Y Werin

AI MARW CHRISTIAN DE WET? Sibrydir, ac nid heb sail, fod Christian De Wet wedi marw. Dywed un o'i weis- iOn ef ei hun ei fod wedi ei weledi yn marw ond nid oes ttoel i'w roddi ar dystiolaeth Kaffir.. Ganwyd De Wet oddeutu deugain mlynedd yn ol yn Dewetsdorp, ar y Mod- der River. Perthynai i deulu o amaeth- wyr, y rhai ydynt yn bur adnabyddus yn mhlith y Boeraid. Nid oes wybodaeth pa un a gafodd ei addysg mewn ysgolion. a cholegau Seisnig fel y mwyafrif o'r arwem- wyr Boeraidd a'i pedio; end bernir mai treulio ei amser gartref a wnaeth i am- aethu, hela, ac felly yn mlaen. Bu yn ymladd yn erbyn y Basutos, ao yn 1881 yr oedd yn un o'r triugain gwirfoddolwyr a yrasant yr ychydig Brydeniaid, o dan ar- weinyddiaeth Colley, i ffwrdd oddiar Fryn Majuba. Dywedir mai yn agos i Kroon- stad y bu yn treulio y rhan fwyaf oli amser, er yr ydym yn clywed y bu yn aros ar un amser yn Barberton, Transvaal, ac yna yn Johannesburg, lie y rheolai y fas- nach bytatws. Yr oedd yn gryf yn erbyn i'r Arlywydd Steyn ymuno yn y rhyfel; ond wedi iddo ddechreu, etholwyd ef a 1 frawd Piet yn gadfridogion yn myddin J Dalaeth Rydd. Yr oedd yn bresenol yn 1 rhan fwyaf o'r ysgarmesoedd cyntaf gwmpas Ladysmith, ac iddo ef yn benaf yr oedd y clod yn ddyledus am y gyflafai ddigwyddodd i'n gwyr yn Nicholsons ek. Wedi hyny yr oedd yn Kimberlej °nd ni ddechreuodd ei yrfa ddisglaer hid y meddianodd Arglwydd Robeis ^^fontein. Pan y lloswyd ei ffermiy ardd i'r llawr heb fod yn mjiell o R/hti- oster River i'r gogledd o Kroonstad tn^y orchymyn y Cadfridog Kitchener, tyngdd ddo b n Z gweddillion llosgedig na fydai y ymatal rhag gwneyd yr yn fyddai yn ei allu i niwetdio yr achos 3ry- deimg. Pe buasid wedi gadael ei fF<*m- dy yn llcaiydd yr oedd' wedi addaw rhddi ei arfau i lawr. Dyma engraifft aralltiad ydyw y llymder, pa un w mae y Wasg hoef- edigaethol vn galw mor uchel am dan, yn ateo dim. Yr oedd De Wet yn ddyn ewr, ac yn rhedeg ochr yn ochr a Baden-Weli ei hun fel arwr poblogaidd y rhyfe pre- senol.

MACDONALD YN GYRIJ Y GELYNION AR FFO. Edrydd Arglwydd Roberts yn ei genad- wri at Ysgrifenydd Rhyfel, pan ddarfu i gwmni o'r Boeriaid wneyd eu hymddang- osiad ger Brandfort gyda'r bwriad o ddin- ystrio y rheilffordd, darfu i'r Cadfridog Kelly-Kenny wneyd y ffaith yn hysbys i'r Cadfridog Macdonald, yr hwn, ar y 13eg a groesodd yr Afon Vet, a daeth i wrth- darawiad a'r gelynion rhyw wyth milldir i'r gorllewn o Bloemfontein. Ymosododd Macdonald arnynt gan ei gyru ar draws yr afon Vet. Ffodd y gelyiiion mewn dy- ryswch mawr, ac yr oedd y ffordd yn or- chuddedig gan eu celfi. Cymerwyd saith o'r Boeriaid yn garcharoron, a syrthiodd i ddwylaw Macdonald ysbail lawer.

Y GERM ANI AID YN MEDDIANU TREF. Berlin, dydd Llun. Y mae y genadwri hon wedi dyfod yma o Shanghai: — "Yn ol adroddiad swyddogol German- aidd cymerwyd meddiant o'r a llosgwyd y dref Liang gan Lyngeswyr Germanaidd, Medi lleg. "Yr oedd deugain o Bicellwyr Bengal gyda'r mij,yr Chineaidd. Lladdwyd cant o'r Boxeriaid. "Diangodd milwyr Chineaidd oedd yn y dref yn flaenorol. Rhifent oddeutu cant. Lladdwyd un Ellmynwr a chlwyfwyd cant." Gohebydd y Press Association a enfyn o Tientsin, ddydd Gwener:—Edrydd y Germaniaid am frwydr a gymerodd le yn ngorllewin Pekin, Medi 13eg, yn erbyn llu mawr o'r Boxeriaid.

PICELLWYR BENGAL YN GWAREDU. Tientsin, dydd Gwener. Swyddogion Prydeinig a ddywedant fod brwydr wedi cymeryd lie rhwng nifer o wyr traed America a dwy fil o'r Boxeriaid ger Mo-Tao, ar ffordd Pekin. Ymladdodd yr Americaniaid yn ddewr. Yn agos i'r fan yr oe-dd adran o Bicellwyr Bengal, y rhai, pan glywsant. swn saethu, a ddaethant i'r lie, ac a, ruthrasant o'r tu 01 ar y Boxeriaid. Llwyr wasgarwyd y gelyn, a gadawsant ddau gant o gyrph meirw ax y maes. Ni chafodd yr Americaniaid golledion.

CAIS CHINA AT Y CYNGREIRWYR. Hysbysodd y Llysgenhad Chineaidd sydd ar led!—yn cynwys Syr Chihcheu Lofen- gluh, y Llysgenbadwr Chineaidd yn Llun- dain—eu gwahanol Swyddfeydd Tramor iddynt dderbyn brysneges yn datgan fod y Tywysog Ching wedi derbyn pob awdur- dod gan ei Lywodraeth i weithredu gyda Li Hung Chang i geisio heddwch yn Pekin. Yn nglyn a hyn gwneir cais at y gwa- hanol Alluoedd i nodi cynrychiolwyr i gy- farfod Ching a Li Hung. Fodd bynag, nid yw yn debygol y bydd i'r Galluoedd wneyd brys i gydsynio a'r cais. Yn ol Gohebydd y Central News o St. Petersburg, daeth hysbysrwydd i brif ddinas y Chineaid fod y milwyr Rwsiaidd a'r Llysgenhadaeth i gael eu symud o Pekin i Tientsin.

Codwyd capel cyntaf y Wesleyaid yn Nghymru yn Ionawr, 1802. Ffurfiwyd y Dalaeth Gymreig yn 1803, a chynhaliwyd y Gymanfa Gymreig gyntaf yn Machynlleth yn 1899. Yn bresenol, ar derfyn y can' mlynedd cyntaf, ceir yn yr ehwad 123 o weinidogion, 359 o bregethwyr lleol, 33,521 o athrawon ac ysgolheigion, 29,219 o aelodau ac ar brawf, 421 o gapelau a thai gweinidogion, tra y mae gwerth cyfrifedig y ctfundeb yn 317,829p.

THOMAS DRUG .^TOUES, U8, Kinkstand I Bd., I^nn4< n, N.E. G^nito-Urin rjr, SVin and I Blood diseases, Losa of N* r«p Po«er. Vari^oc^e, » d Allied TiOi.b'es, cur* d by Special Treatment. Parr'ei'lArs Tofit Vro PBrt!e¡lÙ1. T,t -po,

Y Morwr ar y Ian. OLION ECHRYDUS 0 ASHANTI. Mae v digwyddiadau diweddar yn Ne- heudir Affrica wedi ychwanegu y dyddor- deb yn y llynges, yn enwedig yn y dynion ddaethent adref yn glwyfedig. Mae mor- wr ieuanc yn aros ar hyn o bryd gyda'i ri- eni yn Fardale Hill Cottages, ger Kilmar- nock, Ayreshire. hanes vdkhwn a sicrhawyd gan ohebydd y Kilmarnock Herald. imf- unodd William M'Bride a'r Ilynges Fren- inol pan yn un ar bymtheg oed, ac yn ys- tod y chwe' blynedd y bu yn y gwasanaeth mae wedi gweled llawer a dioddef llawer. Mae wedi enill medal o Ashanti gyda I j I I WILLIAM M'BRIDE. I Benin Clasp a daeth trwodd yn ddianaf, ond cafodd ei drwblio lawer ar ol hyny. Pan gyda H.M.S "Theseus" yn Las Pal- mas cymerwyd ef yn wael wrth y llyw. Wrth ddesgrifio y ddamwain dwedai: Temlwn bensyfrdandod, ac anwyd trwof. Gorweddwn i lawr wrth y tan, a dechreu- ais gyfogi- Anfonwyd fi adref i Plymouth a dywedwyd fy mod yn dioddef oddiwrth glefyd. Ar ol tri mis yn yr ysbytty, meddyliwyd fy mod wedi mendio, ac yr oeddwn ar fy ffordd i Chatham, ond aeth- ym yn wael yn v tren yn debyg fel yr oeddwn yn Las Palmas. Arhosodd yn Ysbytty Melville, Chat- ham, dfosodd i fis, pryd yr iachawyd ef drachefn, ac arhosodd mewn iechyd da hyd Mawrth, 1898, pan y derbyniwyd ef i ys- bytty yn Grimsby, gydag ail ymosodiad o glefyd. Yr oedid y meddygon llyngesol wedi ei hysbysu y byddai iddo gael ymos- odiad o' glefyd bob blwyddyn. Yn gan- lynol fe fu yn Ysbytty Haslar am y chwe' mis, "ac" meddai, Prin y gallwn fwyta y tamaid ysgafnaf "o fwyd o gwbl. Aeth- urn i edrych fel cysgod, a darfu i grydcym- alau fy nghymeryd. Yna cefais friwiau ar fy llygaid, fy nhrwyn, a fy ngwefusau, ac yr oedd fy mhoenau y anarluniadwy. Yr oedd yn credu I ddwSll1 o feddygon ei ar- chwilio tra v bu yn yr ysbytty hwn. Yr oeddynt yn unfryd Unfarn nas gellid gwneuthur dim iddo yn0) ac v buasai yn well ei anfon gartref. "Q'r diwedd," meddajj "uarfu i bump o feddygon fy archwilio Yn drwyadl, a'r can- lyniad oedd i mi gael fy ngyru o wasan- aeth llyngesol fel un claf parhaus." "A gawsoch chwi eiclj gallyngdod ?" o0f- ynai y gohebyda. "Do, wrth gwrs, dytaa fe," atebai Mr M'Bride," ac un godxdog y profodd ei hun, hdyd, jsef puimp "V-G.y ac un "Bodd- haus." Yr oedd ei Yrf-% yu gyfryw:ac y izall- ai unrhyw lyngesw rymjfrostio ynddi. Anfonwyd Mr M'Bride adref i Kilmarnock mewn sefyllfa hollol ddiymadferth, a dryll- iedig. ,Yr oedd dau feddyg yu ei ganlyn, a cherid ef o'r naill gerbyd i'r Hall yn y gwa- hanol orsafoedd. Glanlodd yn Kilmarnock ar y 27ain o Fehefin, 1899. Nid oedd yn pwyso y pryd hyny 01"d braidd driugain pwys, ac edrychai fel Yabryd. "Nid oeddl fy mam yn fy adnabod," medd- ai, "ac nid oedd yn ooaijo fy mod yn fab iddi nes yr adnabyddt fy llais." Yr oedd hyn oil yn ddyledus i sefyufa isel a gwan yr ccdd Mr M'Bride ynddo. Bu yn Kilmar- nock Infirmary drachefn ani ddau fis, pan ar ddiwedd hyny yr cedd a|lUOg i gerdded. ychydig. Parhaodd i wt'lla, hyd y flwyddvn uewydd. Yn anffortunus enfodd anwyd un diwtnod pan aUan, ac QieWn caulymad yr oedd y crydcymalau wedi gafael yndido mor ddlWg fel yr oedd ei goes ddeheu wedi effeit-hio arnirn fawr, Yn gystal a'i fraich chwith. Yr oedd yn wath yn awr nag er- ioed, ac nid oedd dim a wnai les iddo. Dar- fu i'w frawd leuengaf ei oerswadio i dreio Dr. Wlliaftis' pink pills for pale people, am ci fod of wedi cael lies inaWr oddiwrtbynt ar ol yr Influenza; ond yr oedd y llongwr dewr wedi colli pob gobaith, ac ni fynai yr un o honynt. Yna darfu perthynas arall iddo ei gymhell i dreio' Williams' pink pills, am ei bod wedi cael lies oddiwrthynt pan mewn gwendid ar ol y typhoid fever. Ond ni fynai ei berswadio, ac aethai yn waeth bob dydd, end ar ol hyn dywedwvd vrtho, ami rhyw Mr Owens, yn Crosshouse, yn agos iddo, bywyd yr hwn a achubwyd gan Dr. Williams' pirik pills. Parhai Mr M'Brides. "penderfynais o'r (bwedd i dreio un blwch i %"led a wnai les, ac anfonais i Lundain am danynt. Cyn fod y blwch wedi ei orphen yr oeddwn yn ddigon da i eistedd tuallan i'r ty. Ar y cyntaf cy- marais un belen, yna dwy, yna tair ar ol prydau. Cyn hyn nis gallwn fwyta, dim end cacen fychan; ond cyn fod y blwch cyntaf wedi gorphen gallwn o'r bron lanhau bobpeth oddiar y bwrdd." "Cyn fod yr ail flwchi wedi gorphen cerdd- ais tua dwy filldir." Yr oedd erbyn hyn wedi cymeryd chwe' blwch o gwbl, ac yr cedd yn parbau i wella gyda phob blwch, nes mae yn awr yn alluog i weithio: bu yn tori gwair a gyru ceffylau ar y fferm. Des- grifia y meddyg ef fel Un. "wedi dianc o'r fynwent," a chyiihora ef i barhau i gymeryd Dr. Williams' pink pills. "Yr wyf yn ber- ffaith argyhoeddedig," meddai y llongwr, "fy modi yn ddyledus am fy adferiad a'm hechyd presenol i Dr. Williams' pink pills. Maent wedi gwneyd lies i mi, ac nis gwn paham na ddylsswn wneyd rhywbeth i'w gwneyd vn wybyddus i eraill." Mae yn ddigalon edrych ar fywyd yn gwywo yniaith oddiwrth rai y mae-aficchyd wedi dryllio eu cyfansoddiadau, ond trwy boithi a chryfhau v gwaed, fel y gwna Dr. Williams' pink pdls for pale people, gellir cael adferiad i iechyd rhagorol. Mae y pelenau hyn yn tonic goreu sydd iw gaei at gryfhau y gwaed; iachant wendid gwaed, darfodedigaeth, anhwylderau y nerfau, a'r parlys, a gwerthir hwynt am ddau swllt a naw ceiniog y blwch, neu chwe' blwch am dri ar ddeg a naw, gan Dr. Williams' Medi- cine Company, Holborn Viaduct, London; hefyd gan fferyllwyr, ond rhaid fod eaw ilawn (saith o eiriau) ar bob blwch, neu ni fydd y pelenau yn rhai gwirioneddol.,

irlao yn y Cwrw. Yn Leeds, dygwya" cyhuddiad hyhod yn eorbyn gwraig biriod ofr enw BLiza Jane Smeekersgill, o lad rata. arian. Ymddengys i'r cyhuddedig fyned i mewn i dafarndy o'r enw Head Inn, yn New Farnley. Yr oedd y tafarnwT newyddlfod yn rhoddi newid i gwsmer, a rhywfodd neu gilydd rhoddodd ddwy bunt mewn gwydryn, yr hwn a 1 an- vyd a chwrw gan ei wraig, ao a roddwyd; i'r garcharores, yr hon, fel yr hottid, a lad- I rataodd yr arian. j

Dargaafod Oorph Plentyn ar Fynydd Moeltryfan. Prydnawn dydd Llun, yn Neuadd y Sir, Caernarfon, gerbron Mr Bodvel Ro- berts, cynhaliwyd trengholiad ar gorph plentyn newydd-anedig a, gafwyd wedi ei guddio mewn corlan ger Tyddyn Difyr, Moeltryfan, gerllaw Caernarfon. Tybir mae plentyn geneth ieuanc o'r enw Kate Jones, morwyn Brynhermon. ydoedd. Blaenor v rheithwyr ydoedd Mr Griffith,, Bont Bridd. Caernarfon. Rhoddwyd tystiolaeth gan William John Roberts, Tyddyn Difyr, o'r modd y dar- ganfyddodd y corph. Dr John Evans a, ddywedodd iddo fyned gyda'r Arolygydd Rowlands i -fyny i Moel- tryfan, a gwelodd fod yr eneth wedi rhoddi genedigaeth i blentyn. Archwiliodd gorph y baban. yr hwn, oddiwrth ymddangosiad yr ysgyfaint, oedd wedi anadlu, eithr am ychydig amser. Yr oedd yn iach ac nid oedd arwyddion ei fod wedi ei gamdrin. Byddai yr eneth yn arfer cael gwasgfeuon, a thybiai y buasai yn bosibl iddi fod mewn gwsgfa pan anwyd y baban. Yr Arolygydd Dfetolands a dystiodd iddo ymweled a'r eneth ac ar ol iddo ei rhy- buddio, dywedodd "Ni ddarfu i mi wneuth- ur dim i'r plentyn." Gohiriwyd y trengholad am bythefnos.

Y mae ei Anrhydedd Syr Horatio Lloyd wedi apwyntio Mr Alfred H. Ruegg fel dirprwywr iddo.

BYDD YMOSODI AD OR FRECfcL GOCH. Yn ami yn g&dael rhywbeth ar ei &4 ol, ac yn yr achos yma y man gwan oedd y Gwddf. FRANK SMITH. (From a photograph.) 0 Yn yr achos yma ymosodiad o'r freeli goch ydoedd, yr hyn a adawodd rywbeth ar ol. Weithiau mae yn frech goch, dro arall peswch cyffredin ydyw, ond beth bynag ydyw yr afiechyd mae gwendid yn sicr o ddilyn. Y pwynt yma sydd yn bwysig, ac yr ydym wedi galw sylw ato drosodd a. throsodd, fod sefyllfa wanllyd y cyfansodd- iad yn ami i'w ofni yn fwy na dim arall. Rhoddir pwys ar hyny yn y llythyr can- lynol: — "53, King John Street, "Heaton, Newcastle-on-Tyne, Mawrth 6ed, 1899. "Foneddigion,—Gyda golwg ar y lies mawr a gafodd fy mab oddiwrth Scotts' Emulsion, yr wyf yn dymuno rhoddi i chwi fanylion o'i afiechyd, gan hyderu y bydd ddarlleniad y cyfryw dynu sylw ereill yn dioddef yn gyffelyb i'r effeithiau adferiadol sy'n deilliaw o'i ddefnyddio. Bydd y frech goch yn gyffredin yn gadael rhywbeth annymunol ar ei hoi, ac yn yr achos yma y gwddf oedd y pwynt gwan. Byddai iddo gael yr anwyd lleiaf—i ba un yr oedd yn bur dueddol-gynyreliu gwddf dolurus a chwydd o dan y glust. Pasiodd hyn heibio yn fuan, ond cafodd anwyd trymach na'r cyffredin, ac yr oedd y chwydd mor ddrwg fel y bu raid ei lansio. Rhedodd peth ohono am dipyn o amser. Collodd ei archwaeth, a chwynai yn barhaus ei fod yn flinedag, ac yr oedd yn edrych yn welw. Dywedai y meddyg mai gwendid oedd arno, a chymhellai Cod-liver oil iddo. Yr oedd yn anmhosibl rhoddi olew plaen iddo, ac yr oedd rhai emulsions agog yr un mor ddrwg. Cefais bamphledyn i fy Haw, ac wedi ei ddarllen meddyliais am anfon am siampl o Scott's Emulsion, ac yr oedd yr awch am dano yn peri i mi ei barhau. Yr oedd y canlyniadau yn rhyfeddol. Erbyn gorphen y botelaid gyntaf, yr oedd wedi I gwella yn amlwg, a chymerai ei fwyd gyda bias. Wedi parhau gydag ef rhoddodd heibio i gwyno o fod yn ilinedig. Xewid- iodd yn ei liwt a chafodd wynebpryd gwrid- goch. Mae yn awr yn mwyuhau ieohyd rhagorol. Nid ydyw chwaith mor agored i gael anwyd. O'r blaen ni byddai byth braidd heb anwyd, ond wedi cymeryd Scott's Emulsion mae y trwbl o hyny wedi darfod. Pan mae yn rhaid rhoddi bwyd maethol i blant, mae yu rhywbeth ei fod yn hawdd i'w gymeryd, a'r anhawsder a gefais i oedd, nid) ei gael i'w gymeryd, ond ei gael i foddloni ar y ddogn arferol. Yr ydych at eich rhyddid i ddefnyddio y llythyr hwn fel y mynoch, a bydd unrhyw un a gymhellir i roddi treial ar Scott's Emulsion wedi darllen hwn yn falch iddo ddod o dan ei sylw.—Ydwyf, foneddigion, yr eiddoch yn ffyddlon, (A:rwyddwyd) "R. Smith." Felly, gwelwch, i'r meddyg briodoli y trwbli wendid, ac argymhell Cod-liver oil. Pe byddai i bawb wybod y fantais sydd gan Scott's Emulsion ar olew plaen, ni byddai bron ddigon o Soott's Emulsion i bawb. Mae yn ffaith wyddonol a gwybyddus fod mwy o les i gael oddiwrth Scott's Emulsion nag unrhyw ffurf arall y gellir- cymeryd Cod-liver oil. Mae y parotoad yma yn cynwys hefyd hypophosphites of lime a soda, a glycerine. Mae yn cymeryd i feddyg ddeall manteision y parotoad hwn, er y gall pawb weled y canlyniadau wedi ei ddefnyddtio. Mae Ilwyddiant a phoblog- rwydd y feddyginiaeth yma yn argyhoedd- edig. Gellwoh gael siampl o Scott's Emulsion trwy anfon tair ceiniog at y cludiad i Scotts and Bowne, Limited, Manufactur- ing Chemists, 95, Great Saffron Hill, Lon- don, E.C., ag enwi y papyr hwn. Mae pob fferyllydd yn gwerthu Scott's Emulsion.

-=:: -4-==: :-==- MILLIONS DWNK TOW Ell TEA W «v i 1,115 PUREST and BEST. i f %JLL IN FAC*KTS 0NLY- wow I AGENTS EVERYWHEB1. WholeMlt TOWER TEA, LTD., 71, E&itokftfcp, I LONDON. — "tzz: :zi

——— ———— F Hyawdledd Gwratg jn Achosl Streic. Cymerodd dadl hynod le yn Cranton, 1 Pennsylvania, dydd Sul diweddaf, rhwng 'rhen Fam Jones, gwraig dri ugain mlwydd ced, yr hon sydd wedi cymeryd rhan flaen- liaw yn nglyn a streic y mwnwyr, «r Tad Phillips, offeiriad Pabyddol, yr hwn a fedd- ai ddylanwad mawr yn mysg mwnwyr, a'r hwn sydd wedi gwiieyd ei oreu i ddylan- wadu er eu cadw gyda'u gwaith. Yr oedd j miloedd yn gwrandaw ar y ddadl, yr hen a I gymerodd le yn yr awyr agored. Codwyd Lwy i ystad o gynhwrf gan hyawdledd ac ymosodiadau llymion yr hen Fam Jones, I yr hyn oedd yr offeiriad yn analluog i'w roddi i lawr, a phan gymerwyd llais y dorf, I ar y diwedd, pleidleisiodd pob mwnwr o blaid y streic. Mae pethau yn edrych yn awr fel pe byddai y streic sydd i gymeryd I lie ddechreu yr wythnos yma, ar dori allan yn fwy difrifol nag y tybid ar y cychwyn. Mae yr holl diriogaeth wedi ei chyffroi, a bydd oddeutu py/ntheg mil a thnugain, haner y boblogaeth yn y gymydogaeth, wedi sefyll allan.

Llosgwyd nwyddau gwerth 2000p yn ngorsaf y Great Northern Railway yn King's Cross, Llundain, ddydd Sul. j

rmr mm convwnwnM of LADIES, SOUTH ALLS' SANITARY TOWELS I AM mrnm sold in Packet. containing half-doll aim i at 81xpuoe. Gwerthir SOUTHALL'S SANITARY TOWELS j yn awr mewn pacedi o haner dwsin o'r maintioli lleiaf am chwe cheiniog. Ar werth gan Evans Brothers, Paris House, Porthmadog; D. O. Price, Post Office, Criccieth; J. G. Simpson Jones, Shop Caerhydderch, Pwllheli. Gwerthir hwynt hefyd mewn pacedi o ddwsin fel y canlyn: — Maintioli 1, Is; 2, Is 6c; a 3 a 4, yn wahanol nlewn ffurf, •' 2s. Gan werthwyr dilladau merched, fferyllwyr, &c., drwy yr dilladau merched, fforylhryr, &c.. drwy yr boll qd, I i!t6 'CYMRU' MEDI, 1900. DAN OLYGIAETH OWEN M. EDWARDS, ALA., RHYDYCHEN. CYNHWYSIAD. Wynebddarlun,—Llif ym Mis Medi. Darluniau Ereill,—Dr James Edwards, Llew Wynne, y Parch J. Hughes, M.A., Trisant, Tan'rallt, Dyffryn Maelor, Cil- fwnwr, Ty Croes, Ieuan Gwynedd. Blodau a Chwyn. Gwaddol, cofgolofn, v can ryfel. Gito Nith Bran. Gan Watcyn Wyn. Cymry Lerpwl. IX.—XII. Pedwar eto. Ar Fore Canrif Arall. Gan Gutyn Ebrill. Gwaith Edward Morris, Perthi Llwyd- ion. lean Glan Lledr. Gan Ellis o'r Nant. Ton,—"Dyddiau Hydref." i Pregethwyr a Glvwai-,—Ptnfro, Caer- fyrddin, Morgannwg,—gan y Parch D. Lewis, Llanelli. Llyfrau a Llenorion, rhai o dueddiadau'r oes. Cyfarfod Gweddi'r Dyfnder. Gan G. IJ. Thomas, Cwmbwrla. I'r Anadnabyddus. Gan y Parch H. Jones Addysg y Ganrif. Gan W. G. Roberts. Helyntion yr Afon Ddu. Gwaith Ieuan Gwynedd. Sofyllfa'r Gweithwyr yn 1846. Gan G. Prisiart. 0 Ddydd i Ddydd. At Ohebwyr. PRIS CHWECHEINIOG. Gwrthdarawiad ar y Mor; Mewn gwrthdarawiad a gymerodd le cydrhwng y llythyr-long "Duke of Corn- wall," perthynol i Fleetwood, a'r ysgwner .-oi "Phoebe," boadoodd un, o ddwylaw y <Jdiwed<Jaf, ac anafwyd pedwar.

Yr Eisteddfod Genedlaethol. CYFARFODYDD YN LERPWL. Fel arferol blaenorwyd cyfarfodydd priodol yr Eisteddfod Genedlaethol gan gyfarfod o'r Cymmrodorion, a gynhaliwyd yn Siamber y Oyngbor, yn Neuadd y Dref, Lerpwl. Cymerwyd y gadair gan yr Ar- glwydd Faer (Mr Louis S. ^ohen) ac yn mhlith eraiU ar.y l wyfan yr oedd y P« athraw Reichel, Coleg Bangor; Proff«s« d(iviit ilwy i'r Eisteddfod Genedla-ethol, i'r ddinas. DTFPYGION ADDYSG GELFYDDYDOL DIFFYGIO nghyMRU. Yna galwodd ar y Prifathraw Reichel a Mr O Owen i ddar'llen papyrau ar "Ddiff- ygion Addysg Gelfyddydol yn Nghymru." Genadwri y papyrau oedd fod addysg gel- fyddydol yn golygu hyfforddzant ar gyfer /wahanol ganghenau o fasnach neu waith, a bod yn angenrheidiol gwella cyfundrefn vr hyfforddiaut yma yn Nghymru. Os Y,dyvir bechgyn Cymru i ddal eu tir mewn cystadleuaeth a bechgyn cenhedloedd eraill rhaid iddynt gael addysg briodol ar gyfer gwahanol ddiwvdion. Darllenodd Mr Vincent Evans amryw lythyrau oddiwrth foneddigion yn datgan eu hanallu i fod yn wyddfodol. Ar gynygiad Mr R. W. Jones, yn cael ei eilio gan y Parch J obn Williams, diolchwyd i'r Prifathraw Reichel a Mr Owen Owen am eu papyrau. Cynygiwyd gan y Proffeswr Lloyd a'r Pare owei bleidlais o ddiolchgarwch i'r Arglwydd Faer am lywvddu. ,)-) ™ I Yn yr hwj4 rhoddodd 7* Arglwydd Faer a'r Ar'dwyddes Faeres wledd yn Neuadd y Dref f nifer luosog o'r dinaswyr cysyllt- iedig a'r Eisteddfod y pwyllgor lleol, a gwahoddedigion erexll. pYDO MAWRTH Dechreuwyd cyfarfod cyntaf yr Eistedd- fod Genedlaethol am 1900 drwy i'r beirdd ymgynull yng Ngorsedd, wedi eu gwisgo "*rfiewn gwynion a gwyrddion. Cynhaliwyd V, Orsedd yn Metryal Islington, gyferbyn a Neuadd Alexandra. Ymysg y beirdd yr oedd Hwfa Mon, Cadvan, Gwynedd, Eifion- ydd, a beirdd adnabyddus ereill. Wedi cael y beirdd i drefn, esgynodd yr Arch- dderwydd i ben y Maen Llog, a chyhoedd- otiu vr Orsedd wedi ei hagor. Adroddwyd gweddi yr Orsedd gan Gwynedd, wedi hyny aed drwy y ffurfiau arferol, ac y gofynwyd "A oes heddwch," pryd yr atebodd y dorf yn unllais "Heddwch" (Beth am y Trans- vaal?). Wedi hyny gweiniwyd y cledd. Ac yn Beirdd Ynys Prydain y mae "Heddwch" yn teyrnasu dros wyneb y ddaear. Canwyd can yr Orsedd gan Mr W. 0. Williams, a dilynwyd ef ar y delyn gan Telynores Lleifiad. Yna esgynodd amryw o r beirdd 1 ben y Maen Llog, a thraddodasant ddarnau barddonol. Yn ystod y gweithrediadau cyflwynwyd yr Arglwydd Faer, yn dwyn y ffug-enw o "Cohenydd," yr Arglwyddes Faeres, yn dwyn yr enw, Maicohen," a Miss Susannah Mainwaring, Gallt y faenol, sir Ddinbych, yr hon a elwid yn "Delor y Derw," i'r Arch- V dderwydd. Anerchwyd yr Orsedd yn fyr gan yr Ar- glwydd Faer ac Arglwydd Mostyn. Oau- wyd yr Orsedd, ac adffurfiwyd yn orym- daith, ac aed drwy yr heolydd i babell yr Eisteddfod, yr hon sydd yn North Hay- market. Pan ddechreuwyd cyfarfod cyntaf yr Eis- teddfod, yr oedd yn bresenol oddeutu tair mil o bobl yn y babell. Yr oedd y dyfarniadau fel y canlyn: — Am y brodwaith goreu mewn silk, gwobr- wywyd Miss Johnson Jones, Treffynon. Am y chwe' blodeuyn naturiol o frodwaith i osod ar fwrdd ciniaw, rhoddwyd haner y wobr i Mrs Robert Hqpd, Lerpwl. Gwobrwywyd Mrs Lewis Jones am y man wedi ei frodio gyda nodwyddiadau fansiol. Miss Johnson Jones a dderbyniodd y wobr am gwsin wedi ei frodeddu mewn gwlan crewel. v. Mr Jonathan Pees, Ystrad, Rhondjda, a gafodd y wobr am ddiesgrif gan Glanfa Lerpwl," a Nathan Wyn oedd y buddugol ar y anchangerdd y "GrwgnaehwT." Ant chwareu ar y crwth i rai dan 16 oed, ihoddwyd haner y wobr i Miss Constance Eiivia Jones. Miss Cissie Da vies a'i chwmni a fu yn iuiddugol yn natganiad y pedwarawd "Moon- light and Musio- Yna cafwyd anerchiad gan Arglwydd Faer Lerpwl. Am y traetha wd Cymreig, neu Saesneg, ar brif nodweddion dinesydd da, y buddugol ydoedd yr un a ddygai yr enw Caer." Amy data bretbyn Cymreig goreu,rhodd- Tt yd y wobr i John Jones, Factory, Bryn<?ir. Am y wla.uen Gymreig oreu, rhoddwyd y llawryf i Jehn Humphreys, Drefnewydd. Am y datganiad1 goreu 0 "With Verdure Clad," rhoddwyd y wobr i Miss Garnett, PontyDridd. I rai a chwareuant oreu ar y b^rdoneg, gwobrwywyd Miss Myrta Stubbs, naw Mlwydd oed, o Lerpwt. Mr 1. R. Williams, Natlle, ger Caernar- fon, a wobrwywyd am yr adroddiad Cymreig goreu. I ran Mr W. D. Richards, Abertillery, sir Fynwy, dixgynodd! y wobr am ddatganu "Wreak of the Hesperus." y darluniau mewn dwfr-luniau 0 olyg- feydd Cymreig, rhoddwyd y wobr i Mr Ste- veiisoll, Conwy. Yn y cyfwng yma cyflwynwyd tysteb i'r AVchdderwydd. Cynwysai y dysteb an- erchiadau, yn nghyda. 400 gllll. Arglwydd Mostyn a gyA^dd y dysteb. Am v traethawd goreu mewn Cymraeg caJsnee ar "Ddylanwad sefydliadau neu Saesneg ac ymddygiad SXa 1 Miss E- T- Lerpwl, a "Caer. > Y brif GYSTADLEUAETH GORAWL. Tn y brif gystodteuaeth go™"1. J™ ydoedd yn n^edig o dda, rhoddwyd y br.f wobr 1 r cor o'r Potteries*

Dioddefa miloedd oddiwrth arteithiau yr Ecsema oherwydd na wyddant y naitn y bydd i Fadidon cynes gyda Sebon Cuticura at lanhau y croen oddiwrth gramenod, ac iro y -croen. gyda'r Eli Cuticura, yr eh enwog at y croen, i esmwythau y cosfeydd a'r enyniad, a dogn Uawn o Cuticura in- solvent, i oeri a glanhau y gwaed, rodai esmwythad uniongyrchol, caniatau gorph- vanora a chwsg, a rhoddi v dioddefydd ar ffordd i gael adferiad hollol a pharhaol, a hjny am y gost leInf, wedi i bob peth arall fethu. Pris, y set, 6s; neu y Sebon, Is; Eli, 2s 6c; Resolvent, 2s 6c; gan yr boll fferyllwyr, neu oddiwrth F. Newbery and Pens, London, E.C., y cludiad yn rhydd.

TR4NSYAAL I ARGLWYDD ROBERTS YN DYFOD ADREF. BUDDUGOLIAETH FRENCH. Y DIWEDD YN NESAIJ. _r" If: ARWYDDION FOD Y DIWEDD YN NBSAU. Pretoria, dydd Llun. Adroddir fod'Kruger wedi cymeryd ty yn Mesina Itali.. Y mae Mr Reitz yn myned I Paris, ac oddiyno i'r TTnol Dalaethau, lie yr arhosa, mae'n ddiamheu. Mae y proclamasiwn a gyhoeddodd Ar- glwydd Roberts yn cael effaith sylweddol, ond y mae yn anhawdd cyrhaedd at y galluoedd sydd yn man ryfela. Mae rhan o'r fyddin oedd yn Rustenburg wedi rhoddi eu hunain i fyny, gyda'u harfau ddoe. Mae dinystrwyr y rlieilffordd wedi rhoddi i fyny y ffurf neillduol hon o ymos- od, yr hyn sydd yn dangos fod eu dull o filwriaeth yn cael ei ystyried yn anobeith- iol. 01,

Y CADFRIDOG FRENCH A'I FUDD- UGOLIAETH. Cyhoeddwyd y genadwri ganlynol gan y Swyddfa Ryfel dydid Llun: — Machadodorp, dydd Sadwrn. Adrodda French fod pobpeth yn dawel yn Barberton.» kn mysg ei garcharorion Y mae Ynad Heddwch y He a'r Cadlywydd Vanderport, cyn-gadeirycW Senedd y Dalaeth Rydd. Gwelwyd y Cadfridog bchoemann yn y carchar yn Barberton. Bu yn ymladd yn ein herbyn yn Coles- burg, a rhoddodd ei human i fyny i'r Cad- fridog French pan y meddianwyd Pretoria, a chafodd ei brofi gan y Boeriaid am deyrnfradwriaeth. Anfonwyd ef i gar- char. Ei ddiwedd ydoedd gwrthod ufudd- bau i'r awdurdodau Boeraidd.

ARGLWYDD ROBERTS YN DYCH- WELYD ADRÉF. Gohebydd o Pietermaritzburg, am ddydd Llun, a edrydd:—Fe hysbysir yma y dis- gwyli'r i Arglwydd Roberts adael Pretoria oddeutu Hydref 3ydd, gan deithio i Bry- dain drwy Natal. Bydd iddo ymweled a maesydd y rhyfel ar hyd y ffordd y mae Buller yn ei meddianu.

AMGYLCHYNU Y LLTTOEDD PRY- DEENIG. Gohebydd y "Press Association" a ys- grifena o Craddock fel y canlyn, dydd T-lnni: Derbyniwyd yma newyddion i'r perwyl fod y gaerfa yn Schweizer Reneke wedi ei hamgylchynu gan y Boeriad yn ystod y pythefnos diweddaf. Y mae y gaerfa mewn gwarchgloddiau cedyrn ac ni raid petruSo y bydd i'n mil- wyr ymostwng cyhyd ac y pery ymborth. Y mae Vryburg ei hun mewn safle gad- arn. Bydd i golofn o fyddin gael eu han- fon i waredu y golofn Brydeinig yn Schweizer Reneke. Nid yw v lie yma ond oddeutu un filldir ar bymtheg ar hugain o bellder o Vryburg, a thebygol vdyw y caiff v gaerfa ei gwar- edu ar fyrder. Y mae yno ddigon o ym- borth.

PAGET rR GCGMIDT) 0 PRETORIA. Enfyn Arglwydd Roberts y genadwri ganlynol oMachadodorp Medi 15eg: —Cyr- haeddodd Paget i Hebron ddoe. Saif y lie hwn i'r gogledd orllewin o Pretoria. Gyrodd o'i flaen gwmni o Foeriaid, a chy- merodd ddeg o garcharorion ac ysbail o fil o anifeiliaid.

BETH AM DDYFODOL KRUGER? Mewn atebiad i frysneges a anfonwyd gan y "Daily Express," gwnaeth y Cyn- Arlywydd ddatganiad gyda golwg ar ei fwriadau, a rheswnn paham y darfu iddo adael y Transvaal. Gwnaeth y genadwri hon yn hysbys drwy Mr Pott, trafnoddydd y Transvaal. Y mae y genadwri fel y can- lyn :—"At y 'Daily Express, Llundain. Lourenco Marquez, Medi 15eg. Nis gall yr Arlywydd Kruger ateb eich cenadwn. Cafodd ganiatad i aros yma; aiff yn mlaen i Ewrop; iechyd1 yn dda is-Arlywydd Bur- ga yn Pfwethredu fel Arlywydd.

CHINA FFRWYDRIAD DYCHRYNLLYD YN MYSG MILWYR PRYDEINIG: 16 WEDI EU LLADD, 22 WEDI EU CLWYFO. LIANG YN MEDDIANT Y GERMAN- IAID. Anfonwyd y genadwri a ganlyn gan Ys- grifenydd Rhyfel, yr hwn a'i derbyniodd oddiwrth Syr A. Gaselee, dyddiedig Pekin, drwy Taku, Medi 15fed — "Drwg genyf adrodd i ffrwydriad pylor difrifol gymeryd lie yn Tung-Chow neithiwT. "Nid yw y manylion am achos y ddam- wain wedi cyrhaedd; ond credir i'r di- gwyddiad gymeryd lie tra yn diuystrio ffowndri bylor perthynol i'r Chineaid."

COUNT VON WALDERSEE- YN HONG KONG. Gohetydd Renter a enfyn frysneges o Hong Rong am ddydd Mawrth (ddoe) i hysbysq fod y Prif Gadlywydd Count von Waldeisee a'i swyddogion wedi cyrhaedd yno. Y Cadfridog Ellmynig hwn sydd i lywydtiu. byddinoedd y Cynghreirwyr.

Y Shah a'r Swltan. Golebydd o Gaercystenyh a hysbysa fod y Shth wedi rhoddi i fyny y bwriad o dalu ymwliad ar ddinas hono oblegid fod y Swltan yn gwrthod ei gyfarfod ef yn y lanfa. A<roddir yn mhellach fod Llysgenhad Penia, yn Caercystenyn, wedi derbyn cen- adwfi o Marienbad, i hysbysu y Saltan, tra y peri rhai cwestiynau neill- dud a fodolant rhwng Persia a Thwrci, heb eupenderfyntt yn foddhaol, fod yn amheus a fydd i'r Shah dalu ymweliad a Chaer- cystenyn.

tmgals, Anarchiad i Ddiaoc Bu agos i Anarchiad o gryn hynodrwydd, or enw Pietro Maretsca, yr hwn a dded- rydwyd i bcdair biynedd o garchariad ar Joys heb fed. yn mhell o Naples, a liwyddo adianc mewn modd hynod lawn. Y mae ,ailddo frawd yn deiliwr masnachol yn aples, yr hwn sydd yn masnachu gyda'r ynys, a dododcl hwnw y carcharor mewn fcocs pren gyda rholiau o frethynau. Yr oedd y bocs wedi ei dyllu i adael i awyr fyned i fewn iddo., ond yr oedd ei gauad wedi ei hoelio i lawr yn dynn. Dodwyd ef ar fwrdd agerlong fechan sy'n hwylio rhwng Ponza a Naples, a chyrhaeddodd y bocs yno yn ddiogel, ao aeth pobpeth yn mlaen yn liwyddianus, hyd nes yr oedd yn rhaid ei drosglwyddo i'r agerlong Adria, fw gludo i Marseilles. Wrth gael ei godi i'r Adria, syrthiodd y bocs i lawr, yr hyn a achosodd i Maresca ocheneidio mor uchel nes y clyw- wyd ef. Agorwyd y bocs yn y fan, a thyn- wyd yr Anarchiad oedd bron a mygu allan o heno.

DADGORFFQRIAD Y SENEDD. Penderfynu Dyddlad. Tr Etboliadau. Deallir fod Ei Mawrhydi y Frenhines, yn nghyfarfod y Cyfrin Gynghor, a gynhal- iwyd yn Balmoral, dydd Llun, wedi cymer- adwyo cynygiad a wnaed gan y Prif Weinidog i ddadgorffori y Senedd ar un- waith. Bydd i'r cyhoeddiad arferol i'r perwyl hwnw ymddangos yn y "Gazette Llundeinig," a nodir dydd Mawrth nesaf, y 25ain cyfisol, fel y dyddiad i'r dadgorff- oriad gymeryd He. Gellir disgwyl, felly, y bydd v Senedd newydd wedi ei hethol yn gyflawn erbyn yr wythnos sydd yn dechreu Hydref 14eg. ETHOLIADAU Y BWRDEISDREFI. Yn y cynrychiolaethau bwrdeisiol can- iateir gan v gyfraith dri diwrnod ac un Sul, ar ol derbyniad y writ, i wneyd y paratoadau ar gyfer etholiad; ac yn y sir- oedd caniateir pedwar diwrnod ar bym- theg a dau Sul. Yn y bwrdeisdrefi, lie y derbynir gwritiau ar y 26ain o'r mis yma rhaid rhoi i ddau ddiwrnod fyned heibio cyn y gellir enwi yr ymgeswyr, fel mai dydd Sadwrn, y 29ain cyfisol, fydd y dydd- iad cyntaf i enwi ymgeiswyr. Y dyddiad cyntaf dichonadwy i'r etholiadau yn y bwr- deisdrefi gymeryd lie fydd dydd LIun, Hydref laf, ond y mae yn arferol caniatau mwy o amser na hyny rhwng y dydd yr enwir yr ymgeiswyr a dydd yr etholiad, a gellir penodi unrhyw ddydd i fyny hyd ddydd Gwener i'r etholiadau gymeryd lie yn y bwrdeisdrefi. Gellir gosod y dyddiad o'r prif ddigwyddiadau fel y canlyn:- Dydd Mawrth, Medi 25ain, Dadgorffor- iad. Dydd Mercher, Medi 26ain, Derbyn y writ. Dydd Iau, Medi 27ain, Y dydd olaf i benodi dydd enwi ymgeiswyr. Dydd Sadwrn, Medi 29ain. Dydd cyntaf i enw ymgeiswyr. Dydd Llun, Hydref laf, Dydd olaf i enwi ymgeiswyr, a'r dydd cyntaf i etholiad gy- meryd lie. Dydd Gwener, Hydref 5ed, Y dydd olaf i etholiad gmeryd lie. ETHOLIADAU SIROL. Yn y cynrychiolaeth sirol a'r bwr- deisdrefi dosbarthol, Ile y derbynir y writ dydd Mercher, y 25ain cyfisol, rhaid i'r enwi ymgeiswyr gymeryd lie o fewn naw diwrnod, gyda dim llai na thri niwrnod rhwng v dydd y rhoddir rhybudd o'r eth- oliad a'r dydd yr enwir yr ymgeiswyr. Bydd raid i'r etholiad olaf evmeryd lie yn mhen chwe niwrnod ar ol dydd enwi'r ym- geiswyr. Bydd dyddiadau yr etholiadau sirol a'r bwrdeisdrefi dosbarthol, o ganlyniad, fel y canlyn: Medi 26ain, Derbyn y writ. Medi 28ain, Y dyddiad olaf i benodi dydd enwi yr ymgeiswyr. Hydref laf, Dydd cyntaf i enwi ymgeis- wyr. Hydref 4ydd, Dydd cyntaf i etholiad gy- meryd lie. Hydref 6ed, Y dydd olaf i enwi ymgeis- wyr. Hydref 15fed, Y dydd olaf i etholiad gy- meryd lie. Nid yw y dyddiadau hyn yn cyffwrdd a'r trefniadau yn nglyn ag etholiad Orkney a Shetland, lie y caniateir rhagor o amser, oblegid fod yr etholaeth mor wasgaredig, a He mae y cynrychiolaethau yn mhell iawn, ni bydd i'r rhai hyny, efallai, dder- byn y writ ar y 26ain. Fodd bynag, yn ymarferol bydd y Senedd newydd wedi ei hethol erbyn canol Hydref.

ALMANAC Y GWEITHWYR AM 1901. -Mae yr almanac poblogaidd a dyddorol hwn am y flwyddyn nesaf wedi dod i'n Haw. Cyhoeddir ef gan gwmni anturiaeth- us y Quinine Bitters, Llanelli, a gellir dweyd yn ddibetrus nad yw yn ol i'w rag- flaenoriaid mewn dyddordeb a defnyddiol- deb, ac amrywiaejh ei gynwysiad. Ceir ynddo luaws o gymrwyddiadau ar wahanol bynciau, yn nghyda taflen ffeiriau Cymru, tabl llydan, calendar, codiad a machludiad,^ a diffygiadau'r haul a'r lloer, &c., detholion o farddoniaeth a ^hyddiiaeth, eyfarwydd- iadau cryno ond cynwysfawr i'r llythyrdy, a lluaws o gyfarwyddiadau amaethyddol, teu- luaidd, meddygol, a chyfreithiol. Mae yn Ilyfryn gwerthfawr, a gellir ei gael yn rhad gan bob fferyllydd a masnachydd sydd yn gwerthu Quinine Bitters Gwilym Evans.