Y Llan

ADOLfiGlAi) M WYTHNOS. YR AWR G-YFYNG. DIFRIFOL A BYG YTHIOL. DlNAS RHEIMS, j OBFN YR HWCH PERYGL DINAS VENICE!. ADGYFODI -LLOMGAU A FODDW YD RHAGRITH Y CAISAR, OYNGRAIR Y CENHEDLOEDD" Mae yr arwyddion ar bob Ilaw yn aualhau ein bod yn cyflym agoshau bellach at AWR GYFYNGY BYD Bu dadJ bwysigp yn Nhy'r Cyffredin ddydd Mawrth diweddaf ax y safle filwrol a rhyngwladwriaethol. Baich y genadwri oedd yr angen am i'r wlad gael gwybod y gwir am ein safle filwrol ar hyn o bryd. Gwyr y sawl aydd wedi dilyn yr ysgrifau hyn yn y LLAN ar Gwrs RhyfeL fy mod dro ar 01 tro wedi gwrthdystio yn erbyn anoethineb ac anghyfiawnder y Llywodr- aeth yn celu oddiwrth y wlad ffedthiau hanfodol ynglyn a. hanes y nuyfel. Rhoddwyd mynegiad amlwg i'r un teim- lad yn y Senedd ddydd Ma with. Aeth rhai Aelodau, ac yn eu plitli Mr. Roch, yr Aelod Sir Benfro, mor bell a ohyhuddo rhai o Weinidogiod y Goron o gamarwain Ty'r Cyffredin ynghylch sefyllfa, pethau yn Ffrainc. Ymddengys fod teimlad o bryder yn ffynu yn dra ch^ffredinol yn nghylch sefyllfa pethau yn Ffrainc yn en- wedig. DIFRIFOL A BYGYTHIOL. Rhoddodd Mr. Asquith aanlygiad i'r teimlad cyffredinol pan ddywedodd fod "y sefyllf& sydd yn ean hwynebu heddyw mor ddifrifol ac inor fygythiol ag ar un- rhyw adeg er dechxeu y Rhyfel. Rhag tybied o neb mai bam beirniad y Llyw- odraeth yn unig oedd hyn. geliir ych- wanfcgu fod Mr. Bonar Law, dirprwy Mr. Lloyd George, wedi at gu gyda phwyslais eiriau Mr. Asquith. "C ygaf yi, ydol hollol i Mr., Asquith eibe Mr. Bonar Law, "fod y wlad hou heddyw mewu sef- 8i' .J yllfa mor gyiyng (' critical)' ag a fu ar ttnrhyw axieg er dechreu y R-hyfel." Ar gefn hyn daw y dadiomadau am afradlonedd difessuf rhai Adranau o'r LlywodraÆJth. JMjewn adroddir^ au swydd- ogol a w-naexi i Dy'r Cyffredin ceir fod mil iynau lawer p bunoedd wedi cael eu gwario heb gyfrif <> fath ,yn y byd am danynt fod yr un bdliau wedi cael eu talu ddwy- waith a theirgwaith drosodd. Gwaetii hyd yn (xh) nA hyn yw y cyhuddiad a ddygir yn erbyn y Swyddfa Rhyfel gan .1 Bwyllgor Ymchwdiad i'r Sefyllfa Arianol a benodwyd ga.11 Dy'r Cyffredin i ddod o hyd i wreiddyn y drwg ynglyn a.'r afrad- lonedd. Yn Nb.v'r :Cyffredin neithiwr (nos Fercher) dyfynwyd o Adroddiad y Pwyllgor hwnw frawdde&Aau, yn cyhuddoi "awdurdodati milwrol y Swyddfa Rhyfel eu bod yn fwriadol yn gosod rhwystrau ar ffordd y Pwyllgor (adopting a deliberately obstructive attitiide).7' Dywed yr ad- roddiad ymhellaeli, "Mae y Swyddfa Rhyfel wedi bod yti chwareu a/r mater hwn, ac a Phwyllgor a benodwyd gan Dy'r Oyffredin. Ni ddylid goddef y fath ymddygiad, ae ni oddeSrllllO hono." Wrth ateh dywedodd Mr. Boriar Law, yn ddigon gonest. "Qni bai fy mod yn Aelod o'r Wednyddiaeth mae yn debyg y buaswn Wedi sia-rad mor gryf, o bosibl yn gryfach n4g a wn-aeth, y bniieddwr," oedd wedi bod YIl.beirniadu'r Uywodraeth mor llym. Nid "rhwystro'r ymdrech i gario y yml"n, yn efFeithiol ac egniol'' yw anicaji bedrniadaefch onest o'r natur uchod, ond rhwv^tro, hyd y bomodd, i neb wneyd ffortiwn o angenion y wlad. Sierhaou fod y Rhyfel yn cael ei gario; ymlaen yn «ffeithial yw datguddio drygau y dylid ac y gellir eu symud. drygau ydynt niewn gwirioned yn rhwystr i ni gario y Rhyfel ymlaen yn elf ei thiol, DIN AS RHEIMS. Pan drown o'r Senedd i Faes y Gad ei hun braidd nad allem ddweyd fod yr awyr yn clirio, a'r rhagolwg yn fwy addawol. Amlwg yw mai me.tliiaiit drud a. fu ym- osodiadan'r gelyn yn Ffrainc yr wyth- nonSHU veddaf, Methu cyraedd ei nod a, wnaetlt y Caisar bob tro.. Ddoe (dydd Mer ) cyfarfyddodd a siomedigaeth fawr arall- Fe fod dinas enwog Rheimsyn sefyll ai- un cwr i'r Uinell lie yr ymosododcl y Germaniaid ycliydig amser yn 0.1. Bwriadai'i' gelyn enill Rheims y pryd hwnw, ond profodd gwrth s-afiad Byddin Prydain yno yn rhy gyndyn iddo, Gwthiodd ymlaen y naill ochr i'r ddinas am gryn bellter. Llwyddodd ar ol hyny i/w hamgylchu ar dair ochr. NOR Fawrth a, dydd Merclier gwnaeth ymosod- iad penderfynol ar y ddinas o dri chyfeir- iad. Yr oedd y gorchymyn wedi myned allan yn bendafit i'r Fyddin y "rhaid meddianu dinas Rheims cyn bore Mer- cher, "costied a. gostio." Costiodd yr ymosodiad ddeng mil o filwyj i'r Caisar, ond mae mor bell heddyw (ddydd Ian) a, gyraedd, chwaethach meddianu Rheims, ag ydoedd cyn i un o'r deng mil dewrion hyny o'i eiddo syrthio yn eu gwaed. YR ERGYD TRYMAF ETO I DDOD Ond rhaid pelidi6, gorfoleddu cyn yr amser, Nid yw y ffaith fod y gelyA wedi cael ei drechu ymhob ymosodiad o'i eiddoi yn Ffrainc hydyn hyn yn rhoi sail digonol i ni sicrhau y par ha felly. Yn ngeiriau Mr. Bonar Ltaw a Mr. Asquith yr ydym yn wynebu awr mor dywyll a'r un a welwyd er dechreu y Rhyfel. Mae ergyd trymat y gelyn eto heb ddisgyn, ac ni wyr neb o'n hochr ni, ac oi bosibl neb o ochr y gelyn ychwaith, y dydd a'r awr y disgyna. Ymddibyna yr amser a'r lie ar ddatblyg- iad f sefyllfa yn Ffrainc. Ond gellir bod yn sier y daw yr ergyd. yr ergyd mwyaf nerthol a gwallgof o'r uh a darawyd ganddo er dechreu'r Rhyfel. Eglurwyd yn y Scnedd ddydd Mawrth gan Mr. Asq uith paham a pha fodd y medr y gelyn bob tro y tery ei ergyd daro gyda mwy o nerth milwrol nag sydd gernym ni yn y fan hono i'w wrthsefyll. Mae yr eglurhad hwnw yrnron yn air yng ngair a.'T eglurhad a roddwyd droion yn yr ysgrifau hyn yn y LeAN, Mewn byr eiriau dyma'r eglurhad unwaith eto:— 1. Cynulliad anferth lofiJwyr mewn lie canolog. 2. Trefniadau ffyrdd a rhei lffyrdd, mor berffaith a chyllawn fel y geill symud cauoddd <> filnodd o filwyr mewn ychydig antser i'r man' a fyno. 3. Y gallu i ddewis y fan i daro, taro yn gyflym, yn ddirvbudd. ac mewn mocld anwrthwynpbadwy. Pan dery, yna i-iil-edegfayw rhyngddo ef ani, rhwng ei wyr ef yn ymosod a. ninau i gynull gwyr o ranau eraill o'r miaes i'r fan hono. Mae esfe bob tro yn gallu cael 'start' da. Mae ganddo" yn awr Fyddin gref o gyfnerthion ('reserves') yn aros eu hamser a'u cyfle, a hono yn Fyddin ffrcs, wedi hir orffwys, a phob gwr ynddi wedi cael ei ddisgyblu yn ofalus yn y gv/aith arbenig sydd wedi cae,) eiosodiddo yn y frwydr, ac mewn jbrwydr o'r fath mae i bob adran, bob catrawd, bob bataliwn, bob cwmni, ei waith penondedig ei hun. Ychwaneger at hyn oil y ffaith nad yw bywyd dyn, na, bywvdaai miloedd o ddyn- ion, na bywydau can oedd o filocdd o ddynion, yn cyfrif dim mwy na man lwoh y elorianau yngolwg y Caisar o'i gyfer- bynu ag enill yn y frwydr, a chyraedd y n'd a osodwyd i'r Fyddin a giedll y dar- llenydd gael syniad egwatt am. ofnadwy- aeth v frwydr, ac arnhvlldra yr vmdrech mawr olaf pafi ddaw. YR AWSTRIAID YN YR EIDAL. Tiarawodd Awstria yr wythnoa ddi- weddaf yr ergyd mawr, lurduisgwyiiedig y soniwyd am dano yn y LLAN yr wythnos ddiweddaf. Da fuasai ganddi beidio. Eithr angenrhaid osodwyd arlii, oddiallan ac oddimewn. Oddiallan gan Germani ai fynai iddi daro yn yr Eidal yn y gobaith y danfonasai Fich nifer mawr 0 filvvyi o Ffrainc i achub yr Eidal, gan roi mautais felly i'r Germani aid daro ar fan gwan yn y llinell yn Ffrainc; oddimewn am y rlHI- mau a nodwyd yma yr wythnos ddiweddaf ynglyn ag amgylchiadaU cartrefol y wlad. Dymai'r fi-wydr fwyaf a, ymladdwyd erioed yn yr Eid'al, Mesura'r llinell ym- ladd am gan' milltir o'r Mynydd-dir ar gyffiniau yr Yawisdir hyd lanau Mor yr -Adria,tics. Oyfrifwyd eisoes dros 70 o Adranau (Divisions) gwahanol gan y gelyn yn cymerydr han yn y brwydro. Dywedir fod 20,000 ymhob Adran yno. Felly mae miliwn a haner yn y Fyddin. Cyfrifir fod 14,000 o'r 20,000 hyn yn wyr traed yn cario bidog. Felly mae tua miliwn yn ffrynt y brwydro. Gwneir y 6000 arall ymhob tdran i fyny o gyflegr- wyr, gwyr meirch, cludwyr, pobyddion, popeth at waaianaethu byddin. mae 7500 oi fagnelau mawrion yn cymeryd rhan yn yr ymosodiad. MANS Y BRWYDRO. Rhetnir mtaeis y brwydro yn yr Eidal yn dair rhan-y Mnydd-dir tua'r gorllewin, y Gwastadedd yn y canol, a Glan yr Afon tua'r dei-ddwyrain. Ymosodwyd air bob un o'r tri lie ar unwaith. Daliwyd y gelyn yn ol yn rhwydd yn y cyntaf, bu ymladd crfnadwy yn yr ail; qroeaodd yr afon yn y trydyd gan wneuthur o bym- theg i ddeunaw pont ar gychod (pontoon- brido) -i w filwyr groeql- Hawliar, gelyn ddarfod iddo gymeryd 30,000 o gar- cihararion; eithr dywed awdurdodaiu'r Eidal nad oes haner hyny wedi eu ey- meryd, tra mae ein hochr ni wedi eymeryd deng mil 6 garcharorion. CEFN YR Hwcnl A GWLAÐ YR ADDEWID. Dichon y cofia r darllenydd ddiarf od i mi yr Jlydref diweddaf, pari ruthiodd cyd-fyddin Germani ae Awstria ar yr Eidal, roi desgrifiad yn y LLAN o Fynydd Cein yr Hwoh (Ii Montello). Saif tua r canol rhwng dau pen eithaf y can' milltir brwydro. Colyn (pivot) pwysiaaf yr holl hnou yw, lie y cysylltir Byddin y Bryniau a Byddin y Dyffryn. Ar du'r gogledd iddo rhed yr Afon Pialve; tu ol iddo tua'r deheu mae gwastadedd ffrwythlonaf yr Eidal, 'gwlad yn Ilifeirio, o laeth a mel. Ac yma y bu brwydro chwerw. Enillwyd a chollwydrhai o'r pentrefi ar lethr II Montello gynifer a deg o weithiau mewn un dydd. Cymerwyd gynau yr Eidal gan y gelyn ar y mynydd drwy ruthr beidd- gar. Ergydiodd yr Eidal wyr yn oi gan adenill eu niagnelau a gollwyd. Ail ym- osododd yr Awstriaid gan ail feddianu'r y C, magnelau gwrthy mosodo-d d yr Eidal wyr drachefn gan enill eto a c.hadw'r mag- nelau ytro hwn. Gallesid llenwi rhifyn cyflallt o'r LLAN a, digwyddiadau cyffrous y brwydro yno. GALW BYDDIN AWSTRIA YN "MOSES." Motiea yw'r exw a roddwyd gan rai o Fechgyn Ysgol Sul Cymru ar Fyddin Awstria, ar Fynydd yr Hwch. Yn llogell- au rhai o swyddogion Awstria a gymerwyd I yn garcharorion, cafwyd gorchymyn y Penaethiaid Milwrol ir Fyddin. Yn y gorchymyn hwnw darlunid cyfoeth y gwas- tadedd yr ochr draw i Fynydd yr Hwch, ac addawyd i'r milwyr y caent yspeilio Yî cyfoeth hwnw a'i gadw yn eicldo ar ol enill ohonynt Gwlad yr Addewid. Clywodd swyddog y Cymry yn anerch y carchar- orion ar Grefn yr Hwch wrth yr enw "Moses," a gofynodd paham y gelwid hwynt felly. "Wel, syr," oedd yr ateb, «ca,foddMo.esgynt fyned i ben y mynydd i gaal golwg ar Wlad yrAdclewid, ond ni chafodd eria^d fvtii-d iiidi ac felly yr A wstrÏfjid hvn." « PJCIXTYGL DINAS VENICE. Peryglwyd dinas Venice gan waith y gelyn yn croesi'r Plave gerllaw'r mor. Yno ceor eangder o dir corsio, a breichiau o'r afon yn ymddolenu ar hyd-ddo. Mewn lie o'r enw San Dona (Llan-ddona fuasai yn Gymraeeg), tua deng milltir o'r mor, ac ycliydig uwch na'r corsdir, croesodd y gelyn yr afon i gyfeiriad Venice', gan obeithio meddianu y rheilffordd fawr sy'n rbedeg o Landdona i Venice. Adeilad- asant nifer o bontydd ar gychod ar yr afon, .a dechreuodd eu lluoedd groesi ar y rhai hyn. Taniai magnelau'r Eidal ar- nynt, gan ddryllio ambell i bont a thaflu'r rhai a'i croesent i lifi yrafon. Ond cy- maint oedd peiiderfyniad y gelyn fel yr adgyweirid y pontydd yn gyflym bob tro v y digwyddai hyn. "Ond daeth cvmorth i'r j Eidalwyr dewr. Disgynodd gwlawogydd trymion yn y myndd-dir lIe tardda'r Piave a'r Ilu afonydd a. ymarllwysant iddi. Daeth llifogydd trymi6n; golchwyd y pontydd oil ond dwy ymaith, a phan yr ysrifeuir v llinellau hyn mae adran gref o Fyddin Awstria mewn embydrwydd, wedi croesi'r Afou, heb fedru gwthio ymlaen, heb fodd i gilio yn ol, dyfroedd yr afonyn eu hamgylchu, shels yr Eidal yn disgyyn yn barhaus arnynt, a hwythau heb obaith ymwared nes cilio o ddyfroedd y diluw eto. RHAORITtT Y CAISAR. Mae'r byd yn gwybod llawer am ragrith y Caisar. Eithr ni chafwyd erioed well engraifFt ohono nag a welwyd yr wythnos ddiweddaf. Eb efe:— Duw, yr Arglwydd, a osododa, faich y Rhyfel hwn ar fy ysgwyddau, i arwain ohonwyf genedl y German- iaid mewn ymdrech am. fodolaetOa,, ac amyr hawl i fyw. Rhaid yw cynal egwyddorion hanfodol jGrermarii-— iawnder, rhyddid. anrhydodd, a moesoldeb. Gan nad beth a ddywed y gelyn am danom, cadw yn ddilych- win ein syniadiau am ein dyledswydd- au fel Cristionogion fel, pan eJo'r Rhyfel heibio, y medrwn alw i I- gof gyda chydwybod lan ac heb edi- feirwch bob dydd a phob gweithred o'n heiddo yn y Rhyfel. Dyna eiriau bradlifrudd y Lusi- taniai, y llofrudd a orchymynodd fwrw tan o'r nef ar Ysgol y Babanod yn Llun- dain, a. archodd ferthyru Nyrs Cavel, a wnaeth pob ffieidd-dra anghyfaneddol lie bynag y medrai! Oni ellir dweyd mewn gwirionedd am dano "Hwn yw Yapryd Anyhrist, yr hwn y clywsoch ei fod yn dyfod, a'r awrhon y mae efe yn y bydeisoes." CYNGRAIR Y CENHEDLOEDD. Yn y caddug ofnadwy ceir llewyrch o oleuni mewn pamffledyn a gyhoeddir heddywgan A-rvlw-vdd Grey ar "Gyrigrair y Cenhedloedd" a',r ddAu ysptyd sy'n cyd- ymdrech heddyw am lywodraeth y byd-r- yspryd militariaethar y naill law, ac yspryd heddweh parhaol i'r ddynoliaeth ar y Haw arall. Da fuasai genyf roi oolofn o'r LLANi ddyfjmiadau o'r myneg- iad pwysig hwn, eithr ni chaniata gofod.

Undeb Ysgolion Sul Dyffryn Tawe. Cynwys yr Undeb hwn Ysgolion Sul yr Eglwy yn mhlwyfi Llangyfelach, Llan- samlet, Llanquieke, Ystalyfera, Ystrad- gyniais, a, Clydach. Eleni, aherwydd an- hawsterau teithio, bwydydd, etc., rhan- wyd yr Undeb yn ddwy ran. Cynhali- odd y rhan isaf, sef Ysgolion Llangy- %"0 tY felach, Llansamlet a Chlydach eu Gwyl flynyddol yn Llanslarmlet nos Sadwra, Mehefin laf. Holwyd y plant gan y Parch G. J. Walters," Clydach. Cyn- haliodd y rhan ucha,f, sef Ysgolion Pont- ardawet, Ystalyfera, Ystradgynlais, ac Aberora,ve eu Gwyl ar ddydd Sadwru," Mehefin 15fed, yn Eglwys Dewi Sant, Ystalyffera. Cafwyd gwasanaeth v plant yn y prydnawn. pryd v dadganwyd hym- nau neiUduül gPllV plant.. Adroddasant herfydy Deg Gorchymyn, a-holwyd hwy yn nameg y gweithwyr yn y winlian gan. y Parch. J. Davies, Abercrave. Darlien- wyd y Hith gan y Parch. J. J. Davies, Pontardawe. Ya yr hwyr cynhaHwyd gwasanaeth i'r rhai mewn oed. Darllenwyd y llithiau gan y Parch. J Williams, Pontardawe a'r Parch. James Jones, Ystradgynlais, a phregethwyd gan y Parch. J. Davies, Abcrerave. ijeldgan- wyd amryw donau ynghydag anthem, 'Molwch yr Arglwydd' (John Thomas)! Intoniwyd y gwasanaethau gan y Parch W. G. Jenkyns, Pontardawe, ac arwein iwyd y ddwy wyi gan Mr. W. W. Body- combe, arweinydd ac organydd yr Eglwys yn. iJanaamlet. Trodd y gwyliau a11&n yn llwyddianus a hwylus. er fod nifer fawr o'r gwyr yn absenol oherwvdd v Bydded i lee a bendith ysbrydol ddeiÚiaw oddiwrth yr wyl a'r ymdrechion ar ei ehyfer, i Ysgolion Sul a Chorau yr Eglwv-^ yi-i N yffrvii y Tawe.

VLLANAFAN Y-TR AWTSCOED NEWYDD DA.—Cyrhaeddodd newydcl. da yma yn ddiweddar, sef fod Private Tudor Afan Parry, S.F.B., ail fab Mr. a Mrs. Morgan Parry, Eithinllwydion. yn garcharor rhyfel yn Grermani, a'i fod yn iach. HyabyBwyd gan y Swyddfa Rhyfel fod y railT"r hwxt yn 'mis-siug' ar yr Hog o Ebrill diweddaf ond ysgrifen odd Tudor ei hunan at ei rieni gyda'l newvdd da uchod, ac anfoncdd ddau lythyr arall adref yn ddiweddarach. GWAITH DA.—Yr wythnos ddiweddaf, tøpryd glaswellt y fynwent yma gan nifer o Eglyyswyr ewyllysgar, a dymunol oedd gweled rhai Ymneillduwyr hefyd yn ym- uno yjn. y gwaith da o lanhau 'era- Duw,' man sydd yn gysegredig i fwyafrif mawr o deuluoedd y gymydogaeth. MARWOLAETH A CHLADDEDTGAETH.— Drwg genym gofnodi niarwolaeth Mr John Jones. G-warcwm (gynt o Glyn bwch), ar ol hir afiechyd. Gadawa weddw ac un ferch ar ei ol. Ovnnerodd y gladdedigaeth le.yn mynwent Llanafan dydd Badwrn, y 15fed pryd y gweinydd- wvd gan y Parch. W. J. Williams. R D ficer Gwnnwa, a'r Parch. D. A. Thomas, ficer Llanafan. Ovnhaliwyd gwasanaeth coffadwriaethol y nos Sul ganlynol yn Bglwys Llanafan. Chwareuwyd y March' gan Miss Parry, yr organyddes

LLAN1.LYFNI. Mae yn bleser o'r mwyaf genym gael o llongyfaroh ein cyfaill a'1' Eglwyswr gweithgar sydd wedi ei ordeinio Dydd Gwyl St. Barnabas gan Esgob Bangor i guradaeth y plwyf hwn, sef y Parch. Hugh Jones, Penrhosgarnedd, Bangor Efe ydyw ysgrifenydd y Ddeoniaeth hon i'r LLAN.. Mae wedi ysgrifenu llawer hefyd i'r LLAN dan yr enw 'Hen Bys gotwr' yr amser a basiodd. Mae wedi. gweithi yn ddidrwst am flyuyddoedd lawer, ac wedi cynorthwyo fel 'layreader' mewn amryw leoedd; ae, yn sicr, fe rydd Eglwyswyr plwyf Llanllyfni dderbyuiad cynes iddo i'w plith, a gobeithiwn y caifT iechyd a hir oes, yn ein plith i wasanaethu llawer eto yn ngwinllan yr Arglwydd. NIIWYDD tl:LIST.De-r'byniodd y Parch R. 0. Williams, curad Talysarn y newydd pruddaidd fod ei anwyl fr- wd. Private Eviam Williams, wedi ei ladd ym France rai dyddiau yn ol. Pasiwyd cyd ymdeimla-d a Mr. Williams, a'r teulu 011 yn Eglwysi y Plwyf nos Sul diweddaf. MARW A CHLADDXJ.—Bu farw ein cyfaill a'r Eglwyswr, Mr. John Thomas. Rhedyw Road, Llanllyfni, ddydd Sul yr". 2il cyfisol, yn 49 oed. Bu yn wael am agos i ddwy flynedd, ond dioddefodd y cyfan yn dawel a dirwgnach. Claddwyd yr hyn oedd farwol o hono prydnawn dydd Iau, y 6ed cyfisol, yn mynwent henafol St. Rhedyw. Gwasanaethwyd gan y rheithor, y Parch. Hugh Lunt. a'r Parch. R. O. Williams, curad, Talysarn Mae ein cydymdeimlad llwyraf 2Tda Mrs Thomas a'i phlant bach 9,,mdd4.fa,id. I a'r teulu oil. v rhai sydd vii Erlwyswyr ffyddlon yn St. Rhedyw. Nawdd v nef fvddo tro«tvnf nil. TT.J.