Y Llan

OWRS Y RHYfEL. ADOLYGIAD YR WYTHNOS BRWYDRO MAWR UWCHLAW'R OYMYLAU. YR YMLADD YN NGWLAJDt Y GAETHGLUD. Y SEFYLLFA YN YR AMERICA. BARBAREIDDIWCH GKRMAN1 YR YrMLADD YN FFRAINC. O'r dwyrain bell, o Mesopotamia, ju, o WLAD Y GAETHGLUD y daw yr haneg mwyaf cyaurlawn am Gwra y RJxyfel yr wythnoe ddiweddaf. Hanee- ion dyddorol ac yn llawn o addowid da am y dyxodol a gafwyd o dri maea gwahanol yn ngwledyda y Redbl. Dechreuwn gvda bands gorchestion Byddin Gardd Eden. Parhad yw yr hanets hwu o'r hyn a gof- oodwyd yu y Llan yr wythnos ddiweddaf. Pe gofir fod Byddin Gardd Eden wedi gyru'r Twrc allan o Kut; wedi adeiladu pout, dros yr Afon Tigris, ao yn ,arlid y aelyn. Beflach am ganlyniadau cyntaf y fuddugoliaeth hono. Raa milltiroedd iskw Kut, ar yr Afon Y., y Trs-ro, '& <3Lroe HwTddy U, I wedi cloddio gwarchffoeydd a chodi gwrth- gloddiau ar du gogleddol yr afon niewn lie o'r enw Sanna y Iat. Gorffwyaai un pen i'r UineH gwarohffosydd hyn ar yr Aidn Tigris ci hun, a'r Hail ar gorsvdd lleidiog, Perygius lIe uad oedd modd i ddyn uac anif&il droedio, Rhaid felly yno oedd ymoaod o'r ffrynt ar y gwarchffoeydd mtnrn lie ou] iawn. Enillwyd dwy neu dair rhea o'r gwarchffosydd hyn unwaith llynedd, oud gorfu eu hildio yn ol drachefn Steaxym. ar ol oolledion trymion wrth eu åenill ac wrth eu colli. Yn awr, ar ol buddugoiaaeth Kut, ac i adran gref o fyddin Prydain groeei'r bont A wnaed droe yr afon. yr oodd sailo r gelyn yn Sauna y Iat yn agored i ymoeodiad o'r tII ol yn ogystal ag o'r tu blaen. Felly ffoiaant am eu heinioes cyn cael ohonynt y ffardd ar hyd }T hon yn un y medrent gyrhaedd eu oartred yn Bagdad. ERLID Y GELYN. Ar draed ac ar gamelod ar y tir, ac merwn llon^au rhyfel a chychod afon ar y dwfr, erlidiodd byddin Prydain ar eu hol pan ffoisant fcua chyfeiriad Bagdad. Ar yr afon ac ar y lan cymcrwyd llawer o garcharorion ac o yspail. Gwnaeth ein hawyrenwyr o bosibl gymaint a.'r ddau, gjan eu bod yn medru teithio yn fwy di- rwystr. Dolena yr afon gymaint fel y rhaid telt hlO o leiaf 30 JiiilHir ar v am hob 10 milltir o linell esmv V tan. Cymerwyd llu o garcharorion ac 0 yapAil ar ymron bob milltir o'r da.ith. Yr oedd yr afon ar yr aswy, yr anialweh di- lwybr ar v ddehau, yr erlidwyr ar gefnau oamelod o r tu ol, a'r a\vyrenwyr uwchben y ffoaduriaid a'u 'machine guns yn medi rhengotdd milwyr y Twrc ar ffo. Pan yn ysgrifenu hyu daw yr hanen fod gwyr camelod Prydain wedi cyraedd hyd Lftj. tua naw milltir i-^ w Ctosiphon. a llai na 30 milltir o Bagdad. Hyd Laj felly, a dweyd y lleiaf niee y gelyn wedi oael ei erlid, a'r Afon Tigiis oddivuo hyd For Persia yn rhvdd oddiwrth y gelyn. Pe y cyrhaeddcm hyrl Cteaiplion, n naw milltir ymhellaoh, buasem wedi cyraedd y man pcHaf y cyrhaecklodd Townshend yn 1915, a He yr ymladdwyd brwydr fawr yngolwcr dinas fawr Bagdad ei hun. Ar vT ochr a rail i r afon y mae ofwpddillion Solencia enwog. CARTREF Y FRENHINES ESTHER. Tra yr oedd byddin Prydain yn erlid byddin v Twrc o Kut, yr oedd byddin Rwsia hithau yn brysur yn ymoaod ar adran arall. o fyddin y Twrc gcr Hamadan. Mao i'r boll leoedd hyn ddyddordeb arbenig i'r neb a fyno astudio Cwrs y Rhyfel yngoleuni hanesion y Beibl. Saif m amadan i'r gogledd o "Lusan y Breu- hinllys," lie y bu Esther Fronhinea yn ymbil ag Ahasferres Frenin am fywyd ei ohenedl, a lIe y bu Mordeoei, er wedi ym- j wiago mewn sachiian, yu ymgodymu am yr oruchafiaeth a Hainan drahausfalch, Prif Weinidog Persia. j Yn y oylohoedd hyn, o fewn toriynau feeyrnaa Persia, Persia fel yr oedd yn nyddiau Alia,sferrets, ac fel y mae yn ein dyddiau ni, y gwladychfaodd caethion. ¡ Yr Ail Gaethglud gynt. Iuddewon ac I Israeliaid a breswylient y vrlad oddiam- gylch yn nyddiau Esther. Tebyg yw fod ou disgyblion, lawer ohonynt, yno hyd y dydd hecldyw I Mae i Hamadan ei hun ddyddordeb hen a diweddar. Harnadau yw yr Acbatana, I neu Aohmethai yn yr Ysgrythyr. Yno oafodd y Proffwyd Ezra y rhol yu cyn gorchymyn y Bi-enin gynt i ryddh&u y caethion ao i'w dyohwelyd i wlad yr Addewid i ail adeiladu Jerusalem a dinas- oedd eu gwlad. Llyuedd, wedi cwymp Kut ymoaododd J y Tyrciaic1 yu Mynydd-dir Persia, gan feddianu dinaa Hamadan. Yn av r, j wedi i ninau enill Kut yn ol, ymoeododd y I Rwaiaid yn eu tro gan adenill Hamadan. | Bin buddugoliaoth ni yn Kut a wnaeth [ fuddugoliaeth y Rwfiaid yn Hamadan yn boeibl. j I EitJu, aid yw y diwedd eto. Fdz-yebert ar y map. a gwelir Aad oes end un fforckf i i'r Twrc a orchfygwyd gan y Rwaiaid i deitrbio byri-ddi pari yn fToi o Hamadan tua Bagdad. Gwelir hefyd fod y Prydein- wyr yn awr vn Laj, ac oa rnedrant dori ar I draws y vrlita tua'r gogledd, gsllant fyned I rhwng y ffoaduriaid hyn a Bagdad, r'u dal mown trap. FFOI 0 BEERSEBA. Y trydydd 116 yn ngwiedydd y Beibl, o'r hwn y daw hanes da yr wythnOB han} yw o I amgyiob Beeraoba. Nid yw'r enwau "Sheikh Nuran" a Shalcl" yn cyfleu dim ir Cymro oyffredin, use i'r Sais yohwaith. Ar ambell i fap go fawr yn unig y'u ceir. Safant ychydig i'r gogledd- ddw}7rain o Ei Ariah, ao o lewn ychydig fiiltiroedd i Beersheba. Nid nepell ydynt o'r rhodlflordd newydd a wnaed gan y Twrc 0 Jerusalem tua chyfeiriad yr Ai £ Ft, yn y gobaith gau y medrai ein gyru ni o'r wlad hono drwy gludo byddin fawr ar hyd y i i-heilffordd. Ond, fel y dywedwyd yu y Llan ychydig yn oi, adeiladodd Bechgyn Cymru \reil- ft'ordd o Suez i gyfarfod a rheilffordd newydd y Twrc, ac ar ol gwnoyd hyny adenillwyd El Arish geuym ar lan Mor y C'Stnoldir. Wedi i ni enill y fuddugoliaeth vi-i El Ai,ish Uodd y gelj-n tua Bccrsheba, lie y mae heddyw ortiaf bwysig ar y rheil- ffordd bill rhedeg i Jerusalem, ac oddivno i Damascus, ac ymlacm i Tarsus^ ao Ephe&ufi, a Chaercystenyn, gall gyaylltu yn Nghyffordd fawr Aleppo i'r rheilflfoirdd i Bagdad. Yr wythnos ddiweddaf ym- osododd awyrcuwyr Prydain ar y rheil- ffordd y t.u oi i Beeriihoba. Cafodd y Twrc gymaint o fraw net) y ffodd oi fyddin am eu heinioes. Yr oedd ganddyut ddau wersyll mawr yn Shoikli Nuran a Shalal, a gwaghawyd y rliui liyn vu llwyr, a.c yn yr ymladd lladdwyd 600 a chymervvyd 1600 yn garcharorion. Yn yr erlid yr oedd Bechgyn Cymru yn ccrdded y llw-vbr a deithiai Samson pan yu myned i gnru Dalilah yn gwlad y Pliilistiaid gYllt, at yn gwersyllu yn v man lie yr holltodd Sajnsoi: enau y new lleb fod yn nepell ceir Gaza, pyrfch nutwr yr lion a gludodd Samson ar ei ysgwyddau i frvii gerl1:nv pan geisiai'r Philistiaid ei gavcliaru yn y ddina^. BRWY DRO M AWR UWCH I, A W R CYMYLAU. Y chydig o syuiad a nil fod genym 111 isvdd ;a.rt,ref am amgylchiadau y brwydro ar wahanol feuaydd y gad. Map y brwydro- rhwng yr Eidahvyr a'r Awstriaid ar hvd Y gaeaf wedi bod yn cymeryd lie ar fynydd-dir uchel y tu hwnt i For yr Adriatic. Meddvlier am yr ymladd ffyrtiig yn cymeryd lie ar gopa bryniau uchter vr Wvddfa deirgwaith. Eithr yno, ynghanol y rhow a'r eira y mae vmludd bob dydd er a wythnoeau. Mao'r Awstr- iaid wedi goeod magnalru mawrion ar wynob y creigiau serth, wedi gwneuthur Ilwyfanau yno i'w dal, a rhaid i'r Eidal- wyr ddringo'r oreigiau hyn i ymoeod ar y gelyn. Meddylier am fagnolau ar ochr Beddgoliert i'r Wyddfa, a'r Wyddfa gyf- uwcih deargwaith ag ydyw yn awr! Ao ar ol enill un Wyddfa felly, fod yna Wyddfa arall yr ochr draw iddi yn ea haroa, ao Wyddfa arall y tu hwnt i hono drachefn. Ond dyna'r fath le sydd gan yr Eidalwyr ifw enill. Nid rhyfedd yw mai araf y medrant aymud ymlaen; y syndod yw eu bod yn medru symud yn mlaen o gwbl. Enillaaant fwy nag un safle pwyaig yr wythnoe ddiweddaf yn y brwydro caled ar y crodgiau uzrw IYr cymylau. YR YMIØDD YN FFRAINC. Parhati o ddydd i ddydd y mae ein heuillion ni ar ianau yr. Ancre, yn Ffrainic, a chilio ymhellach pellach yu ol y mae y gelyn. Mae yn bosibl y bydd Y rhew preeenol, drwy galedu'r doaear, yn ei asod ef mewn perygl mwy. Oherwydd meddalwch y tir anhawcld iawn, ymron u.i anmhoaibl, oedd i ni symud ein magnelau mawr i'w erlid ef pan yn ffoi, ac heb; gymorth y nxagnelau ynfydrwydd mawr a fuasai i ni ymoaod arno er ei fod ar ffo. Hyd yma ychydig o garoharorion a "iv^crwyd genym. yn yr ariia ar ei ol. Mae ef wedi medru teithio yn fwy cyflyta Ð'- y medr ein milwyr ni gan ei fod yn di- nystrio pob pont, a phob rheilffordd, a phob ffordd ar ol eu defnyddio ei hun «r pawyn ein rhwystro ni i ddod i fyny ag ef. Ond o bosibl gyda'r tywydd caled preaenol y geill efe gael ei hun mewn trap anhawdd iawn iddo ddianc o hono. iawn iddo ddianc o hono. Hyd y dyddiau clir preaenol ammhoaibl oedd i ni wybod pa mor bell yr oedd y gelyn wedi encilio na dim am ei drefn- iadau newydd. Yr oedd yr awyr yn rhy niwliog i ni allu gweled nemawr ddim pellter, ac ni fodrai ein hawyrenwyr roi nemawr ddim cynorthwy i ni yn y mater. Ond gyda'r rhew preaenol mae yr awyr wedi clirio a'n hawyrenwyr yn gwneyd gwasauaeth anmhrisiadwy. Yr oedd y Germaniaid hwythau wedi parotoi ar eu cyfer; y bore cyntaf y ceisiodd ein hawyr- enwyr esgyn i'r entrych a ohroesi'r dyffryn tua ohyfeiriad llinell y gelyn, oododd owmwl o awvrenau y Gormamaid i'w evfarfod, dair a phedair am bob un o'r eiddom ni. Cymerodd amryw frwydrau le yii yr awyr, a dinyatriwyd gryn haner dwain neu ragor na hyny o'r awyrenau o'r naill ochr a'r llall. Ond llwyddodd awyrenwyr Prydain i dynu ffotograffs o linellau a safieoedd newydd y gelyn, a byddwn bellach yn gwybod rhywboth am safle a threfniadau newydd byddin y Caisar. Y syniad cyffredin yw. fod byddin Ger- mani wedi g-oood ei hun mewn perygl ofnadwy wrtli geisio encilio. Pe medrem ddod ar eu gwarthaf pan yn encilio, ao in gwyr meirch eu dal felly yn anmharod, ga lleaid gwneyd difrod ofnadwy arnynt. A hyny hefyd a ddigwydd hwyr neu hwyrach os pery yr enciliad presenol. BARBAREIDDTWCH GERMANI. Ceir profion adnewyddol o farbaireidd- iwcii Germani. Saethasant yr wythnoe ddiweddaf ar y morwyr ddiangaeant i'w evehod pan. oedd eu llong wedi cael ei thai-a gan t,orpedo o suddlong Germanaidd. Mae meddyg enwog yn Gerniani wedi oael ei garclia.ru am MTllidystio ohono yn erbyn y ertuloiideraii a weithredid gall yr aw- durdoda-u milwrol yn erbyn eu carchar- orion rhyfel. Dywed Mr. Clement Edwards, yr Aelod SsneddoL dros Ddwyrain Morganwg, fod dros dri ugain o suddlongau Qcrmani wedi cael en dal neu eu dinystrio o fewn y pedwar mi- diweddaf. Y SEFYrLLFA YN YR AMERICA. Cymylog ac ansicr yw y aefyllfa yn yr America. Mae Awstria wedi ateb yr ArlvNvydd viiglyn a suddo llongau yn ddi- rvbudd, a thra yn taflu'r cyfrifoldeb ar Brydain, myn lynu wrth bolisi Geimani. Ar N-t- un pryd ceisia gadw rhag myned i nfel a'r America, na rhoi esgus i'r r Arlywydd i dori cyvylltiad diplomyddol & I hi drwy ddadleu nad oee ox y forou ond ychydig o longau masnach yr Unol Dai- eithiau yn mordwyo M6r y Canoldir, M felly nad yw yn debyg y douant i wrth- u^r» .nad tb llongau rhyfol Awftxia. Yn y cyfamaar mao digwyddiada* ¡ cyffrouB wedi cymeryd lie yn Benedd ¡ Amerksa. Yr oedd y Ty Iaaf, Ty y Cyn- rychiolwyr, fel y'i gelwir, tobyg i Dy j Cyffredin yma, wedi paaio deddf yn aw- I duidodi y Llywydd i arfogi llongau maa- naoh America. Pan ddaeth y mosur get I bron y Ty Uchaf, y Senedd, sydd yn I cynwya yn agoe i gant o aelodau, ymgy- merodd nifer fechan, deg nail un ar ddef ohonynt, a gwrtJnrynebu. Yr oedd tymor ¡ y -6enedd yn terfynu ganol dydd 8ul di- I weddaf, ao oni pheaid y meeur cyn hynj byddai farw o farwolaeth natuxiol, rhaid fuaa^i ail ddechreu'r gwaith mewn Sanedd-dymor arall. Trwy hir siarad a j chyndyn ddadleu llwyddodd y nifar byohan hwn i rwystro oymeryd pleidlaia I nes myned o'r ameer qymeradwy bei a ^rthiodd y meaur i'r llawr. C?hwerwodd y wlad drwyddi, hyd ya oed y rlianbarth.au oeddent hyd yn hyn wedi ffafrio'r Germaniaid yn fwy na Di. I Cynhaliwyd cyfarfodydd mawr drwy'r wiad, ac yn etholaethau y Senoddwyr a NY T-yuboa"= yr Arlyyrydd, collodd tn ohonynt ea niown ail etholiai „ 4> 'leiaf &n araii oy&prir pleadlais^jgy- ffredinol ('referendum) er diavryddo yr aelod. Mao y mwyafrif yn y Senedd wedi cy hoeddi Manineeto yn oondemnio gwaith y llei&frif bychan, Dygir mesur gerbron j Senedd newydd yn cymeryd oddi&r y lleiafnf, oui fyddont- yn drydodd ran o'r oil, yr hawl preseuol i rwystro pleidlaia Y WERDDON A'R RiiYFKL Rhaid cvdnabod, gyda gofid dwya, fod ymddygiad y Uywodra^bh yn Nhy*r Cyffredin, tuag at v Werddon ar gweatiw* Ymreolaeth, wedi rhoi achoe i'r German, iaid orfoleddu, ao i'r sawl sydd ym dvmuaa llwyddiant Prydain i ofidio yn adwys Fel oanlyniad i fynegiad. y Llywodr- aeth yn gwrthod yr hyn a hawlid can j I Blaid Wyddelig, gwrthododd yr Aelodø Gwyddeliff gym«ryd rh&n pellach yn j gweithremaaau. Godasaixt ac aethanfc allan o'r Ty gyda u gilydd. Cynhaliasanfc gyfarfod ar wahan, a chyhooddaaanfc Maniffeato cyfeiriedig at y Trofedi^aethan Prydeinig eydd yn danfon cynrytauolwyr i'r Gynhadledd Ymerodrol, ao at Lywydd yr Unol Daleithiau, yn galw sylw at yr amgylchiadau. Yn y Maniffesto hwn adgoffeir fod Ger- mani wedi gwneyd ei goreu i chwythu tin gwrthryfel yn y Werddon, a boa gwaith y Llywodraoth yn Llundain yn awr yn chwarae i ddwylaw y gelyn yn gymaint ag y bydd ymddygiad y Llywodraeth yn chwerwi teimladau yn y Werddon, ac yn ychwanegu yn ddirfawr at rifcdi yi* adran anfoddog. Rhaid cydnabod fod hyn yn wir, ac y bydd anesmwythder cyffredinol yn y Werddon yn debyg o ofyn cynal adran gref o'r fyddin yno i gadw trefn, pan y bydd angen pob milwr poeibl yn y ffrynt yn Ffrainc yn y brwydro mawr sydd air ^fiTu dim mwy anffodus yn y devrnas hon er deohreu y Rhyfol na hyn, ao nia gall fod amheuaeth fod dylanwad Ar glwydd Milner, Syr Edward Carson, Syr F. E. Smith, a'u cyffelyb yn y Weinydd- iaeth wedi bod yu rhy gryf i Mr. Lloyd George, ao wedi ei arwain i amryfuaedd alaethni ar yr adeg pan ydocdd bwyaioaf i'r holl deyrnas fod yn un a chvtun, ao yn selog ac ymdrechgar dros gario y Rhyfel ymlaen yn effeithiol a Ilwyddianus DYDD Gwener, Mawrth 9. Y RWSIA-ID YN PERSIA. Mae y medrchfilwyr Rwsiaidd wedi cyraedd o fewn 14 milldir i Bagdad. Yr oedd y milwyr yn Laj ddydd Mawrth, a fdhejfsiodd y Tyrciaid rwystiro eu tym- daith, ond methasant. Ychydig wrth- wynebia-d a roddwyd i'r Ewsiaid aar eu hyaMUith i Bawl, T" T y