Welsh Newspapers
Search 15 million Welsh newspaper articles
3 articles on this Page
I .Heddwch y Byd. I .!
I Heddwch y Byd. I DYDDIAU PWYSIG Y RHYFEL. AR GOF A CHADW I'R OES A DDEL Celslwyd genyf drolon ro'i i ddarllenwyr y LLAN restr o brif ddyddiadau pwysig y Rhyfel, modd y gallent fod ar gof a chadw I deuluoedd y bechgyn dewr a aberthasant bopeth er mwyn dlogeiu'r byd i'w plant rhag eyffelyb was a galanastra eto. A lwyddasant I wneuthur hyny sydd gwestiwn nad oes ond amser a fedr ateb. Amheulr heddyw. Ofnir fod uchelgais Llywodraeth- wyr y Cenhedloedd yn perygJu eto heddwch y byd a diogelwch ei werin. Yn arbenig ofnlr mai ffrwyth uaturiol a digamsyniol y Cytundebau Dirgel a wnaed gan Lywodr- aethwyr y gwledydd buddugoliaethus, heb na chydsyniad na gwybodaeth deiliaid y gwledydd hyny, fydd onwd o anghydfodau gwenwynig a wnant barhad Heddwch y Byd yn aasicr 08 nad yn amhosibl. Tywyllu mae'r ffurfafen yn yr America oherwydd y Cytundebau Dirgel hyn. Gwnaed hwynt heb yn wybod i'r Arlywydd Wilson, ao ni hyspyswyd ef ohonyufc nes yr oedd yn rhy ddlweddar iddo alw yn o! y byddinoedd a'r oymorth a ddanfonwyd ganddo i'n galluogi i enill y Rhyfel. Pe y gwybuasai am danynt mewn pryd, mae'n amheua a fuasai efe wedi dadweinio'r cledd o'n plaid er holl greulon- derau Germani, canys mae y Cytundebau Dirgel hyny, am yrhai y mae Prydain Fawr mewn rhan yo gyfrifoi, yn tori o dan seiliau egwyddorion hanfodol Cyngrair y Cenhedl-j oedd, gobaith mawr Gwerin y- Byd heddyw. Bygythia Senedd America wrtbod cydsynlo &'r Cytundebau Heddwch sy'n cadarnhau y Cytundebau Dirgel hyn. Os gwna hyny, erys gwae a pherygl Ewrop—a Pbrydain-a gall diwedd y Rhyfel brofi yn waeth na'l ddechreuad. Yn y cyfamser wele restr o brif ddigwyddiadau y Rhyfel, a'u dyddiadau o'r dsohreu. 1914. Mehefin 28.-LI.-ifruddio Etifedd Goraedd Awatria yn Sara Yevo, yn Serbia, Hyn a wcaed yn esgus cyhoeddi rhyfel yn erbyn Serbia. Gorphenaf 23.-Cenadwri Awsfcri i Serbia. 25.—Serbia yn ateb. Galw Llysgennad Awstria yn ol o Serbia. Syr Edward Grey yn awgrymmu cynnal Cynhadledd i drafod y mater. 27.- -German! yn gwrthod Cynhadledd 28.-Awstria yn cyhoeddi rhyfel yn erbyn Serbia. Awst I.-Gerrnaul yn cyhoeddi rhyfel yn erbyn Rwsia a Ffraiac, ac yn trawsfeddiannu Luxemburg. 4.-Prydain yn danfon ultimatum i Ger- manl ynglyn a Belgium. Gan wrthod o Germani barehu amhleidgarwch Belgium, cyhoeddwyd rhyfel cyn canol nos. 13—Cwymp Liege. 16.—Byddin Prydain yn glanio yn Ffraino. 20.—Y Germaniaid yn meddiannu Brussels. 23.—Cwymp Namur. Brwydr Mons. Byddin Prydain yn encillo. Ymddanghosiad honedig Angylion yn y ffurfafen. 23.—Brwydr ar y mor ger Heligoland. Medi 2.—Rwsia yn ennill Lemberg. 3.-Llywodraeth Ffrainc yn ffoi o Paris i Bordeaux rhag ofn i'r gelyn feddiannu'r ddlnas. 6—10.—Brwydr fawr y Marne, a throi'r gelyn yn ol. 13.—Y gelyn yn gefyli ar lannau'r Afon Aisne, a'r frwydr fawr yno. 22.-Suddo tair llong rhyfel Prydeinig gan y gelyn. Hydref 7.-Gadael Antwerp 9.—Y Gelyn yn meddianu Antwerp. 13.-Gwrtbryfel yn erbya Prydain yn Ne Aftrica. 14.-Byddin Prydain yn ennill Ypres. Tachwedd l.-Suddo'r 'Monmouth I a'r Good Hope' gan y gelyn ar lannau Chili. 3.-Tanbelennu'r Dardanelles. 10.-Suddo'r Emden enwog. Rhagfyr 1.—De Wet, y gwrthryfelwr yn Ne Affrica, yn ildio. S.-Dinygtrio Llynges Germani ar lannau'r Falkland Islands. 16.-Llongau rhyfel Germani yn tanio o'r m6r ar drefi diamddiffyn glaanau Lloegr. 26.By ddin Awstria yn encllio yn Galicia. 1915. Ionawr 19.—Zeppelins yn bwrw tin ar drefi Lloegr. 29.—Rwsia yn goresgya Dwyrain Prwsia. 30.-Brwydr La Bassee troi'r gelyn yn ol. Chwefror 3.—Y Tyrciaid yn ymosod ar Suez, ond yn methu, 15.-Byddin Germani yn gyrru'r Rwslaid yn ol yn Nwyrain Prwsia a Poland. 18.-Germani yn cyhoeddi l-blockø.de' gan submarines yn erbyn Prydain. 19.—Tanio ar amddiffynfeydd y Dardan- elles. Mawrth I.-LIongau Rhyfel Prydain yn y Dardanelles. 10.—Brwydr Capel Newydd (Neuve Chap- elle). 18.-Colli dwy o longau rhyfel Prydain yn y Dardanelles. 24.Buddugoliaeth Rwsia yn Przeruysl, Cymeryd 126,000 o Germaniaid yn garchar- orion. Ebrlll 9.-Brwydr fawr Mynydd Carpathia. 13, -Mackensen yn ymosod ar Rweia. 17.—Prydain yn ennill Bryn 60. 22.-Gormani yn defriyddio I gas' gyntaf yn Ypres. 25—Mllwyr Prydain yn glanio yn Galipoli. Mai 2. Gorcbfygn Byddin Rwaia yn Galicia. 7.—Suddo'r Lusitanla. 23,- Yr Eidal yn cyhoeddi rhyfel yn erbyn Awstria. 31.-Zepelins uwchbeu Liundain. Mehefiu 2-Byddln yr Eidal yn croesi'r Afon IZOGZO. 3—Y gelyn yn adgynaaryd Przemysi. 16.—Gwneud Lloyd George yn Weinidog Cyfarpar. 22=—f gelyn'yn adennill Lemberg. Gorffennaf 9.—Goresgyn fchlogaeth Ger- mani yng Ngorllewin Affrica. 17.—Hindenburg a Mackeneen yn ymosod ar RwaIa. 2 1. -Budd ugollaeth Prydain yn Hooge. Awer, 4.—Cwymp Warsaw. 6.-Glaiiio yn Suvla Bay, Galipoli. 19.-Suddo'r Arabic.' 25.-Cwymp Brest Litovsk. Medl 18,—Cwymp Vilna. 25.-Brwydr Loos. 2fi.-Gofchfygu'r Twrc yn Kut, Mesopo- tamia. (I'w berhan.).
Marwolaeth Mrs. Jones-Roberts,…
Marwolaeth Mrs. Jones-Roberts, Hafodygors, Rhosybol. Mae'm cyfeillion adre'n myned 0 fy mlaen o un i nn." Ydynl; ac y maent yn myned adraf" yn gyflyrn iawn o'r plwyf hwn. Yr olaf i'n gadael oedd Mrs. Jones Boberts, priod Mr. William Roberts, Hafodygors. Gorghwy! an odd yw ysgrifenu byr-gofiant am y chwaer hon, gan el bod yn gymeriad mar wahanol i lawer o honom, yn feddianol ar gynifer o ragoriaeth- au a rhinweddau da, ac etc yn agored I gael ei ohamddeall oherwydd ei siarad plaen a di- dderbyn-wyneb. Nid ofnai ddweyd ei meddwl am bersonau a phethau--digied a ddlgio. Ac yn siwr, da oael ambell un felly yma ac acw. Er hyny, meddai ein chwaer ar galon fawr a Haw haeiionus, a gwyr nid ychydig yn yr ar- dal hon mor dda fu iddynt wrthi pan yn gy- fyng arnynt. Hawdd fuasai i ni roddi enghreifftiau fuasai'n SjDU'r darlJenydd ond y maent yn ddlgon hysbys yn yr ardal hon. I Yr oedd Mrs. Jones Roberts yn enedigol o I Bwlch-y-Dwr, Cilcennin, Sir Aberteifi, a I daeth IBeraondyHanerchymeddfel" house- keeper i'r diweddar Barch. Evan Davles, I rhyw bymtheg mlynedd ar hugain yn ol. Oddiyno, ymhen rhai blynysleioedd, symud- odd i'r Hafod fel housekeeper i'r diweddar Mr. David Jones, a'r hwn yr yssbriododd yn ddiweddarach. Pan fu farw David Jones, ymbriododd ymhen amser A'r, priod sydd yn awr yn galaru el fawr golled ar ei hol, sef Mr. William Roberts, un o anaaethwyr mwyaf diwyd a medrus y oylch. Yr oedd Mrs. Jones yn un o deulu mawr a theulu parchus. Brawd iddi yw'r Parch. Daniel Felix, rheithor Llanhileth, Sir Fynwy, plwyf o rai miloedd o bobl. Yr oedd brawd arall iddi yn yr angladd, sef Mr. Evan Felix, Henfaes, Cil- cennin, amaethwr ilwyddlanus o'r ben sir Lefiaidd, ae un o'l chwiorydd, Mrs. Jane Staite, Hendon, ger Liundain, yr hon a adawyd yn weddw gyda phump o blant flyo- yddoedd yn ol, ond sydd yn awr. mewn am- gylohiadau oysurus yn Hendon, ac wedi rhoddi addysg uchel i'w phlaot. Cofied y darllenwyr fod y "Cardies" yn boblddarbod- us a gafaelgar iawn. Pan ddaethum i'r plwyf yma, rhyw 14 a rbagor o flynyddoedd yn ol, yr oedd Mrs. Roberts yn anterth iechyd a oirtb. Byddai yn yr eglwys ddwywaith ar y Sal, ao ya Mission Room Pen-y-Grelgwenam ddau or gloch-y hi a Mr. Roberts. Nid gormod fyddai dweyd mai Mrs. Roberts oedd 49 asgwri) cefn" y ddau* le am flynyddoedd. Oa byddai ar Eglwys Rhosybol eislau gwib- daith i'r Ysgol Sul, deuai 3p. a 5p. o'r Hafod. Am flynyddoedd bu'n danysgrifydd haelionus i'r Genhadaeth Dramor, a ehyfranai'n hael- ionus at Achoeiou Eglwysig eraill. Gwydd- ai'r Ymneiliduwyr hefyd am galon a llaw yr Hafod. Ond rhyw wyth mlynedde yn ol I dechreuodd ei nerth ballu. Gwnaeth ym- drech deg i ymgodymu a'r corpb, ac i'r byd, ond gwanhau'n raddol yr oedd y eorff, ac i'r un graddau cryfhai'r byd a'i ofalon. Collwyd hi o'r farehnad yn Llangefni ac Amlwob, collwyd hi o siop y pentref-til9, collwyd hi o'r Eglwys a garalmor fawr. Efallai y ceir clywed mwy am ei chariad at yr Eglwys. Digon hyn heddyw. Gan fed yr Hafod ychydig o'r neilltu, a'r ffordd yn ddrwg, tybiodd el phriod a hithau, mai gwell fyddal iddi symud am ychydig amser at un o'i hea ffryndiau i Lanerchymedd, fel y gal ted fod yn agos at y meddyg. Felly fu, a daeth i a CuheIyn" at Mrs. Lewis. Bu'r symud- iad yn fendithiol iawn, ac yn y man dychwelodd i'r Hafod yn llawer eryfach. Ond aid 'gwraig yr Hafod' (fel yr hoffai alw'i hun pan yn anterth iechyd) oedd hi mwyach. Gwyddai bithau hyny, a thelmlat'n slomedig, ae ami y gwelsom ei dagrau'n Sistaw dreiglo dros y gruddiau gwelw. Feliy, rai misoedd yn ol symudodd unwaith ete at Mrs. Lewis. Yma cafodd "bob gofal a charedigrwvdd, ond i lawr, I lawr, ac yn nes, nes i'r tf rhagder- fynedig' yr elai'n ddyddiol a bore Sul, Awst lOfed, cyn canucloch y Llan, pan oedd yr haul yn graddol godi o'r dwyrain draw, machludodd ein hanwyl chwaer yn dawel ac esmwyth yn 71 neu 72 mlwydd oed. Dydd Mercher, y 13eg, cludwyd ei gwendill- ion i fyaweut dawel, neilltuedlg Llanffinan, a rhoddwyd hi i orwedd yn yr un bedd a'i gwr cyntaf. Gwaaauaethwyd yn y ty (Cuhelyn), yn yr eglwys, ac wrth y bedd gan y Parchn. A. Davias, rheithor Llandyfrydog, a Morris Roberts, ficer Rhosybol. Preifat oedd yr angladd, ond parchus a gweddua iawn; ac yo y group bychan, hiraethus, a safent yn syn a dwys ar lan ei bedd nid oedd un mwy hiraethus a drylliedig na': hanwyl briod, gyda'r hwn y mae'n dwfn gydymdeimlad, id gyda'r holl deulu. Oherwydd pellter y ffordd, a pheth amryfusedd yu rhywle, ni chyrhaedd- odd el brawd, y Parch. D. Felix, nes oedd popeth drosodd, a mawr oedd ei siom a'i alar. Cyfcoill Pur.
[No title]
Myner y PERL ymbob t, yn NgbyBaaru- I,