Ye Brython Cymreig

fiSTST! l. .1 William Crosfield. YN Litaiii y Llyfr Gweddi Cyffredin ceir vr adran ganlynol < "Oddiwrth fellt a thvmestl oddiwvth bla. haint, a nodau. a nowyn oddiwrth rvfel a llofrnddiaeth, ac oddiwrth angeu disyfyd, GWARED NT, ABGLWYDD DAIONTJS." Yr hyn a'n teryar hyn o bryd yw y deisyfiad am waredigaethrhag angeu disyfyd." Ym- ddengys. braidd yn hynod ei osod yn yr un group a phla, haint, nodau, ncwyn, rhyfel, a' llofruddiaeth. Fel yr ydym yn ysgrifennu y geiriau hyn, daw i'n oof Haws o'r dynion goreu a darawyd i jawr yn ddisyfyd," rai ohonynt yng nghanol en dyddiau, ac yng nghanol eu gwaith. Yn wir, nid ychydig o'r cyfryw ag yr ymddengys i'r tranc sydyn fod yn effaith gor-lafur; bywydau yn Ilosgi yn rhy angerddol i fyw yn hir. Nis gallai neb rhesymol edrych ar ymadawiad v cvfrvw fel barn oddiwrth yr Arglwvdd. < Heblaw hynny, mae angeu disyfyd wedi bod yn ddymuniad llawer dyn da a gweithgar. Clywsom yn bur ddiweddar un o'r dynion goreu, mwyaf duwiolfryd, a adnabuom erioed, pan glywodd am farwolaeth sydyn dyn arall, yn da,tgan ei Voffter o'r syniad o farw felly, yt hyn hefyd, er wedi maith gystudd, a gafodd yntau,—tynnu ei anadl olaf yn dawel a sydyn fel ymollyngiad i gwsg. Sydyn, a brawyehus i'\ gyfeillion, fu marwolaoth y gwr da a gweithgar, Mr. William Crosfield. Nid oes angen manylu yma ar arngylchiadau yn Neuadd y Dref, mewn cyfarfod i drafod cyflwr yHlodion, yntau newydd draddodi anorel-tiad, ac wedi eistedd i lawr yn cael ei daro ag ergyd angeuol o'r parlvs. Dyn rhagorol ydoedd, a bu ei fywyd o werth mawr i'r ddinas y maged ef ynddi. Meddai feddwl cryf, ac fe'i dygwyd i fyny mewn awyrgylch grefyddol o'i fobyd. Ym- noilltuwr ac Anibvnwr ydoedd, ac yn bur emgfryd ei ysbryd. Yr oedd hefyd yn fssnachwr goleuedig, yn hyddysg mewn materion dinesig a pholiticaidd, ac yn cym- oryd rhan flaenllaw ac effeithiol ynglyn a svTuudiadau cymdeithasol. Bu yn aelod o'r Cvrigor Dinesig ac o'r Senedd. Yr oedd yn llawn sN weithgar gydag achosion cyhoeddus. Meddai safon foesol uchel i'w gyflawniadau ymhob cvlch yr oedd y syniad o iawnder mor gryf ynddo nes peri iddo ymddangos weithiau braidd yn llym ac anhyblyg. Ni cheid ef yn hydrin onid argvhoeddid ef yng nghyntaf fod y sylfeini yn iawn. Diolch am ambell ddyn felly Ond yr oedd o dymer fvwiog a siriol, ac nis gallai neb daro cynull- oidfa yn fwy rhwydd i gywair diddan. Llef- orai yn glir, dyddorol a ffraeth, yn ddirodres fee i'r pwynt. Teimlai ddyddordeb mawr yn y Gonhadaeth Dramor, a bu ar ymweliad a gorsafau cenhadol yi gwledydd pell. Gweli a A ef bob amser yn bresennol yng nghyfarfodydd cyhoeddus Capol Great George Street, He yr oedd yn ddiacon. Bydd yn golled fawr i'w enwad yn gyffredinol ar ei ol. Bu yn gyfaill i achosion Cymroig Lerpwl, a bydd yn golled arbennig i'r Anibynwyr Cymreig am dano. Bodolai cyfeillgarwch mynwesol rhyngddo a rhai o arweinwyr yr achosion Cymreig yn y ddinas, a chafwyd drwy hynny lawer o gymorth i'r gwan yn yr amsor a fu. Nis gellir prisio gwerth dynion o'r fath ef mewn eglwysi,—dynion yn cyfuno gwybodaeth o grefydd a gwybodaeth o fusnes a bywyd cyffredin, gan ddwyn ysbryd Cristnogol a barn oleu i arweddu ar syniadau cyhoeddus yn gyffredinol. Gwaredant grefyddwyr rhag Hawer o gamgymeriadau penboethni ac an- wybodaeth. Danghosodd angladd Mr. Will- iam Crosfield fod ei gyd-ddinasyddion o bob sect a phlaid wedi gweld ac edmygu y cymeriad ardderchog oedd ganddo. Cymraeg yng Nghaergrawnt DRO yn ol clywsom dad i ddyn ion arc talentog a dysgedig yn datgan ei lawenydd o'r ffaith fod yng Nghaergrawnt Gymdeithas 'Gymraeg yr hon oedd nid yn unig yn meithrin yr iaith, oithr hefyd yn cynnal achos crefyddol yn Gymraeg, yr hyn a roddai gyfle ardderchog i'r Cymry ieuainc yno gyda golwg ar en hiaith a'u crefydd. Heddyw gwelwn adroddiad o gyfarfod a gynhaliwyd ynglyn a Phrifysgol Caergrawnt, pryd yr oedd Dr. John Griffith, Coleg y Brenin, yn gadeirydd. Pasiwyd yno benderfyniad dros roddi mwy o amlygrwydd i'r iaith Gymraeg yng nghyfarfodydd y Gym- deithas, aelodau yr hon sydd bellach yn 70, a bod un cyfarfod yn ystod y tymor i fod oil mewn Cymraeg. Gyda hynny, da gennym weled fod y gwasanaeth Sabothol Cymreig yn llwyddiant. Deallwn eu bod weithiau yn cael pregethwyr o Lundain a mannau ereill i wasanaethu. Clywsom fod Elfed yn eu mysg. Cystal a dim yw y cvfle a ddyry sefydliad o'r fath i ddynion ieuainc dysgedig jeuaine i gadw eu naws crefyddol ac arfer eu (Ionian cyhoeddus yn eu hiaith eu hunain. Bydd hynny o fendith iddynt hwy, a gwyddom eisoes ei fod o gysur i rieni. Yr ydym wedi clywed llawer yn ddiweddar o ddarogan drwg am golegau v.gwahanol Brifysgolion. Ond dyma newydd da, a phosibilrwydd mawr iddo. Dywedir pethau llym am y colegau, ac am y Cymry ieuainc ddeuant o honynt ond nid yw beio yn ddigon, a dweyd y lleiaf; eithr rhaid gwneud pob ymdroch posibl i gynorthwyo meibion a merched ein cenedl, ac i'w henriill drwy gydymdeimlad a chariad. Un o'r arwyddion mwyaf addawol am cldyfodol y Gymraeg yw y cariad ati, a'r set drosti, ymysg arthawon colegau y prif ysgolion, a'r naill do ar ol y llall o ysgolheigion Cymreig rhagorol a anfonir oddiwrth eu cadeiriau. Mae y teimlad cenedlaethol Cym- reig yn cryfhau, ac un agwedd arno yw y sel dros v Gvmraeg. Mae'n eglur i bawb fod yng Nghymru heddyw ysgrifenwyr Cymraeg ar- dderchog. Yr ydym yn eiddigus o'r Cymry presennol a gant y fantais o ddysgu eu hiaith o'r gwraidd i'r brig, gan rai sydd yn ei deall yn drwy a d I, yn ei phriod-ddull a'i harddull, ac yn meddu yr anianawd Gymroaidd all ganfod a gwerthfawrogi ei gallu a'i cheinder. Nid yw ond tegweh syml i ddweyd y buasai cymharu y llythyrau a ysgrifennir yn aw gan efrydwyr mewn colegau Cymreig a'r rhai a ysgrifennid flynyddoedd yn ol gan rai o'r un colegau yn achos o syndod i lawer un. Ni chai y Gymraeg fawr o sylw effeithiol y pryd hwnnw. Gwyddom am enghreifftiau o gyn- nydd mawr a buan mewn efrydwyr ieuainc diweddar yn hyn o beth. Llawenhawn yn y meithriniad a roddir i'r teimlad cenedl- aethol, i'r Gymraeg ddiledrvw, a'i llenydd- iaeth gyfoethog ac, yn anad dim, y mae'n ddedwydd gennym weled arwyddion fod rhywrai yn gofalu darpar arf gyfer meithrin defosiwn a chrefvdd yn yr ieuenctyd breint- iedig a gant addysg uwcfiraddol y prif ysgol- ion. Nis gall eu cenedl fforddio eu colli o'r eglwysi. Gellir goddef llawer o gyfnewid- iadau mewn syniadau diwinyddol, ond os cedwir T ysbryd defosvniol a duwiolfryd yn yr ieuanc, gellir bod yn bur hyderus am eu diogelwch. Datgysylltiad ac Amynedd. ANODD fuasai dowis dau aelod Seneddol Cym- reig mwy dyddorol na'r Mri. William Jones ac Ellis Jones-Griffith i annerch cynulleidfa o Gymry Lerpwl ar bwnc y Datgysylltiad, ac yr oedd yr amser hefyd yn gyfle da iddynt. Teimlid angen rhyw lais o nod i dori ar yr hir ddistawrwydd gyda golwg ar y cwestiwn sydd ar hyn o bryd mewn argyfwng pwysig yn y Senedd. Daeth yr areithwyr, a chawsant gynhulliad lliosog a dyddorol, a gwnaet,hant eu gwaith yn ol eu hyawdledd a'u medr ad- nabyddus. Gwyddem nad oedd yr holl i aelodau Cymreig yn hollol unfryd unfarn ar y modd y dylesid ymwneud a'r Dat- gysylltiad yn Nhy'r Cyffredin, a gollid meddw I fod y ddau aelod anrhydeddus yn gynrych- ioliad go deg o'r gwahanol syniadau. Gwel- wyd hynny yn ddigon eglur yn eu hareithiau, er fod un ohonynt wedi datgan ei awydd i beidio pwysleisio yr hyn y gwahaniaethid arno, oithr yn hytrach yr hyn y gellid cytuno yn ei gylch. Ond yr oedd y gair hwnnw yn ddigon i ddatguddio fod potba-Li yn y gwaelod "fel o'r blaen." Chwareu tog i'r ddau. Anodd iawn boddhau pawb. Pan lofara un aelod yn groes i'r mwyafrif, condemnir ef fel crane, neu priodolir iddo eiddigedd a malais. Nid. rhyfedd, ar y fath achlysur, fod y ddau ymwelydd yn awyddus i beidio croes-ddweyd ou gilydd. A rhaid inni gredu hefyd eu bod eu dau yn cyfieu yn onest eu syniadau hwy gyda golwg ar yr agwedd fwyaf doeth a theg i'r Ymneilltuwyr Cymreig ei chymeryd tuag at y Llywodraeth yn yr argyfwng presennol. Ac yr ydym etoheb gael rheswm digonol dros newid yr argyhoeddiad a ddatganwyd gennym droion yn y golofn hon gyda golwg ar ffyddlondeb yr aelodau Cymreig sydd yn y Llywodraeth i'w haddewidion i Ymneilltuwyr Cymru, a'u penderfyniad a'u cri yn y mater hwn. Yr ydym yn credu yr un peth am Mr. Asquith. O'n rhan ein hunain, ni fuasem yn dymuno i aelodau Cymreig y Llywodraeth ymddiswyddo, nac i'r aelodau dros Gymru, pe gallent, ddvmchwel y Llywodraeth. Ni enillid dim trwy hynny. Rhaid addef fod y prif fesurau a basiwyd, neu y ceisiwyd eu pasio, o'r pwysigrwydd uchaf, a'r un modd y rhai sydd eto ar y rhaglen. Mae y Gyllideb yn un hanesyddol a diwvgiadol. Nis gall addewidion hyd yn oed Gweinidogion y Goron fod ond amodol, a darostyngedig i raddau helaeth i arngylchiadau teyrnas yn gyffredinol. Yr un pryd, pan yn credu hyn oil, nid ydym yn synnu dim fod rhai Ymneilltu- wyr sydd yn gwybod hanes ymgyrch y Dat- gysylltiad yng Nghymru yn ystod y deugain mlynecld diweddaf, ac wedi gweled cynifer o addewidion yn troi'n siomedig, yn lied af- lonydd mewn oedfa ymha. un y pregethid iddynt ar yr hen gyngor" Hhaidi chwi fod yn amyneddgar." Atgofir ni yn fynych o amynedd Job," ond anghofir fod yr un adnod yn son am ddiwedd i hwnnw Chwi a glywsoch am amynedd Job, ac a welsoch ddiwedd." Y drwg gyda'r disgwyl yma am Ddatgysylltiad yw, nad oes dim diwedd arno. Perygl Cymru yw dioddef hyd at lwfrdra. a difrawder, yn hytrach nag ym- wylltio'n afreolus. Y testyn y mae mwyaf o eisieu pregethu arno i'r Cymry yw Ewch rhagoch," ac nid "Sofwch yn ol." Mae y Datgysylltiad bellach yn hen ddyledus i Gymru, ac mae y rhan ohonynt sy'n teimlo hynny yn briodol yn rhwym o gyffroi yn erbyn y gorchymyn am iddynt fod yn dawel fyth- a-hefyd. -o-

Puleston Jones yn Farnworth. CAFODD Saeson a Chymry Farnworth, ger llaw Bolton yma, wledd nas anghofiant y rhawg nos Sadwrn a'r Saboth diweddaf, set yn clywed y Parch. J. Puleston Jones, M.A., Pwllheli, yn pregethu.—Nos Sadwrn, yn y capel Cymraeg yn Trafford Street fore a hwyr y Sa.both yn Gymraeg ynghapel yr Anibynwyr Seisnig, ym Market Street, a roed yn fenthyg i'r amcan ac am 2 y prynhawn ym Market Street yn Saesneg. Yr holl oedfaon yn rhai i'w cono a'r pregethwr dall wedi synnu'r Saeson efo'i allu a'i rym meddwl, Y mae'r cynhu Iliad Cymraeg yma dan nawdd y Methodistiaid, ond yr a.elodau yn perthyn i'r pedwar enwad. Sefydlwyd yr achos ddwy flynedd ar hugain yn ol ac y mae'n gartref ysbrydol a fawr fwynheir gan y ffyddloniaid. Gresyn meddwl fod yma gannoedd o Gymry yn esgeuluso ac ar wrthgil oddiwrth grefydd. Diolch i wr mor fawr ei ddoniau a Puleston am ddod i edryeh am GymI'y'r Disperod, a rhoi'r fath wledd i achos gwan. Hen Wr o GymTu. +

A Am Lyfr Dyledswydd bendant amom nl, Wrth ddarllen gwaith dysgawdwyr, Yw dweyd y gwir am bob rhyw lyfr, Pwy bynnag fyddo'r awdwyr, OEJLIAU'R FFYDD Sef Cyfres o O Ysgrifau ar Bynciau Di.winvddol gan Ddeg o Weinidogion yr Anibynwyr. Gol- ygydd y Parch. J. LEWIS WILLIAMS, lVI.A., B.Se., Lerpwl. :3 j- net. Sivyddfa'r Tyst, Merthyr Tydfil. Y MAE'R Gyfrol hon yn un o'r cyfraniadau pwysicaf a wnaed ers peth amser i len- yddiaeth ddiwinyddol Cymru. Ac y mae'n gyfraniad amserol, ac yn cyfarfod gwir angen. Fel pob gwyddor, y mae diwinydd- iaeth yn wyddor gynliyddol, neu o leiaf, yn wyddor gyfnewidiol, ac anichon i ffurfiau di- winyddo1 un oes fod yn gyfaddas i anghenion oes arall wahanol ei meddyliaeth a'i phrofiad- au. Yr ydym ni yn byw mewn oes draws- symudol ei diwinyddiaeth. Nid yw yr Hen Gredoau na'r hen Gyffosion Ffydd, yn cyf- ateb o ran ffurf i ddull yr oes hon o feddwl, nac yn am] o ran sylwedd, i'w hargylioeddiad- au dyfnaf. Cam a diwinyddiaeth a chain A, chrefydd yw cadwyno'r presennol wrth hen Gredoau a hen Gyffesion Ffydd y gorffennol. Gwyn fyd yr eglwys sydd yn gwbl rydd oddiwrthynt. Er hynny, rhaid ceisio rhoi ffurf i brofiad, bywyd a meddyliaeth grefyddol y presenno], os ydym i gael ein gwaredu oddi wrth dryblith diwinyddol. Rhaid i ni gael rhywbeth yn cvfateb i'r hen Gyffesion Ffydd Protestanaidd a fuont yn eu dydd a'u tymor o gymaint gwasanaoth i ddiwinyddiaeth a chrefvdd. Y mae ein hanawsterau ni'n anrhaethol fwy nag eiddo y tadau, yn wyneh fod gorwel gwirionedd wedi ymehangu bron yn anherfynol o'u dyddiau hwy, a gwirionedd yn Uawer mwy cymhletlx a byw yn awr nag oedd iddvnt liwv. Ond dylai'r anhawsterau hyn ein hysbrydoli i ymdrech, ac nid ein di- galonni i ddifaterwch. Y mae'r gyfrol hon svdd. o'n blaen yn wynebu anhawsterau a galwadau'r presennol i raddau mawr, ac yn dra llwyddiannus. Y. mae'n gredyd i'w hysgrifenwyr, i onwad yr Anibynwyr ac i Gymru. Deil ei chymharu ag un gyfrol debyg a gyhoeddir yn Saosneg ac y mae'n deilwng o le anrhydeddus yn llyfrgell y diwinydd. Dengys y Golygydd, yn ei Ragarweiniad eryno a clilir, yr angen am atdrefnu'n diw- inyddiaeth yi). wyneb Gwyddoniaetb, Beirniadaeth Feiblaidd, Astudiaeth gymharol o grefyddau y byd, a thuedd Ddemocrataidd y ganrif." Ysgrifenna'r Parch. E. Keri Evans, M.A., Caerfyrddin, ar Grefydd a Diwinyddiaeth." Ei amcan yw cynorthwyo "moddyliau ieuainc i osgoi y peryglon hynny i'r bywyd ysbrydol sydd yn codi oddiar syniaclaeth anghywir ynghylch perthynas Diwinyddiaeth a Chrefydd." Yr ydym yn gwbl amheus o'r peryglon hyn, yn ystyr Mr. Evans ohonynt; a chredwn ei fod ef ei hun yn syrthio i gam- syniad parthed y ddau brif gamsyniad a noda, ac yn arbennig fod neb erioed wedi tybied fod diwinyddiaeth yn ddigonol i grefydd." Y mae esgeulustod o ddiwinyddiaeth yn un o brif achosion gwendid crefyddwyr Cymru heddyw. Er ein bod yn unfarn a Mr. Evans ar berthynas Crefydd a Diwinyddiaeth, cawn ein hunain mewn gwrthdarawiad ag ef agos ar hyd holl linell ei ymresymiad. Ym- gyfyd hyn, efallai, o'r ystyr a ddyry i dermau ac ymadroddion. Gesyd ffydd a deall mewn cyferbyniad eithafol, nes peri i un dybio'n am] nad oes deall mown ffydd na ffydd mewn deal]. "Y mae crefydd," meddai, I I yi) dibynu ar ffydd yn yr ystyr o Werthfawrogiad Ysbryd- ol-nid yn yr ystyr o deimlad nac o syniad- aeth ddeallol. Pe dywedasid, "nid yn yr ystyr o deimlad yn unig, nac o syniadaetb ddeallol yn unig," ni fuasai cymaint o le i feirniadaeth. Y mae teimlad a syniadaeth ddeallol yn hanfodol i'r Gwerthfawrogiad Ysbrydol hwn ac i ffydd. Ac o ddadelfennu'r Gwerthfawrogiad Ysbrydol, yn ol darlun Mr. Evans ohono, cynnwvs wmbreth o ddi- winyddiaeth. Onid yw Mr. Evans, wrth fyned o'r naill oithafion i'r Hall, yn colli golwg ar "Gvsondeb y Ffydd ? Ofnwn ei fod yn niweidio ei safle a'i amcan drwy oi safle eithafol, a'i ddefnydd o dermau ac ym- adroddion. Preswyliad Duw vn y Cread" yw pwnc v Parch D. Miall Edwards, M.A., Aber- honddu. Rhydd Mr. Edwards yn yr ym- driniaeth ystyr eangach i'r pwnc nag a awgrymir yn y penawd, yr hyn a wna ei draethawdf yn fwy cyflawn a boddhaol. TJwydda i wneud pwnc an.odd yn boblog- aidd, a, hjmny heb aberthu cywjrdeb. Deng- ys yn liynod glir berthynas uwchfodaeth a mewnfodaeth Duw yn y Cread. Pan yn ymdrin a pherthynas Duw a dyn y teimla brif anhawster y pwnc, aC, fe ddichon, mai yma y mae'r traethawd yn fwyaf agored i feirniadaeth. Fodd bynag, y mae'r traeth- awd yn y fan hon yn gynhorthwy gwirion- eddol i ddeall y pwnc astrus. Pechod yw pwnc y Parch D. Adams, B.A., Lerpwl. Yn wahanol i'r ysgrifenwyr ereill, dyry efe ar y dechreu fraslun o gyn- llun ei draethawd, cynhorthwy nid bychan i'r darllennvdd. Decln-euad Pechod yw baich ei draethawd ac ymdrin a'i bwnc, a benthyg oi eiriau ei hun, (a) Yn ol Divjin- yddiaeth, (b), Yn ol Qwyddoniaeth, (c), Yn 01 Athroniae.th. Ni raid dwoyd fod yr ymdrin- iaeth yn alluog ac i'r rhai sy'n adnabod Mr. Adams, nid syn ganddynt ei weled yn edrych ar y pwnc o safle athroniaeth. Y mae mwy yn y saflo hon nag a dybir yn fynych. Ai gormod fyddai dweyd fod y safle o edrych ar bechod yn newid ei natur, ac felly nad yr un peth yw pechod i'r athronydd ag i'r diwinydd ? Oni ddaw'r gwa- haniaeth hwn i'r golwg yn nhraethodau Mr. Adams a'r Prifathraw E. Griffith-Jones ? I'r diwinydd y mae pechod yn dra phechad- urus am ei fod yn anufudd-dod i Dduw ac yn wrthryfel yn erbyn Duw. I'r athronydd y mae pechod yn dra esgusodol am mai methiant dyn gwan ydyw i gyrraedd ei ddelfryd uchaf. Drwg digymysg yw pechod yng nghyfrif y diwinydd, ac ni fynn ei esgusodi, er fod Duw'n ei oruch- lywodraethu er daioni. Yn am] yng nghyfrif yr athronydd, mynegiad ydyw 0 amherffeith- rwydd dyn, amod ei ddatblygiad, a thelerau meithriniad ei natur a'i gymcriad moeso], Er fod Mr. Adams yn ormod o Gristion i dderbyn y syniadau aibhronyddol hyn yn ddi- gymesur, mae'n eglur fod ganddo gryn gydymdeimlad tâ hwynt. Gellid meddwl nad syrthio i bechod ystyr ag aros ynddo yw pechod, pynia 01 y gair yng nghyfrif Mr. Ad^fir ani ua^ eiriau Sut bynnag y '-3' y brofedigaetli arweiniodd 1 .J'drosedd erys pechod, os parheir ynddo, V' grys Jrn erbyn telerau ein givir dda+oni- Ei*ys drosedd yn erbyn clelfrvd ein by fel cyflwr, yn groes i ewylly9 vdyvV 1 perthynas i ddyn." Carngytne^ syrthiad cyntaf i bechod. <n teler sy'n ei wneud yn drosedd .yj1 61 jfltVr sy'n ein gwir ddaioni. Pechod fe ddy"' groes i ewyllysDuw mewn Per l*y.0,i os y"1' Awgrymir y gellir cyfiawnluiu pe r)^cb°0) wad pechadur agef. Oni awgryintf g 0 ymwadu ag ef, yn unol ag 0 traet'' mewn perthynas i ddyn ? Ceir j^eyd awd rai brawddegau sy'n gwrt .-onedd°|' yn ymddangosiado], os nad yn Syr»K' eto, gadewir yr argraff arnom n > () g\vbl> 1 bechod yn fawrddrwg, os yn tl .r^rjiau a01 os nad ydvw hefyd yn fendith oea»<— tyr dano. Anodd gwybod, fodd ^5rn ina0 edifeirweh yn y cysylltiad y geiW' iaith y gydwybocl ddeffroedig, 'arwedd ac iaith Crist, am bechod jiawd arno yn wahanol iawn i iaith y Q'r iiiaW1 Da, er hynny, cael cyflwyniad ym ei wedd athronyddol. Os ydyw ,yfed yn gryf fel athronydd nid yw CJ medda1' diwinydd. Myn diwinyddiaet yr "mai canlvniaci y cwymp yn v<jd in°r annhrefn a'r gwrthryfel presenno ■/ nodweddiadol o fywyd moesol ''3' GeneSIS, gwrs, cymer diwinyddiaeth yri „e lid yn gwial lythrennol. Yn awr, y erbyji agwedd diwinyddiaeth yr oes cymeryd vstori Genesis yn^ Yn ei ymosodiadau ar ddiwxiiy y^joB • mae Mr. Adams yn ymladd ag r vjnvdd°| • gorffennol. Diau fod syniadau dx^ efii'< gorffennol yn glynu ym rueddV1 >a|' ^j di^ 1 ond nid y werirx hon yw cynrychio y ^0lyd yddiaeth. Ac os gwneir hi'n diwinyddiaeth, rhaid ei gwneut ^jer^gyS 1 gyxxrychiolydd athroniaeth. J1" yn f; ni fod cyfeiriad Mr. Adams at r g9fie ffodus. Beth bynnag a ddywedxr e) apostol ynghylclx hanes y (.Hvyxnp>^ ^og9et safle ddiwinyddol ac athronyddol g0dd prif feddylwyr yr oesaxx. Ac ni ] -Jzeoiel>. Apostol ddirn erioed yn groes 1 J^cli11^ ni phwysleisiodd neb erioed yn efe gyfrifoldeb personol P0^ ^Tolia0^1 phob dyn. Ond dysgodd hofy^ u aixi 6 hil ddyno] a'i chyfrifoldeb, a'i c 0 }rI phechod. Ac onid oes wirione ,wydd hyn ? Y mae ystyr i bechod, eU vstyr 3'11 chosb yr hil, er nad fe ddichon, yr un 10gb yr hollol ag i bechod, exxogrwydd unigolion. Gwahaniaetliai hil,a pechod yr unigolyn a phechod 'llall- J cyfrifoldeb v naill a chyfrifoldob 3 er xnae lie yma i a;thrawiaeth (-yti'i yn ystyr yr hen diwinyddion. JX Gweddi ac Eiriolaeth yw. Nis gall efe lai na gwneud ^^j^iiaetl1- athroniaeth yn fyw gan fard(]^a,u mae ei ysgrif yn llawn o frawd b pyjetf'1' bachog, a llwythog o feddyvl. yn 1'^ mewn ysgrif fei hon, ddarixodi_ de fygty* fel yr ymddengys, e> ddefnyddio 3..j a natxxr, mater, ac ynni. Pe gwne alUlU,i<! deallesid yn well y priodoldeb, n0lJ 0 oldeb, o ddweyd fod "gweddi a gall yn "gydradd; ac mewn cauly'iii • i naill axttrywio gweithrediad y "a ia,tnf fodd y gellir clwevd fod dexldhu1^^ aC 1# mynych axxxrywio yn eu gweithreiiif ydynt yn gweithredu'n ddiwyrni a ,jcddfil, Pe cywir hyn peidiexxt a bod yn natur. Achosir amrywiaeth yn J dif^t, a'r tywydd gaxx gysondeb ,diwyi° jMrfrb° gallxxoedd natur. Berwa, neu rhew 9> aIIjodf amser yn anffaeledig o dan y{ Ll^ egeH^. Newidier yr' amodau ac fe newidxr Y cyfnewidiad yn yr amodau, a° [.0di'lt,a-a newicliad yng nghysondeli ,8vJeI y cy^0liL natur, a gyfwf am yr axnrywiadan1 Elfed at.ynt. Os xnai'r amryw*a atllr, d xxid cysondeb gweithrediadaxx n profi meddwl, ewyllys, bwriad, e>n v Duw personol, yn v Cread, y jaidd .L nad yw'r Cread fei cyfunclrefn I, a profi bodolaeth Duw. Onid c»(^ o'r athx'onycld a'r gwyddonydd suo i gysgu dan swyn can y bard ych>rC j Bwriadem wrth gychwyn wrxex » ^0{o sylwadaxi ar bob traethawd, 011 .^etlxod^V Goddefer i mi ddweyd fod Golygydd ar '\Berson Crist" ac byd^1 0 deb" yn cvrraedd safon uchel, goI1 Crisw anodd rhagori ar hwnnw ar ^e^aetlif'vf fewxx y terfynau. Dylid darllen pdllVV. '-f- Prifathro Lewis ar y Datgxxddia p yr Hexx Destament a thraeth^■ a.rb0,1^el athro Rees ar yr." Ysbryd Glan, i £ y rhan gynta'f ohono, gyda'u g1 3j 0 pd« syniad am ddatblygiad y datgxid Gyda flaw, paham na cixyfeiriodd • y Rees at Matt, xxviii. i9.L,0ni Ai besololiaeth yr Ysbryd Glan beirhiadol a bar odd iddo adae 3 0 hon yn ddisylw ? Traethawd g° prjfat ei eiddo ef, yn ogystal ag eiddo y .j,^ Lewis. Nid Uai gorchestol yw i( .r Prifathro E. Griffith-Jones ar v Traethawd campus hefyd ydyw eJlt Anwyl ar Athroniaeth y Testate yi ydd." Y mae ymdriniaeth y 4( 1. Hughes, B.A., Caerdydd, ar yr Byd" yn addysgiadol a Dengys yn glir berthynas y'' ^1vVVsi \v3 P a plxa fodd y gall ac y dylai'r e» ;) cwestiynau'r dydd. Teilyi.1^i^i '• l)in1' av(l(l draethodau'r llyfr adoly giad H.l v|, 1- 0 pob un ohonynt efrvdiaeth f>eth°c'lCjd^11 diwinyddiaeth Cymru yn %y aVVirio&e honynt. Prof ant' na mawrxon yr Efexxgyl g^n "j aJ. beirniadaeth. Diau na chytul ddy1^, o' yn y gyfrol ac nid yw }iynfJMri0Viy&A}fyd' Yr urx pryd, xxid yxx ami y lUv»'yaf darllen yn ystyriol, y diwiny vl0ei'» ,a,jt wadol. Yr ydym o galon yn a dy ac yn arbenxxig i'r dosbarth h vn c fod beirniadaeth a gwyddoniaet 1 dan seiliau y Ffydd Ddiffua"6- V1'

Railway Lost VtoP rel'a CEND 2/4 for a Splendid SUk ^pos* or Gent's), 3 carriage also grand selection of goods g 5/6 and 7/6. Travelling Bugs, w from II- eacb, T U,R Northern Depot, 28a BOLD to

Cymanfa Ganu yn Leeds. CYNHAXTWYP Cymanfa Gercldorol clan nawdd eglwysi Carlton. Leeds, Featherstone, a Bradford, Swydd Efrog, dydd Sadwrn,Mai 15, Leeds oedd y lIe dowisedig i'w chynnal eleni, ac ymddengys fod yr ystafeU He yr addola Cymry Leeds wedi ei chodi yng nghanol y rhanbarth honno o'r dref sydd. wedi ei medd- iannu gan Tddewon, a theimlem ddyddordeb nid bychan cael bod yn ei-I canol yn cynnal ein Cymanfa ganu oblegid y mae i'r ddwy genedl eu. hanes sydd yn eu gwneud mewn mwy nag un ystyr yn debyg i'w gilydd ac y mae iddynt eu hanes sydd yn eu gwahaniaethu yn ddirfawr hefyd. Ond gorfu i'r Tddewon, er wedi meddiannu y rhanbarth, a'u telynau wedi eu hongian ar yr helyg, roddi ffordd a chilio i'r cornelau, i ni fyned heibio a'n telynau i ganu clodydd y Gwr y maent hwy yn ei wrthod. Detholwyd y tonau canlyn ol o wahanollyfrau Aylesbury, Gwinllan, Deem- ster, Bryntcg, Caio, Penllyn, Pwllheli, Llan- sannan, Rhyl, Pembroke, Gruddfaniad, An- dalusia, y chant Troyte, a'r Anthem Pwy yw y rhai hyn." Caed cynulliadau lliosocach nag arfer, ac yr oedd holl siroedd Gogledd Cymru, yn ogystal a rhai o'r De,) yn cael eu cynrychioli yn y gynulleidfa. Arweiiwdd y Gymanfa oedd Mr. John Williams, Bangor is-arweinydd, Mr. D. Davies, Carlton Llyw- ydclion, y prynhawn, y Parch. J. Parry Broqiks yr hwyr, y Parch. Owen Jones—y ddau o Leeds vsgrifennydd, Mr. W. Will- iams, Leeds trvsorydd, Mr. E. Prodger, Featherstone ac y mae clod yn ddyledus i'r swyddogion lleol am eu hvmdrpch i goroni y Gymanfa a llwyddiant. Rhaglen gampus, ond canu gwael, hanner y tonau allan o don- yddiaeth, ac ni roddwyd ystyr nac ysbryd i un rhan o bedair o'r emynau. Teimlem hefyd nad oedd y Pwyllgor wedi llwyddo i briodi y tonau a'r emynau yn hapus iawn a'u gilydd. Canwyd rhai tonau ac emynau yn afaelgar ac effeithiol-Deemster ar Mae'r gwaed a redodd ar y groes," a Penllyn ar Cofia'n gwlad Benliywydd tirion," a phan ddaethant at yr ail linell Yma mae beddrodau'n tadau, Yma mae ein plant yn byw," cododd y teimlad yn uchel, ac mae yn debyg fod hanner y gynulleidfa wrth ganu yr uchod yn sefyll uwchben beddau eu tadau yng Nghymru. Gall y Cymro oddicartref weddio yn Ilawer mwy effeithiol dros ei hen wlad na'r Cymro sydd bob amser gartref. Bendithiod Duw ein cymanfa i'n helpu ni sydd wedi ein halltudio o'n gwlad i ganu Ei glodydd yn well. T. JONES.