Welsh Newspapers

Search 15 million Welsh newspaper articles

Hide Articles List

10 articles on this Page

Cysgodau y B lyny d d * oedd…

News
Cite
Share

Cysgodau y B lyny d d oedd Gynt. GAN GWYNETH VAUGHAN. PENNOD XII.—A GONCRWYD CYMRU ? YN fore dranooth, clywid cnoc ar ddrws ffrynt y 1 lys, a rliywun vn codi y s'icied ac yn gwaeddi, Oes yma bobol i fewn ?" li Oez;, dowch ymlaen, Hubert Mourig, betli barodd i chi droi all an mor fore o'r Hendie ?" A gwenai Margaret Pennant yn siriol. Cyfarfyddai ardalwyr gwlad Einion yr. rhy ami i feddwI am ffurfiokleL yr ygwyd Haw ilydd Newyrld orfen cadw dyledswydd ryden ni, Rolant Meuric," a cliododd y Beibl mam oddiar y bwrdd i'w 10 at' yr astell lyfrati, hyd nes deuai yr awr vvedli eto yn y mn! i 0, nid arnoch chi ma'r bai, Margaret Pennant. Nago gv> yr dyn, rydecli chi i'r dim IWo pob p th yn y Llyg yrna, Mynd wrth y nots fyddai'n ych gwold chi i gyd, a does dim euro ar drefn hefo dyn ae anifail, tasa bosib stwffio'r gwir hwnnw i'n penna ni rywsut. Ond ma'n penna ni yn galed fel maen inelin Rhobat fy mrawd, dyn^a'n helpo." Hen ffarmwr Cymreig o'r hen ffasiwn oedd Rolant Meurig. Gwisgai ddillad o frethyn cartref, wedi eu gwneud o wlan ei ddefaid ei hun, ar Sul, gwyl, tfywditiw ^c ni newidiodd ddim ar eu gwneuthuriad chwaiL4 o'r amser y bu iddo yn llanc ieuanc roddi ei glds pen-glin—a'r kotymau pres hardd yn ei add urn o—am dano y tro cyntaf, Waeth pwy wisgai lodrru llaesioll, bu Rolant Mourig hyd ei fndd yn fiyddlon i'r elds pen-glin a'r got gynffon fawr a wisgai ein teidiau gynt y got ffasiynol i foneddwyr a'u hefelyehwyr yn hwyrddydd y dydd yw hi erbyn heddyw ond am ryw reswm naa gwyr neb dyn paham, gwhgir y got ar bob awr o'r dydd gan footmen a waiters. Ond i beth y gwastraffwn amser i ymresymu ynghylch deddfau rhyfedd ffasiwn onid ydynt yn anesboniadwy eu mympwyon ? Wtntliiau gwelid smoc froc o lian dros y dillad brethyn gan Rolant Meui'ig. Pan fyddai yn mynod i silio clwydaid o geireh tua'r felin, byddai y ttnoc froc yno i gadw'r Hweh coch a'r eisin sil oddiwrth y brethyn, neu pan fyddai'n gyn- haeaf gwair a'r hin yn boeth, teflid y got ymaith, a'r smoc froc yn unig a wisgai yn y gweir gloddiau He y gweithiai yng ngwres haul Gorffennaf. Ond y bore hwnnw yn Llys Gwenllian, y dillad brethyn oedd ar i fyny." Y "dillad cig rhost" fel eu gelwid gan yr hen ffermwyr, am mai ynddynt hwy yr elent i dalu'r rhent, ac yr oedd cryn lawer o'r ffermwyr hob weled cig rhost ddydd mewn blwyddyn ond pan eisteddent i fwyta y cinio rheiit. Ydi, mae'n burion potli, Rolant Meurig, cael amser i bopeth fel lie i bopetli," ebe Margaret Pennant. Rywfodd mae'r ol- wynion yn mynd l'ownd gryn lawer yn fwy hwylus os bydd y evvùw] yn drefnua yn ou tro." Daeth Lewis Pennant i fewn, a Uwonllian yn neidio ac ysboncio o'i gwmpas, a oliyn iddo yn brin ddweyd Dydd da, Rolant Meurig," wele ei gymydog yn dweyd, Mae Comin Maen Essyllt wedi 'i ddwyn, Lewis Pennant, fel dwy yn y fan yma. Mae o'n golled gynddeiriog i'r plwy yma, ddyliodd y nghalon i rioed fod y Sgweiar i fyny a'r gwaith. Ond mi concrodd nhw bod yg Ull, yn dwrneiod ac yn gownsiloriaid, y cwbwl i gyd. Sut y clywsooh chi, Rolant Meurig ? Mi wyddwn i fod Mr. Gwyn yn fawr ei fryd ar y darn tir yna, ond ddeallais i ddim fod pethau wedi eu setio eto." Sara Ty'r Capel ddeydodd, Does dim curo ar yr hen ferch am dipyn or hanesion mae'r petli yn wir bob gair,—housekeeper y Plan ddeydodd wrthi hi. Ma'r Sgweiar ar gefu i geifyl, er fod yr hen ledi yn i boeni 0, medda Sara, a hwylio mawr i fynd i ffwrdd am dipyn i orfoleddu, debycin i. A'r peth rhyfedda'n fyw oedd i ble o mi fedrodd brofi iddyn nhw nad oedd y Saeson yna rioed wedi concro Cymru, a boeth y bo fo, mae'n burion gin i iqdo fo neud hynny, tasa fo heb ddwyn tir y plwy run ffordd. Mi fydd yn golled fawr i bobol y tai bach yma am fwyd i'r anifeiliaid. Mi fvddan yn 'u troi nhw mor ,t amal am damad i'r hen Gomin. Ond dyna, pe tae chi a mimia yn medru mynd tros ben Sgweiar Gwyn, fydda gynnom ddim ond un wedyn i setlo, a hwnnw ydi'r cythral." Byddai Rolant Meurig yn chwannog i arfer geiriau breision iawn pan wedi colli ei dymer. Ydi'r Sgweiar wedi cychwyn i ffwrdd ?" gofynnai Lewis Pennant. Mao o'n cychwyn y bore glas yma, medda Sara, a iua lu'n siwr o fod yn gwybod. Roedd hi'n deyd hefyd i fod o yn ych rhegu chi i'r cymyla, LewIs Pennant. Yn fy rhegi i Betli wned i iddo V" Rhoi Beudy'r Foel i'r sipsiwn, a ma'r hen Sidi wedi bod yn deyd wrth y ferch ifauc .vna sut un ydi i mam hi; mi fasa'n siwr 0 ddwad i wbod rywbrvd, a waeth, iddi hi yn fuan nag yn liwyr, am wn i." Wei, wel, Rolant Meurig, pe buasai'r Sgweiar wedi byw bywyd heb ddim oisieu ei guddio ynddo, ni fuasai raid iddo fy rhegi i nac arall, druan. Cydymaitli anhwylus ddigon yw cydwybod euog, a waeth lie yr aiff Mr. Gwyn, mae arnai ddigon o ofn na cheitli o ddim gwared ohono ar cliware bach." Na, Marcliog y Sir no beidio, Lewis Pennant, hieith hi Ulo'r tro y byd sy ohoni hi i ddyn feddwl i fod o'n Hollalluog. Rydan ni'n ddigon gwasaidd, y Tad a'i gwyr, ond os bydd o byw dipyn, mi geiff o weld but y trydd petlia. Roedd Meistres Gwyn, coffa da am dani, yn hen ledi i'r wlad yma, a ma yma griw o bobol am i waed o. Synnwn i ddim na fydd ar y sir yma cisio gwell marehog o p'run ai Tori 11(3 Whig fydd o. A dyne" Meistres Gwyn o'r Ty Gwyn, WHO lit fel poth wedi tynnu 'i rhalon or's pan aeth y bahgon o'r wlad. Yn wir, Lewis Pennant, rhyw deulu od iawn ydi'r Gwynniaid yma, ma nhw wedi 'u witshio, am wn i. Gwenodd Lewis Pennant yn dawel. Wel, ebe Rolant Meurig, "does dim 1we hefo nhw, a'r drwg ydi bod nhw'n gncud rliyw afiwydd i bob creadur byw ddaw i gyffvrddiad a nhw. Tasa Siani Ty'ncoed wedi witshio nhw fasa fo'n syndod yu y byd i rni." Hen wreigan feddai'r cy moriad o witshio yn yr ardal oedd Siani Ty'ncoed. ac ofnid hi gan hen ac ieuanc oeddj lit heb yinadool Ag ofergoelf-dd. "Mao Siani, druan, yn ddigon diuiwed, Rolant Mourig." "Diuiwed, Lewis Pennant ? Diniwed, ddoydsoch chi Y Nac ydi'r hen baunes ddim yn ddiniwed, boeth y bo hi a dyna oedd fy noges i yma'r bora, yii Mar, ond fel daru stot-i Sara ddrysu mhriciad i, a finna yn methu dal. Mae'r Gwynniaid yna vn ddrain yn yat lysa pawb yn yr I Iond re acw, yn wir. Roedd Meistres a minna yn meddwl bod aiawns i feuan gael gafal ar i gyfnither yn wraig, a mi geutha groeso ealon i'r Hendre. Mi fasen y'n dan yn falcli o fercli fel Tegwen, end na, ma'r Gwynniaid cythreulig yna wedi y 11 rhoi 'u bysetkl ym inrywes dyn yn y fan honno a'r. cnelli yn troi clust fyddnr i bob peth gora, ar i Ilea hi." "Ond beth ddwodsoeh chi oedd %<•!j ueges chi'r bore yma, Rolant Meurig "0, io. dyna fi eto wedi coUi'r cost, fel bydd y liongwrs yma/n doyd. Wel, I.ewis Lonnant, mae acw ryw gamltwyl ar y corddi. Waetli faint gorddir ar y 11aeth am oriau bwy gilydd, does dim inodd hel y menyn ohono fo at 'i gilydd, a mi fyn y merched acw mai Siani Ty'ncoed ey wedi reibio fo. Boeth y bo hi, mi rhown i hi ar dan oni bai cyfraith y munud ymu. Ma meistres ain i mi ofyn y'ch cyngor chi yn y Llys yma." "Wel, dydi meistres a minna ddim yn crodu yn y witshio ymn, Rolant Meurig. Y 'n ffordd ni, ynte Margaret facli, fasa chwilio i'r peth yn nes adre na Thy'ncoed, p0 base rhvwbetb o'i le yma. Mae'n bryd i ni ddarfod a hen ofergoelion ty wyl] fel yna. Mae goleuni yr efengyl yn hel y tywyllwcli i ffwrdd o'r wlad. Beth fyddai i'ch meistres newid yr un sy'n corddi am dro, Rolant Meurig Y" W aoth pwy gorddith y llaetli 09 bydd Satan yn y fudda. Mae'r llaeth wedi 'i reibio. Wel, wn i ar v ddaear las yma beth i neud, ma meistres mewn lielynt dros 'i phen a'i chlustie. Colli'r perchyll bach ropddan ni bob yn un rhyw fis yn ol, a mi fynna pawb ma teulu Sidi oedd wrthi Iti ond fedra nliw ddim mynd i'r fudda at y llaeth Adre mae Ieuan rwan. Rolant Mfurig Nal, mae o wedi bod ar yr Y'nys yn rhoi help llaw, ac yn treio troi o gwmpas Tegwen, tasa fo han. -All ddaw drosodd o hyn i'r nos." Sgweiar wrth y drw«, meistar," ebe un o'r inorwynion. (I baruaa). -0

Colofn y Beirdd

CALFARIA.

BLODA U Ti BANA DL,

Y F YN W ENT.

PHOFIAD ';'¡\CT,.

GOLYGFA'R GROES.

GWNEWCH HYN ER COFFA AM DANAF."

BWLCHGWYN A'R CYLCH. ,

Advertising