Ye Brython Cymreig

£100,000 worth of Furnishing Goods THE LARGEST ASSORTMENT OF BEDROOM SUITES, DRAWING-ROOM SUITES, DINING-ROOM SUITES SIDEBOARDS, CABINETS, OVERMANTLES, BOOKCASES, HALL STANDS, AND OTHER FURNITURE. CARPETS, LINOLEUMS, FLOOR-CLOTHS, RUGS AND MATS, CURTAINS AND GENERAL FURNISHING GOODS, AT THE LOWEST PRICES IN ENGLAND FOR CASH. RAY & MILES, 34 to 48 London Rd., LIVERPOOL. Telegrams-" Furnishing, Liverpool." Telephone 1214 Royal. British Watches at Foreign Prices. VIGIL." "VIGIL." "VIGIL." BRITISH 1 BRITISH BRITISH BRAINS." LABOUR. CAPITAL. Made in Prescot. England. FROM 31s. EACH. NSPEOTION INVITED AT- HERBERT WOLF'S, 89 Lord St. Arcade ) LIVERPOOL. Agent for the" Prescot Watch Co. PricelList Free on" application Telephone—7029 Central. Telegraphic Address-" Trinket, Liverpool," PLIES TRAI.IED L it L. CYNRIC „ Y TEILIWR a 0 cym;reig. SMARTNESS WITH ECONOMY RELIABLE TAILORING. NEWEST PRODUCTIONS IN SUITINGS TROUSERINGS AND RAIN-PROOFS AT REASONABLE PRICES. E. C. Kenrick, ø62 RENSHAW STREET.*

Ffetan y Gol. PWYLLGORAU ac ENWADAETH Druan o'r Eisteddfod! ANWVL SYR, Beth sy'n dod o'n Pwyll- gorau Eisteddfodol ? Cenedlaethol yn wii Flei ohonynt Dyna i chwi bwyllgor Llangolar Fawr y dydd o'r blaen, yn ol yr adrodcliad manwl a gyhoeddwyd yn y Llan- fvhangel Mercury and Niwbwrch-on-Sea Ad- vertiser, wedi bod wrthi yn dewis beirniaid ac wedi gwneud eithaf lobscows o'r busnes. Yn gyntaf oil, 'roedd eisieu personau cymwys i farnu'r cynhyrchion, barddonol, a phendor- fvnwvd cael chwech—un o bob enwad. Etholwyd Methodsyn, Batus Bach ac un o weinidogion Independia Fawr i drill yr Ylll- geiswyr ar y gadair, a Wesla, Glwyswr, a Sosin i benderfynu pwy, os rhywun, gaiff wisgo'r Goron. Ond ar y Fyfyrdraeth, y Cywydd, a'r Englyn, etholwyd brodyr o un o'r enwadau a enwyd, yr hyn sydd yn warth oesol ac yn anfri ar lu o ddynion a berchir gan y wlad yn gyffredinol feI rliai ffyddlon i w cyfundebau, os nad fel beirdd. Hawyr bach, si onid oedd Diwinyddion Newydd, neu un o iSointiau'r Dyddiau Diweddaf, allai glorian- nu'r englynwyr ? Ac am y Fyfyrdraeth, onid teg rhoddi'r anrhydedd o feirniadu i un o'r Christadelphians, a dewis Christian Scientist at v Cywydd ? Mae yr ysbryd enwadol yma yn ein pwyllgorau yn lladd cariad y wlad at yr hen sefvdliad cenedlaethol; ac er nad wyf ond aelod distadl o enwad parchus y Wee Frees, yr wyf yn teimlo i'r byw nad yw yr un o'r beirniaid cerddorol yn un o honom ni. Yn wir, dywedir i mifod un o'r beirniaid ar wan sanau vn wraig i frawd un o feirniaid Awdl y Gadair, a pha fodd y gellir disgwyl chware teg pan fo pwyllgorau yn ffafrio UIl enwad fel hyn, a'r enwad hwnnw yn llai na r Heiaf o'r holl enwadau. A dyna Eisteddfod Brynbresys, ar oil o gaut.orion y Cyngherddau wedi eu dewis heb i neb syl vi fod yn eu mysg gynifer a dau o'r un enwad, er eu bod, yn wir, un ohonynt wedi priodi merch i bregethwr lleol raewn enwad arall. Yr wyf yn deall fod Notice of Motion i ddod gerbron y tro nesaf gyda golwg ar hyn, ac fod yr ysgrifennydd yn y cyiamser i gaol gwybod gan yr oil or cantorion i ba enwadau y porthynant, a'r swm a gyfranant at y vveinidogaeth, y genhadaeth a'r gronfa adeil- adu, a hycleraf yn fawr y gwastadheir petliau pan geir ail ymgynghoriad. Yn yr Eistedd- fod hon eto, axxwybyddir y Wee Frees a deallaf nad oes hyd yn oed ar y Pwyllgor yr nn Fabian, Christadelphian, Clarion Scout, Mahometan, New Theologian, Oddfellow na Suffragette, nac un aelod o Eglwys Roeg, yr Independent Labour Party, y Navy League, y Mary Ann RoversjFootball Club, yr Young Turks Association, y Manchester and Milford R tilway Wyddfa United Social Circle, fel y bod yn amhosibl i'r enwadau hyn gredu fod popeth a wneir yn y pwyllgor yn above- board. Yr eiddoch ar air a chydwybod, EVAN CYTH RYBL Ur-; EVANS -<>- Rhawg. SYR.—Y mae'n debyg fod yr ymgeiswyr ar y gair rhawg wedi gyrru eu traethodau i fewn i gyd erbyn hyn. Y mae un esboniad a dau haeriad. Y mae lalog a myfinnau wedi camddeall ein gilydd, ac y mae of yn agorcd i'w farn, fel pob dyn call. Haeriad noeth yw eiddo Caswallon, eanys ni welodd ef lffiw- ysgrif yr hen feirdd iddo wybod sut y darfu iddynt sillebu'r gair. Haeriad, a dim ond haeriad, yw eiddo Y.Y.Y. T gyfaddef y gwir,er mwyn sport y gofynnais vnghylch y gair, ac yr wyf yn gyfoethocach o ennill dwy sigar am fedru procio Caswallon ac Y.Y.Y. i'r amlwg. Oni bai i lalog ymegluro yn ei ail lythyr, buaswn wedi ennill tair. Yn awr, nid oes amheuaeth ynghylch rhavig, yr un ydyw ag a-raok yn y Llydaweg, ac ni bu erioed h yn y gair hwnnw. Y mae pcrthynas a-raok a procul yn ad- nabyddus, felly y Tnae Dr. Williams yn ei Ie, Nid oos fath air a hawg (oddigorth enw aderyn), ac nid yw'r hogiau wodi rhoddi l'lieswm o gwbl drosto. Y mae Y. Y. Y. yn lluchio at ieithyddiaeth Germani. Mae'n debyg nad wyr ef mai oddiyno y daeth ein syniadau ieithyddol i gyd agos. (Jwefais darddu cathl o canticula, a phethau gvvaeth na hynny o ysgol Bangor, ond plentynaidd iawn a fuasai gwaeddi IVIade in Bangor, with a vengeance Ffarwel, hogiau bach. Peidiwoh a bud yn rhy sicr y tro nesaf. W.W .W.

0 BIG Y G'LOMEN. Tori Cyhoeddiad. YN fy hediadau. draw ac yma drwy Gyiurii 'rwy'n clywed ae yn clywed y gw'yi/gas am dori eviiooddiadau-ni chlywais oriood fwy na'r tri mis diweddaf ac wrth droi i'm Scrapbook, wele ddarn neu ddau y deuai lies hwyrach o'u plicio allan a'u hail gyhoeddi yma "Ymddengys fel pe byddai'r hen arforiad hon, a fu mewn bri gynt yng Nghymru, yn ail ddyrchu ei phen ac os ymled y pla lawer pellacli, bydd raid cyinhwyso ato v Breach of Promise Act, neu y Breach of Contract. Yna cyffredin fydd gweled mewn papyr novvydd rliywbetli debyg i hyn Y 'Breach of Promise Act.' "BlacnurÙâd Eglwys Rhydcod-wm y Parch. Haw Doniol Puw." "Dvgwyd yr achos hwn ymlaen yn Llys y MsLn Ddyledion, ac:ar gytrif y llu ina-Nr o dystion ar du yr achwynwr, a'r dull amwys yr atebai'r diffynydd y gwahancl gwestiynau a roddid iddo, parhaodd y troial am yn agos i saith awr. Yr oedd y llys, fel arfer gyda'r achosion hyn, yn or- lawn, a theimlid y dyddordeb mwyaf yn y gweithrediadau ac yr oedd y gwres mor angerddol un tro fel y bygythiodd y barn- wr ddioyg ei ferwig. Datganodd bargyf- reithiwr yr achwynwr ei ofid orfod ym- r e, ddangos yn erbyn gweinidog efengyl gwir- ionedd mewn achos fel hyn ond yr oedd y diffynydd wedi cyrraedd enwogrwydd am dori amod. G-alwai dystion i brofi iddo roddi ei gyhoeddiad i fod mewn puirfp o wahanol fannau ngeiniau o filltiroedd oddiwrth eu gilydd ar y Sul y cyflawnodd y torr amod hwn a rhoddwyd swyddogion y pedwar lie a siomwyd i drafferth fawr er cael gwyr wrth raid nen emergency men i gvmeryd ei le. Ac felly yn y blaen dvehmyged y darllennydd yr hyn a ddy- wedwyd o bobtu hyd nes y dychwelodd y rbeithwyr ar derfyn y prawf eu dedfryd o A:50 !) iawn." o

CYMWYNAS IFANO. Llyfryddiaelh y (,Iyi?try.Cyiiiwyiias fawr ii Llyfryddiaeth Gymreig a wneir gan Ifano, llyfrgollydd Cymraeg Caerdydd, sef cadw rhestr o bob llyfr a chyhoeddiad Cym- raeg neu am Gymru a ddaw o'r wasg. Dyma rifyn Ebrill o'r Bibliography of Wales i law ac ynddo onw ac awdwr a chyhoeddwr pob llyfr a llyfryn felly a gyhoeddwyd yn 1908, ac yn 1909 hyd fis Ebrill.

EIN HEN GANEION. Nos VVKNEJt ddiweddaf, dibenwyd tymor 1908 -9 Cymdeithas Genedlaethol Lerpwl gyda darlith gan Dr. Lloyd Williams, Bangor, ar Ein Hen Ganeuon Gwerin." Harry Evans, Ysw.. a lanwai'r gadair a da oedd gan bawb ei weled wedi hybu cystal ar ol oi wacledd di- woddar. LJawonlmi wolod yDr. yno, gan ddwovd ei fod yn un ohonorn. hynny yw, yn un o'r rheiny sy wedi dringo o r pant x fyny ar ysgol dysg. Dywedodd y darlithydd nad oedd neb wedi cadw dim o'r Caneuon Cenedlaethol hycl 17.42. Cyn hynny,ac ar ol hynny i ormodedd, yr oedd cerddorion Cymrexg wedi bod yn hollol ddidaro am eu cadw, Yr oedd rhai canouon. yn rhai cenedlaethol am fod rhyw- beth ynddynt yn apelio at galon y gonedl yn neilltuol. Nis gwyddai neb o ble y daeth llawer ohonynt, ond mao rhywbeth ynddynt wedi codi o gymeriad y genedl. Y cyntaf i gyhoeddi Alawon Cymreig oedd John l-u'ry, Rhiwabon (Parry Ddall). Wedi hynny daeth Edward Jones, Llandderfel. Y rhai a gv hooddasant hwy oedd alawon ar gyler y Delyn. Nid oedd dim goiriau yng nghasglxad John Parry, a dim ond ychydig gan Edward Jones. Yn 1807, cyhoeddodd Dr. Crotch, o Rvdyehen, gasgliad o alawon pob gwlad, yn eu myp,g ra.i Alawon Cymreig, a Chaneuon Gwerin. Ca,fodd o hyd i un o honynt mewn modd dyddorol. Yr oedd ganddo grythor o Ysbaenwr, o'r enw Malcaxr, a phan glywai hwnnw gan o ryw fath yn rhywle. fo'i copxai, ac felly cafodd afael ar rai caneuon Cymreig. A'r dydd o r blaen, aeth Llew Tegid. sy'n chwilotwr heb ei lath ar hen bethau, i'r Market Hall ym Mangor, a chafodd yno gopi o ran o gasgliad Dr. Crotch, ac ynddo gan werin Gymreig fechan, syml, a r inanylxon sut y clywodd y erythor Spaexmidd hi yn rhywle. Yr oedd un Thomson o Edinburgh hefvd a gasglodd tua 90 o Alawon Cymreig, ac a'u gyrrodd i Handel a Beethoven i roddi cyfeiliant wrthynt, Ond newidiood lawer arnynt. Fu erioed y fath dorfynyglu ag ar "HQb y Deri Dando ganddo ef. Un arall a wnaeth lawer i'r hen Alawon oedd John Parry (Bardd Alaw), cerddor da a dyn dymunol a hywaith. A dyna Bingley a deithiodd drwy Gymru, a Richard Roberts, y telvnor dall o Gaerna-rfon. Yr oedd yr alawon hvn i gvd wedi eu cvfaddasu ar gyter v delyn, heb eiriau iddynt, ond vr alawon hynny ar v rhai y ceuid Peuhilhon. Yr oedd Canu'' Penhillion (yn ol dull y Gogledd) yn gelf gain yr adeg lxonno. Yr oedd telynonon i'w cael ymhob penrte, a golygla gyffredm oedd gweled telynor ynghano] y LI an, ac ugain neu ragor o bobl o'i gylcll, a'r oil yn canu penhillion yn eu tro. Hysbysid ni gan v Gwynoddigion fod cvstadleuon celyd mewn canu penhillion dau o'r Eosyddxon yn canu bob yn ail o awr gvnnar min nos hyd di-i yn y bore, ac vna vn gorfod gohirio r OIue^3„±o:> i'r un allu trechu'r Hall. Un tro pan oedd Eis- teddfod yn Llanolwy, a medal yn wobr ir hwn a ganai fwyaf o benhillion, onilbvy ef gan J ohn Jones, ar ol canu am 13 aw i Yn nechreu y ganrif ddiweddaf, daeth y diwygiad i'r wlad, a gosododd set ei anghvmeradwyaeth ar yr hen alawon, a gyrwyd y telynor a'i delyn i'r dafarn. Yr unig un a wnaeth gylxawnder ag Alawon Cvmreig oedd Miss Jane Williams, Aberpergwm, a gyhoeddodd o..•h^gluul yn 1844 vn vr hwn, am y tro cyntai. y caea alawon fel "Y Deryn Pur". Y mhon ych- ydig ar ei liol, cvhoeddodd Touaii Ddu rai o r alawon, a cbyfensoddodd eiriau yn He yr hen rai gwerin. Camgvmeriad oedd hyn, er tod ei eiriau yn dda, nid oeddynt o lawer cystal a r hen. Aeth v darlitlxydd ymlaen i nodi gwaith Owain Alaw, Ceiriog, Talhaiarn, Brmley Richards, a Nicholas Bennett, ac eglurodd waith Cymdeithas Alawon Cymreig. Ar y diwedd, sylwodd y cadeirydd yn liym ar anwybodaeth cantorion Cvmreig o alawon eu gwlad eu hunain gyda'r eithriad o'r Dafisiaid-Mrs. Mary Davios, Miss Maggie Davies, Mr. Ben Davies a Mr. Ffrangcon Davies-pan gaiia-ir pedwar hyn Alawon Cymreig yng nghyngherddau Llundaxn, syfrdenid y tyrfaoedd. A chofied ein can- torion Cymreig heddyw, fod canu alawon syml yn amgexxach prawf a allu na chaxxu txoliad o'r Royally Ballads a rygnir mor gyffiedin. Caawyd anxryw o'r hen alawon draw ac yma yn'ystod y ddarlith gan y Cliftoxi Glee Party', tan arweiniad Mr. J. T. Jones a diolc-hwyd iddynt hwy ac i'r darlithydd gan Mr. Humphrey Lloyd a Mr. Wynne Owen. (Gwel nodyn pellach ymysg Ebion Lerpwl. -i)--

("^ODl'R HWYL Sef Llyfr Newydd o J Adroddiadau, gwedi eu cynnull gan Olygydd y Brython. 154 o ddarnau. 192 tudal. Pris Swllt Llian 1/6. Drwy'r post 1/2 a 1 /8^. Y Sylltaid mwyaf o Adroddiadau a gyhoeddwyd orioed yn C-,ym raeg. -Evans, Sons and Foulkes, Swyddfa'r Brython, 356-358a Stanley Road, Lerpwl.

GWYl CAN Y PLANI. YN y Sun Hall, Kensington, ddyu j y cynlialiwyd Gwyl Gerddorol „ 01, #c Plant, a gychwynwyd dair blynee sydd wedi cyrxixyddu yn anferth agoS y cystadlexxwyr a ddeuarxt iddi 0 be ],yr- yn Lloegr a Chymru. Cymry yw vv0 a'Vl wydd wyi' yr wyl, yn cael exx cyn°r jjinftS! cefnc-gi gan lawer o Saeson blaena ac amcan yr wyl yw magix a uxoitlui11 cerddorol y plant, a rhoi cyfle i bobl glywed egin mwyaf addawol (Jyna'i1 yn cydgyfwrdd i yxnryson ar yr u"hifo' Ac ystyried fod cyfanrif y corau yn_ {yjid fil o blant, ac fod" rhaid wrth gyinaJ1' ^0dd' a dod i'r llwyfan, 'roedd y dorf & y eidd-dra'n svndod o dda 5^ rhaid dioleh cryn lawer i arweinyu gyfarfod, Mr. R. Vaughan Jones; ysgrifennydd, Mri. R. T. Edwards ae, Thomas Mr. Edward Dodd, y trysor. i lu o stiwardiaid chwim ac effro. pr. Y tri boirniad cerddorol (»° McNaught, F.R.A.M.. Llundaio, Harry Evans, F.R.C.O., a Hartvveii Lerpwl, a chafodd y tri un o ddy<M|^ Q g-30 eu hoes, eix llafxxr yn parhau yn ddic 0 y bore—sef yn chwvnnu'r goroLi^ oj9[ 10-15 y nos, sof adeg y gvstadlexiae yng nghyfarfod yr hwyr. UyWy^ Arglwydd-Faor y ddixxas oedj' aIiefcl'' cwrdd y prydnavvii a ehaed «atl i-r{a\vf e iad byr—yn clatgan ei foddhad a'r Arglwydd-Faeres wrth wra" pjC a'r lies mawr a ddeilliai o'r wyl- ^;v of i'r dyrfa gan v Cyngliorydd ,n' j0fteSf Y.H. Ein cydwladwr Mr. ™ yn Waterloo, a lywvddai gyfarfod y1" ei anerehiad byr ac i'r pwrpas sj lyjdi0'' dyfiaxxt yr wyl yn ffafr yr vsgoh011 Yr wyl gyntaf, dwy ysgol yn unig 1# leuent, yn yr ail saith ond elenj' a)i- 0 gorau plant yn ciprys am y civyH10! rhydedd. Rhoes air o galondid i'r rhai anfuddugol, a datganodd y 1 (j0d i' dirfawr o wraixdo cymaint talent y jjjd golwg yn v becljgyn a'r genet r oedd y cyixulliadau mor lliosog ag y1 wyl; ac yn yr hwyr, apeliodd V1, ,fl off' am ragor o gefnogaeth rlxag ajnt rhoi lxeibio sefydliad a wnaethai g.V'11 g0fn' ac oedd.vn toilyngu llawer mwy ogaeth y rhai mewn oed, p Cyfeilid gan Miss Nellie Lewis, A.B'øir){' Bootle a Miss Millicent Hichards, gwYII enhead ac cnbyd a fu eu llafxu' o to tan nos. Fel hyn yr ennillwyd y gwobrwy011^ U11 awd ar y crwth, Auf i<?del (A. H. Brewer)-I, £1, Gwlady^ Soacombe 2, 7 /6, Harriet Jones, Douglas Road, Lerpwl. 9 yn y oe&, dI Parti o plant, 12 i 15 o leisiaxt, I-ly ,Iaiigll- Eventide" (Marzials) --1 f,3 Lloyd, ton Juveniles, tan arweiniad loii 7 cM capel y Wesloaid Cymreig, Birkenheft yn cystadlu. Deuawd, How sighs tho g^l'' 0 ing (Smart) i rai heb fod yu hyn 11 pla'1 £ 1, Florrie Joxxes a Gwen Frasei, v Pentre 2, 10/ Ethel Redhead Bexxnett, Lytham. Uxxawd i fechgvn, heb fod ,Vn Bugeilio'r Gwenith Gwyn Fiindt, Holy Trinity, 7/6; 1 •" Evans, Rliosllanerchrugog—efe n Gymraeg. 8 o gystadletiwyr. Ar v berdoneg, Allegro peii^0 (Kuhlau)—I, KW-, James TJaughti' ginPfl^ ton, Manchester 2, 2/6, Doris 1 Everton. 49 yn v rhagbrawf. Uiiiiwd i enethod," The First (Mendelssohn)—-1, 15/ Bessie L Blackburn; 2, Ethel Redhead, Allan o 35. Cystadleuaetli caneuon gwf>1'! gorau plaixt ysgolion dyddiol cv c 14 o gorau'n cystadlu, ac yn <'alU' jr, Jf'J gwerin a ganlvn —Strawberry fg Waggonner, When the times a1 High Germaxxv, Sweet y&ivl in the Valley,' Cuckoo Song, &oWI ^jpgl Dabbling in the Dew„Raggle tagg Oli, Goreu, £ 2/2/ Plant jf° Trinity, Walton Breck (W. Sco )■ oi 0 Y brif g/vstadleuaeth gorawl> i |' r). J r, 1 45 o leisiau. The Snow (J.. £ 10/10/ Revoe School, Blackp (j^c Rigby) 2, £ 3/3/ Kho, Edwards). Y corau ereill oedd x (()■ Garston (M. W. Humphreys),• () Williams), Sutton (W. Knapped" g^,ing /Vr y berdoneg, Rustle (Sinding).1, £ 1, Evaline ^ovZ[oO. 2. 7/0. Nettie M. Thomson, VV.a' ',r th" Hdd Unawd i exietliod, The A1 jO (Smart). I, 15/ Lilian hS^ex\oO- L'pool 2, Grace M. Devin, tj yn y rhagbrawf. £ o. Cvstadleuaeth Action Song- > ygg° & o enetlxod o Waterloo mewn ied^ yn ^Jawnsio a chanu'n "diae dymunol, tan arweiniad .^on 0, 2, £ 1, parti o enethod Ysgol G (jafjo Lerpwl, wedi ymwisgo mewn tan arweiniad Miss Simpson. >> iFM11 Triawd, Lift thine eyes ( frio, gyfeiliant, 1. £ 1/5/ Crescent goneth o gapel Anibynol Hosl'a(' Everton 2, J 2 /(J, tair geneth o )t rxigog, Bled wen Parry yn dod x Unawd i fechgyn, Land to ^y. (C, H. K. Parry). 14, 1. V# Hamer. Acer ing ton 03 yH J Walton Breck Road, Lerpwl. brawf. ylol I'r cor o blant ysgol ddyddiol pwl, am garxu'r (a) {Kmon). (h) Evening l"" Ysgol Hobreig Hope Plao0' ydd, W. G. Hughes). (y^i Unawd ar y crwth, .p^ds, | Sitt).- -l, 15/ Llewelyn Ld I Village 2, "2 /6, John HarrisO » 1 __n-

MVPn f TBWYfi*DBTGH~j L aa in 9 • O'R DIWEDD! IE, o'r diwodd Disgwyliodd Cymru yn hir, a llawor rhy ddistaw, am Fesur Datgysylltiad a rhyw werth ynddo i Gymini. Ar ddyfodiad y Llywodraoth bresennol i awdurdod, naturiol oedd disgwyl rhywbeth na chafwyd o'r blaen. Buwyd wedi hynny, modd bynnag, yn colli graddaii o'r ymddiried cyntaf, hyd yn oed yn y Llywodraeth hon. Ac nid yw llawor wedi eu hargyhoeddi eto gyda golwg ar y bwriad o wthio y Mesur ymlaen hyd i Dy r Arglwyddi.heb son am y posibilrwydd o'i gael oddiyno'n fyw. Amrywiol iawn yw y barnau ynglyn a'r Mesur a gyflwynodd Mr. Asquith i I}y'l' Cyffredin. Cred y Toriaid a'r Eglwyswyr yn gyffredinol-o leiaf, felly y dywedant—nad yw y cyfan ond cymaint a hyn o ymddanghosiad chwareuyddol i ddim, ond ceisio rhoi taw ar glebr Ymneilltuwyr, ond heb roddi bryd ar basio y Mesur hyd yr eithaf. Digon naturiol iddynt hwy gymeryd yr olwg yma ar y mater, ac y mae'n llawor liaws na phrofi anghyfiawnder y Mesur a'r cri am Ddatgysylltiad. Ond rhaid cyfaddef fel y crybwyllasom o'r blaen yn y golofn hoii-- fod llawer o'r Ymneilltuwyr, o leiaf Rhydd- frydwyr, hefyd o'r farn nad yw o gymaint pwys ag y mynn ereill i ddilyn ymlaen gyda r dasg hon yn Nhy'r Cyffredin. Ofnwn fod y svniad vma yn codi; i raddau helaeth, o ddiffyg argyhooddiad o anghyfiawnder yr egwyddor sydd yng Nghysylltiad yr Eglwys a'r Llvwodraeth, oddiar safle rhyddid crol- yddolGwelsom a chlywsom amryw sylw- adau yn golygu nad yw yr egwyddor o gyd- raddoldeb crefyddol yng Nghyraru bwysu-ed a rhai diwvgiadau cymdeithasol ereill y dylid eu cael. Ofnwn fod hyn yn argoeli diffyg dyfnder a nerth mewn cydwybod i'r egwydd- orion sydd wedi deffro Cymru i'w bywyd goreu, a diystyrwch o ffynhonell y cymhellion a barodd ysbrydiaeth i genedlaethau dewraf a mwyaf gwladgar cenedl y Cymry yn niwedd y ganrif ddiweddaf. Ni fuasai gan Gymru heddyw y graddau sydd ganddi o ryddid gwladol na chrefyddol, mwy na'i chyf undrefnau addysg ardderchog, onibai am y gwroniaid a lafuriasant oddiar gariad at egwyddorion Protostanaidd a, rhyddid cref- yddol. P heswHl l'hai dros deli brisio y cynnyg o fvnd ymlaen gyda'r Mesur yw eu haeriad nad oes cymaint o wewyr yn y wlad am hynny. Dyna, yn ein tvb ninnau, un o r arwyddion mwyaf anaddawol am ddyfodol Ymneilltuaeth yng Nghymru. Y mae ym- adroddion llygoer rhai o'i meibion heddyw ar y mater hwn yn ddigon i beri i esgyrn y tadau roi tro yn eu beddau. Cyfiawn a Mawrfrydig. H YNN Y vw. y mae y Mesur cynygiedig yn fwy n a chyfittwn-y mao yn gvfiawn "ddwbwl "brest," ys dywedai y ffraetb James, Nefvn. Felly, yn sicr, v mae y modd y darbodir ar gyfer yr Eglwysi Cadeiriol, a ijiaws o bwyntiau ereill nad oes galw am i ni, ar hyn o bryd, fanylu arnynt. Mae yn ddy- ddorol ac arwyddocaol iawn sylwi ar y modd yr edryeh y gweddill o'r cewri Dat- gvsylltiol sydd eto'n aros ar y Mesur hwn. Wrth gwrs, y maent yn rhwyrl o'i gyfrif yn llawer helaethach yn ffafr yr Fglwyswyr na'r hyn v gallant gredu y dylent ei gael ar dir cyfiawnder syml. Hyn v maent yn ei ddweyd. Er hynny, v maent hv/ythau weithiau yn declireu blino ar frwydro'cyhyd, acynawydd- us i weled yr asgwrn eynnen yma rhwng soctau ac enwadau crefyddol yng Nghymru yn cael ei benderfynu i ryw raddau. Yn eithaf cvson a'u hegwyddor, 'yI' hyn y maent yn fwyaf awyddus am dano yw, nid amddi- fadu'r" Fglwys -o'i hadeiladau na'i gwaddol- iadau yn gymaint a chael cvdrnddoldeb erefyddol mewh pe-Htvnas a'r Wladwriaeth. A da yw gweled fod hyd yn oed ymysg offeiriaid vr Eglwys yng Nghymru rai sy mor awyddus i hynny a neb o'r gwoinidogioll Ymneilltuol, ac yn gwneud mwy o aberth yn ami nag y mae galw am i Ymneilltuwyr ei wneud er mwyn eu cred. Bhaid i r Oysylltiad anachaidd hwn a'r Wladwriaeth gael oi ddatod. a'r achlvsur a ddyry i ymhonwyr offeiriadol i sarliau Ymneilltuaeth cenedl gael ei symud. Byddai i'r enwadau foddloni Pr traha hwn yn wa.rthrudd ar eu proffes, ac yn ddibristod o'r etifeddiaeth a drosglwyddwyd iddvnt gan y tadau. Pyweder a fynner am ddiffyg brwdfrydedd rhyw ddosbarth o Ryddfrydwyr o blaid yr achos, ac am y tebygrwydd ybydd i Eglwys Loegr yng Nghymru ddiflannu ohoni ei hun, yn unig beth cyson a theg fydd i'r enwadau Ymneill- tuol fod ar faes y gad i amddiffyn yr og- wvddor ar yr hon y mae en pulpudau wedi eu sylfaenu. Cyfiawnder Cymdeithasol. YR ydvrn wedi sylwi fod rhai "n dal Mesui y Datgvsvlltiad ar gvfor diwvgiadau cym- deithasol svdd, rneddir, yn gwneud yn fwy uniongyrchol at gyflenwi anghenion tymhorol y bobl. Yr ydym mor awvddus a neb i weld diwvgiadau vn'neddfau'r tir. Y mae hynny hefyd yn ddyledus er's talm bellach. Bu y Comisiwn Brenhinol ar ymweliad a Chymru dro byd yn ol. Y drwg yw, fed yr achosion a ymddiriedir i'r Cotoisivitati. hyn fel rheol yn darfod gyda'r adroddiadau o honynt- yn mor- dwyo i ryw borthladd hyfryd dyclimygol, heb ddyehwelyd, mwy nag y gwnaeth Arthur o Ynys Afallon. Yr un pryd, mae y rhai a dvbiaut nad oos a. wnelo'r Datgysylltiad ddiiu A cyflredin. ac vmarferol i i werin yn canigymeryd yn. ddybryd. Mae yr Eglwys wedi bod yn gadarnfa landlord- iaeth yng Nghymru ar hyd y conedlaethau, yn bondithio y goludog yn ei olud, ac yn gwasetddio y tlawd ag elusen. Nis gallwn lionni na fu yr holl enwadau crefyddol yng Nghymru, neu nad ydynt eto, yn rhy barod i vswilio yn wyneb cyfoethogion yn unig oblegid eu golud. Y mae llogell ambell ddyn tn allan i'r eglwysi wedi bod o fwy dylanwad arnynt na phennftu oJeu a clialonnitt- duwiolfrydig rhai saint tlodion oddifewn. Ond mae yr Eglwys wodi bod yn y ffasiwri yn hyn o beth o'i dochreuad.- gydag eithriadau gogoneddus, wrth gwrs. A chymoryd yr lianes yn gytTredinoI, mae y Person a'r tir-feddiannwr wedi bod law-yn Haw i waseiddio a gortlirymu gwerin Cymru. Er paji yr ym ni yn. coifo, dytia a wolsom. Cafodd crefydd ei gwneud yn achlysur i anghyfiawuder yn a.nymwybodol mewn llawer un, ond yn wirioueddol er hynny. Tynnwyd cyfoeth y naill a thlodi y llall dan fatli o swyn-gyfaredd crefyddol. Rhag- luniaeth fyddai yn gwneud y naill yn gjrf- oethog a'r Ilall yn dlawd, meddid a'r hyn a wnaethai Rhaglutilactli, djdesid ei dderbyn yn ddiolchgar. Dywedwn yn hyf fod yr Eglwys yng Nghymru wedi taenu hud crefyddol dros rwysg a golud ar y naill law, a hynny yn y fath fodd fel ag i waseiddio a gormesu y bobl. Gogoniant Cymru, a phob cenedl arall, yw Cristnogaeth syml Iesu o Nazareth, yn ei phurdeb ond pan wneir crefydd 'yn foddion i gysegru anghyfiawnder, y mae yn rhoi i'r anghyfiawnder hwnnw gaclernid nas gallai yr un awdurdod arall ei roddi. Rhagfarn a chamfarn crefyddol yw un o felltitliion mwyaf ein gwlad. Pwnc mawr Cymru heddyw yw cadw ei chrefydd, a chyda hynny ei phuro oddiwrth bob honiadau offeiriadol a swyn-gyfareddol. Pan mai y Twrc leuanc yn deffro i egwyddorion rhyddid crefyddol, y mae yn ddrych i angylion woled Cymru yn myned i hepian