Ye Brython Cymreig

Awel o'r De. [Gan BRENNI BROWN, j Cenedlgarwch Caerdydd Cy.nhyrfodt> un o newyddiadiiron Caor- dydd yn fawr am ddywedyd ohonom fod Cymry'r ddinas yn esgeuluso eu hiaith, a cheisiodd gymharu cenedlgarwch Caerdydd a chenedlgarwch Lerpwl. Nid oes angen- raid cymhariaeth o gwbl. Ymffrostia Caer- dydd yn ei theitl o Brif Ddinas Cymru, a pho bai ond yn rhinwedd hynyna, dylasai hi fod ar y blaen. -Rhaid cyfaddef, serch hynny, nad yw'r iaith yn cael ei lie priodol yng nghynnydd ei bywyd. Caiff ei halltudio i raddau tra anymunol, a choisir ostroni pob sefvdliad gwir Gymreig o'r ddinas. Ys dvwododd Dr. Ben Davies ynghapel Minnv Street y Sul diweddaf, hawdd yw llefain ockii ar lwyfanllau-" Oes y byd i'r Iaith Gym- raog." Ond beth yw hynny da, pan na fedr plant ein haehyvdydd siarad ein hiaith yn gywir, heb son am ei hysgrifonnu. Tua dwy flynedd yn ol, sefydlwyd yma ysgolion nos er dysgu'r Gymraeg ond rlivfedd cyn lleied eefnogaeth a gant. A phe rliifesid ieuenctid y capelau Cymraeg fedrant yr iaitli, buasai'r carlyniad yn ddigon i aflonyddu beddau cewri y dyddiau fn. Onibai am y ffrydlif gyson a ddylifa i mown o fannau. mwyaf gwlodig ein gwlad, collasai'r Gymraeg ei hunan ym merw Seisnig Caerdydd. I-,idsii-i-, mao yma rai a ymegniant yng ngwyneb y gwrthwvnebiadau i gyd, ond ychydig, ysywaeth, fedrant wneud pan fo cymaint yn tynnu'r ffordd arall. Nid yw cenedlgarwch y rhai hynny a alwant eu hunain yn Gymry ond megis ewyn y gwin wrida ar fyrddau gwledd- oodd cenedlaethol" Caerdydd. Nid yw peth fel yna ond boddi cenedlgarwch yng ngwir ystyr y gair, ac angen mawr Cymru yw rhai i achnb ei hiaith, ei thraddodiadau, a'i han- rhydedd oddiwrth ddynion geisiasant Seis- nigeiddio hyd yn oed y mudiadau cenedl- aethol. Fedr Cymro fyth fod yn Sais, mwy nad all Sais fod yn Gymro a phan wthia'r rhai hynnv a geisiant drawsnewid eu hunain yn y modd yna, eu hanian Gymreig o'u bywyd, ni chant ddim i lanw'r gwagter os na chant gydymdeimlad ambell galon feddal. L Dyddorol. Y mae llyfrgell Caerdydd wedi llwyddo i sicrhau i'w hadran Gymraeg lyfr o ddyddordeb a gwe,th mawr, sef "Perl y Cymro" nou Cofiadur y Beibl ar fesurau Salman Dafydd. Ychydig iawn o gopiau o'r llyfr hwn sydd ar gael, ac y mae'r un sydd yn y llyfrgell yma mewn cyfhvr hynod o dda. Awdwr y llyfr yw Richard Jones, o Henllan, Dinbych, yr hwn a anwyd yn 1603. Graddiodd yn M.A. yn Rhydychain, ac efe hefyd oedd ficer Llau- fair Caereinion o 1636 hyd 1650. Bu farw tua diwedd y flwyddyn 1655. Ai- ddechrei-ir llyfr, gwelir llythyr at yr awdwr oddiwrth James Howell, awdwr Epistolae Ho- Elianae ac hanesydd enwog'yn nheyrnasiad' Siarl II. Helyntly Llyfrgell. Anffodus iawn oedd y cynnwrf cydrhwng y prif lyfrgellydd ac Ifano. Hwyrach fod Ifano wedi croesi'r ffin ryw ychydig ond, wedi'r cyfan, nid oedd ond cerdded llwybr y prif lyfrgellydd blaenorol. Hawdd oedd gweled oddiwrth eiriad y cyhuddiad fod yno deimlad eiddigeddus y tu ol. Ryd yn oed pe bai'r trosedd yn un mawr, gwaith Mr. Farr oedd rhoi'r peth o flaen dirprwywyr y llyfr- gell, ac nidyhoeddi barn ohono ei hun cyn i neb ymron wybod dim ynghylch y mater. Gwyr pawb mai i Ifano mae'r clod am lwydd- iant yr adran Gymraeg. Nid oes yr un Cymro arall ymhlith y swyddogion yn sicr nid oes yr un arall yno fedr wybod gwerth llenydd- iaeth Gymraeg. A gresyn na chawsai Cymro y deyrnwialen, o leiaf yn adran Gymraeg y llyfrgell. Tybed a foddlonai'r Saeson i Gymro uniaith lywodraethu llyfrgell Seisnig yn Lloegr ? Na, ni chawsai y swydd fach leiaf yn perthyn iddi, ac eto, ym "mhrif Ddinas Cymru estron eistedd ar yr orsedd Rhwysg Hanes Cymry. Gwneir paratoadau "mawrion gyferbyn a Rhwysg Hanes Cymru a gynhelir yma ddiwedd Gorffennaf a dechreu Awst. Hyder- wn mai nid rhwysg fydd y cwbI. Nid yw Cymru'r gorffennol wedi cael lie amlwg iawn yn hanes Prydain Fawr, ond mae'r cymylau wedi dechreu cilio ers llawer dydcl, a claw bryniau Cymru fwyfwy i'r golwg. v Mwyn ddigon fydd cael gweled ysbrydion rhai arwyr y dyddiau gynthyd yn oed yng ngwastadodd Caer- dydd pan fydd yr Haf yn ei ogoniant. Rhyw- fodd mae hanes Cymru Fu yn rhy gysylltiedig a mynyddoedd a chorwyntoedd i fod yn real iawn ar wahan iddynt. Ond foallai y cawn fwy u hamdden i'w ddeall pan fo'r cledd yn y wain a'r nen yn ddigwmwl. Peth dig on anghymreig o bosibl yw Rhwysg o'r fath ond os ennyn ryw ychydig o ddyddordeb ym meddyliau ieuenctyd yn hanos en gwlad. ni fydd yn ofer. Arhosed ysbrydion oin hen arwyr yn hir i gynniwair trwy'r lie. Pe baent ond arwyr dychymvg, hoffasem iddynt aros yn hwy nag Awst.

PULPUDAU'R SABOTH NESAf Y METHODISTIAID CALFINAIDI). Prisoks ROAD-10, J Roberts, 6. L Lewis DAVID ST—10-3 L Lewis, 6, J Roberts l!'ITlc'y,ARENC:ø ST.-IO a 1\. H Jones DOUGLAS RD.-lO a 6, J Hughes CHATHAM ST.-IO-30 a 6, D Jones OEOSSHAI.1 ST.—10-30 a 6, J Daniel Evans Anfield Rr>—10-30 a 8, W Henry Nbwsham PARK-10 a 6, H Harris Hughes BOOTLI-10 a 8, E J Evans PAR19FI]ILD-10-30 a 8. R Aethwy Jones SUCOlfRI-IO-15 a 6, H P Roberts, Ooedpeth Uabston—10-30 a 8, W M Jones Bocs FURY-IO-30 a 8. W Owen WALTON—10-30 a G Ellis W A.T.RLOO-IO-30 a 8, J Owen PUt RD.-10-30 a 8. R W Roberti EDGJI LANK—10-30 a 6, R Humphreys Wsbbtkk Rr—10-30 a 8, 0 J Owen LAIRD STREET—10-30 a 6, Simon G Evans Woodchpech RD.—10-30 a n R Pryse Jones New BRIGHTON—10-30 a 8 J Pryce Davies, Caer WEST KIRBT-ll a A, Griffith Hughes Sopthport—10-30 a 6-30, J Williams, Huyton Quarry BUTTON QUAKRT—10-30 a 8. J H Jones WARRINGTON—10-30 a 8, E R Williams, Ooleg y Bala Ellebmeks; PORT—10-30 a 6, WILLIAM MOULT ST -ft, Bankhall—8-15, T. Rees Jones rp. Warwick ST.—8-15, SKELMERSDALE-io-30 a 6, John Evans, Lerpwl Earlestown—10-30 a 6, Wigan—2-30 a 8. R J Jone". Manchester ST. HELENs-owen Jones, Wigan ST. HELENS Junc,—J Peron Jones YR AOHOSION SEISNIU. OAKVIXLD RB-IO-45 a 6-30, T G Owen EVBRTON BRow-10-45 a 80, D W Morgan CATEAEINI ST.—10-30 a 6-30. J. D. Evans Egrmkont—10-30 a 6-30, R. G. Jodm. WlLliKlK RD.—10-45 a 8-30, YR ANIBYNWYR. TABERNAOL-IO-45, 0 H Owen, 6 30. 0 L Roberts PARK RD-10-30 a 6, J Williams, Pentre GROVE ST-10-30, 6, J T Parry, Oilcennin CLIFTON ROAD-10-30, 0 L Roberts, 6. 0 LI Owen GT. MERSEY ST-IO-30 a 6, T Ogwen Griffith, Rhyl MARSH LANIC-10-30 a 6, E T Evans, Morfa Nefyn KENSINGTON—10-30, Aaron Owen, 6, J 0 Williams TRINITY RD-10-30 a 8, W Roberts LISOARD-IO-45, J T Parry, 6-15, VITTORIA 8T-10-aO:J 0 Williams, 6, Aaron Owen BALMORAL ROAD-10-30 a 6, W A Roberts, Talysarn PRESOOT—10-30 a 6, T Price Davies, Liscard SOUTHPORT-ll a 6-30, John Evans Earlestown—10-30 a 5-30, Oyfarfodydd Gweddio GOLBORNK—10-30 a 5-30, E A Pickering Y WESLEAID. OAKJIEIiD—10.30 a 6, Oyfarfod Pregethu SPELLOW LANn-lo 30, Oyf. Gweddi' 6. B li Jones TRINITY ROAD-10-30, R LI Jones, 6, H Williams EDGE HiLL-1 0.30 a 6, Edward Davies Knowsley RD-IO-30 a 6JOyfarfod Pregethu, 0 Madoc a J Roger Jones Mynydd SEION-10.30, J R Jones, 6. D Jones BIRKENHEAD—10-30, 0 Evans, 6, J R Jones WIDNES-10.30 a 6, T Hughes GARSTON-2-30, J R Jones, 8, W Evans EGRICMONT-10.30, D Jones, 6. 0 Evans ROCK Fkurt—2.30 a 6, Oyfarfod Pregethu Y BEDYDDWYR, EVERTON VILLAGE-10-30 a 8, D Poweli WINDSOR ST.—10-30 ? 0, 0 M Owen BOUSFIELD STREET—10-30 a 6, M Griffith EDG. LANE-10-30 a 6, H R Roberts BALLIOL RD-10-30 a 6, P Williams WOODLANDS—10-30 a 6-15. J Davies Skaoombe—2-30 a 6, KNOWSLEY RD.—10-30 a 8, L W Lewis 81 EGLWYS BYDD Y OYMRY. OANNING ST-10.30, WJO Jones, 6, D Davies HIGH PARK ST-10.30, W A Lewis, 6, W 0 Jones BOOTLIC-10-30, G Jones, 6, W A Lewis Birkxnhbad—10-30 a 6, GARMOYLI RD-10.30 a II, UONALDSON ST—10-30- D Davies, 8, R T Roberts EGBEMONT—10-45, D Roberts, 8-30, ABNOT STREET—3, YR EGLWYS SEFYDLEDIG. SANT DWI-IO-30 a G-SO, J Davies SANT ASAPH—10-45 a 8-30, W. Owen Sant Diiniol—11 a 8-30, D Lloyd James ST. WMtMND, r,-Il a 6-30. Jacob Hnghst SANS DJlWI. Kocrir—10-45 a 6-30. 0 R Jones

Cwyn Tudor." Syr,—Dydd Llun diweddaf, ynghapel Queen Street, cvnhaliodd Undeb Ysgolion Sul Ani- bynwvr Dosbarth Gwrecsam eu Cymanfa Ganu flynyddol, o dan arweiniad Mr. Emlyn Davies, v Rhos. Prin y gellir dweyd ei bod yn llwyddiant perffaith. Siomedig oedd y cynhuliiad a'r canu. Teimlem nad oedd y cantorion wedi llwyddo i feistroli rhai darnau, yn enwedig yr Anthemau. Difaterwch ac anffyddlondeb i'r rehearsals a gyfrifai am hyn yn ddiau. Un amcan sydd mewn golwg rnewn cynnal cymanfaoedd canu, sef gwella Caniad- aeth y Cysegr. Pan gofier ein bod yn cael ein cyfrif y genedl fwyaf cerddorol ar y ddaear yr wyf yn ofni nad yw camadaeth y cysegr yn ein mysg mor perffaith ag y dylai fod. Wrth ddrws pwy y mae y bai, tybed ? Diau fod llawer wrth dclrysau aelodau ein heglwysi am nad ydynt yn cymeryd y dyddordeb a ddylent yn y rhan gerddorol o wasanaeth Ty yr Arglwydd, ond credaf fod llawer mwy o fai wrth dclrysau ein harweinwyr canu, hynny yw, y rhai sydd yn gyfrifol am y tonau a'r anthemau a ddewisir gogyfer a'n cymanfaoedd canu a gwasanaeth y cysegr o Saboth i Saboth. Bron yn ddieithriad, dewisir y rhai mwyaf pruddglwyfus rhwng dau glawr y llyfr Hymnau a rhygnir o Saboth i Saboth rhyw hen donau galarus, oedd yn hen yn amser ein teidiau, yn lie myned ati o ddifrif i ddysgu rhai newyddion. Mae gormod o ysbryd pruddglwyfus yr Tberiaid bach yn ein canu o lawer iawn. Nid yw yn rhyfedd yn y byd fod ieuenctyd ein heglwysi (yn enwedig yn y trofi mam-ion) ,yn troi at y Saeson. Maent hwy yn gwneudjeu gwasanaeth yn llawer mwy deniadol. Tua'«blwyddyn yn ol yr oeddwn yn treulio Sul yn y wlad. Eis i'r gwasanaeth boreuol gyda'r cyfeillion yr oeddwn ar ym- weliad a hwy. Yr oedd yn foreu bendigedig. Gwenai yr haul ar fyd o flodau a clian. Esgynodd y pregethwr i'r areithfa a golwg bruddaidd anghyffredin arno, a rhoddodd i ganu, Both sydd imiyn y byd," etc.; athra yi* oedd y gynulleidia oddimewn yn udo mewn seiniau dolefus, yr oedd holl anian oddiallan yn for o lavvoiiydd. Dyweder a fvnner, rhaid i ni fel cenedl symud gyda'r oes vn y peth hwn fel ymhob peth arall. TUDOR. -<

Established 1835, MEDLEY'S S Established 1835, t PECTACLES 1GHT PEC1AL1STS OLE ATTENTIO EARCHING EXAMINATIONS UBJECTIVE AND OBJECTIVE Artificial Eyes made to the Sockets, with dilating Pupils II Belmont Road. BRYSI"VVC.H I geisio potelaid gan y Fferyllydd nesaf at>ocb» oyn i'r Anwyd. fyned yn waetb, Gofiwoh COUGH mm MIXTURE; HUGH DAVIES, Machynlleth. 13c. a JvS. 9c. y botel. DAVIES'S COUGIl MIXTURE At Beswch, DAVIES'S COLGH MIXTURE Anwyd, DAVIHS'S COUGH MIXTURE Asthma, DAVIES'S COUGH MIXTURE Bronchitis, DAVIES'S COUGH MIXTURE Pas. C-rygnl, DAVIES'S COUGH MIXTURE influenza. r ]m; DATGYSYLLTIAD I GYMRU! tÎ CYNHELIR Cyfarfod Arbennig g e Yng Nghapel y Bedyddwyr, Everton Villag NOS WENER, MAI 21. -==-====-=,==-=>=,=-=-=-==,=-===- Siaradwyr ELLIS J. GRIFFITH, Ysw., A.S., Mon. eiÚ. WILLIAM JONES, Ysw.. A.S., Arfon, ac, e Cadeirydd-Pareli. TOHN HUGHES, M.A. Cymerir y Gadair ani Marsh Lane, Bootle. Oynholir Gwasanaeth Cerddorol, a PRYDNAWN SUL NESAIF, V MAl .23ain, 1909, Pryd y rhoddir datganiad o'r Gantawd gysegredig Prynedigaeth y Byd (Valentine Heinery) g GAN Y COR. Cenir yr Unawdau, &e., gan Mifs NELLIE PARRY Miss GWLADYS ROBERTS. Miss WILLIAMS Mr. t JO ON EVANS a Mr. T. G. WILLIAMS Cyfeilydd Mr. E. M. DAVIES. —— Y Givasanaeth i ddechreu am 2-15, —— Gwneir Casgliad at dreuliau'r achos. Ystafell Genhadol Bankhall. -Traddodir- DARLITH Gan AP GLASLYN Yn Ysgoldy M.C. Stanley Rocd. BOOTLE, Nos Fawrth, Mai 25, 1909. Testyn: Y TAN CYMREIG." Cymerir y Gadair am 7-30 gan ROBERT ROBERTS, Ysw., Y.H. Tocynau, 6ch. yr un. Yr elw at gael llyfrau emynau at wasanaeth yr Ysgol a'r Gwaith Cenhadol. Hysbysiad Neilltuol Capel Fitzclarence Street, Cyxihelir Sale of Work Ar Chwefror, 16, 17, 18, 1910, MANYLION ETO. Eisteddfod Gadeiriol Dyffryn Conwy (Vale of Conway Chair Eisteddfod). LLUNGWYN NESAF (WHIT MONDAY NEXT) RHAG OLjY GON CAMPUS! Llu o Gystadleuwyr 5 o Gorau Meibion, i, Penmaemnawr, 2, Oilgwyn, 3, Wigan Harmonic, 4, Warrington, 5, Moelwyn. 8 o Gorau Plant; 2 Gor Cymysg; 5 Parti Cymysg 7 ar destyn y Gadair; Nifer liosog cithriad 1 ar yr unawdau, deuawdau, adroddiadau, a chelfydd- ydwaith. 20 o Gorau yn cystadlu Llywyddion: WILLIAM JONES, Ysw., Liverpool. 1ARLL CARRINGTON a Syr W. fI: PREECE, Oyfarfodydd i ddechreu am 10-30, 2, a 6 Trena rhad o bob man—gwel tailermi y Gwmni. Programmes yn awr yn barod, i'w cael gan yr Yogrifennydd-J. D. JoNKS. DAVID JONES, Ysg. CerddoroJ. Gil hyfrydwch cyfrodedd, Dwy ochr y wlad, clowch i'r wledd." Eisteddfod Goronog Gwyr Ieua inc 0 Bwlchgwyn, LLUNGWYN, MAI 31ain, 1909 Corau Meibion. Corau Cymysg, Rhos. Coedpoeth. Warrington, Stretford. Brymbo. Ullos Hindley. Maelor. NAW 0 BARTION, ynghyda nifer liosog ar yr Unawdau, Deuawdau Adroddiadau, &o, Rhaglen y dydd, Pris 2g yn barod Mai 26, i'w ohael gan yr Ysgrifennydd- ALUN ROBERTS, Bwlchgwyn, Nr Wrexham- "='=-=:==:==-==:=' Tølephone-261 Bootle, P. LLOYD JONES. Funeral furnisher, Special attention given to removals to and from Wales YORK BUILDINGS, 362 & 364 Stanley Rd., L'poo. (Near Bankhall), WEDDING EQUIPAGES I Individual I ComEunjon Cups J HE >i fRA Y. S Adopted in (/•iAj Hundreds of rimM Nos*' Churches, L^r Cour,e9Ji including those increase" ot evs- Attea<lf"c0 J. H. Jowett Dr. Clifford Patented I Address the bialit, rs gbaØ1' Townshends, Ltd.r 4 147 COUNTY WALTON. cjjod' Agorir y Masnachdy u DDYDD GWENER. NltS GAN 0. Preston gyda cliyflenwad 0 g Gentlemen's loutfUtiD Hosiery, Hats and Caps. J^IVERPOOL & DAILY SAILINGS ;(Sunda £ 1^4 From Princes Stage (Weather, 'r gte^ltf' a.m. LA MARGUERITE, or oth^re)A 1 n-d R LLAN DUDNO (4 hours a b 0RlP lU-^0 marls. BANGOR, &. due back.7-30 p m. EXTRA SAILINGS AT WaiTb^erp0ol^ For Fares, Contract R*tes, &o., aPP'/Vi North Wales Hteam-diip Co,. Ltd-, kq<5 Ce11^ gO/' 40 Chapel Street, Liverpool. Tele., jj Contracts: Week 1*2/6; Fortnight W'l < Through Bookings Daily, from MRS. ROBERTS requires Servants. Good pJ"1 last employer essential. Relia 0 Agency. Established 13 Yeats.. Address—10 Hetherley St.. Telephone—575 Anfield. J. T. JONES, Funeral Llndert 00 55 & 57 Breck Road, F 00 nislje Funerals completely Furtl1 and Conducted throug rf, HICHJEST REFERENCES FROM ft Doctobs and TbxjsTEES- or Communications by post i immediately attended to Telephone 51 YgAnfleld. "0 JOHN JONES, V* FUNERAL FURNI» 89 Preston Grove, TIVZ**0 Style, Quality, Econoroy* ^0, SUPERIOR WEDDING BROVO .¡'/l'CiI Estimates including .all charges on -p NQDFR—Nad oes unrhyw ddo ag arall o'r un Railway Lost VTOVE CEND 2/4 for a Splendid Silk j or Gent's), 3 carriage paid Pe f0r Pr.i,gd^ also grand selection of goods guH 5/6 and 7/6. Travelling Rugs> f from 21- each. ^^°° Northern Depot, 28a BOLD -===- TOOTIIO; 1 Meddyginiaeth Sicr Ddannodd- rrooi^W V mae lint wedi ei drwytho » BIiig 1 roddi yn nhwll y dant, md ?n^ %\W Ddannodd, ond yn fYurflo crystyn rhag ail ecnyn y Ddannodd. to T ystiolaethau pendant TOOTHOL o bob O1 Is. 3c. drwy POS<- 0}L oddiwrth A* Y TOOTHOL CO., PfoffJe vo" Printed and Published EVANS, SONS & Chambers, 8 Paradise J, & Tel. 1112 Central, by 356-358a Stanley Road, the County of Lanoester

DYDDIADUR, Lert»wl. MAI 21-Cyfarfod Datgysylltiad yn Everton Village I 25—Darlith yn Stanley Road 23-Gwasanaeth Gerddorol ym Marsh Lane MEHEFIN. 12-Mnaherdd y Gitana yn Hope Hall' 18—Oynge'dd yn Merton Road ncq 19-20-0yfarfod Pregethu Domldson Street MEDI 13-Organ Recital Great Mersey'Street HYDREF. 23-Cyngherdd Cappi Kensington yn y Sun Hall 30-81—Oyfarfod Pregethn Bverton Village TA OH warn) 9-12-Ba.s4r Wlllmer Road yn St George's Hall Oyfarfod Oystadleuol Anfleld Road RHAGFYR. 2-3-4-8ale of Work St.Helens, cape! Pembroke place I I-Ovogerdd Plant y Pentre yn y Central Hall 27—Eisteddfod y Temlwyr Da yn y Oeiitral Hall ) CHWEFROL (1910). 8aleof Work yn Fitzclarence Street MAWRTH (1910). Bazaar Oymry Fydd Bootle Cymru, Gte. Sulgwyn-Eieteddfod Llanrwst Rulgwyn-Elsteddfod Gadeiriol Möp Llungwyn-Risteddfod Prestatyn Llungwyn— Eisteddfod Bwlchgwyn Mehefln 1—Eisteddfod Bfaosesinor Meh. 9—Eisteddfod Towyn Melrionydd j Meh. 10-Eisteddfod Llanfair D.O. Gorffennaf 5—Eisteddfod y Rhos Gorffennaf 7—Eisteddfod Ooedllai Gorff. 11—Oyfarfod Pregethu Golborne Gor. 21—Eisteddfod Gadeiriol Oonnah's Quay Awst 2—Eisteddfod Newmarket Awst 2—Eisteddfod Oorwen Awst 2—Eisteddfod Oaergwrle Manceinion. Mai 8 a 9—Oyfarfod Pregethu Booth Street Mehefln 28 a 27-Cyfarfod Pregethu Ohorlton Road Medi 24 a 25—Oynhadledd y Oymry Isuaioo