Ye Brython Cymreig

m jIBWTH MM} Evan Jones yn Germani. GWYDDAI ei gyd-genedl yn dda, ers llawer blwyddyn bellach, fod ganddi yn y Parch. Evan Jones, Caernarfon, un o'i chymeriadau mwyaf nodedig, a phersonoliaeth gref a tharawgar. Gyda y sonir am Evan Jones ym mywyd cyhoeddus Cymru, try meddyliau y lliaws ar unwaith tua Chaernarfon. Ac nid oedd ond eisiau i Evan Jones gael ei fwrw i ganol cenhedloedd ereill, gyda chyfle i sefyll ar eu llwyfannau a chymdeithasu a'u gwyr eyfrifol,na welid fod ynddo elfennau eithriadol o ddyddorol. Drwy fod yn Llywydd Cyngor yr Eglwysi Rhyddion cafodd gyfle neilltuol i'w ddwyn i sylw Hawer ehangach na'r cylch Cymreig. Yn hanes ymweliad y dirprwywyr o Brydain a'r eglwysi yn Germani, dyry yr holl bapurau le arbennig i'r Parch. Evan Jones, a'i gyfarfyddiad a'r Kaiser. Yr oedd yn brif ddyddordeb y ewmni gweinidogion, a'i nwyfiant yn peri syndod i bawb. Ym- ddengys nad oedd yr un o'r cwmni agos mor fywiog ei feddwl a hoew ei ysbryd ag ef—er ei fod weithian dros 72 oed. Yr esgobion yn y fintai oeddynt ddyfal i gael golwg arno ac ymddiddan ag ef. Bu peth achwyn ar ben- odiad y Ddirprwyaeth hon oherwydd na ehawsai Cymru gyfran gyfatebol i eiddo'r Alban a'r Iwerddon. Ond y mae'n un cysur yn wyneb hynny i gofio fod yr un cynrych- iolydd o Gymru yn un o'r iawn ryw, ac nas gallesid heddyw anfon i Germani well engraifft o Gymro cenedlgarol. Ymgom a'r Kaiser. EVAN JONES a'r KAISER wyneb yn wyneb Wei, ni welsom erioed mo'r Ymherawdwr Gwilvni, oddigerth yn ei ddarluniau ond aem ar ein llw fod mwy o frenliinoldeb ym nihen Evan Jones, tu fewn a thu faes, nag oedd ar ysgwyddau William. Dywedir fod yr Ymherawdwr yn arfer cludo JJawddryll gydag o, a'i fod bob amser yn y cylioedd yn llvgadu am law rhyw lofrudd neu gilydd yn *'9 cael ei ehodi ato. Y mae fvth a hefyd mewn ofn am ei fywyd. A fu raid chwilio llogellau y gweinidogion diniwed hyn cyn iddynt ym- ddangos yn y Llys Ymherodrol, ni wyddom. Ond meddyliwch am Evan Jones yn edrych 1 Iygaid William ac yr ydym yn bur sicr nad oedd raid i wyneb Cymru yswilio wrth syllu yn wyneb Germani. Dealler fod Mr. Jones wedi cael derbyniad personol i wydd yr Ymherawdwr. Ac heblaw y dyddordeb a berthynai i'r Cymro enwog ei hun, ychwaneg- wyd yn fawr at hynny pan ddeallwyd ei fod yn gyfaill i Mr. Lloyd George, ac o fewn ei etholaeth. Dyma brawf arall fod Cymru yn codi i fwy-fwy o amlygrwydd ymysg cen- hedloedd estronol yn rhinwedd enwogrwydd ei meibion glew-yn enwedig CangheUwr y Trysorlys. Gwneud am Heddwch. CREDWN mai un o'r ffyrdd mwyaf effeithiol i feithrin teimladau da a thueddfryd heddych- ol rhwng cenhedloedd yw ymweliadau per- sonol gan gynrychioiwyr syniadau ac ysbryd heddychol y gwahanol bobloedd. Mae'n eglur nad oes ar y bobl yn gyffredinol angen rhyfel, ac er ffoled yw rhai brenhinoedd, llywodraethwyr/ac uchelwyr gwledydd, bydd agwedd heddychol y bobl yn rhwym o ddweyd arnynt hwythau. Mae gan y proffwyd ei le a'i ddylanwad yn y byd o hyd, ac os bydd i'r dirprwywyr a ymwelant a gwahanol wledydd feddu y neges iawn a'r grym i'w chyflwynno'n effeithiol, gellir disgwyl wedi'r cyfan mai nid hawdd fydd symud cenedl i ryfel a, chenedl. O'n rhan ni, credwn fod llawer gormod o stwr yn cael ei wneud ynghylch cyfariyddiad Brenin Lloegr ac Ymherawdwr Rwsia. Gwir fod Yr olaf yn rhinwedd ei swydd a'i safle yn gynrychiolydd llywodraeth sydd ar lawer cyfrif yn ffiaidd yng ngolwg y wlad hon ond nis gallwn weled pa ddrwg a ddilynai cyd- gyfarfyddiad rhwng y Ddau Deyrn. Hyd yn hyn, beth bynnag all fod ei wendidau ereill, mae Torwerth y Seithfed wedi profi tu hwnt i amheuaeth ei fod yn heddgar, ac wedi taflu ei holl ddylanwad o blaid heddwch. Beth bynnag am heddychu drwy gyfeillgarwch personol brenhinoedd, yr ydym yn bur sicr fod gwaith da yn cael ei wneud drwy ym- gydnabyddiaeth gyfeillgar cynrychiolwyr y bobl yn y gwahanol deyrnasoedd. Y Dad-gysylltiad. MAE llawer o ryw ystwr ynghylch y mater hwn unwaith eto. Mae yr enwadau'n datgan eu barn ar y sefyllfa fel y mae, ac fel y dylai fod. Gwelwn fod tuedd gyffredinol i ym- ddiried yn y Llywodraeth. Mae ymddiried- aeth yng ngonestrwydd y Llywodraeth yn eithaf cyson a'r penderfyniadau cryfion a besir mewn pwyllgorau a chynadleddau mewn ffordd o hawlio ac hyd yn oed fygwth oni chyflawna y Llywodraeth ei haddewid ddechreu y Senedd-Dymor nesaf. Un ar- wydd addawol ar hyn o bryd yw fod mwy o duedd yn yr arweinwyr Ymneilltuol yn y wlad i feirniadu y cynrychiolwyr Seneddol, yn hytrach nag achwyn yn dragywydd yn erbyn y Llywodraeth. Dyma a ddylesid wneud ynghynt. Yr oedd y wlad wedi llefaru wrth ei chynrychiolwyr, a dyledswydd y cyn- rychiolwyr oedd dal ar bob eyfle i lefaru wrth y Llywodraeth. Ond mae yr aelod- au Cymreig yn gyffredinol yn dechieu cyffroi peth o'r diwedd—rhai ohonynt braidd yn ffyrnig. Y gresyn yw, na fuasai y cyn- rychiolwyr Cymreig, a hwythau o'r un broffesgydagolwg ar y Dad-gysylltiad, wedi bod yn un glymbaid ddiamwys ar y mater, fel ag i gadw'n amlwg o flaen y Senedd, modd nas gallasai dim tebyg i gyfle rhesymol gael ei golli i'w wasgu'n mlaen. O'r tu arall, os na chollwyd cyfle, i ba beth y dechreuir gwrth- ryfela yn awr ? Ffordd rad iawn o ennill hynodrwydd yw drwy fotio yn erbyn y Llywodraeth ac ystrancio ar ddiwedd tymor. Ond os bu cyfle i wneud rhywbeth i Gymru ynghynt, paham na welwyd y peth, a phaham na chodwyd cri y pryd hwnnw '? Ond er yn beio rhai aelodau Cymreig, mae un ffordd o ynmsod arnynt nad ydym yn gallu ei chyiner- adwyo. Mynych yr edliwir iddynt mai eu hamcan rnawr mewn gwleidyddiaeth yw sicrhau manteision personol, yn enwedig yn y ffurf o swyddau enillfawr. Ein barn ni yw y dylai cynadleddau o grefyddwyr fod yn bur gynnil mewn ffordd fel hyn o briodoli cym- hellion (motive.s) hyd yn oed i aelodau Senedd- ol. Hawdd y gellid troi ar y cyhuddwyr gyda'r un arf. Os yw ei aelodaeth Seneddol o fantais iddo yn ei anigylchiadau, pa niwed sydd yn hynny os y gwna yr aelod ei ddyled- swydd i'w etholaeth yr un pryd Y Y mae'n hen bryd i swyddi yng Nghymru gael eu llanw gan Gymry, ac nid gan estroniaid. Taro dan y belt yw taro fel hyn—priodoli amcanion personol i'r cynrychiolwyr, a haeru eu bod yn ddibris o'u dyledswyddau tuag ateb hetholwyr. Gyda hynny, mae rhai yn ysgrifennu ac yn siarad ar y mater hwn fel pe byddai cyfrifoldeb y deugain mlynedd diweddaf ar y Llywodraeth bresennol Cadwer y mater o fewn ei derfynau a beirn- iader y Llywodraeth yn ystod ei hoes a'i haddewid hi, ac ond gwneud hynny, nid ydym yn meddwl y ceir cymaint o le i'w beio ag y mynnir weithiau. Yr Esgid yn gwasgu. MAE esgid y Gyllideb yn gwasgu ar oludogion y wlad, ac mae rhai ohonynt yn ysgrechian yn waeth na'r Suffragettes. Arglwydd Rothschild a waeddodd yn ddychrynllyd, a buan y danghosodd Mr. Lloyd George fod mwy yn llogell hwnnw nag yn ei ben. Daw'n amlycach o ddydd i ddydd fod y Gyllideb yn gofyn eu rhan at draul y wlad oddiwrth y rhai mwyaf abl i'w dwyn, ond a esgeuluswyd yn ddirfawr hyd yn hyn. Amlwg yw y rheswm paham y boddlonid mor dawel gan y cyfoethogion hyn i drethu angenrheidiiau y dyn tlawd, ac y gwaeddid am Ddiffyndoll- iaetli,i-Ilywbetli yn hytrach na thynnu oddiwrthynt hwy eu cyfran deg at dreuliau y wlad sydd wedi eu noddi mor dewglyd. Rliyfedd fel y mae y dosbarth hwn yn gwylltio ac yn mynd i ysbryd rhegi. Rhaid fod v werin yn ddwl ddiobaith onid ydynt yn deall y gwir reswm paliaiii y llefir mor groch ac yr awgrymir mor bendant i Dy'r Ai-glwyddi y dvient atal i'r Gyllideb gael ei chadarnhau ganddynt. Y peth mwyaf gwrthun yw gweled teimlad mor gryf yn erbyn y Llyw- odraeth ymysg y bobl gyffredin, pan y mae mor amlwg a haul canol dydd ei bod yn ymladd eu brwydr am gyfiawnder yn erbyn eu gorthrymwyr oesol. Ond dyna dal pob diwygiwr gan y genliedlaeth y ceisiant ddaioni iddi. Hoffem weled y Llywodraeth yn glynu yn ei swydd hyd yr eithaf. Bydd y gwaith a wnaeth, ac a geisiodd ei wneud, mewn blynyddoedd i ddod yn ymddangos yn fwy disglair nag yn awr-yn debyg i'r Llwybr Llaethog a welid gynt yn dryblith yn troi yn fydoedd disglair a threfnus.

0 BIG Y G'LOMEN. MAB EI DAD —Y mae Geraint G. Roberts, mebyn tair-ar-ddeg oed Mr. L. J. Roberts, arolygydd ysgolion, y Rhyl, wedi ennill ysgoloriaeth £ 40 yn y flwyddyn a rydd fynediad iddo i Ysgol Giggleswick. Yn Ysgol Elwy, y Rhyl, yr yfodd ei ddysg hyd yma. OFN Y PLAS.-Pan hysbysodd Arolyg- ydd Cyngor Gwledig Llangollen yr wythnos ddiweddaf fod llidiart wedi ei chodi ar draws y ffordd fawr wrth Dan y Coed, Llantysilio, sef y ddreif brydferth sy tu ol i hafod Syr Theodore Martin, a'i fod yn dor cyfraith i neb godi llidiart ar draws ffyrdd y cyhoedd, dim ond dau-y Cadeirydd a Mr. John Roberts- a feiddiodd godl dwylo ymhlaid gyru tlythyr at Syr Theodore yn gorchymyn symud y llidiart. BWRN Y BAZAARS.—Yng nghyn- hadledd flynyddol Anibynwyr siroedd Din- bych a Fflint, yn nhre Dinbych ddydd Mercher, rhoes y llywydd (Mr. Oldfield, y Rhyl) anerchiad cryf yn pwyso am fwy o haelioni at grefydd yn lIe bod rhaid i'r eglwys droi at gastiau'r byd i gynnal y Deyrnas, sef trwy bazaars, rummage a fumble- sales, a phob rhyw ffair a ffwdan o'r fath. SHON SHE.INA.-Cyfrifir fod o chwech i saith gant o Chineaid yn byw yn Lerpwi, gan ennill eu tamaid drwy olchi a smwddio. A smwddiwr glana' a gloewa'r byd ydyw John Chinaman. Y mae un eglwys-y Reformed, Church of England yn Buckingham Road — yn darpar moddion gras a dosbarth dysgu Saesneg ar eu cyfer; a'r noson o'r blaen, bedyddid yno ugain Chinead melyn i'r ffydd Gristnogol, a daw 50 arall i'r moddion. -0- Y MELYN YN TRECHV'R GWYN.- Cleddid Chinead yng Nghaerdydd y dydd o'r blaen, a gosodid ymborth yn yr arch gyda'i gorff yn ol defod y genedl. Yn gweled hyn, ebe uno bobl Caerdydd wrth gar i'r claddedig Pa synwyr rhoi bwyd i'r corff. Sut y medr o'i fwyta ? Yr un faint o synwyr," ebe'r gwr melyn wrth y gwr llwyd, ag sy ynoeh chwi'n rhoi blodau efo'cli corff chwithau. Sut y medr o'u harogli ? SYR OSMOND-Yiyiysg y gwyr a'deitlwyd ar ben blwydd y Brenin yr wythnos ddiwedd- af, y mae Mr. A. Osmond Williams, A.S., sef yn cael ei godi'n Farwn. Efe'n aeiod Seneddol tros Feirion er 1900, ond yn ym- neilltuo pan ddaw'r etholiad nesaf. Fe i ganed yn 1849; ac yn 1880 priododd ferch S. W. Greaves, swydd Warwick. Ei dad ydoedd David Williams, Castell Deudraeth—yr aelod Rhyddfrydol cyntaf tros Feirion er dvddiau Cromwell, ac a ddy- chwelwyd vn 1868—blwyddyn fawr dechreu datod hualau Toriaeth, Landlordiaeth, ac Eglwysyddiaeth Cymru a'r flwyddyn y crynhodd Dewi Arfon ei hanes i'r englyn a ganlyn f Er ymosod o'r gormeswr uwchaf Ar y gwych chwarelwr Ceir gwybod-gormod i'r gwr Rwygo cydwybod criegiwr." MARCHOGION CAERDYDD—Ymysg y rhai a gafodd Urdd Marchog (Knighthood), ar yr achlysur uehod, ceir enw Mr. J. Duncan, perchennog y South Wales Daily News (R-h.), Caerdydd; a Mr. G. A. Riddell, prif gyf- arwyddwr y Western Mail (T.), Caerdydd. LLIDIARDWR LLOYD GEORGE.—Ed- ward Cartwri'ght, got pentre Nannerch, ger yr Wyddgrug, a enillodd am y dwrn drws (door knocker) dur o waith Haw yn Eisteddfod Llundain yr wythnos ddiweddaf ac am y llidiart haearn bwrw. Y mae'r dwrn wedi ei brynnu gan 1Yh. Lloyd George, a Cartwright wedi cael gorchymyn i wneud dau lidiart haearn i'w dodi o flaen v ty newydd sy'n cael ei godi i'r Cangliellwr vug Nghriccieth. Sut V gwnai yr Hafod Llwyd yn enw ar y ty newydd, Mr. Lloyd George ? DYLllNAD Y TRAMPS.—Oherwydd fod y Mri. Bellis wedi adferteisio am ddwy fil o bobl i ddod i hel mefus yn eu gerddi anferth sy yn Holt, ger G wrecsam, y mae r ardal yn frith o dramps ac o ysgubion y trefi o bob cwrr, a casual wards Tloty Gwrecsam tan sang. 0 LANFYLLIN.Y mae'r Parch. J. H. Williams, Croesoswallt, wedi derbyn yr alwad i'w bugeilio a gafodd oddiwrth eglwys Anibynoi Pendref, Llanfyllin. Ynghapel Pendref yr argyhoeddwyd Ann Griffiths, Dolwar Facli. 0 FE'TT WSYCOED. Wrth ddisgyn o edrych ar y Fairy Glen yma ddydd Mercher diweddaf, cwympodd Mr. T. N. Richards, oedd vma am y dydd gyda pha.rti o Seiri Rhyddion o Gaer, i lawr bellter deg troed- fedd ar hugain, gan gael ei anafu'n dost. -<?- PAWB EI G WPA N. Y mae'r individual communion cups yn dod yn fwy-fwy cyffredin yn y capeli. Yr wythnos ddiweddaf, anrheg- odd Mr. Morgan, Alyn House, eglwys M.C. Seisnig yr Wyddgrug a trays ac arnynt gant o gwpanau cymun felly. PRIODAS CA ERNA Rb'ON. Priodas y cyrcliodd Iliaws i'w gweled ynghapel Moriah, Caernarfon, ddydd Mercher diweddaf, ydoedd priodas Miss Hannah, mercii y Cynghorydd Fletcher,, gyda Mr. C. T. Townley, Hoylake, sir Gaer, a mab Mr. J. H. Townley, New York. Y Parchn. Evan Jones (cyn-fugail Moriah) a H. H. Hughes, B.A.,B.D. (Lerpwl) a gylym- odd y cwlwni ac wedi neithior yng ngwesty r Royal, ymadawodd y par ieuanc am eu mis rnel ar y Cyfandir. STORI 'S'l'EDDJi'OD.Ym mancwet y Gaiety Restaurant, Llundain, yr wythnos ddiweddaf, lie y croesawid y beirdd a'r eisteddfodwyr a'r beirniaidgau Mr. Pritchard- Jones, galwyd ar y Parch-. J. J. Williams, y bardd cadeiriol, i gynnyg iechyd Mr. Mc- Naught, y beirniad cerddorol, ac ebe fel: Un gwyn a glywais yn erbyn y Dr. yn ystod yr wythnos. Bu cyfeilles i mi yn aflwyddiannus yn y cystadleuon, ac ebe hi, 'Ni alwai i byth mono fo'n Dr MeNauglit, mwyacli ond Dr. McNaughty.'

OUT Y BU Yn Eisteddfod Llundain. [GAN LLEW TEGLD.j AR ol crwydro ar hyd Cymru, yn arogl grug y mynyddoedd a blodau'r dolydd, aeth yr Eisteddfod i Llundain eleni. Yr oedd dwy flynedd ar hugain er pan fu hi yno o'r blaen, a chredaf na bydd awydd arni i fynd yno eto am chwarter canrif o leiaf. Dywedodd Llaw- dden, ym Mangor, ei fod wedi dod o gesail y greadigaeth" yn Sir Benfro i weled yr Eisteddfod, gan ddisgwyl cyfarfod gwyryf hoew, fochgoch, wedi ei gwisgo mewn dillad cartref clyd a chynnes, cynyrch gwlan defaid Cymru, a glesni yr awyr yn ymdonni yn ei llygad chwareus. Ond iddo gael ei siomi braidd pan gyfarfu foneddiges rygyngog, biglwyd, wedi ei gwisgo mewn lliam main a sidan, o doriad Seisnig, a llediaith mindlws Seisnig ar ei hiaith. Beth os oedd ysbryd addfwyn y Deon o Dy Ddewi yn hofran yn orielau neu grog- gabanau'r Albert Hall bythefnos yn ol ? Prin y buasai'n adnabod mam Plenydd, Alawn, a Gwron yn y baenes fraith oedd yn cynffon-lonni yn Neuaddau y Brifddinas, at yn gostwng ei garrau yng ngwydd enwogion llys a Senedd, a bron a thorn clicied ei gen wrth geisio seinio cyfarchiadau Ilaesfoes -yr estron. Ac eto Eisteddfod Cymru oedd hi, ond ei bod oddicartref, mewn mwy* nag d'h ystyr. Ni bu Pwyllgor mwy ymroddol, ytU- drechgar a llwyddiannus erioed, ac yr oedd y trefniadau i gario'n mlaen y eyfarfodydd yn rhagori ar ddim a welais. Nis,gallesid cael gwell dau ysgrifennydd yn Llundain nac yng No-hymru yr oedd Mri. Pritchard-Jones a Mr. Hinds, y ddau drysorydd, yn fwy na llond eu swyddi, ac yn llifo trosodd lie bynnag yr oedd eu llygaid craff yn gweld lie i'w Haw gynorthwyo. Gwnaeth Mr. Rowlands, o Walchmai, Mon, waith deuddyn da, yn y dymer addfwynaf fu erioed, ac am ddau oruchwyliwr y llwyfan-Y Machreth a Huws Davies—dangosasant, am y tro cyntat, beth ellir wneud i drefnu gwaith, arbed amser, a gofalu am gysur ac amynedd cynulleidia r Eisteddfod. Am Vinsent," yr oedd ol ei fys ef ar bopeth, a'r bys ei hun o r golwg mewn distawrwydd ei wen foddhaus oedd yr unig beth a welid. Yr oedd y pemant yn gvflawn ac effeithiol, ond arogl olew a petrol oedd ar y gwaith ac nid persawr y grug a r blodau. -e- "Ni theimlais yr un don o ysbrydiaeth yr Eisteddfod yn ymdaflu dros y gynulleidia. Yr oedd trefniad y Neuadd yn anfanteisiol iawn i godi'r brwdfrydedd eisteddfodol. Crosid v gwir eisteddfodwyr i fyny yn y nenfwd, feI gwenoliaid dan fondo eglwys, ac o gwmpas y ilwyfan yr oedd hetiau,rubanau, sidanau, ac ambeU i wen, hanner ceinogol a banner tosturiol yn pelydru o u canol. Rhwng y ddwy hinsawdd hyn yr oedd cylch o seddau gweigion fel belt of deatli gogledd India, yn tagu'r brwdfrydedd. Ond er clod i ysbrydiaeth yr eisteddfod, gwelid peth o'i effeithiau yn nhrigfannau y duwiau, ac yr oedd vno gryn lawer o'r natur dda a'r byw- iogrwydd sydd yn elfen mor swynol yn y dyrfa eisteddfodol, ac na cheir mo hono mewn unrhyw dyrfa arall yn y wlad. -e>- Y peth mwyaf gwrthun yn yr Eisteddfod oedd gwaith yr hoedennod penchwiban fu yno yn dwyn gwarth ar eu rhyw, a diraddiad arnynt eu hunain, os nad ydynt islaw di- raddiad. Ni welais yn fy oes ynfydrwydd wedi hadu mor doreithiog, a plirm y gallesid meddwl y buasai gwareiddiad yn gallu cyn- hyrchu y fatli effeithiau gwallgof-gwn na buasai anwariaid byth yn ymddwyn mor ffol, ac mor ddibarcli iddynt eu hunain. Ferched Cymru Wen, ymgroeswch Na weler byth ein mamau a'n chwiorydd yn galw am, ac yn llawn haeddu'r driniaeth a gatodd y gwiddonesau afrywiog hynny yn yr Albert Hall. Nid wyf yn dweyd dim am eu hawliau gwleidyddol, ond yn hytrach am eu gwaith a'u ffoiineb yn eu dwyn i fewn i'r hen eistedd- fod sydd wedi cadw ei hun yn lan oddiwrth anghydgord plaid ac enwad. Tipyn ar goll yr oedd y beirdd yn y Brif- ddinas, ac ni welais gymaint o eisiau Hwfa er pan gollwyd ef. Buasai ei bersonoliaeth a'i ymroddiad yn gosod urddas ar Lundain. Gwnaeth y beirdd eu gwaith yn fedrus a deheuig, ond synnwn i ddim nad oedd ambell un ohonynt yn mynd drwy ddefodau ei swydd a'i dafod yng nghil ei focli. Dygwyd dadl cyfansoddiad yr Orsedd i derfyn, a gwelais gyhoeddiad yn rliywle mai buddug- oliaeth fawr a gafwyd, ond mae'n debyg mai r peth mwyaf a enillwyd oedd terfyn ar y ddadl, a phrin y gellir galw hynny yn ddi- wygiad mawr. Can Gwerin Cymru," yn ddiddadl, oedd brenhines Eisteddfod Llundain. Ni roed o'r blaen gymaint o Ie iddi mewn Eisteddfod, ond pan gafodd ei lie, llanwodd ef yn boblogauid ac urddasol. O'r holl gystadleuon, nid oedd yno ddim yn fwy swynol, ac o'r lioll gyf- arfodydd nid oedd yr un i fyny ar CYllgerdd Cymreig, Nos Wener. Yr oedd clywed Ben Davies, a Dilys Jones ac ereill yn canu yr hen alawon syml a swynol yn gwefreiddio nid Cymry yn unig, ond pob cenedl oedd yn clywed. I Mrs. Mary Davies, Cadeirydd y Pwyllgor Cerddorol, y mae'r diolch, yn fwy nag i neb arall, mi gredaf, am y newyddbeth hWII, ond riiyfedd iawn os nad dechreu cyfnod a wnaed, ac y bydd pwyllgorau lleol y dyfod- ol yn manteisio ar y wers a gafwyd yn Llun- dain. Am agweddau eisteddfodol yr Wyl y mae digon wedi ei ddweyd a'i ysgrifennu eisoes, ac am ddigwyddiadau dairiweiniol ei hanes, nid oes cymaint i'w gofnodi ag a welwyd lawer tro. Dichon na bu cymaint o urddas yn ei chadair lywyddol erioed, er mai ychydig ychwanegwyd at gyfoeth ei hanes gan ddim a, ddywedwyd ohoni. Siaradodd Mr. A. J. Balfour fel athronydd, a siaradodd yn dda, er nad oedd ei araith yn rhyw eisteddfodol iawn. Mae'n debyg i'r cynnwrf merchetaidd ddryau tipyn ar bregeth y Prif Weinidog, aon i chafodd ef fawr o liwyl. Bu y Canghel fel arfer yn eiste,(idfodol ac yn fyr gwyr ef y, dda fod oi bresenoldeb yn fwy effeithiol riel eiriau ar lwyfan yr Eisteddfod, ac nid oes neb ffyddlonach iddi nag ef. Siomedigaeth oedd colli' r cyfle i roesawu arglwyddes Nos pe gallasai hi fod yn bresennol, bu yn llawenydd o'r ddeutu. Y mae r drydan rhyfedd yng nghroeso eynhul' Eisteddfodol i'r sawl a edmygir, ac nis gwel", s ef erioed yn methu twymno calon y neb & J caffai. Yr oedd hyn yn bur amlwg ar wed a geiriau rhai o lywyddion Llundain, yn enwedig y sawl oedd yn cael eu croeso cyn ■f^t- Clywais i liaws o bethau digrifol iawn gymeryd lie yn ystod yr wythnos tu fewnll thu allan i'r Neuadd, ond yr oedd pawb mewn awyrgylch mor farddonol, fel nad ydyw yn ddiogel ail adrodd y degwm ohonynt. -0-

0 Dde Affrica. Eisteddfod Johannesburg. GWREIDDIO'N ddyfnach a llwyddo fwy- y mae'r Eisteddfod flynyddol a gynbelir 34, I Johannesburg tan nawdd Cymdeithas J reig Witwatersrand. Fo'i cynlialiwyd > yn Neuadd v Crwydriaid. Mai 24—Dyg Jy Ympir {Empire Day) ac er helaethe neuadd, bu raid gwrthod cannoedd o docy o ddiffyg lIe. 'Roedd dau gyfarfod.—Yn y pry* llywyddai y Bonwr Lewis Thomas, Cambriaid ac yn yr hvvyr, Maer y oedd yn y gadair. Mr. L. M. Jones, ( 0 Fon) a arweiniai drwy'r dydd, yn cael 1 help y Parch. J. G. Davies (Glyn Dwr). t, Heblaw rhai Saesneg, 'roedd adleuaeth adrodd Gymraeg, sef Hen freichiavi fy mam Tal o Fon yn benni ac yn dyfarnu G. B. Davies yn oreu o A dyma pwy ydyw G. B. D. mab y diw Mr. D. W. Davies, llyfrwerthydd, Caernar j| efe yma am dro o'r Hen Wlad er mwyn 5 iechyd.. Cynhygid tri gini a chadair ddei iedig am awdl y bardd i ddewis ei Pedrog (Lerpwl) oedd y beirniaid ac e W. Rowlands (brodor o'r Felinheli, sir w narfon) oedd yn oreu. Fe'i cadeirwyci^. rhwysg, tan arweiniad Tal o Fon, -jli wydd yr Affrig canodd Miss Mollie (Capetown) gan y cadeirio a thy\va^^ol)) moliant englynol am ei ben gan Hairi Glyn Dwr, Elias o Dre'r Penrhyn, ac Ap Testyn y bardd oedd Gwlad y 'Roedd gyddfau a clilustiau y Cenlieai ar eu llawn estyn yn gwylio'r ddefod- y 'Roedd tlws aur i'r ferch a ddeuai „ llwyfan yn hen ferchetwisg Cymiu i a, unrhyw gan Gymraeg. Daeth tair I r a'r oreu ydoedd Miss Bessie Davies, oedd Cydgan y Pererinion {Dr. Parry) ,^() r darn y corau meibion, ac enillwyd y wo a thlws aur i'r arweinydd goreu) gan .Jo' esburg. Y corau ereill yn dod o Krugeis Pretoria, a Boksburg. Miss Baury, Middleburg, Transvaal, 0 „o yr oreu o 32 ar yr unawd mezzo-sopr Sleep" (Blumenthal). i op Gwyr Harlech oedd can y becngy enillwyd gan Q. Edwards, Wolhunter. 1\£t6' Canwyd yn ystod y cyfarfodydd gall Abe Jones, gyda'i meluster arferol. u Ý Dywed ein gohebydd mai hon oodd fwyaf llewyrchus o holl Eisteddfodttt1 o heubarth Affrica --deuai'r eysfcadleuvv bob talaetli—Cape Colony, Orange^ ,)fii State, Natal, a Rhodesia ac y lliae,cili i flodyn cenedlaethol Cymreig yn taro thvfu'n nobl yn y CyfayidirDLt. Y mae'r rhaglen a ddaeth yma yn » 11 Oov diwyg, ar bapur da, yn frith o luina ambell wall cas yn ei Chyinraeg, .fttJ Gwlad eich Jadau am Wlad eich gyda chudd-gyfeiriad hwyrach at y ettes Prydeinig.. Ein cofion atoch, Gyim-y dilediaitli ■ esburg. Daliwch i liau'r had, ac a" newyddion yn amlach.

-0- MOR DEBYG I HENRY REfS. „ vV'1, FEL v coiir, y mae r Parch, i. iains," M.A., Porthaethwy, ar ymd»'1 # gethu'r wythnosau hyn yn yr Illeri ar ol ei wrando mewn oedfa yn jJt Ohio, fel hyn yr ysgrifenna'r ¥* y. Hammond ei syniad a'i brofiad l r PAN esgynodd y gwr parchedig J r. dechreuais gymeryd stoc ohono. Rees sydd ganddo, a g\wyneb H- ^0^ mae ei holl gorff yn debyg oddieithr i t0& ychydig yn dalach, ond pan godo gjy yr emyn allan yr oedd pob gair mo Wei, meddwn, dyna lais H. Cyrnerodd ei destyn ar ol gweddi ), fawr, a dechreuodd yn feistrolg3, > oeddwn bron a chael fy syfrdanu Sa iadau ie, ddarlleimydd, a chan rwydd. O hynny i'r diwedd, ^o<> Rees yr oeddwn, a theimlwn y» waeddi allan, Diolch i ti, Foil, o am roddi i ni ail argraftiad mor 1 bregethwr yr oes o'r blaen Ie< « ^yr 0 ij hynaws, dywedaf i ti ddirgelwch n8' ychydig, e'fe yw gweinidog Mrs. d J H. Rees, gwraig y cyn-aelod ben Fon, ac wedi hynny Uchel Sirydd hon swydd a ddaliai pan fu farW, yn camsynio. .$ Rhaid fod yna ryw debygrwy illiariiS A darawiad yn bod rhwng "1JJed'S? eglwys hon, ac yr wyf yn argy i g ^iyJ| V I liwn yw y dirgelwcli. Tua -jBi1 a y ft yn ol, cefais y fraint o fyned I basi y gyntaf i mi, a'r olaf o r r^iaj par^jU, ddeuai i'r Bala. Daeth ui foWi Borth i'r Sasiwn yn eu coach ar oedd Henry Rees yn dyfodgy vno. wel." meddai vr hen bobl oe. j iii goniant, dyma y tro cyntal di0^: i)'! yr Hen Gorff yn ei coach and 'jy{edd nefoedd am gael byw i'w wele • ^oe» # lien frawd, A dyma y tro cyn pOJ1tro^%jr^ weled merched John Hughes, 0ll .i yr oeddynt yn noidio ac yn i» ■} ,jxOjt hwy y llinellau hynny Ei (|ytode'j Ji^ donnau'n dan," etc. Aetlit y oddiamgylch ar ol liyn a bufly'i g > ddod i'r Bala, a'r tro y H. Rees yn hon hefyd a phreg ta* fy fawr yr Anner Goch Y n y cedd capel ac O dyna olygta- V gynulleidfa yn foddfa o ddag eji> am i'r hen bwerau ddisgy11 i i