu iddo ond yn unig ofyn i'r dynion ckiod i'w gyfarfod i'r ™rsaf. Ni ofynwyd y cwestiwn ar ol liyny, a syl wodd Mr George: Nid oes yma gyhuddiad o gwbl yn erbyn y rhai hyn; ac yr wyf yn gofyn am iddynt gael eu rhyddhau. Mr Vincent: Os gwneir hyny, g-llir codi warrants newydd! yn en herbyn, Yr wyf am awgrymu mai dyma y dynion yr oedd eu heisieu, ac os daethant i lawr yn wirfoddol i ateb y warrants, gofynaf am i'r achos yn eu herbyn gael ei ohirit yr un fath a'r lleill. Os na. wneid hyny y posiWrwydd ydcedd y tuasai raid iddynt fyned i'r angenrheid- rwydd 0 godi warrants newydd. Mr George: Nid- oes yr un oyhnddiad yn eu herbyn Mr Vincent: Nid oes "enyf wrthwyneb- iad iddynt gael eu rhyddhau. ond y tebyu- olrwydd yw y deair ag achosion yn eu her- byn eto. Mr Geortre: G"dawer i Mr Vincent wneyd hyny pan y bydd yn barod. Y Maer: Y mae y dvnion hynv oeddynt wedi dyfod i lawr vn wirfoddol, a'q, henwau heb fod yn ateh i'r irarrants, yn cael en rhyddbau; ac os dymifnant gallant adael y "ys (cymeradwyaeth). Mr Vincent: Yr wvf felly vn gwneyd cais am i'r achoe yn erhvn y Heill gael ei oliirio hyd wythnos i heddyw. Caniatawyd y cais, a gofynodd Mr George am i'r dynion gael dyfod vn rhydd dan en meichiafon eu hunain. Yr ceddynt vn ddynion parcnus yr oil o honynt. ac vr oedd am alw ar y Rhingyll Owen i roddi tyst-io- aeth. Yna gp.lwy3 ar v Rhingyll. a Lofvnodd Mr Georce iddo Pryd y cawsoch chwi y war- rants yma ? Y Tvst: Oddelitu o'r P--I-reh neithiw. swales yr ll,'r dynion mor fuan ag oedd yn bosibl i mi. (ch^^e: 0ed(J yna mwjr ^yda chwi ? Y T ^n). ^Tn'r oedd; myfi ydoedd vr unig fiIT ^Werthin). nr-Lt ?rpr" A d<-lf>Qthant i'ch cyfarfod i'r orsaf.nholToldawel? Y Tvst; Do. Mr George: pe v jrollyngid y dvnion Tn .YnL rhydd dan eu meichiafon eu hill-lain. a ,,<; heddvw ?eth.na ddeuent i lawr wyth- Y Tyst: Dim arn-beuset-h o swbl. Mr George Yr wvf pM rrymervd n1"l1tais vrwan i hrnt-e^^i-o, vn Prb, qphx. v milwvr i'r gymydogaeth yma. Nid o2dd dim o'u FJ 0 V* V. M" Y "1 drlrwf" o;p'r.vf fod "1 i mi wrthwvnebu cais Mr finoro-e i'r dvnion ga^1 »'i P"Uwnpr ar eu meichiafon eu hunain. Nid wvr am ofyn am fpic^jaf^ trwm o fwbl. Dvnion ifiisi'ne ydvnf oil e vn ddynion fed a gafael ynddynt. D^1"' rhvwu" ar^U gael e" rhwymo pvrln. hwy^ v bydd iddynt ddod vma dydd Mawrth nesaf. Y rnso yr ynadon yn gwy- bod am y cynwrf sydd wedi cymervd ——- Mr CPorg, Yr wvf vn <rwrth"Tvio}»n i hyn gael ei ddyweyd. Nid oes gan Mr Vincent ddim i'w wneyd a'r cynwrf honed- ig. Mr Vincent: Yr oeddwn yn gwerthfawr- ogi y dynion am roddi eu henwau i fyny fel y gwnaethant; ond ar yr un pryd go- fynai am iddynt beidio eu gollwng yn rhydd heb i rywrai ereill gael cu rhwymo drosodd gyda hwynt. Cyn i'r ynadon fpied o'r neilldu, sylwodd Mr Vincent ei fed wedi cael ar ddeall fod un o'r ynadon yn frawd yn nghyfraith i un o'r dynion, a gobeithiai y byddai i hwnw beidio oistedd ar y fainc. Mr George Nid yw hyn yn deg. Dylai Mr Vincent enwi'r ynad. Mr Vincent: Ni chymeraf beth fel hyn. Nid wyf eisieu i Mr Gecrge dd'od yma Fro "bwlio'' i. Mr George Nid c'2dd gan Mr Vincent eisieu i mi dd'od yma. o gwbl (chwerthin). Cifodd Mr Vincent ei argyhoeddi nad ccdd gwir yn yr hyn a ddvwed\Vyd wrtho. Nid oedd neb o'r ynadon yn perthyn o gwbl i'r un o'r dynion. Yna ae-th y fainc i ystafell o'r neilldu i ystyried y cwestiwn. Ni fuont yn absenol ond am ychydig fynydau, ac ar eu dychwel- iad, sylwodd y Maer eu bod wedi pender- fynu,—ar ol ystyried y modd y darfu idd- yut roddi eu hunain i fyny, a'r apel a i,viiac,il ar en rhan gan Mr George,—ym- ddwyn yn dyner tuagat y dynion, ac felly yr oeddynt an gael eu rhwymo drosodd yn I y swm o ddeg punt yr un i ymddangos yn y llys ddydd Mawrth nesaf. Derbyniwyd hyn gyda chymera dwyu eth uchel gan y rhai oeddynt yn y Hys. Yn ystod gwrandawiad yr achos, eisteddai. Mr WIll. Jones, A.S., yn ymyl y Fainc, ac yr oedd ei bresenoldeb ef yn gysur mawr i'r oil o'r dynion. Pan adawyd y llys, aeth y dynion i fyny fit y cloc mawr, lie yr anerchwyd cynulliad lluosog gan Mr Wm. Jones, yr hwn a. er- fyniai yn daer ar i bawb ymddwyn yn dawel er dal i fyny anrhydedd cliwartlwyr Bethesda. Felly y bu. Ffurfiwyd yn or- ymdaith, a deuwyd yn ol i Bethesda. Cerddodd Jones, Mr Daniel, Mr Burner, Mr W. H. Williams, le amryw ereill gyda'r dynion yr holl ffcrdd. BARN Y MILWYR. Pan yn gorymdeithio drwy heolydd Ban- gor, clywsom rai o swyddogion v milwyr yn dyweyd wrth eu gilydd na welso it hwy erioed ddynion mwy parchus ac iieddych- lawn na'r chwarelwyr. YR ORYMDAITH. "Bendigedig" yw yr ansoddair a ddefn- yddir i ddesgrifio yr orymdaith. Cymer- odd Mr D. Griffith Davies, cyfreithiwr, yn ei law y gwaith o drefnu, a gwnaeth hyny gyda'r medrusrwydd mwyaf. Cerddai yr holl ffordd o flaen y dynion, ac yr oeddynt oil yn ufuddhau i'w gynghorion. Oynglior- odd hwynt i beidio gwaeddi wrth basio yr un ty, ac ni chlywyd "Hwre" o gwbl pan yr. pasio Castell y Penrhyn, Tanybryn, &.c. Y mae i'w longyfarch yn fawr fel arweinydd, ac fel un a lwyddodd i WL::w anrhydedd y dynion fel gweithwyr i fyny. CAU Y CHWAREL. Erbyn i'r dynion gyrhaedd Bethpsda yr > oedd rhybuddion wedi eu gosod i fyny y bydd y chwarel yn cael ei chau i fyny am bythefnosj ac ni bydd gweithio yno.

UCHEL SIRYDD SIR GAERNARFON. Taenid y gair mai Uchel Sirydd sir.Gaer- narfon (Mr Thomas Lewis, Bangor) a roddes orchymyn i ddwyn y milwyr i Fanr gor. Nid oee sail i adroddiad o'r fath, dybygem, gan nad oes a wnelo dyled- I swyddau yr Uchel Sirydd fel y cyfryw a gwaith o'r natur yma.

CYFARFOD MAWR YN BETHESDA Oddeutu saith o'r gloch nos Lun aeth y criwr o amgylch heolydd Betliesda gan hysbysu y byddai cyfarfod cyhoeddus yn cael « gynal yn Neuadd y Farchnad am haner awr wedi saith. Yn nxhell cyn amser dechreu. yr oedd y neuadd yn 0/lawn> a threuhwyd ychydig aanstr i «Hen wlad fy Nhadau." Y oyntaf i esgyn y llwyfan oedd Mr George Brymer, a dilyn- wyd ef gan Mr D. R. Daniel. Cafodd y ddau y derbyniad mwyaf brwdfrydig, a galwyd am "three cheers" iddynt amryw weithiau. Yn nesaf daeth Mr W. H. Williams i mewn, ac yr oedd y ouro dwy- law a'r hwre yn fyddarol; yn ddiamheu cafodd Mr Williams, un o'r derbyniadau mwyaf brwd a gafodd ar yr un achly?fbr o'r blaen, ac hawdd oedd oanfod mai ef oedd arweinydd y dynion, ao fod pawb yn baro-d i weithredu yn ol ei gyfarwyddyd ef. Y cyntaf i anerch y cyfarfod oedd Mr Brymer, yr hwn a sylwodd fod tair blyn- odd wedi pasio et pan y bu yn anerch chwarelwyr Bethesda o'r blaen. Yr eedd- ynt oil yn gwybod beth oedd yn myned yn mlaen, ac yr oedd am erfyn ar i'r dynion ieuainc oeddynt aift gael eu herlyn i ufudd- hau i'r awdurdodau gartref, sef y Rhingyll Owen, i gymeryd v cwrs yr oedd am gy-1 nieryd. Erfyniai, ar 1 drigoliori Bethe«da gad^ i fyny eu haiirhydedd, a dangog i'r byd i gyd eu bod am ufuddhau i bobpeth a rheswm ynddo. ae i gyfreithiau y wlad (cymeradwyaeth). Yn mhellach, nid oedd raid i neb fyned i'r Ilys heb fod darpariad- on ddigon wedi en gwneyd ar eu cyfer, ac heb fod yr amddiffyniad goreu wedi ei barotoi. Yr oedd y Mri Uoyd George a George., Criocieth, wedi dadgan eu parod- rwydd i amddiffyn; ac os eir a'r achos i lys uwch, bydd digon o arian ar gyfer hyny. Os y byddai iddynt ufnddhau i'r Rhingyll Owen, byddai iddynt gadw y mil- wyr i ffwrdd {cymeradwyaeth), a byddai iddynt hefyd enill nerth wrth wneyd hyny. pwir hyn gaiff y warrant, ufuddhewch iddi: a bydd hyny yn dangos nad oes gan bobl Bethesda eisieu dim ond cyfiawnder (cymeradwyaeth). Y mae genych barch i'r Rhingyll Owen (Oes. oes), a.c felly ufudd- hewch" iddo, a gwnaf fiiiau bobpeth yn fy nga-llu ar eich rhan (cymeradwyaeth). Mr W. H. Williams a ddywe'dodd fod Mr Brymer wedi yr achos yn ddigon clir i,erbron v cyfarfod. Yr oeddynt yn gweled fod swyddogion y (rvfraith wedi vtfivryd. Yr oeddvnt hwy fel gweithwyr er's blvn- yddau wedi flnelio at swyddogion y gyfraith, fir nid oeddynt erioed yn ystyried 11a ddvlent bo-rchu y "3rd party" (cymeradwy- aeth). Yn awr, pan mae v "3ro. pa.rtv wedi dvfod, podawer i chwarelwyr Bethesda eu pnrehu. Nid oedd ef am ddwfyd dim ar v cwestiwn ced'd vn bod rhwng y gweithwyr a'r meistri; cawsai gvflemsdra i wneyd hyny ar aclilysur eto. Gan fod swyddoeion y Goron wedi vmvryd, gobeithiai y bvddai γ- iddynt ell ufuddhau i'r swyddogion hyny. Os daw y Rhingyll, ebai, i alw gyda rhai ohonooh, ewch gydag ef yn dawel, ac ym- ddiriedwch v cewch gyfiawnder. A wnewcli chwi ufuddhau vn dawel? ("Gwnawn, gwnawn."). Ac felly ni bydd an arm am yr m pli%jnan arp.11 na milwr. Nid oedd yr un cweryl yn rhyngddynt ag awdur- t I I dodau y gyfraith; paham felly yr oedd! eisieu iddynt gweryla a hwynt (cymeradwy- aeth). Nis gallai derfynu heb grybwyll un gair ar y "contracts" yma. Dyma, mcddai, yw y rheswm y cyfeiriaf atynt. Yr ydym wedi bod yn dadleu y cwestiwn yma am dros un mis ar ddeg, ac yn awr y mae yn falch genyf ddeall eich bod wedi gwrthod gweithio odditanynt. Nid oes yn Mhrydain Fawr ddigon o filwyr i wneyd i ddynion weithio o dan contractor os oeddynt yn erbyn hyny (cymeradwyaeth). Yr wyf yn falch fod y dynion wedi gadael y gwaith heddyw, a pheidio gweithio dan y contracts (cymeradwyaeth). Sylwodd Mr D. R. Daniel ei fod yn canfcd y noson hono fod chwarelwyr Bethesda yn parchu y gyfraith nid oedd ef o'r dechreu yn lecio y cwrs a gymerwyd gan yr awdur- dodau i ddod a'r milwyr yma i'r He (cymer- y I ,adwyaeth). Yr oedd yn scandal o'r mwyaf, a dylai gael ei gondemnio yn y mcdd mwyaf llym yr ynfydrwvdd o ddod a milwyr i edrych ar ol dynion fuoiit am un mis ar ddeg mor heddychla%vn, a phryd nid oedd angen bron y tri plisman. Gobeithiai y byddai iddynt ufuddhau i'r Rhingyll Owen, a thrwy hyny adacil y milwyr yn Mangor i yfed eu cwrw, a pheidio achosi dim i alw am danynt i fyny i Bethesda (Cymeradwyaeth). Cafwyd sylwadau galluog hefydo-n Mr Ellis W. Davies, cyfreithiwr. Cyn diwedd y cyfarfod sylwodd Mr D. Griffith Davies fod amryw bethau auwir- eddufi wedi cael eu lledaenu drwy yr ardal y dyddiau hyny; ac yr oedd ganddo ef yn bersonol air i ddweyd ar y mater. Yr oedd y si wodi- myned allan ei fod £1 wedi datgan ei barodrwydd i amddiffyn dyn neillduol. ond ni ofynwyd iddo ef o gwbl wneyd hyny (cymeradwyaeth uchel). Fe<a.!lai y byddai hyn yna yn ddigon o eglurhad (cymerad- wyacfth). 0 berthynas i duwyn y milwyr yma, credai ef ei fod yn sarhad o'r mwyaf, nid yn unig ar Bethesda ac ar sir Gaernar- for., ond ar genedl y Cymry; ac os mewn trefn, dymuna.i ef gael cynyg pleidlais yn protestio yn erbyn, ac yn condemnio v gwaith o ddwyn milwyr yma pryd nad osdd dim o'u hangen, ac i daflu y fath warth ar ein cenedl. Eiliwyd gan y Parch Isfryn Hughes, a chariwyd y cynygiad- gyda'r brwdfrydedd mwyaf.

I gampwyr ac eraill sydd a dyddordeb mewn chwareuon, cycling, golf, tennis, marchogaeth neu nnrhyw chwareu, mae baddon gyda Sebon Cuticura yn un o'r pcth- au mwyaf dymunol. Mae yn glanhau, puro, a harddu y croen, y pen, a'r gwallt, yn es- mwythau a rhwystro cosfeydd ae "nyniadau. a phan yr eneinir y croen yn ychwanegol gyda Cuticura, yr enaint rhagorol at y croen, profa hyny yn effeithiol at esmwyth- hau a chryfhau nerfau blinedig a phoenus, Treiwch ef. -1

RAPHAEL'S ALMANAC, 1901, NOW READY..—Contains Hints to Farmers and Gardeners; Birthday Information for every day, and the Fate of any Chili born during the year. When to court, marry, buy, sell, speculate, hire servants, seek employment, set fowls, fish, bake, brew, travel, remove, or do anything else. The best Almanac published. 128 pages, price 6d, post free 7d. Foulsham, 4, Pilprrim street, Ludgate Hill, E.C., and all Stationers and Book- stalls. 940

TRANSVAAL MEDDIANU MAGNELAU DE WET. TAITH NOSAWL OFNADWY. COLLEDION TRYMION Y BOERIAID. Pellebrodd Xrglwydd Roberts fel y can- lyn: — Johannesburg; Tachwedd 3ydd.—Magnel Krupp oedd un o'r ddau fagnel a gymerwyd oddiar De Wet ar y 27ain o Hydref. Medd- Lanwyd ef gan y New South Wales Mounted Infantry. Perthynai y llall i'r U. Battery, a gwyr Le Gallais a'i dygodd. Gwnaeth Barton archwiliad eang drwy ranau deheuol Gatsrand dydd Sadwrn. Ychydig o'r Boeriaid a welwyd, ond da-eth i'n rhan lu- aws o ychain. Ar noson y laf o Dachwedd aeth Smith-Dorien a dwy golofn -fechan ar daith hyd Ddyffryn Van Wyck, daetb- ant ar draws gwersyll y Boeriaid yn Wit- kop. Tywulltai y gwlaw pan adawodd y ddwy golofn Belfast ac yn fuan ar ol hyn daeth y llifogydd, gyda gwynt oer; ar brydiau yr oedd fel hyrddwynt. Gap fod y colofnau yn gweithredu i gynorthwyo y naill a'r llall, nis gallent droi yn ol. Cyr- haeddwyd y gwersyll ar doriad y dydd, a, daliwyd y Boeriaid mewn braw; ond oher- wydd y tywydd anffafriol, nis gallasai Smitli-Dorien barhau yn ei ymgvrch. Gan fod ei filwyr yn wlyb at eu crwyn, ac yn mron MARW GAN OERNI, doeth iawn y penderfynodd i droi yn ol. Gynted ag v trodd ei gefn, dechreuodd y Boeriaid ei ddilyn, a. chollasant un o'u ihif o fewn haner can llath i'r Gordons., Yr oedd eu COLLEDION YN DRYMION, gan fod y wlad yn lied agored ac yn ein (fair uL Yr ein collediott ni yn ddau wedi eti lladd, deuddeg wedi eu clwyfo, ac nil ar goll. s,

CORPHORAETfl PARIS A KRUGER. Gohebydd y Central News a ysgrifenai o Paris, nos Lun: -Y mae Cynghor CorpH- oraetli Paris, ar gynvgiadl y Cynghorwr Galli, newydd benderfynu, a hyny yn un- frydol, i synvs i Mr Kruj?er dderbyniad yn Ngwe.«ty de Ville.' Aflwyddianus fu cais am- ryw aelodau yn eu cvnyeriad i gyflwyno anerchiad croesaw i Mr Kruger.

-I,IERCH ARGT,WYDI)K, ROBERTS YN WAEL. Dywed y "Daily Telegraph :Gof.dus eenym ddeaU fed yr Anrhvdefldus Miss Ro- berts, mcrch Arglwydd Roberts, yn bur wael.

I CHINA ) DINYSTRIO PENTREF Y BOXER- IAID. ANGHYDFOD YN MYSG Y CADFRID- OGION. Y mae Ysgrifenydd Rhyfel wedi derbyr. I y frysneges gaulynol oddiwrth y Cadfridog Lovna-Campbell: — "Wrth i mi adael rhanbarth Reachin, I addawodd y mandariaid (ustusiaid) wrthyf y cosbid arweinwyr y Boxeriaid, gan sicr- hau y cenhadon Seisnig a. fy hunan y rhoddid iawn am y goUed a gafodd y Crist- ionogion. "Doe, dinystriwyd ntref y Boxeriaid a gafwyd yn euog o lofruddio y Cristicnogioa brodorol."

ANGHYDFOD YN MYSG Y CYNGREIR- WYR. Gohebydd Reuter a bellebra o Pekin ddydd Sul: —Mewn canlyniad i anghydwel- ediad yn mysg Cadfridogion y Cyngreirwyr yn Shan Hai Kwan, parthed y manau i ) leoli y gwahanol gorphlaoedd, ffurfiwyd dirprwvaeth o swyddogion y gwahanol Allu- [ oedd er dwyn y mater i derfyniad bodd- had. Cynrychiolir y buddianau Prydeinig gan y Cadfridog Barrow.