Ye Brython Cymreig

(V Yr IJnig Bapur Cymraeg a Argreffir yn Lerpwl. ow OGYDA'R RHIFYN HWN Atodlen ar Goleg y Bala Ored a Moes, gan Gwiddon Cyhoeddi Eisteddfod Llangollen, gan Hen Frython." Llythyr Gwyliwr o Westminster Datgysylltiad a Thy'r Arglwyddi: beth oreu i Gymru wneud ? &c.,&c. Mewn Llaiv.—Athroniaeth Pethau Cyff- redin, Y Ddiod Feddwol (Hall Oaine) &c. -Eisteddfod Llangollen. RHESTR GYFLAWN Y TESTYNAU YN AWB YN BAROD, AC I'W CHAEL, PRIS 6ch., DRWy'R POST 71c., GAN EVANS, SONS & FOULKES, SWYDDFA'R BRYTHON."

DYDDIADUR. Lerpwl a'r Cylch. Meh. 29-30-Sefydlu gweinidog Trinity Road I A] Gor. 4-Darlith ar HwfaMon yn Vittoria Street. Gor- 5-8,13-15—Agor Capel newydd Oakfield Road Gor. 6-7-Cyfarfod Pregethu yn Vittoria Street Awst 3-6-Dathlu Seithcant Oed Lerpwl (Pageant) Medi 21—Eisteddfod New Brighton Hyd. 22-Te Parti a Chyngerdd Grove Street Hyd. 29-Cyf. Cystadleuol Unedig Fitzclarence St. Edge Lane, Douglas Rd., a Newsham Park Hyd. 30—Te a Chyngerdd Gt, Mersey Street Tach. 5-8,—Nodachfa Cymru Fydd Anfleld ac Everton yn St. George's Hall. Tach. 16-Cyngerdd y Welsh Choral yn y Philhar- monic Hall. Rhag. 8-Cyfarfod Pregethu Bedyddwyr Edge Lane Rhag. 15-Elfed y.i Gt. Mersey St. Rhag. 21—Plant y Pentre yn y Central Hall. Rhagfyr 25-Cyngerdd Blynyddol Crosshall Street Rhagfyr 26—Eisteddfod y Temlwyr Da. Rhag. 28-Cyngerdd y .Welsh Choral yn y Phil- harmonic Hall Chwef., 1908-Bazaar Eglwys Anibynol Martin's Lane, Liscaid. Maw. 28—Cyngerdd y Welsh Choral yn y Phil- harmonic Hall Manceinion. J'ehefln 29 a 30—Oymanfa Bregethu Chorlton Road. Gor. 3—Cyfarfod sefydlu'r gweinidog yn Ardwick Gor. 1— „ Altringham Medi 14 a 15-Cymanfa Bregethu Booth Street. Medi 20 a 21-Cynhadledd y Bobl Ieuainc. Hyd. 12—Oym. Ganu Methodisti iid yn Moss Side. Cymru. Gorff. I-Eisteddfod Rhosllanercbrugog. Awst 5- Eisteddfod Corwen. Awst 5-Eisteddfod Newmarket

Glannau'r Mersey (Gwel hefyd tudal. 7.) Y Methodistiaid Calfinaidd. PRINCES RD-10, J. Roberts, 6, R. W. Roberts DAVID ST.—10-30, R. W. Roberts, 6, J. Roberts FiTZCliABENCE ST.—10 a 6, J. Hughes DOUGLAS RD.—10 a 6, G. Ellis CHATHAM ST.-10-30 a 6, S. G. Evans CROSSHALL STREET-10-30 a 6. R. Aethwy Jones ANJTELD RD—10-30 a 6, W. S Jones, Caerdydd NEWSHAM PARK—10 a 6, W. M. Jones BOOTLE-10 a 6, H. Jones PARKFIKLD—10-30 a 6, T. Hughes, Ffestiniog SEACOMBE-10-15 a 6, D. Howells, Pencoed GARSTON—10-30 a 6, L. Lewis ROOK FERRY—10-30 a 6, R. J. Williams WALTON—10-30 a 6, E. J. Evans WATERLOO—10-30 a 6, J. H. Morris PEEL RD-IO-30 a 6, O. Owens EDGE LANE—10-30 a 6, D. Jones WEBSTER ROAD—10-30 a 6, O. J. Owen LAIRD STREET—10-30 a 6, R. Humphreys WOODCHURCH RD—10-30 a 6, R. Parry, Ll'degfan NEW BRIGHTON—10-30 a 6-30, R. Ernest Jones WEST KIRBY-ll a 6, R. H Watkins, Bryncrug HUYTON QUARRY—10-30 a 6, J. Williams SOUTHPORT—10-30 a 6-30, R. Davies WARRINGTON—10-30 a 6, T. Hughes, Stockport WILLIAM MOULT ST—6, W. R. Williams ELLESMEREPORT-10 30 a 6-30, J. W. Morris BANKHALL—6-15, Yr Achosion Seisnig. OAKFIELD RD-IO-45 a 6-30, R. Jones, Mancott EVERTON BROW—10-45 a 6-30, D, J Lewis CATHERINE ST-10-30 a 6-30, EGREMONT—10-30 a 6-30, R. G. Jones WILLMBR RD., B'HBAD—10-45 a 6-30, Yr Anibynwyr. TABERNACL, BELMONT RD-10-45, O. Ll. Owen, 6-30, Luther Thomas, Conwy PARK ROAD-10-30, J. L. Williams, 6, O. R. Owen GROVE ST-10-30, T. P. Davies, 6, E. A. Pickering CLIFTON RD-10-30, L. Thomas, 6,0. Ll. Owen GT. MERSEY ST—10-30,0. R. Owen,6,J.L.Williams MARSH LANE—10-30, 6, J. H. Rees KENSINGTON—10-30,G.J.Williams, 6, R. E. Davies, Dinas Mawddwy TRINITY RD-Oedfeuon Seisnig, 10-30,W.Roberts, 2-15 a 6, T. Dunlop LIBOARD-10-45, E. A. Pickering, 6-15, T.P.Davies VITTORIA ST,-10-30,R.E.Davies,6, G J. Williams BALMORAL RD-10-30 a 6, H. E. Rogers, Bangor SOUTHPORT-ll a 6-30, J. Evans PRESCOT—10-30 a 6, E. Evans, Golborne Y Wesleaid. MYNYDD SEION—10-30, W. M. Jones, 6, J. Felix BIRKENHEAD—10-30, J, Felix, 6, E. Humphreys WlDNES-IO-SO a 6. W. Evans GARSTON—2-30, W. M. Jones, 6, T. Hughes EGREMONT—10-30, E. Humphreys, 6, W. M. Jones ROCK FERRY-2-30, J. Felix, 6, E. Evans OAKFIELD—10-30, T. Hughes, 6, Ef. o Headingley SHERLOOK ST,-10-30, D. Jones, 6, T. Hughes TRINITY RD.-10-30 a 6, Cyfarfod Pregethu EDGE HILL-li-30, Ef. o Headingley, 6, D. Davies KNOW8LEY RD-10-30, D.'Davies, 6, R. J. Williams Y Bedyddwyr WINDSOR ST.—10-30 a 6, O. M Owen BOUSFIELD ST.—10-30 a 6, D. Davies, Llandudno EDGE LANE—10-30 a 6, H. R. Roberts BALLIOL RD.—10-30 a 6,P. Williams EVERTON VIL.-10-30 a 6, D Powell WOODLANDS—10-30 a 6, J. Davies SEAOOMBE-2-30, D. Powell KNOWSLEY RD.—10-30 a 6, L. W. Lewis Eglwys Rydd y Cymry U V, CANMNG ST-10-30, D. Davies, 6-30,W O. Jones High PARK ST.—10-30, W. O. Jones, 6, D. Davies BÜOTLE-IO-30 a 6, W. A. Lewis BIRKENHEAD—10-30, E. Evans, 6, T. Jones GARMOYLE ROAD-10-30 T. Jones, 6, E. Evans DONALDSON ST-IO-30, H. Jones, 6, R. T. Roberts EGREMONT—10-45, 6-30, Yr Eglwys Sefydledig SANT DEWI-IO-30 a 6-30, J. Davies SANT AsAPH-1045 a 6-30, E. Williams. SANT DmNIOL-ll a 6-30, J. D. Thomas ST WINIFRED, B'HBAD—10-45 a 6-30, J. Hughes

GIPSY SMITH Methais a chael hamdden i ysgrifennu yn gynt, ond wythnos Cymanfa ddiweddar y Wesleaid ym Mynydd Seion eefais y cyfle cynta i wrando Gipsy Smith yn pregethu. Rywsut neu gilydd, yn fy myw y gellais gredu 'rioed fod modd achub Sipsyn, achos dyna'r garsiwn fwyaf castiog ac an- achubadwy a gyfarfum hyd yma; ac wrth atgofio eu gwaith yn ffowla a lladrata'r nos yn fy hen ardal ddyddiau maboed, yr oeddwn 'run gred a Goronwy y byddai raid can stwffwl cist uffern hyd yn oed pan elai neb o'r hil felynddu i'r diriogaeth honno. K Ond duaf y gors, gwynnaf y lili yn fynnych a dyf ohoni; a dyma heddyw Sipsyn wedi cael gras, wedi ei danio'n ardderchog, ac yn gyfrwng i achub cannoedd o eneidiau ymhob parth o'r byd. Tu ol iddo yn y pulpud, dacw'i frawd-yng-nghyfraith Gipsy Evens, a'i briod—hithau yn gantreg dda, ac yn dwyn holl nodweddion ei chenedl lygadlym, felynddu a'r ddau Gipsy—Evens a Smith -yn balffo ddynion cedyrn a hardd yr olwg. «5e Cyn dechreu'r bregeth, gofynnodd Gipsy Smith faint o Gymry oedd yn yr oedfa, a phan gododd dwy ran o dair y cynhulliad eu dwylaw i fyny, erfynniodd arnynt ganu— Gwaed y Groes sy'n co cl.i fyny 'Reiddil yn goncwerwr mawr," gan ledio'r geiriau ei hun mewn Cymraeg eithaf croew a Diolch Iddo Byth am gofio llwch y llawr wedi hynny. Gwyr Gipsy Smith cystal ag undyn sut i roi cynhulliad Cymreig mewn cywair gwrando. Ei destyn ydoedd y paragrafi olaf o Luc ii., sef hanes ei rieni yn colli'r Iesu ar y ffordd o Jerusalem. Ac 'roeddwn yn dotio at ei ddull cartrefol, unprofessional, o drin yr adnodau. Fydd gen i ddim bias i ysgrifennu pregeth os bo hi'n dda ac felly rhaid i mi ddibynnu ar got pur dyllog i wysio rhai o'i sylwadau mwyaf nodweddiadol yn ol. «• -;c (1) Fe gollwyd yr Iesu gan yr olaf un y buasech yn ei ddisgwyl-gan ei fani. (2) Fe'i collodd hithau ef yn y lie olaf y buasech yn ei ddisgwyl-yn y Deml. Ac fe'i collir gan filoedd heddyw yn yr un fan. Nid yn y chwareudy y collodd hi'r Tesu- fyddai Mail' ddim yn mynd yno nid yn y dosbarth dawnsio-fyddai hi ddim yn mynd yno—lleoedd iawn i golli'r Iesu yw y rheiny. Ond colli'r Iesu yn y capel, yn yr eglwys. Ie, yno y cyll miloedd eu Harglwydd. Fe'i cyll llawer oherwydd myned yno—nid i edrych ar yr lesu, ond i rythu ar fonet neu fflowns neu ffal-di-ralal hon-a-hon yn y set arall arall a'i cyll yn y canu a'r organ, ac arall yn ei rywbeth yntau. Pa ddiben cael harddwch celfyddyd i'r addoldy, ysblander i'r gwasanaeth, a gwychter i'r wisg, os mai llithio'r llygaid oddiwrth y Gwrthrych mawr ei hun y mae'r cwbl, ac os collir yr lesu yn y cyfan ? Ie, dyna'r gwir—fod miloedd o broffeswyr Cristnogaeth yn colli Crist—yn y capel o bobman (3) Mynd gyda'r dorf—gyda'r crowd-yr oedd ei fam pan gollodd ei Hiesu ac y mae llawer wedi colli'r Iesu wrth fyned yn y crotvd, heb fod a'u meddyliau yn bersonol gyda'r Un,—gyda'r lesu. Ac y mae llawer yn colli'r lesu wrth siarad am bawb a phopeth ond y Fo, wrth ddychwelyd o'r oedfa. Os gwelwch yr ysbryd beirniadol yn gryf iawn mewn dyn neu ddynes, chwi ellwch fod yn dawel eu bod wedi colli'r Iesu. Cnoi a thraf- lyncu'r pregethwr, cwyno a beio'r bregeth,— arwydd fod y cylla ysbrydol allan o drefn, ac fod camdreuliad yn gwneud y bobl yn flin. Llawer un sy'n colli'r lesu wrth ymddiddan yn feirniadol ar y bregeth a'r pregethwr ar y ffordd adref o'r oedfa gyda'r dorf. 3PIQ Wedi dangos yr amryfal ffyrdd oedd i golli'r Iesu, a,eth ati yn eilran y bregeth i ddangos sut i'w gael a'r sut mawr ydoedd, dychwelyd yn union i'r un fan ag y collwyd yr Iesu ynddo—mynd yn ol i'r deml. A phryd na chawsant Ef, hwy a ddychwelasant i Jerusalem, gan ei geisio Ef." You'll always find Him exactly where you lost and left Him." Ac i yrru'r pwyth adref, adroddodd ei fod yn pregethu yn Chicago ychydig amser yn ol ar golli'r Iesu pryd y dwysbigwyd rhyw filiwnydd oedd yn ei wrando-gwr oedd wedi twyllo merch ieuanc i borthi ei nwyd wedi cael dau blentyn ohoni yna wedi ei gwadu a'i gadael hi a hwythau i gymeryd eu siawns. Ond teimlodd i'r byw tan y bregeth, a'r can- lyniad fu gyrru i chwilio am y fam a'i phlant, cael ei bod hi druan wedi dihoeni a marw, y ddau blentyn wedi eu rhoi i magu mewn sefydliad elusengar, ac un ohonynt hwythau wedi trengu mynnodd gael y bychan arall oddiyno rhoes iddo le mab yn ei balas gwych, a gwnaeth yr hyn oedd iawn yn ol addysg y bregeth—mynd yn ol at yr Iesu i'r very lie y collodd Ef, sef yn y weithred anfad gwneud y cwbl oedd yn ei allu ef o iawn am ei drosedd ac yna fe deimlodd y miliwnydd ar unwaith ei fod wedi cael yr Iesu. A'r un ffordd y caiff pawb Ef- drwy droi'n ol a'i wynebu' yn y man lie Ei collwyd. K Clywais ddweyd y rhaid tri pheth i wneud pregeth gyfiawn. Os yn apelio at reswm dyn, dyna bregeth dda os yn apelio hefyd at ei gydwybod, dyna bregeth well ac os gyda'r ddau hyn y byddo hi'n deffro'r teimlad ac yn cynhesu'r galon, dyna bregeth berffaith. Nid yn gymaint at y de all a'r teimlad yr apeliai'r bregeth heddyw, ond at y gydwybod—paham, tybed ? Ai am ein bod ni'r Cymry yn meddu llai o hyn nag, o'r ddau beth arall ? Clywais ddweyd fod humour Gipsy Smith weithiau yn cael y trechaf arno, ac fod t'rawiadau doniol yn dilyn yn rhy agos yn ymyl sylwadau difri a dwys. Ond heddyw, sut bynnag, ni chlybuwyd dim o'r cyfryw caed ambell fflach yn awr ac eilwaith a barai i wen iach gerdded dros y cynhulliad, ond dim yn anghyson a'r urddas a'r sobrwydd meddwl a weddai i eneidiau yn gwrando am y Cadw neu'r Colli mawrjoedd o flaen pob un. p I

BIRKENHEAD. Cafodd eglwys Anibynol Clifton Road gryn golliadau yn ddiweddar drwy ymadawiad amryw aelodau ffyddlon i fyw i Gymru a dyma golled arall, sef ymadawiad Mrs. Allt- wen Williams a'r teulu i Ffestiniog, He y mae ei phriod, y trylen fardd Gwilym Alltwen, yn ben a llygad i'r Cyngor Dosbarth or's blynyddau. Nos Fercher, cyflwynwyd i Mrs. Williams oak case cutlery, llwyau, &c., yn gydnabydd- iaeth o'i gwasanaeth gwerthfawr gyda'r achos er's amser hir. Fel y gwyddis, bu hi'n gantores wych yn ei dydd, a mynnych y rhoes hi ei llais at wasanaeth yr achos yn y lie hwn ac ami i le arall. Cyflwynwyd yr anrheg gan Mrs. Wm. Jones (Price Street), am yr hyn y diolchodd Mrs. Williams mewn ychydig eiriau pwrpasol. Caed gair hefyd gan y gweinidog (y Parch. O. Lloyd Owen), a'r Mri. Wm. Jones (Price Street) a William Jones (Holly Bank)—yn gofidio'u colled hwy a'r eglwys, ac yn dymuno yn dda i'r teulu yn eu bro newydd. Deallwn fod Miss Gwladys J ones-chwaer y Parch. R. Ernest Jones, gweinidog eglwys Seisnig Willmer Road—ar hyn o bryd yn Hanover, Germani a phan y dychwel oddiyno ymhen tua thri mis, bydd yn myned i ogleddbartli Galilea—heb fod nepell o Gapernaum-i gymeryd gofal ysgol a gyn- helir yno tan nawdd yr United Free Church of Scotland. Ddydd Sadwrn diweddaf, cydgyfarfu YsgoI; ion Sul M.C. Rock Ferry, New Ferry, ac Ellesmere Port yn Neston i fwynhau eu treat; ac, yn ffodus, cawsant dywydd braf hyd adeg dychweliad. Y rheswm iddynt ddewis Neston fel cyrchfan ydoedd fod yno awelon iach y m6r i'w hanadlu, ac fod Cymru anwyl i'w gweled oddiyno. Cododd crefyddwyr Birkenhead yng nghynt nag arfer y Saboth diweddaf—hynny yw, rai ohonynt. Am 8 o'r gloch y bore, cyn- helid cyfarfod yn neuadd y Y.M.C.A., Grange Road, i wrando anerchiad gan y Parch. S. O. Morgan, gweinidog newydd eglwys M.C. Hoylake, ar sut i ddwyn doafcarth ymlaen yn yr Ysgol Sul, &c. Yr oedd y cyfarfod yn un lliosog iawn, nifer lied dda o Gymry ynddo, a phawb wedi eu boddio'n anarferol yn Mr. Morgan a'i anerchiad. "Deydwch chi fynnoch chwi, y mae rhywbeth mewn B.D. ebe gwr ieuanc wrth fyned allan. Oes," atebai hen wr oedd gydag ef, ond er gwaethaf ei B.D., yr oodd hwn yn dda, nid o'i herwydd." Yng nghapel M.C. y Waon, Rodffari, ddydd lati, priodid Miss E. M. Davies, sef unig ferch y diweddar Mr. Hugh H. Davies, Brorn- borough, ond oedd wedi symud vn ddiweddar gyda'i brawd, Mr. J. N. Davies, i'r Geinas, Rodffari. Yr oedd y teulu hwn yn un o golofnau'r Eglwys Anibynol yn Clifton Road, ar hyd y blynyddau; a dymuna pawb o'i ehydnabod lliosog haul ar ei modrwy. Treul- ia.nt oil mis mol yng Ngvvlad y Llynnau.