Ye Brython Cymreig

FFETAN Y GOL. Ar y Sul ai e ? SYR,—Yn ei adroddiad gwych a blasus tuhwnt yn y BRYTHoN,ai anghofio a ddarfu'ch gohebydd galluog nodi pa ddiwrnod y cyn- helid yr Orsedd fawr Genedlaethol a fu ym Mrest, prifddinas Llydaw, rai dyddiau'n ol ? Y mae si, ffordd yma, Syr, mai y Sabotli ydoedd hi, ac y mae distawrwydd eich gohebydd yn bur arwyddocaol. Yn awr, os mai ar y Saboth y bu'r ysbledd- ach anuwiol, caffed y wlad wybod hynny ac nid cil-chwerthin mewn llawes fel hyn tu ol i'w chefn. Wele Cadfan, ac vntau'n woinidog mor arnlwg gyda'r Wesleaid dau neu dri o offoiriaid yr Eglwys Wladol y Seneddwr Llewelyn Williams a Ilti o grefyddwyr uchel eu proffes, ac amlwg mewn Byd ac EglWy3, yn Llundain, Lerpwl, a'r De, yn lleohian at ein cefndryd Pabaidd i Lyrlaw ac yno, yngwydd torf o gan mtt, yn tcithio'r heolydd, yn swn y band a'r bijou, yn areithio, yn adrodd, yn englynii, yn canu penhillion, yn gwledda, cynglierdda, a dawnsio a'r cwbl, os gwir a glywaf, ar Ddydd Duw, a'r dydd y byddant hwy, pan garti-e yng Nghym- ru, yn traethu mor dduwiol a llyfn wrth bobl ereill am ei gadw'n ddifri a sanctaidd Y chwi'r tadau yn eich beddau, gwedi'ch hir ymladd a sefyll tros Saboth distaw a sanctaidd i Gymru, beth pe gwelsech eich olynwyr Ymneilltuol ac Eglwysig yn sarnu'r Siil mor hwyliog yn ysbleddach Orseddol ac Anffyddol Brest! Y n vyneb haul a Ilygad goleuni," a "Than nawdd Duw a'i dangnef," ebe arwyddeiriau'r Orsedd a pha hawl sy gan wyr amlwg, yn lien ac yn lleyg, i ddirmygu'r geiriau drwy sleifio'll bell a'i chynnal, heb yn wybod i Gymru, tan nawdd Voltairiaid Ffrainc a Llydaw ? Os mai camgvmeryd 'rydwyf, goreu oil, ac fe ymddiheuraf yn y llwch a'r Iludw pan y'm gwrthbrofir. Hyd hynny, 'rwy'n galw ar Orscddogion Cymreig Brest i ddywedyd yn glir ac yn groew pa ddydd y bu'r miri. —Yr eiddoch, BLAENOR.

Beirniadaeth Casgliad o Ganeuon. SYR,—Yn eich rhifynnau diweddaf, ymddang hosodd beirniadaeth un o'r ddau feirniad ar ly Casgliad Gwreidd- iol o Ganeuon a ddanfonwyd i Eistedd- fod Llangollen. Gan i mi gystadlu tan yr enw Seiyv a'i Kant, dichon y cania- tewch i mi dipyn gweddol o'ch gofod i wneud ychydig sylwadau ar fy safle yn y gys- tadleuaeth, ac hefyd dynnu fy erwydd dros y difyniadau a ddyry'r beirniad o'r cynnyrch a wobrwyodd, yn ogystal a thynnu ei sylw at ychydig bethau a fydd o ddyddordeb a lies iddo ar gyfer y dyfodol. Dyma ddywed y beirniad dysgedig am gynhyrchion y dosbarth y gesyd fi ynddo Deuwn, yn nesaf, at nifer o gyfansoddiadau ag y mae'n anhawdd iawn gwahaniaethu rhyngddynt, gan mor gyffredin ydynt oil." Nid wyf yn malio ffuen pa safle gefais yn y gystadleuaeth mae gennyf rywbeth amgen, wrth ysgrifennu,na grwgnach ynghylch hynny -er fy mod yn sicr yn fy meddwl fy hun, o leiaf, fod gennyf, yn ogystal a'r rhan fwyaf o fy nghydymgeiswyr, deilyngach cynhyrc-h- ion na'r rhai a wobrwywyd. Fy ngosodiad yw hyn mai rhyw fath ar chwarae damwain a digwydd fu'r gystadleuaeth, na fu a waelo celfyddyd barddas ddim o gwbl yn y mater, fel y cawn sylwi wrth fynd ymlaen. Danfonais tua phum can llinell i Lan- gollen yr oedd yn agos i ddau gant ohonynt wedi eu hystyried yn oreu yn Eisteddfod Genedlaethol Llanelli gan Gwili, ac yn ail gan Cadfan ac fe ddywedodd Mafonwy wrthyf pe bai fy nhestynau'n fwy amrywiol y cawswn y wobr. Dywcdodd Gwili wrthyf fod rhai o'r caneuon ymysg y pethau goreu a ddarllennodd. Cyffredin ac mewn dosbarth digon anhyglod yr oedd y can- euon hyn yn Llangollen. Wedi darllen y feirniadaeth yn y BRYTHON, troais fy wyneb tua'r Llyfrgell Rydd i weld beth oedd safon y beirniad dan sylw, canys fe gyhoeddodd gasgliad o ganeuon beth amser yn ol, yn dwyn yr enw Caniadau Cymru. Wedi dar- Ilen rhai tudalennau o'i Ragdraeth," yr hwn sydd yn ymdrin, gan mwyaf, a'r delyneg, deuais ar draws cywydd a ddifynnai'r casgl- ydd o waith D. ab Gwilym. Efo'r cwpled a ganlyn y dechreua'r difyniad A bronfraitli ar ir benfrig, Cyn y glaw yn canu'n glir." Fe wel y cyfarwydd nad ysgrifennodd D. ab G. y llinell gyntaf fel ag y'i ceir yn y di- fyniad. Byron, onide, ddywedodd Take hackney'd jokes from Miller, got by rote, With just enough of learning to misquote." Yn dilyn D. ab Gwilym. ceir y pisyn a ganlyn Ni chyll Duw cnaid y gwr mwyn Er caru gwraig na inorwyn, Tri pheth a geir trwy'r. byd, Gwraig ac hinon ac iechyd. Merch'fydd'decaf-blodouyn Yn y nef ond Duw ei hun." Yna dilynir gyda englyn o waith Goronwy :— Mac cystudd rhy brudd im bron—'r hyd IÚlûd afonydd heilltion," &c. ff'wyneb Dyma oiriaa y casglydd ar y llinellau a ddi- fynwyd :—" Y mae enaid y delyneg mewn llineliau fel hyn." Yr ydym ar unwaith y cydnabod fod y lyric note, y cywair telyn- egol, mor glir yn y cynghaneddion hyn ag mown unrhyw bennill rhydd." Brenin y delyneg hyd heddyw yw D. ab- Gwilym. Clerwr bon y clawdd fsgrifennodcl y pisyn sy'n dilyn, heb ynddo, fel y gwel pawb, namyn un, gysgod o gynghanedd na synnwyr arngen na geir gan feddwl eiddil. Llwyddodd y casglydd, hefyd, i ddal Goronwy yn hepian, a difynnodd englyn nad oes dichon ei gyng- hanu heb dorri'r mesur. Mae dau wall yn y cyrch. Ni ellir colli sillaf rhwng dwy gyd- sain. Cydnebydd pawb mai yr uchod yw y peth rhyfeddaf a ymddanghosodd mown unrhyw lenyddiaeth er dechreu'r byd. Beirn- iad mewn Eisteddfod Genedleathol na wyr y gwahaniaeth rhwng rhigwm a barddoniaeth arucliel Onid chwarae damwain a digwydd yw rhoddi eyfansoddiadau barddonol i'w beirniadu yn nwylo un na wyr ddim am y gelfyddyd farddol ? Ni wybum i, mwy nag ereill, hyd nes y clywais yn Llangollen nad oedd y beirniad yn gyfarwydd yn holl gyf- rinion barddas. Pe gwybaswn yn wahanol, ni fuaswn Wedi danfon fy nghynhyrchion iddo. Deuwn yn awr at ddifyniadau o'r casgliad a wobrwywyd yn Llangollen. Dyma fel y dywed y beirniad am gynhyrchion Gwynant, sef yr hwn a orfu yn ol y dyfarniad :— Wele, o'r diwedd, fardd na cheir dim tramgWydd yn ei ganiadau. Y mae'n wir y dyry i ni bennill lied wan yma ac acw. Ond y mae ei waith ar y cyfan yn hynod gydbwys a chelfydd. Ysgrifenna Gwynant Gymraeg glanach o lawer na neb arall yn y gystadleu- aeth, ac y mae arddull ei ganiadau drwy- ddynt yn naturiol a dirodres," &c. Gyda'r chwareus y dechreua, gan ganu ar Rwymo'r Gwenith Gwyn. Yna daw'r esiampl o geinion y casgliad :— I'm cynorthwyo gyda'r draon Daeth morwyn deg ei deurudd, A'i gwallt un lliw a'r gwenith aur, A'i Ilygaid fel y wa-rddydd." Gair rhyddiaitli, onide, yw cynorthwyo -yn arbennig felly pan nad oes ganddo amgen cymar na'r gair "draen." "Cyffredin" oedd y forWyn, dim ond teg ei deurudd," a i gwallt un Uiw a'r gwenith aur." Dyna dda a'i llygaid fel y wawrddydd," yn ymylu ar yr anglielfydd. Yr ail bennill :— Ac er na roddais ond fy llaw Yn nwylo gwynion Gwonno, Mi deimlais fod holl sorch fy mron Byth mwyach dan ei dwylo." Yr unig beth ellir ei wneud a'r ddwy linell gyntaf yw chWertliin yn iaeli uwch eu pen, a cheisio peidio moddwl byth mwy am yr amgyleliiad. Rhigwm, wrth gwrs, yw yn nwylo wyn- ion Gwenno." Gwelwn fod yr odl wedi ei diorseddu gan yr un sain yn "nwylo," Dengys hyn, fel y sy lwn eto, nad yw y bardd wedi meistroli y gelfyddyd yr yrnwna a, lii. Rhyddiaitli yw rhelyw y pennill a llafar segurwyr pen y stryd yw dan ei dwylo." Yr hyn a feddylia'r bardd, mae'n debyg, yw She can turn mc round her little finger. Ben- thyca'r hen lafar yna wnaeth y bardd, mae lie go gry i dybio. Mae'n anodd dweyd pa un ai yn y Saesneg ynte yn y Gymraeg y mae'r syniad wedi ei wisgo brydfertbaf. Tieautiful, wir Ni allaf lai na chydlawenhau a'r beirniad uwcliben pennill a cliymaint o nerth a theimlad yn ei symledd syml- eiddiwch, os gwelwch chwi'n dda y tro nesaf Ychydig fwyniant yw cywirgorn y pennill nesaf. Dyma fo Ychydig fwyniant ddaeth i mi O'i charedigrwydd creulon,— Wnaeth hi ond tynnu'r ddraeh o'm Haw A'i osod yn fy nghalon." Ni wn i pa sut y gallai dyn ddweyd ei feddwl mewn dull mwy carbwl. Pa le mae'1' erddygan ? Diwedda trwy gymysgu'r concrete a'r abstract. Lol o'r un natuv ag ø, geir gan faledwyr pen ffair. Hawdd gweld mai pethaxi plontynaidd (plwrilitic8) egwein aglasdwraidd eu harddull all gorddi ymenydd un o feirniaid Llangollen. Erfyn y beirniad ein sylw eto yn y geiriau hyn Gwrandawer arno, drachefn, yn y cywair lleddf." Ie, bydded inni wrando Ar fin y tonnau saif y ddau- Dau fach ar fin v tonnau A sibrwd dwys y dyfnder inawr Ar dorri eu calonnau. Mor brudd gweld Serch ar fin y don I'r pellder mud yn syllu, A deigryn yn ei llygad dwys A'i gwefus fach yn crynnu. Y Duw sy'n gwylio gwenyg gwyllt Y moroedd a'u dygyfor, Na ddiystyrred weddi'r ddau— Dau fach ar fin y tonnau." Dyna'r penhillion. Clywais tua phum gwaith tra yn Llangollen am eiddilwch y rhig- ymau a adroddai y dysgedig feirniad. A pha ryfedd ? Yn awr, danghosaf i Gwynant, yn ogystal ag i'w feirniad, ymha le mae'r llinellau uchod ar wall. Dywed Mr. Gwynn Jones yn ei feirniadaeth alluog ar yr awdlau "Cymerer y toddaid cyntaf yn engra,ifft," Yna difynna'r toddaid, a cheir gor-amledd sain yn y drydedd linell, fel hyn Ganai, drydanai, ddolynai'i lenydd." Dyma feirniadaeth Gwynn arni Mae'r meddwl, rywsut, yn llac yn ei wisg ac y mae clec y drydedd linell yn andwyo'r effaith. Eto: A thalaf, ddoethaf, harddaf hynafiaid." Dyma ddywed y beirniad Mae cynghan- edd y bardd yn ddybryd eto." Gorfynychu'r sain, onide. Yr oedd yn angenrheidiol i'r bardd gael dwy sain o'r un nkittir-tin ar y gwant a'r llall ar y rhagwant, er gwneud cynghanedd gywir o'r llinell, a dim ychwaneg, oblegid aethai'r llinell yn anghelfydd ac yn fwrn ar y glust, fel y dywed Mr. Gwynn Jones. Eto, ni fu'r bardd y condemnia Gwynn ef yn euog o ddiorseddu y brifodl trwy roddi ei sain ynghanol y llinell. Pe gwnaetliai hynny, byddai ar lien arno. Mae'r un rheol—gan y glust, fodd bynnag— yn y mosurau rhyddion. A dylid, gyda (lyriau, yn anad pob nuitlt ar gerddi, fod yn ofalus rhag aflonyddu ar sain yr odl. Myneg- iant parod a dirwystr yw prif nodwedd dyri. Dylai hynny, ynddo'i htm, fod yn rhcswm digonnol rhag. cym'ryd pen rltydclid a'i throi'n rhigwm. Ond pa ffurf ar ddyri a ddyd Gioynant inni .t- Ar f in y tonnau saif v ddau— Dau fach ar fin y tonnau. Dyna sain yr odl yn cael ei hail adrodd dair gwaith o fewn cylcli pymtheg sillaf. A beth yw'r canlyniad ? Rhigwm, wrth gwrs. Mae'n ddybryd," c'hwedl Mr. Gwynn Jones. Cawsom lawn digon o rigymau llinynol yn Eisteddfod Bangor dan yr enw Canigau heb ychwanegu atynt yn y genhedl- aetli hon, o leiaf. Un ddoniol yw Miss Mersen —ie, un ddireidus, gellweirus, a pharod, fel Mis Ebrill, i wneud ffwl noeth o ddyn os na fo'n wyliadwrits. Gwae i feirdd a beirniaid dibrofiad ddod mew i lied cae iddi. Denodd Gwynant ar gyfeiliorn hefo'i dau fach pysgota ar fin y tonnau LIwyddodd hefyd i gael gan y bardd i amddifadu Serch o'i gredentials, a'i wneud yn fenywaidd Yr oedd yn rhaid iddi, mae'n debyg, wrth yr X Rays i "OlIod y draen hwnnw yn y galon Yn wir, un ysmala ydi hi. Y Duw sy'n gwylio'r gwenyg gwyllt." Ond, o ddifrif, onid ydyw yn hen bryd rhoddi taw, bellach, ar y beirdd sy'n dod ag enw Duw i'w cynhyrchion fel hyn ar bob achlystir'i Onid yw pethau fel y pennill h#n yn ymylu ar gabledd ? Yn sicr, nid oes bosibl siarad yn rhy isel am bethau mor anwiw. Dwyn enw'r Bod Mawr fel hyn yn barhaus or ceisio rhoddi hud tros linellau difeddwl ac anglielf- ydd, ac ar yr un pryd syfrdanu'r beirniad nes llesmeirio ohono, a thaflu gwobr i rywun fyddai fwyaf deheuig ar ysgrifennu cableddau. Eulun barddoniaeth yw pennill megis ag y mae ei feirniad yn eulun, neu gysgod o feirniad. Pisyn rhyddieithol ydyw, a dim ynddo anigen na'r hyn a glywir un- rliyw adeg pan yn cloi i fyny gwrdd Band of Hope Gwyddwn fod Elfed yn hen law ar fedru addurno inanities a'i ddoniau a'i ddychymyg- ion ei h-Lm ond yr oedd yn newydd i m i weled ei gydfeirniad yn fedrus ar y gwaith. Goddefed i mi ei longyfarch. Cyfaddefaf, wedi rhoi llawn ystyriaeth i'r mater, fod ganddo dorraeth yng nghadw'n rhywle— iiiewa liosan, o bosibl-o oludoedd na wybum am danynt o'r blaen. 'Doedd ryfedd ir beirniad ddweyd mai cyffredin" oedd fy nghynhyrchion, oblegid fe we If if ar y copi iddo groesi ami bennill a llinell am fod gair neu frawddeg yn ymddang- os iddo heb fod yn gywir. Yn wyneb hyn, rhuthrodd i'r penderfyniad nad oedd gennyf haw] i ysgrifennu Cymraeg. Gallaf, pe raid, roddi degau o engreifftiau o'r hyn y cwynaf o'i lierwydd ond gan fod yr ysgrif wedi mynd eisoes yn faith, gwasanaetlied dwy engraifft yn unig. Ni thai y ponnill eanlynol ganddo, gan, mae'n debyg, ei fod dan yr argraff mai canu i dorriad y dydd yr wyf wrth ddefnyddio'r gair Gwawr." 'Ddaetli y syniad ddim i'w ddyehymyg y gall'swn ei roddi'n enw rhiain. Dyma'r pennill :— Deg Wawr ganaid gu, Dy lygad yrr lu I gurio am i'tli gariad Hoi t'w'niad o'u tu." Fel yna cleclireuaf un gan, ond mae ryw anaf arni'n ol yr arwydd ddyry'r beirniad ar y copi. Eto Nid oes ddiben ar ei cliwedlau." Ni thai y gair diben ganddo. Ystyr y gair yw diderfyn—without end. His tales are endless. Am na wyddai ystyr y gair, con- demnia'r llinell. Dyma ddull un ,o feirniaid Eisteddfod Genedlaethol Llangollen o feirn- iadu Ni wyr chwaitli ystyr y gair tal, ac arnryw enwau ereill a ddefnyddiaf. i!i Terfynaf yn awr gyda dweyd y bydd Gwynant, y buddugwr, mae'n fwy na tliebvg, yn teimlo'n ddig wrthyf am feirniadu ei gyn- hyrchion mor llym. Hyderaf, er hyn, y bydd, cyn pen deuddeng mis, wedi maddeu, ac y teimla'n llawer mwy diolc-ligar i mi am nodi alla,nei ffaeleddau fel awdwr telynegion, nag y bydd i'w feirniad yn Llangollen am ganmol a gwynfydu uwcliben rhigymau. Defnyddiais y gair gwynfydu,—hwyrach bod yr Athro'n gwynfydu mewn gwirionedd uwcliben llinell fel lionno, Ni roddais ond fy llaw yn nwylo gwynion Gwenno." Chwer- thin a wnes i uwch ei phen ond pwy a, wyr beth a gynhyrfodd ddychymyg y beirniad druan pan yn ei darllen ? Mae'JIl ddrwg gennyf weled boneddwr mor hynaws a rhadlon ag awdwr y feirniadaeth dan sylw yn ymddwyn mor anoeth ag ymgymeryd a gwaith nad oes ganddo un ddirnadaeth yn ei gylph. Gallaf ei sicrhau fod ysgrifennu barddoniaeth yn gelfyddyd anrhaethol tuhwnt i'r hyn y tybia ef ei bod. Cofied nad wyf yn ysgrifennu tan ddylanwad unrhyw gynddaredd na drwgdeimlad. Nid wyf yn mafio botwm corn mewn gwobr, er cystal gennyf ddeg gini. Fodd bynnag, fe wel y beirniad, wedi egluro fel hyn iddo, mai gwaith anghelfydd-ie, bonglerwaith—a ddi- fynna, gan geisio'n perswadio eu bod geinion telynegol. Gobeithiaf y bydd sylwadau "lIed lym fel hyn yn atal rhai dibrofiad rhag ymyryd yn y dyfodol a phethau sydd tuhwnt i'w cyrraedd."—Yr eiddoch, SELYV A'I KANT.

Cyfarfod 4-Misol Lerpwl. SYR,—Amlwg nad ydywT,y"Cyfarfod 4-Misol, oherwydd rhyw resymau nad hawdd dod o hyd iddynt, yn gorwedd yn esmwyth, nac yn llwyddo i sylweddoli amcan ei sefydliad. Daroganwyd droion dros ei newid neu ei ddiddymu. Creda pawb cyfarwydd ag ef fod posiblrwydd gwertlifawr ynddo i fod o ymgeledd i'r eglwysi yr ymwfil â. hwynt, ac i'r aelodau yn gyffredinol. Cwynir nad ydyw yn cael y gefnogaetli a haedda gan weinidogion a blaenoriaid y cylch, yn enwedig os digwydd gael ei gynnal ar un o gyrrion y maes. Hefyd, prin iawn, fel rheol, fydd presenoldeb o'r eglwysi eylchynol yn y cyf- arfod cyhoeddus, a llain deneu a welir yn y cyfarfod o aelodau yr eglwys gartref. Fel, rhwng popeth, cwynir nad ydyw'r Cyfarfod Pedwar-Misol wedi cael ei !draed tano o'r dechreuad, a'i fod yn cael ei lusgo ymlaen yn hytrach na symud yn hoew ohono ei hun. Un achos o'r aflwyddiant ydyw amledd cyfarfodydd a binnir wrtho yn ystod y dydd. 0 dri o'r gloch y prynhawn hyd naw o'r gloch yr hwyr, cynhelir pedwar o gyfarfodydd yn cynnwys trafodaeth o atlirawiaethau, materion amgylcliiadol, a phynciau cyhoedd- us o gryn bwys. Am banner a,wr wedi tri daw pregethwyr a gweinidogion y cyleh ynghyd i ymdrin a mater athrawiaetliol, neu destyn perthynol i'w gwaith a'u swydd. 0 banner awr wodi pump hyd banner awr wedi cliwech, ymgynnull y biaenoriaid i wrando darlleniad papur ac i dynnu penderfyiiidd arno i'w gyflwyno i gylch uwch, a dyna ddi- wedd arno. Yna hyd banner awr wedi saith bydd cyfarfod o holl aelodau y Cyfarfod Misol yn eistedd i wrando banes yr achos yn y lie, ac i gael ga,ir o banes crefyddol a phrof- iad ysbrydol Bwyddogion y lie. Rhaid prysuro gyda'r gorchwyl hwn, er pwysiced ydyw, gan fod materion ereill y rhaglen yn disgwyl am sylw. Disgwylir i'r cyfarfod cyhoeddus ddechreu am hanner awr wedi saith i drin mater o ddyddordeb ac adeiladaeth i'r frawdoliaeth oil ond da iawn os ceid dechreu yn weddol barchus rhywbryd cyn wyth o'r gloch. Tory hyn bawb ar unwaith nad yw yr un o'r cyfarfodydd yn cael chware teg, ac yn ceisio cyfiawni yn hanner yr amser yr hyn a gymer Cyfarfod Misol yn y wlad drwy y dydd i fynd drwyddo. Rhedir o'r naill gyfarfod i'r liall rhuthrir o'r pwnc hwn i'r mater arall, gan adael pethau ar eu hanner. Prif amcan sefydliad y trefniant hwn ydoedd i bawb ohonom ddod i adnabod y naill y llall yn well, a thrwy hynny i gydymdeimlo yn ddwysach a'n gilydd. Er fod llu o eglwysi, o ran lie, yn ddigon agos i'w gilydd eto, o ij* ^JJ it gwybodaeth, gallant fod yn el aCc9t estronol. Gwych iawn, felly, y Lre,g eIel y cyrddau hyn, a dylid troi pob c rf0(J Ped' sicrhau. Er engraifft, dyna y egW8 war-Misol diwedd af a gynhaliwy y j prof' Waterloo. Nid yn fynnych y cy i iadau aeddfetach gan swyddogi0 P y lie, helpiwyd hwy gan y gwr 0 \'IJ!eod arwain—sef Mr. Aethwy Jones-ga wedwY sylwadau gwert lifawr ar yr hvn a o Os caiff pob eglwys set o fiaen,°5! mor iach, ac arwyddion mor dd -g eu bod yn aros yn nirgelwch din). Crist, ni raid i un eglwys bryderi sicr, yr oedd eu dull syml o fl;^r jl wnaed i'w henaid yn foddion j0nog° gwTirionedd. Llawn mor felus a c y(jd ydoedd lianes sefydliad a chyJ1 j eglwys yn Waterloo. Mae lla^eT jth,0" y ddeadell lion wedi eu cymeryd y1. fl c|iol' erys eu coffadwriaetli yrn fendig0ft'0 onir eu llafurus gariad a llwy'do1^ fod gweinidog o fewn y cylch 11 or a'r Parch. W. Henry gyda pk°?>r gtfr gwaith, a gwelir yn amlwg ei fod ef g9S ogion yn llawn sel a gwe^nna'1 f iddynt yn ddiweddar estyn c^r } pabell, ac adeiladu ysgoldy 'a,' oedd eang ddoi*t i cldefnyddiolde gyfarfod galwadau cynliyddol J boblog lion. Nid yn fynxiyc'1 Cyfarfod Misol âg eglwys fel h011 wYsJg ieuanc gan ntWyaf, mown rllttiibalt, teratt o'r winllau, ac ynghanol aillian" el plieryglon s^dd yn dod i ran pob thyfiant felly ai onid rhesyniol i 6f fath, pan y daw ei t]»ro, gael a chefnogaeth i adrodd banes ei ,^cJi ei liofnau a'i gobeithion, yn ei jglf1' yn ei galar, yn ei hadfyd a'i gwf^^jgol, "J edigaeth lioll aelodau y Cyfarfod iddo yntau, wedi gwrando yn 0,s^u sylwadau gonest a chyrha-eddgar» neu gymeradwyol, lialennu 11011 0j "{el t hynny yw, traethu gyda phwyll y" bydd yr amgylehiadau yn galw, Wd'f dyfodiad y cyfarfod i'r lie yn y11! eglwys, ac yn galondid nid bychan i dyfodiad y (-yfarfod i'r He yn y olojog eglwys, ac yn galondid nid bychan i gartref. Baich ein eais ydyw am i Cyfarfod Pedwar-Misol gael ei 10» 80 y l'e! i mewn i holl fanvlion yr ac-hos y ej rhoddi pob chware teg i'r h»nes gjf draethu, trefnu ar fod i'r swyddog digonedd o amser i adrodd eU P Os nad ellir sicrhau hyn yn ol presennol, dylid symud ymlaen ai reol^ dcliwygiad, oblegid nid yw mympwyol i sefyll ar ffordd Jiji c0lf y moddion dan sylw. Yn aA V ',r° cyfarfod cyhoeddus da—un felly 0 # diweddaf teimlai pawb fod y mater bElgat. ysbryd a newydd-deb wedi ei agar i, copo ol, ac y gwnaed sylwadau gwerth gan y rhai a ddilynasant. Ond 91el set, hyn hanes yr achos yn y lie, o çldlffYbertbll yn cael ei fygu, a thrwy hyn°y t Cyfarfod Misol da er mwyn 'erthyl o g yU cyhoeddus. Mae awr brodyr Yn clloaioll fynnych yn cael ei lladrata gyj1' cyfundobol, y rhai yn unig sydd i 8 goddefol ond ofnir fod tuedd in'' ,jellr>l yrru pethau amherthynasol » %vedifl drespasu ar derfynau yr awr sy" j!8 threfnu at faterion lleol a a11 lliosogi materion, crowdio cy-farf'jo^ erchiadau meithion, yn andwyol i nJ amcan sylfaenol y cyfarfod. Cw.yn, [<fi wrth ddychwelyd gartref o Wa^01' gyK trefnu dim ond awr, a llai na hynny» ar yr achos gartref yn gam a'r egl^y ac a'r cynrychiolwyr yn gyffredinol- gydji hawyd y cyfarfod hwn drwyddo ychydig gwell trefniadau buasai wedi cjr ^jylft tir uchel iawn. Beth bynnag ^g, f1 ddioddef, ceisier cadw hyn, beth by ddianaf.—Ydwyf, ^nTSt1 HEN FETHOPl&

-«■ -«■ Bedd John Elias a'i resynuS s MR. GOLYGYDD.—Hwyrach nad gan ddarllenwyr y BRYTHON fydd hyn sy gerfiedig ar feddfaen yr, > Elias o Fon. Treuliais bron p# Macpelah Elias, ac yn cyflWr gorweddfan y tywysog rua^1" ,l(jl, amharch i'w goffadwriaeth—y yti chwyn, a'r mieri fel pe ar eu goi'eu urddo'r fangre ac ami air ar y olchi a'i losgi gan wlaw a haul, /6 vll gV^1. gorchwyl rhwydd oedd cael y geiri»u i lawr. Modd bynnag, gyda llawer ° j,ydeI j i mi fy hun, llwyddais yn yr amcan.g'V y bydd eu darllen yn n* ddyheu am wybod mwy am y Pr0P jgio hyn a ddywed carreg fodd, a cyfle i glywed y Parch. John VV1 ygyd^» traddodi ei ddarjitli benigamp, a clij amcan mor deilwng, ar wrthrych yr eiriau hyn. Ynia*"y! rhoddwyd i orwedd, Ar ci ddynmniad ei llun;Txr Y DIWEDDAR BABCHEDIG JOtt» f Gynt o Langefni yn y Sir bOn, Yr hwn dros y tymor maith o Saith mlynedd a deugain A weithiodd gyda diwydrwyda a t. llwyddiant anarferol, Fel gweinidog yr EfengyI d rylo" Yng iN'gliyfundeb y Trefnyddion Calfln»J Jftfi Yr oedd yn Gristion o'r radd „vd» P Mewn ffydd, myfyrdod a gwcddi yn Yn Israeliad yn wir yn yr hwn nid oeu Yn inhob sefyllfa yn Ostyngedig,yfegooo A thuag at ei holl berthynasau a 1 g Yn sercliog, hynaws a frydaioi'olljau Wedi ei gynnysgaeddu & grasusaU a anghyffredinol. Yr oedd yn nihlitli ei gydwladwy Y Pregethwr mwyaf poblogaidd y» jjj Canlynwyd ef trwy ei oes'gan dyrfaoe 8(J y Ac yn ei weinidogaeth gyson, yn gyata Y Gymdeithasfa fawr, Ei brif destyn ydoedd jjoeli"- Iesu Grist, a hwnw wedi ci groe Sefydliadau Cyhoeddus Er lledaenu Biblau ac anfon id I wledydd tramor chrefY Ac er helaethu gwybodaeth, sobrwyd« n Yn Mhrydain Fawr a'r Iweraa A gawsant ynddo ef Ddadleuwr hyawdl a nerthoi, Ond ei brif ragoriaeth Oe yineriod Dylanwad sanctaidd ei yspryd at SY Lh Pa le bynag y dcual, vviae Yn selog dros wirionedd mewn aw A phurdeb mewn dysgybJacw y flj Efe a ymdrechodd hardd-deg yndreC ond Heb geisio ei anrhydedd ei njon- Gogoniant Duw ac Iachawdwriaetn jg8r Dyoddefodd gystudd trwm yn aniy gr0es A chan orphwys ei holl obaith ar or § Efe a orchfygodd Ange^ Ac a hunodd yn yr IesU. ™ Ar|yr 8fed dydd o Mehefin, Yn 68ain mlwydd oeu. Yr eiddoch yn gywir, Breck Road. [" J*