Ye Brython Cymreig

-u_ fwi'iin F T III in mm 99 9 Y GYLLIDEB. Ac wele, dymai' gath o r ewd "dyma gyfrinach y Gyllideb allan Mawr fu'r dy- falu blaen llaw am ei chynnwys, mawr y cynghori ar Mr. Lloyd George, mawr y gobaith a mawr yr ofn gan wahanol ddosbeirth o bobl, yn ol eu gwalianol safleoedd a budd- iannau. Mawr hefyd y miri ar ol y dadleniad. Mae llawer o ganmol a chondemnio, ae nid ychydig yw nifer y rhai nas gwyddant yn iawn beth i'w wneud, eithr safant yn syn uwchben y mater, gan ofni peth fod llaw y Canghellwr yn gwneud am dreth go drom o'u llogellau hwy. Mae Sosialwyr, mewn un eithaf, yn gwawdio oherwydd fod y Gyllideb, yn eu tyb hwy, yn rhith o'r sylwedd mawr y maent hwy yn sefyll drosto, ac felly mewn perygl o gamarwain y bobl i feddwl eu bod yn eael y gwir beth, a thrwy hynny leihau grym yr apel Sosialaidd am ryw hyd. Mae y miliwnwyr a'r goludogion mawrion, yn yr eithaf arall, yn gynddeiriog oherwydd, meddant, fod y Gyllideb yn gwneud am eu hysbeilio o'u heiddo. Ac am y Fasnach mewn mewn diodydd meddwol, y mae hi wedi cael cnoc yn ei thalcen a barodd iddi wegian uwchben ei tliraed, ac y mae ei phensyfrdan yn peri i'w thafod clebrog ddweyd pethau rryfion a gwrthun. Mae'n eglur fod Mr. Lloyd George wedi llunio Cyllideb a yrrodd wewyr drwy yr holl gorff cymdeithasol, bob dosbarth a phlaid, ac na thraddododd yr un Canghellwr er's llawer o flynyddoedd bregeth mor ddylanwadol a phregeth bedair awr a banner Mr. Lloyd George yn Nhy'r Cyffredin. Yr Esgid yn Gwasgu. Wedi'r cyfan, nid oes dim yn gymaint maen prawf ar ddyn yn ei holl gysvlltiadau a'r ymyriad a wneir a'i arian a'i eiddo. Os deil dyn y prawf hwn mewn pwyll a thymer dda, y mae yn bur debyg o ddal pob prawf arall. Mae miloedd o ddynion a'ch cyfar- fyddant mewn ysbryd hynaws a chyweithas agos ymhob cysylltiad arall, ond pan y daw i'r pwynt ariannol y maent yn codi eu gwrychyn yn union, a gwae chwi os ewch dipyn yn eon arnynt yn y cysylltiad hwnnw. Dyn yw dyn gan nad ymha gylch neu ber- thynas yr ymwneir ag ef a.c mae y Gyllideb ddiweddaf yn sicr o ddatguddio calonnau wfth archwilio llogellau. Wrth gwrs, y rhai a ddioddefant sydd yn llefain yn erbyn y Gy- llideb. Gall fod y darbodion yn taro rhai yn drwm neu anghyfartal, a diameu y bydd i unigolion mewn amgylchiadau neilltuol deimlo felly. Ond yr oedd yn amhosibl diwygio trethiant ar raddfa mor eang heb i rywrai ddioddef, o leiaf gyfrannu yn helaeth- ach nag y gwnaent o'r blaen atgynnalgyrfa teyrnas. Dyddorol yw sylwi ar y modd yr eglurir gan rai hawdded fuasai osgoi eu beichio hwy drwy drethiant ar rywrai ereill. Canrnolant y Gyllideb yn fawr ond yn unig ar gyfrif yr anffawd iddi ddigwydd galw wrth eu drws hwy, pan yr oedd digonedd o ddrysau ereill mwy pwrpasol. Fel y daliem y Drych ar y sefyllfa, yng ngoleuni y Wasg ac YIll" ddiddan eyffredinol pobl, daeth i'n c6f un o benhillion telynegol yr awenydd talentog Eifion Wyn i Chwefror, a'r llinell olaf oil yn y pennill a dyma'r IiiiiellaLi:- Chwyth, aeafwynt, fel y mynnot, Cladd y mynydd dan y lluwch, Cladd y mor o dan yr ewyn, Chwyth, aeafwynt, eto'n uwch Ond pe clywit ar ryw dalar Oenig cynnar yn rhoi bref, Tro oddiwrth v dalar honno, Paid a chwyth-u arno e/ A dyna daro'r doel ar ei phen yng nghym- hwysiad y pennill at y Gyllideb a'i gwrth- rychau yn y wlad. Yr oedd fcroeso i Mr. ] Lloyd George ystormio'r wlad i wynt ac eira, ac ewyn,—ond gofalu rhag oenig neilltnol gwahanol ddosbeirth. Rhaid cydnabod, fod bynnag, fod yr ystorm hon yn bur gyffredin. Er hynny, yr oedd gan y Canghellwr hefyd ei oenig, sef y tlawd. Y mae i'w glod ddarfod iddo gadw oddiwrth y bwrdd broc- wast," ac angenrheidiau syml cynlxaliaoth pobl. Tarawodd y tir-foddianwyr, y gwyr ooludog, y fasnach mewn diodydd meddwol, y motorwyr, a bu'n ddigon didrugaredd i daro'r ysmygwyr ond eh", arou teg iddo, fe dynerodd ei galon pan welodd fwrdd brecwast y bwthyn yng nghesail y bryn, a phan gofiodd brined yr arlwyaeth ar lawer bord o'r fath. Yr oedd ei glyw yn ddigon craff i ddal y sibrwd a ddeuai gyda'r awel o'r cyfeiriad hwnnw Paid a chwythu arno ej." Jingo a Mammon. Mae'r Toriaid yn by their io yn enbyd, ond y maent ar hyn o bryd yn rhy orffwyllog i ddweyd yn debyg i eglur a phendant beth yw eu cyhuddiadau yn erbyn y Gyllideb. Y maent, beth bynnag, wedi gweled ar unwaith ei bod yn ymgais isolwaei am f6t y bobl. Yr oeddynt yn sicr o* hynny bach cyn iddynt wybod beth oedd ynddi. Y maent fel dynion gorffwyll a breuddwydwyr yn gyffred- in, yn baldordd yn eu pangfeydd presonnol y pethau a bwvsai ar eu meddwl fwyaf yn ystod eu rhag-ddvfaliadau am y ffiol hon o wae yr oedd Mr. Lloyd George yn ei llenwi ar eu cvfer. Ymddengys fod arweinwyr yr Wrth- blaid yn y Senedd wedi galw cwrdd cyfrin i drafod y sefyllfa. Nis gwyddom ai ym mharlwr Arglwydd Lansdowne y bu hyn ai neidio. Efallai, wedi cyfariod felly, y gallant helpu eu gilydd i ddeall beth yw y mater ar- nynt eu hunain yng nghyntaf, ac wedi hynny beth allant wneud i rwystro gyrfa'r Gyllideb drwy Dy'r Cyffredin, ac yn olaf i'w lladd yn Nhy'r Arglwyddi. Y maent wedi ymdynghedu i wneud eu gwaethaf hwy. Y maent eisoes wedi bedvddio'r Gvllideb gyda'r hen enwau a ddefnyddid i ddifenwi y Mesur Trwvddedau a'r Mesur Addysg—" ysbail," lladrad," rhagrith," dial," cobler- waitli," etc. Yr hyn sy'n eglur ac addysg- iadol yw mai y rhai uchaf eu clocli am ych- wanegu costau rhyfel ar dir a mor, yn enwedig mewn adeiladu llongau—yw y rhai a waeddant uchaf yn erbyn baich y dreth. 'Does ar y bobl gyffredin ddim eisieu rhyfel na gwastraff mewn milwriaeth. Y gwyr goludog sydd ar y blaen yn y gwastraff hwn, a'r Toriaid a ddadleuant yn fwyaf taer am adeiladu Dreadnoughts ychwanegol ond pan y deuir at y pwnc o dalu, yr hyn nas gellir ei wneud ond trwy drethiant, dyma'r bobl sydd yn fwyaf croch eu cri yn eu condemniad o'r Llywodraeth. Mamonaeth sydd wrth wraidd rhyfeloedd, a'r un duw sydd yn corddi miloedd o'r arianwyr a'r tir-feddianwyr mawrion yn erbyn y Gyllideb ddiweddaf.

Gorchest Mr. Lloyd George Er y cydnabyddent iddo fod yn llwyddiant yn Swvddfa'r Bwrdd Masnach, mynnai rhai o'r arweinwyr Toriaidd mai methiant fuasai Mr. Lloyd George fol Cyllidydd. Cyhoedd- odd Mr. F. E. Smith hynny yn groew fisoedd cyn i'r Gyllideb gael ei dadlennu. Wedi i un mor anffaeledig ag ef ragddywedyd y peth, yr oedd tynged y Canghellwr wedi ei phen- derfynu Mae y syniad o gysondeb yn trwblo tipyn hyd yn oed ar yr Wrthblaid, a phrin y galleaid disgwyl iddynt ar ol y Gyllideb ddweyd. dim yn groes i'r hyn a ddywedent o'r blaen. Ond mae y Wasg yn gyffredinol, ac hyd yn oed rai newyddiaduron Toriaidd, yn cydnabod gallu diamheool y gwr a ffurfiodd Gyllideb 1909, a'r newyddiaduron Rhydd- frydol yn cyfrif ei waith yn un o orchest-ion permaf Canghellwr er's ilawer dydd. Yr oedd, yn sicr, yr un fwyaf ei anhawsterau. Y maw gan Gymru unwaith oto achos i lawenhau yu llwyddiant yl gwr sydd yn ei chodi hi, i ganlyn ei hunan, i fwy-fwy bri yng ngolwg y devi-nas a'r byd. Y mae, yn ddi- amheuoi, yn ol yr" hyn a eddyf pawb, wedi gwneud Cyllidob fydd yn lianesyddol, ac yn fwy beiddgar na dim a wnaed o'r blaen yn y ffordd hon yn Senedd Prydain. Danghosodd Mr. Lloyd George y devvrder a'r craffter sydd mor nodweddiadol o bono. Prin y ganesid disgwyl i'r gwr a fentrodd ei fvwyd ac a fu mewn perygl oi golli fwy nag unwaith yng nghymelri terfysgwyr anwax, meddw gan ryfol,priti y gallesid disgwyl iddo beidio cyffwrdd trofniant eyllidol y wlad a phin go feiddgar ac felly y gwnaeth. Dywed llawer fod y Gyllideb yn dra cliymedrol. Gall hynny fod, ond rhaid cofio mai nid yn y goflaid a grvnhodd Mr. Lloyd George i'w afaelion am y tro y mae holl ystyr ei Gyllideb, ond hefyd yn v safle y mae yn ei sierhau ar gyfer y dyfodol. Cymerodd ei sH,fle ar yr egwyddor fod treul- iau gwlad yn cael eu dwyn gan y rhai abl i wneud hynny, ac yn oi mosur eu gailu, Dyma gnewyllyn y Diwygiad, a dyma y gwreiddvn o ba un y gellir disgwyl y tf pren mawr trethiant teg yn y dyfodol. Mae yr Wrthblaid yn bradychu y ffaith hon yn eu dull o gondemnio'r Gyllideb. Dywodai Mr. Austen Chamberlain mai nid trefn iatit-, am flwyddyn ydoedd, ond am liynyacioedd i ddvfod, a'i fod yn cyffwrdd a gwaitli pob adran perthynol i swyddfau Llywodraetn. Dengvs hyn fod y Gyllideb yn boll-gyrhaeddol. Yn y fan yma y gwelir fod Mr. Lloyd George wedi tori trwy y grawen, ac wedi myud at wraidd v mater. Bydd y Gyllideb hoti--os llwydda i ddoti i rym yn ei gwneud yn htwra i svmud vmlaen gyda'r cyllidebau dyfodol. Y trefniadau arwynobol sydd at, gyfer dim ond blwyddyn; ond mae egwyddorion yn barhaoi, Not for an age, but for all time. Gelln casglu oddiwrth y Toriaid a beiwyr Mr. Lloyd George ei fod wedi ysgrifennu ei Gyllideb, o ran ei hegwyddorion, a phin o haearn ac a phlwm yn yO graig dros byth." Anghofiasom gyfeirio at ddylanwad tebygoi y Gylluleo ar henlancyddiaeth ond mae'11 amhosibl cofio'r cwbl, na chael gofod i pob peth ar nll- waith

Mwydion- GwEJJI lludd a llafur diwrnod, ap.booh melusacli Jia throi dail ambell Sc lle'r dyd dyn ei hoff danieidiau 1^ ymwyd. 0"s ty-bioch v rhai'n y1 hwdiwch hwy — Y Fam Wen. ''DYNA'K enw a roddir yn rhai 1 Gymru ar Stepmother y Sais £ raitl'- nau ereill, gelwir lii'u fam-yng >' —chwegr yr Ysgrvthyr. Ond V )e gelwir hi yn wen'I Gwelais y „ yn ddiwedclar fod y Prifathro yjy\v yn dw(jycl mai ystyr gwy'n n0' ? _|.c, nurdoti. sancteiddrwydd, glendic, ydy111 ai tvbed mai yn yr ystyr yiill f, y" i ddeall Mam Wen Oedd y gaii J' ddu ? An air vn syffredin a f° plant i'w Main Wen In haed"_ iawn o gydymdeimlad, g^n_ ,] fel 1)0 iddi ymddwyn at blar.t gwraig »• & byddent yn blant iddi hi ei JlU. i vd)4. iddi wneud hynny, bychan iel r^{,^ ei diolch. Amheuir hi o ennyn a ,.r ga^1 rhwng eu tad a hwythau, a phri ddi ben ion hyd yn oed i'w lT1 r ysty1' Felly, y mae lie i ofni lIlai nid Y11 yr joI10 oreu i'r gair gwen y gelwir yr ail vn Fam Wen. "Tybed ai nid oes rhyw deitffejydtf ynddo i'r gair Bran Wen1 ^eli;» cliwedlau ydyw cymeriad y ^'a' naturiol i rhyw genius roi'i' C" r.ag un a ddrwgdybid o gario jftnt raid ac angen o hanes castiati _0J s"1* tad. Nid wyf erioed yrn cofie ,c^.j ei f, am Dad Owyn a-in efallai e1 j g»e rhy bry-sur yn hel bwyd i'w <l hamdden i hel chwedlau." -4-- Ar gyrrion deufyd. i^ob0 Tamaid yw hwn a godais i'ni ynfj F\fyrion Henwr Eleazar jjyfr X Ngheninen Ebrill ar The Unknowr, oedd Ffrancwr Flaminarion, ac ynddo o engreifftiau cvffeh b o'r liyn sy 11 iaw ar gyrrion deufyd ;— yi> "Yr oedd yn lletya yii Livei'P0^ arfer cysgu yn yr un gwely a n "jiffod'1, Aj- noson olaf un flwyddyn, ,.iyvV&i r r ganwyll wrth fyned i'w wely, '^i fatb o glee yn dod o'r lie yr A yn hongian uwchben y gobei y rychodd, a chanfu fod gwydr yr ona, 1111111 cracio, a'i bod ar y pryd yn ddeIlr fod jer Wf wedi hanner 110s. Yr oedd ï1 ° orto, gwydr yn gyfan pan yn gytfelLi ychydig cyrriiynny. Doflrodd y,wb galwodd ei sylw at y fiaitn, pa tfi1 1 ychydig oriau aethant i gyHgu' (. 0 mewn breuddwvd ai mewn m a e; o igaeth (nid oedd yn siwr) S^e tl'10L,j yr hwn a dybiai efe oedd yn J ac yn byw mewn ffermdy .y" v^elvV j sefyll yn y beudy, ei wyne^b y e{^° 6 corff, ac fel pe yu ceisio siara" ^yi), j yn inethu. Deffrodd mewn dy y adroddodd y breuddwyd, °s, ulll- hefyd, wrth ei gywely- jyjjia ^[ hwnnw am ei ben. Drannoot p ebyi" yn ei hysbysu fod ei dad j0lJd f yn sydyn am ddeng in^nudf|daetli y boreu hwnnw a phan da ,j0d<l wedi hynny gyda'r niaiiylion VJ1 awvddfryd pennaf y tad P'11, "0ed& L oedd cael yinddiddan a'i ? _vV-ed J'1 Liverpool. Nid oedd wedi ciy ,> gair cyii hynny fod oi dad yn w .-4- I I John Elias a'i gyhoeddia^a° 0d^ Soniai'r Glomen glws yn y ^o am gyhoeddiadau, ac ruor fyn> cydwybody'u torrid, betliaub^1^ 0 fod hoddyw gymaint bri ar Fha ftfjj j nid anhymig a fyddai'r tain aid oJJ. yntau a'i gyhoeddiadau, tae ddangos mor swat yr elai setiad o yneiwydd:- in0ysg<rof> YB oedd Mr. Elias yn glan p y natur ddynol Dyma engi neu hynny stori glywais ddoe ge^Lr Yr oedd ar ei daith i gyfar*od p Ngln-o'esoswallt a gyrrodd jd^. l0a iaicl Rhuthyn vn dweyd my tied trwy'r ch'ef yn yB °ril0dd^ ,/ry'1 ganlynol, ac os myinient } yno: Wrth gwrs, derbymwydjW^ llawen. Cyhoeddwyd ef yr y cvlch, danfonwyd y criwr hy |jy y 1 hysbysu'r difraw a'r an^ftp0l pregethwr enwog yng t]l Rhos yr hwyr hwnnw. 41 vngliyd, ond rvwsut 111 c!'al?- on ygg1! ddim hwyl; un o'r oed ao -I, ey ei gafodd erioed, ac yr oedd 'jyfr. v d1' o tani, a phawb, yn <;ynnJ5'ieI1. f 'M hun, yn hiraethu am yi „• ,jtl wedd gofynnodd y blaeuo f/ bod yn anfoeagar, pa br.vC1 hen°>i if draehefn. Dair w.ythnos °? ffordd yn ol," ebe yritan. un cyhoeddusrwydd i'W 4q^y eyJ1*\ blaen, ond teneu iawn oed a[0dd Modd bynnag y tro cUf M arddeliad fel y tystiai pawu erioed o bulpud ddim y 0 ddiwedd yr oedfa, gt)fy'ijn0 ial i iddo, ac mewn ton d.ra blaen, pa bryd y deuax a ,j0 Dair blynedd i heddy nis gellid er pob taerine ( 1 ddyfod yng nghynt." 0 \WV I D C/f1,l' #J _,Æd 0

-10-Dl'1' HWYL: Sef lly fr ewr lot,, OLL ey do", o, K Adroddiadau, gwedi 0 4 1 Olygydd y Brython.. & 192 tudal. Vns *5^4 Drwy'r post 1 /2 a J gy^q0,jS rnwya£ 0 Adroddiadall a gy SOfJe r.8¡} mwyaf o Adroddxa erioed yn Gy rm'aeg.^ /i0rt, V Foulkes, Swyddfa r But I Stanley Road, Lerpwl I

Byd a Bettws. aORCHEST BERT THOMAS. -Dawn < werthfawr a mawr ei gol)rwy'r dyddiait liyit yw dawn y Cartoonist, a chaiff o lawer gwell tal am oi lun pert iioti wawdlyd nag a gaiff yr awdwr ysgrif gylweddol am ei leader. Y mae Bert Thomas, Cymro ieuanc o Abertawe, sydd ar staff y London Opinion, wedi gwneud mawr enw iddo'i hun fel awdwr y llun a ddanghosai Lloyd George fel consurwr yn tynnu'r n.aii.1 gyw iar ar ol y Hall o hot y Gyllideb, ae ebo Sh011 Ben Tarw o tan y Hun !— Si-aart conjuring, but I wonder whose hen-roosts he has raided to get the chickens to do it with." Gwelodd Lloyd George y llun, ac anfonodd air o ganmoliaetli uchel iddo at Olygydd yr Opinion. -« D.D.'S YR YSGOL SUL— Yng Ngllyn- hadledd flynyddol Cyngrair Eglwysi Bhydd- on y Gogledd, a gynhelid yng Nglionwy ddydd lau diweddaf,—dyfarnwyd y tlws a rydd Miss Geo, Dinbych, bob blwyddyn i aelodau hyna'r Ysgol Sabothol, fel y canlyn :—Isaac; An- thony, Glandwr, Abertawe, yn 88 oed, ac yn aelod o'r Ysgol Sul er's 85; Mrs. Phillips, Trallwm, 87 oed, ac er's 84 mlynedd Hugh Owen, Bangor, 87 oed, er's 84; John Hughes, Ty Croes, Mon, 8(3 oed, er's 84; Hugh Pugli, Llanegryn, Meirion, 85 oed, er's 82 mlynedd yn yr Ysgol. Daeth J. Hughes, patriarch Tý Croes, yno i 'nol y medal. FFEFRYN 'REEN 0' ".—Ebe Mr. Lewis Jones CRhsn O'), Rhuthin :—" Y perl o englyn mwyaf toddedig a welais yn fy nydd yw hwn o Awdl Dyfed ar Enedigaetli lesu ym mhreseb Bethlehem, tra'r bobl yn mwynhau maeth a moetliau tu allan ;— U Dyn oedd yn adnewyddu—ei lawn hwyl Yn ei wely nianblu A Mair o dan y inur du—heb annedd, Mor wén o Rhinwedd, yn mron a rhynnu." ASBRI PWLLHELI.—Y mae awdurdod- au Pwllheli wedi penderfyim dwyn y dref a'i bau dihafal i byd drwy daenu pum mil o furlenni hyd brif orsafoedd ffyrdd liaearn y deyrnas, ac arnynt A lvelslt Beauty Spot gyda'r llun. Peth arall y caed hir ddadl arno yn y Cyngor Trefol oedd cael deuddeg o boer- iflvchau (pocket spitoons), i gleifion y darfoded- ga.eth neu'r dyciau, rhag poeri ohonynt hyd yr heolydd wrth fynd a dod, ac felly wasgar hadau'r afiechyd marwol ymysg ereill. 4- Y DIAFL A'] DY.—Hon oedd y stori gloclity y diddanodd un o esgobion Cymru dyrfa fawr a hi wrth ysgyrnygu dannedd ar Ddatgysylltiaxl :— 'Roedd yu byw yn eagobaeth Bangor stalwm hen berson rhadlon oedd yn gartrefol a chyfeillgar iawn a gweinidog Methodus y pentref. Un bore, gwe.di noson o wynt mawr, cyfarfu'r ddau eu gilydd ar yr heol, ac ebe'r Methodyn, "Hwn-à-hwn-bach, y mae gen i newydd drwg i'w ddweyd wi-t-liy(-tt-y mae'r gWYHt, neithiwr wedi hyrddio clochty'ch eglwys i lawr yn gyrbibion, ac y mae gen i ofn fod gan y diafol rywbeth yn ych erbyn chi." 0 nag oes," ebe'r person rhadlon, a cliilei lygad yn gloewi, "hen fachgen craff yw'r diafol--fydd o byth yn chwalu ei dy ei liun, welwch clii."

I Am L yfr. Dyledswydd boudant arnom ni, Wrth ddarllen gwaith dysgawdwvr, Yw dweyd y gwir am bob rhyw iyfr, Pwy bynnag fyddo'r awdwyr, LJOMUJ.AU EMRYS AP 1 WAN. CUr -*■ rol II.. Swyddfa GEE A'I..FAB, Dinbych. 3,16, L LITH WiiLJi ail gyfrol pregetliau y Parch. Ambrose Jones. Ymddanghososdd y gyntaf ddwy flynedd neu dair yn ol, dan olygiaeth cyfaill cu i Emrys, a'r lienor amryddawn Mr. Ezra Roberts, Rhuthin. Cylchredodd y gyfrol drwy'rDyv/ysogaeth yn gwbl ddi-wthio Hon ydocdd yr unig gyfrol o bregethau a aeth ohoni ei hunan er's tro byd. Prawf hyn nad ydyw etc mor anodd gwert-hu Ilyfr end i'r wlad gael un at ei bias. Weithiau, da i lyfr cloff, fel ami i efrydd naturiol, wrth ffyn baglau i'w hybu ymlafen ar hyd taith y gwerthu. Defnyddir hir gystudd yr awdwr, gwneud defnydd elusengar o'r elw, parch i'r deu]u'r ymadawedig, ac ategion tebyg i'r rhai'n, os nad eu gwaelach, i dagu'r fasnach ienyddol drwy'r wlad. Cwbl glir ydoedd dygiad allan y pregetliau cyntaf oddiwrth betheuaeh o'r fach, ac ni fuasai gwneud masnach o lyfr yn cyd-daro a cliymeriad yr pregethwr. Disgleirdeb meddyliau, ceiuder iaith, pertrwydd sylwadau a hawliodd i'w gyfrol Ie dwfn a chynnes ynl marn, calon, a chydwybod ei genedi. Nid y llyfr ehangaf [ ei werthiant ydyw'r helaethaf ei ddarlleniad bob amser, ond nid yw cyfrol Emrys yn cael hamdden i gasglu haenau o lwcli yn nhÿ neb, gan y defnydd aiddgar a wneir ohoni. Geilw teuluoedd sydd yn berchen arni sylw dieitlu iaid ac ymwelwyr tuag ati, dadleuir yn ei chylch ar deitliiau, ae anodd gweled dan dy- ddynwr darlleiigar, heb son am ddau lenor nregethwrol, na throant i ymgomio am Homiliau Eiiirys. Er fod ei phris yn dri a chwech,swllt yn uwch na'r pris uniongred, eto ni chlywsoni neb yn dannod ei drudan- iaeth. Cymerii- gofal yr ail gyfrol gan yr un gol-, ygydd, ac anodd fuasai cael ei haial heb yngan gair am ei well. Caiff gyfle yn hon i I ddangosi mwy oi law, gan fod gryn lawer or gyirol gyntaf wedi ei threfnu gan yr awdwr ei hun. Mae air. Roberts yn feistr ar ei waith, a methwn a gweled y gallasai Ambrose oi hun ei dwyn allan yn well. Gwneir diffyg y gyfrol gyntaf i fyny drwy i'r Golygydd flactiorir pregethau a byr hanes y jwegetliwr. Da hyn, gan nad oedd mor adnabyddus drwy'r wlad ag y dymunai ei gyfoillion, ac yr liaeddai ei deilyngdod yntau. Drwy y Cyflwynair, deuir i adnabod y dyn, ae felly i fwynhau y pregeth- wr yn well. Mewn mwy nag un ystyr,.mae'l' Golygydd a'r Pregethwr o'r un doriad medr yntau, fel gwrthrycli ei edmygedd, bletliu geiriau seinber yn dra swynol, dweyd llawer mewn vchydig, bed yn gryno heb fod yn gwta. Buasai ami i Gofiantydd ysgaprwth yn llaes- estyn y Cvflwvnair a gair ymayngyfrol-goffa ystrydebol a tlieneu. Gwir fod Mr. Roberts, y-ntau, o nodwedd fronheulin, ond nid ywn estyn ei druth i dwyllo'r ehud i gamgymcryd swixi am svlwedd. Pe wedi llwyddo i ddodi 1 Dyddiadur yng nghwt rhai o'r pregetliau, cawsai yr efrydydd felly gyflo i olrhain dat- blygiad yr awdwr mewn iaith ac arddull, gan y cawn awgrym fod cyfnewidiad wedi cymei- yd lie yn hanes Emrys. Clywsom ofdroion yn siarad ac yn pregethu. Gwir fod cryn lawer o odrwydd yn pertliyn iddo, a gwyddai hvnnv'ii dda ei IlUn ond teinilai pawb fod y cyfan yn gynnyrch ar- gyhoeddiad golelibwyll, ac yn ffrwyth natur- iaetli nas gallasai wrtbi. Parhaodd yn ffydd- Jon iddo'i hun drwy'r tew a'r teiiott, liob chwennvch gwen neb, nac ofni gwg neb pw y bynnag" Pregethwr i un dosbarth ydoedd, a liwnnw'r goreu er nad y lliosocaf. Prill y gallesid, oherwydd nodwedd oi ddawu, rhediad ei feddwl, neilltiiolrwydd ei faterion, ei wneud na'i gyfrif yn bregethwr poblogaidd. Bu ei farwolaeth yn adgyfodiad iddo. Prin y buasai degwm gwrandawyr na darllenwyr Cymru yn gwybod nemor am dano onibai iddo farw I ni, llefara'n uwch, croewacli, a gwell yn a thrwy y cyfrolan hyn nag a wnai o bulpudau Dyffryn Clodfawr Clwyd. Fel rliai o bregethwyr goreu y genedl, anaml v gelwid am ei wasanaeth mewn cyf- arfodydd pregethu, chwaithach fytli mewn Sasiynau. Hyd y cofiwn, ni wclwyd ac ni chlywyd of erioed yn un o gymanfaoedd sirol Mon nac Arfon, ac ni wahoddwyd ef erioed i gymanfaoedd Betbesda, Ffestiniog,na Lerpwl. Nis gwyddom ar bwy y gorffwys y bai, ond amlwg ydyw i bwy y bu'r go lied. Gresyti hefyd i'r bedd gau ar y pregethwr gwir dda hwn heb i feil) y ehwareli a mnsnachwyr prysur Llynlleifiad gyfranogi o r gwleddoedd a arlwyai i wladwyr dysyml Glannau Clwyd. I'r rhai y perthyn iddvnt wybod hyn o air, gwych fyddai iddvnt ddodi y gair at eu calon, gan fod dwsin o ddynion tobyg i Ambrose yn tynu at ochr y dwr, ac wedi iddynt groesi, gruddfanna hanner y gened! am na chlyw- sent erioed hwy. Dygai fawr oi'al calon am yr eglwysi bychain, yn enwedig os byddent yn dylodion. Oblegid y mae llawer i eglwys fechan yn eithaf goludog. Edrychai ar gylioeddiad fel peth cysegredig ryfeddol. Nid fel rhyw degan i'w luchio at hwn ac arall ac os y deuai un toe- ach, yna i'w ollwng dros got". Er i alwad ddod o gapel mawr, ac yntau erioed wedi bod yno yn pregethu, dim gwahaniaeth,- elai i'r daith fyddai ganddo yn oi ddyddiadur, boed mor ddistadl a Phant-y-dim. Gwelais ef mewn penbleth un wythnos— dau Ie wedi anfon ato yn dweyd eu bod yn ei ddisgwyl y Sul dilynol. Yr oedd cryn wa- haniaeth rhwng y ddau le, ond yn hytrach na digio y naill na'r llall, gan nad oedd yn siwr i ba un o'r lleoedd y rhoddasai'r cyhoedd- iad,arliosodd gartref. Ystyrid ef yn fon- eddwr i'r g wraidd, ac yn cyfrif ei ymrwym- iadau Sabothol yn addunedau i'r Argiwydd. Yr oedd ganddo well pregeth nag ydoedd ef ei hun o bregethwr. Clywais of yn codi ei lais fel udgorn, ond llefain yn hytrach na bloeddio y byddai. Cyfrifwn ei lais yn ys- gythrol yn hytrach na threiddiol. Clywais ef yn cael oedfaon da; ac yn ymyl bod yn effeithiol. Er nad byth yn darllen ei bregeth, cadwai vn Hed dynn yn ei feddwl et ei ysgrif. Tueddai hyn i bed iddo i raddati golli mewn naturioldeb a dwvsdor. ymarferol yn hytrach na'r athrawiaetholf a'r wedd fwyaf disgyblaethol i'r ymarferol. Tar anai yn groch yn erbyn balcliter, rhagrit]) cysta' drwg dalu a phiynnu ar goel. iWI1ei^ ydoedd ym mhulpudau ei wlad, crea y yn dangos ei hun allan i faritais cyfrolan hyn, a sici'ha yn hollol ddi (|refn j anfarwoldeb o'r iawn ryw. Yn groes weji ¡,w gyffredin, y mae ei bregethau ef yn. ,r »il darllen nag i'w traddodi. Er "P. nlai 5: gyfrol yn dda, ac yn dda iawn, erect g^-iw gyntaf sydd yn cynwys costrelaid jl0lj goreu. Cawn ddy-chwolyd at y & ymbol' yn y nesaf, gan fanylu ychydig, » gydd pa un ai'r lienor ynte'r Pregetnw amlycaf ynddi. -o--