Y Llan

"Hen Wlad fy Nhadau." Mae mudiad yn awr ar droed yn I^ghymru i gyfodi cofadail i Mr. James James, a'i fab Ieuan ap Iago, Pontypridd, cyfansoddwyr yr hen anthem genedlaethol Gymreig, Hen Wlad fy Nhadau.' Nos Iau, cynhaliwyd cyfarfod o'r pwyllgor cyffredinol yn Mhonty- pridd, dan lywyddiaeth Syr Alfred Thomas, A.S., pryd yr hysbysodd Mr. J. Colenso Jones, un o'r ysgrifenyddion, fod yr oil o'r arglwyddi Cymreig, aelodau seneddol, a boneddigion blaenllaw ereill perthynol i Gymru, wedi datgan eu cydymdeimlad a'r mudiad, ac yn barod i roddi pob cynorthwy er ei hyrwyddo ymlaen. Yr oedd amryw gymdeithasau o'r Cymrodorion hefyd wedi amlygu eu cefnog- aeth i'r mudiad, ac yr oedd llythyrau wedi eu derbyn oddiwrth Gymry ymhob parth o'r byd yn addaw eu cefnogaeth. Ar gynygiad Mr. Rhys Morgan, M.A., pasiwyd fod i Arglwydd Tredegar, yr hwn oedd yn bleidiol iawn i'r mudiad, gael ei ethol yn llywydd, a chadeirydd Cyngor Dosbarth Pontypridd yn is ly wydd, ac ethol- wyd Syr Alfred Thomas yn gadeirydd y pwyllgor cyffredinol. Y bwriad mewn golwg yw dodi cofadail o honynt mewn rhyw fan cyhoeddus, a sefydlu ysgoloriaeth gerddorol mewn rhyw sefydliad cerddorol safonol.

Deoniaeth Arllechwedd. Cynhaliwyd cyfarfod o'r Ddeoniaeth uchod ddydd Iau diweddaf yn Conwy, o dan lywydd- iaeth y Parch. R. T. Jones, Glanogwen (Deon Gwladol). Yr oedd hefyd yn bresenol Parchn. J. W. Roberts, a J. Davies, Conwy; E. Davies, Llanllechid J. C. Jones, Llangelynin; J. LI. Richards, Dolwyddelen R. M. Jones, Bettwsycoed; D. Price, Caerhun; T. A. Davies, Gelli, a'r Ysgrifenydd. Anfonwyd gair i ofidio o herwydd eu hanallu i fod yn bresenol gan y Parch. W. Morgan, St. Ann's; E. Sinnett Jones, Capel Curig,a W. B. Hughes, Llanfairfechan. Ar ol darllen yr efengyl am y Sulgwyn, cododd y Deon Gwladol i ddadgan eu gofid fel Siapter oherwydd y golled drom oedd y wlad wedi gael trwy farwolaeth y Brenin lorwerth, a dadganai eu cydymdeim- lad a'r Teulu Brenhinol yn eu trallod. Eil- iwyd gan y Parch. E. Davies, Llanllechid, a chariwyd drwy i'r holl aelodau sefyll ar eu traed. Ymdriniwyd a ffurfiad pwyllgor Deon- iaethol er Amddiffyn yr Eglwys. Ar ol byr- bryd cafwyd rhydd-ymddiddan ynghylch y dull goreu o gario y Siapter yn mlaen er mwyn enyn mwy o ddyddordeb i'r aelodau yn gyff- redinol. Cafwyd lluaws o awgrymiadau, ac yn ddiameu ceisir oario allan rai ohonynt yn y dyfodol. Diweddwyd trwy weddi.

Tref ar Dan. Yr wythnos ddiweddaf anrheithiwyd tref Aomeri, yn ngogleddbarth Japan, gan dan. Dinystriwyd mil o dai, yr adeiladau cyhoeddus, a, thri o fanciau. Gwnaed miloedd lawer o bobl yn ddigar- tref. Cyfrifir nad yw y golled yn ddim llai na dwy filiwn o bunau. Collwyd un ar bynitheg- o fywydau yn y trychineb.

Myner PERL Y PLANT yn mhob ty yn Nghymru.

Rhestr o Lysenwau Lleoedd. Adar Bras yr Yd (pobl Llanarth, sir Aber- teifi). Adar Morganwg (the Birds of Glamorgan- shire). Angylion Ceinewydd. Black Army Llantrisant. Boneddigion Gwynedd. Bodfary Lads. Bradwyr Aberedw. Bradwyr Buallt. Brain Harlech (the Ravens of Harlech). Brain Henllan (sir Ddinbych). Brain y Borth (sir Aberteifi). Brain Llanrhaiadr (ym Mochnant). Brithiaid Brycheiniog. Brocs Hirwaun. Byddigions Llandderfel, ,« Cacwn Llanfyllin. Cadnoaid Llanllwch-haiarn. Canaries Caernarfon. Cardis (pobl Sir Aberteifi). Cathod Rhuthyn. Cathod Bangor. Ceirw Llanfyllin. Cewcs (sneaks) 'Berd&r. Cogau Dolyddelen. Cogau Risca. Cogau Crughywel. Cogfrain Conwy. Cryddion Llanerchymedd. Cwn Caer. C*n Duon Dinbych. CWn Edeyrnion. Cyrn Myheryn Llansanan. Cywion Alis (the English brood). Deubeniaid Meirionydd (the long-headed men of Merioneth). Deudneudwyr (the North Walians). Dowcars y Bala. Dowcars Dolgelle. Duciaid y Bont (trigolion Rhydlydan, Sir Ddinbych). Dylluanod Ial. Ebolion Gyffyliog. Eosiaid Sir Gaer. Flintshire Lads. Ffoliaid Risca. Ffoliaid Machen. Ffyliaid y Bala. Gwaedgwn Gwent (the Bloodhounds of Gwent). Gwartheg Llanarth (Softs). Gweryrod Llanuwchllyn. Gwibed Mawddwy. Gwirioniaid Aberdaron. Gwylliaid Cochion Mawddwy. Gwyddau Llannefydd. Gwyr y Gloren (pobl Cwmsaibren, Cwm Rhondda). Gwyr y Fro (pobl Bro Morganwg). Gwyr Pabo (pobl Llanbabo, sir Fon). Gwyr Cynfelyn. Gwyr yr hen Blwyf (Llangynwyd). Gwyr y Cawl Erfin (pobl sir Gaerfyrddin). Gwyr y Cortyn. Gwyr yr Hwntws (the People of South Wales). Hawarden Jews. Hwyaid Niwbwrch. Lladron Mawddwy. Lladron Llanddeusant. Lladron Cae'nycoed (sir Feirionydd). Lloi Lleyn. Lloiau Llandrillo (sir Feirionydd). Llygod Llanfair (Llanfair Talhaiarn). Milgwn Cydweli. Moch Mon. Moch sir Benfro. Moch y Senny (sir Forgannwg). Moch yr Eglwys Newydd (Whitchurch, near Cardiff). Pellings (Y) (hiliogaeth y I Tylwyth Teg'). Piod y Gwastad (ger y Borth, sir Aberteifi). Piod y Leri. Plant Alis y Biswail (y Saeson). Plant y Garsiwn (Machynlleth). Plant y Foundry (pobl Cwmystwyth, sir Aberteifi). Pysgod Duon Aberdyfi. r Saeson Maengwynedd. Tlodion Llanddwyn (the Paupers of Llan- ddwyn). Whelps sir Gaer. Witshus Coedystumgwern (sir Feirionnydd). Talybont, Ceredigion. W. DAVIES.

Y Corned. Y mae y Gomed yn prysur ddynesu at y ddaeaer. Nid oedd ei phellder oddi- wrth y ddaear ddydd Mercher ond 371 o filiwnau o filldiroedd, ac y mae yn dod yn nes hyd y bydd ar un diwrnod ond llai na 15 miliwn o filldiroedd. Ar y ddeunawfed o'r mis hwn yr oedd hi a'r ddaear mewn llinell unionsyth. Croesa y gomed arwy- nebedd yr haul, ac os bydd ei chynffon yn ddigon hir el y ddaear trwyddi. Pan fu y gomed yn agos atom o'r blaen yr oedd ei chynffon yn ddigon mawr i ysgubo gwyneb y ddaear yn hawdd. Y mae y g-ynffon yn myned yn llai o hyd er 1456, pan fu ar ymweliad a'r rhan o'r ffiirfafen. Y mae Jlawer o bobl yn ceisio ei gweled yn ngyfeiriad codiad yr haul, ar y chwith i'r seren Gwener. Cyfyd ddwy awr o'i flaen.

RheilfforddBeddgelert a Phorthmadog. Hysbysir fod Cwmni Rheilffordd y London and North-Western am gymeryd trosodd yn fuan y Rheillfordd Gul o Dinas Junction i Rhyd-ddu, gyda'r amcan o'i gweithio a chwbl- hau y llinell sydd yn anorphenedig o Borth- madog i Beddgelert a Rhyd-ddu. Buasai hyn yn agoriad ac adfywiad mawr i'r rhan yma o'r wlad, ac yn ffurfio cwrs newydd o Gulfor Menai i lan Bau Aberteifi.

Ffrwydrad Dinystriol Mewn Glofa. DINYSTR MAWR AR FYWYDAU AC EIDDO. DEWRDER CWMNIAU YMCHWIL- IADOL. Nos Iau, digwyddodd ffrwydrad arswydus yn mhwll glo Wellington, Cumberland. Ar y pryd yr oedd 142 o ddynion a. bech- gyn yn gweithio yn y pwll, a chwech yn unig a achub wyd. Mae cyrff y 136 gweddill yn y pwll llosgedig, ac nid oedd gobaith eu gwaredu o'r dechreu, er i ym- drechion dewr gael eu gwneyd gan gwmniau o lowyr aethant i lawr. Yn marn rhai ddylent wybod, collodd yr oil o'r 136 eu bywydau drwy fygiad. Buwyd am 28 o oriau yn ymdrechu yn galed i geisio cyraedd y trueiniaid, ond ofer fu pob ymgais, gan fod y gwres angerddol a'r colofnau o fwg trwchus a ymddyrchafai yn atal y dynion rhag myned ymlaeti. Fel y gallesid disgwyl, creodd y newydd deimladau alaethus drwy yr ardal, ac yr oedd y golygfeydd wrth enau y pwll yn galonrwygoi. Yr oedd canoedd o famau, gwragedd, a, pherthynasau ereill yn disgwyl yn alaxus am ryw newydd, a buont yno am 24 o oriau; pan hysbyswyd hwy nad oedd unrhyw obaith y caent weled eu hanwyliaid mwy ar y ddaear, yr oedd eu dolefau yn annisgrifiadwy, a, chydag an- hawsder y darbwyllwyd hwynt i ddych- welyd i'w cartrefi. Ar ol ymgynghoriad manwl, penderfynodd awdurdodau y lofa mai y peth goreu ellid wneyd ydoedd adeiladu mur yn y lofa fel ag i atal i unrhyw awyr fyned i mewn, ac felly ddiffodd y tan mewn amser. Wedi i hyn gael ei gyflawni, amlygodd llawer o lowyr anfoddlonrwydd at y ewrs a, fabwysiadwyd, ac y dylasai yr awdurdodau aros yn hwy cyn gwneyd hyny, ond ni wnaed hyny heb ymgynghoriadau dwys. Ni chyffyrddir a'r mur am dri mis o leiaf, pan y gobeithir y bydd y tan wedi ei ddiffodd, ac y gellir symud cyrff y trueiniaid fuont feirw. Saif y lofa ar fin y mor, a chyrhaedda am tua, chwe' milldir o dan y mor. Cyfodid tua mil o dunelli o lo yn ddyddiol, a chymerodd y ffrwydrad le bellder o dair milldir o enau y siafft. CYNORTHWYO Y TEULUOEDD. Dywedir y bydd colled y perchenogion yn 40,000p., ac amcangyfrifir y bydd yr ad-daliad i deuluoedd y rhai a laddwyd yn 30,000p. Mae rha,i miloedd o bunau wedi eu cyfranu tuag gynorthwyo y teuluoedd sydd mewn angen oherwydd y ddamwain. Anfonodd y gyn-Frenhines Alexandra, lOOp., y Brenin Sior 100 gini, a'r Frenhines Mary 50 gini tuag at y dry s or. a.

LLUNDAIN. EGLWYS ST. BENET, QUEEN VICTORIA ST., E.C. Dydd Sul y 7fed, gorfodwyd ein Ficer i aros yn ei ystafell wely oherwydd anhwyldeb bronchial, a chymerwyd y gwasanaethau gan y Parch. Tudor Thomas, gynt Beriglor Llanwrtyd, ac er fod y newydd galarus am farwolaeth ein hanwyl ddiweddar Frenhin yn pwyso yn drwm ar yr oil, eto cafwyd gwasan- aeth hyfryd, ynghyd a sylwadau pwrpasol iawn yn y pregethau, emynau addas, a chwar- euwyd y 'Funeral Match' (Chopin), a'r Dead March' (Handel) gan yr organydd, ac ar ddiwedd y gwasanaeth, unodd pawb yn yr Anthem Genedlaethol ar eiriau ardderchog y prif-fardd Penfro, allan o'r Emyniadur. Y SUI,GWYN.-Dyweiiydd genym longyfarch ein hanwyl Ficer ar ei adferiad o'r bronchial attack diweddar. Cawsom dri o wasanaethau ardderchog, a dau weinyddiad o'r Cymun Bendigaid, o'r hon wledd cyfranogodd agos i gant o'r aelodau, er absenaldeb nifer fawr yn yr Hen Wlad. Eto cafwyd cyfeiriadau addas a llawn at farwolaeth y Brenin Edward, ac emynau, Ac., addas. Cynhelir gwasanaeth coffadwriaethol yn St. Benet, ddydd Gwener nesaf, am un o'r gloch, yr un amser a'r gwas- anaeth yn Windsor. Hyderwn y cawn gyn- ulleidfa gref. Heddyw, dydd Llun, a, aelodau yr Ysgol Sul a'u cyfeillion am picnic i le o'r enw Eastcote. Y mae yn foreu hyfryd a diau y cawn amser dyddan iawn. Llawen oedd genym groesawu yr hen lenor a'r lleygwr ffyddlon Dewi Samlet' y Sul o'r blaen, a da genym ei fod wedi cael boddhad yn ein hen Eglwys.

PENRHYNDEUDRAETH. Nos Fercher, yn Eglwys y Drindod Sanct- aidd, y pregethwr ydoedd y Parch. J. Timothy Phillips, B.A., curad addawol Llan- faes a Phenmon, Sir F6n. Yr ydym yn edrych ymlaen am ddyfodol disglaer i'r dyn ieuanc hwn. Darllenwyd y gwasanaeth gan y ficer. Gwasanaeth coffadwriaethol ein diweddar Frenin a gynhelir ar yr un awr ag yn Windsor ddydd Gwener, Mai 20fed (heddyw).

ABERYSTWYTH. Bwriedir gosod careg sylfaen y Llyfrgell Genedlaethol Gymreig yn y. dref hon ddydd Iau, Gorphenaf 28ain. Bwriedir gwneyd ar- ddangosiad cyhoeddus y diwrnod dan sylw, o disgwylir y bydd cynrychiolwyr o bob rhan o Gymrn yn bresenol, tra y gofelir am wahodd rhywi urddasolwr i gyflawni y seremoni a osod y gareg. Gan y bydd miloedd o filwyr yn gwersyllu ger llaw y dref ar yr un adeg, bwriedir eu gwahodd i fod yn bresenol ar yr achlysur. Cyfodir yr adeilad newydd mewn safle gyfleus rhwng Aberystwyth a Llanbadarn.

Yn Colli Mewn Pwysau, ARWYDD AMLWG 0 AFIECHYD. Fel yr adeiladodd Dr. Williams' Pink Pills gyfansoddiad dyn gwael. Mr. Lambert, and the pills that cured him. Pall pwysau, dyn neu ddynes, sydd arwydd cynyddd cynwys af- iechyd. Yn ami y mae y giau yn rhy wan a'r gwaed yn rhy dlawd i gyflenwi maeth, fel y diffygia y cyfansoddiad i gyd yna datblyga afiechydon eraill, fel yn aches Mr Fred Lambert, a ddangosir isod. Ond yr hyn a ychwanega efe brofa fod adeiladu cyfan- soddiad gwan, diftyg" treuliad, giau diffygiel, a gwaed anmhur yn nghyraedd gallu Dr. Williams' Pink Pills. Mr. L ambert, plumber, o 9, Albert-road, Aston, Birmingham,afynegodd: Pan ddechreuodd ty ngwaeledd, tua dwy flynedd yn ol, un o'r ar- wyddion cyntaf fod rhywbeth o'i le oedd y pall pwysau a gwrid. Yna ymosododd penysgafnder arnaf, ac edrychwn ar hyny fel arwydd o anhwyl- deb yr afu, ond gwnaeth cyfferiau bethau yn waeth. 0 byd methodd fy ngiau a'm cynal. Yn fuan nid oedd genyf archwaeth, boddlonwn ar lonaid genau o fwyd bob pryd. Cymerais tonics, ond gwaethygodd fy nerfau ymddangosodd perygl mawr o'm hamgylch. Nls. gallwn fod yn llonydd am funyd. Yr oedd hyd yn oed cwsg allan o'r cwestiwn gan i mi ar ol cysgu gael fy nychrynu gan hunllefau, ac yna byddwn yn effro hyd doriad gwawr. Aeth- urn am fis o wyliau, a chynghorodd gwr cyfar- wydd fi fodd bynag, lleihai fy mbwysau, a dychwelwn gartref gydag ychydig rhagolwg am wellhad. Ond un diwrnod arweiniodd hanes Gwendid Gleuol wedi ei wella gan Dr. Williams' Pink pills- i mi i'w profi. Wedi i mi gymeryd cynwys dau flychaid o Dr. Williams' Pink Pills yr oeddwn yo hawddach fy nhrin. Felly parbeais, ac yn fuan gallais lywodraethu fy nerfau. Fel y cryfhawn, gadawodd yr ysbeidiau o benysgafnder f, gwellhaodd fy archwaetb, cryfhaodd bwyd fi, ac enillais bwysau. Yr oedd fy ngiau yn gadarnach. cefais well gwedd, a gallwn gysgu yn y nos; Cliriodd fy mhen, a gallais fod gyda'm busnes wedyn. Er yr adeg hono yr wyf mor gryf ag J gallwn ddymuno bod." Mae archwaeth well ac ycbwanegiad parhaus mewn pwysau yn arwyddion fod iechyd yo dycbwelyd yn dilyn defnyddiad o Dr. Williams' Pink Pills. Gwna Peleni y hyn Waed, Da, newydd, a rboddant don i'r Giau. Felly, y maent wedi gwella Diffyg Gwaed, Diffyg Treuliad. Anhwyl- derau Gieuol, Neuralgia, Eczema, a Ghryd- cymalau hefyd, anhwylderau a boenant ferch- ed. 2s 9c y blwch, neu 13s 9c am chwech, yo rhad drwy'r post oddiwrth Dr. Williams' Medicine Co., 46, Holborn Viaduct, London. Ni wella efelychiadau rhaid i chwi gael Dr. Williams' Pink Pills.

RHYMNI. MYNWENT YR EGLWYS.-Bum ar ymweliad a Rhymni y dydd o'r blaen, a pharodd ofid i mi weled y fynwent Eglwysig yn y fath gyRwr gresynus. Nid yn unig mae yn warth i'r dref, ond y mae gweled anifeiliaid yn pori yno yn beth na ddylid ei ganiatau 0 gwbl. Er mwyn anrhydedd a pharch i'r meirw sydd yn gorwedd yno, ni ddylid gorphwys awr yn hwy cyn dwyn y fath annhrefn gwaradwyddus i derfyniad. Apel- iaf at y ficer a'r wardeniaid i fabwysiadu rhyw fesurau yn ddioed i dacluso y fynwent, ac i sicrhau na oddefir anifeiliaid i grwydro- ymhlith y beddau yn hwj.— Ymdeithydd.

LLANBERIS. SYMuD.-Mae'r Heddwas Ellis wedi cael et symud i Llandudno, ac olynir ef yma gan yr Heddwas Orris, o Gaernarfon. YMOSODIAD.- Yn Ynadlys, Caernarfon, dydd Sadwrn, dirwywyd Hugh Pritchard, cigydd, Llanberis, i ddeg swllt a'r costau ana ymosod ar Richard Williams, Cambrian Lodge, Llanberis. HELYNT Y LLEFRITH. -Nos Lun, cynnaliwyd cyfarfod cyhoeddus yn y Neuadd Gynnul11 wrthdystio yn erbyn gwaith y llaeth-werth- wyr yn gomedd gostwng pris y llefrith, yn 01 cytundeb y gorphenol. Codwyd dirprwyaeth gref, gyda Mr. T. Parry Davies fel ysgrifenydd, i gyfarfod a'r llaethwerthwyr er ceisio dod i gliriach dealltwriaeth.

LLANBEDROG. Prydnawn dydd Llun diweddaf, cynhaliwyd5 Cyfarfod Deoniaeth WladoI Lleyn yn Neuadd Eglwysig y plwyf uchod, pan y liywyddwyd gan y Parch H. J. Manley, y Deon Gwladol. Y pynciau dan sylw oeddynt: < Y benod gyntaf o'r ail epistol at Timotheus yn yr iaith Roeg,' a 'Amddiffyniad yr Eglwys yn Y Ddeoniaeth,' ad-drefniad y gwahanol bwyll' gorau, &e. Cymerwyd rhan yn y drafodaeth gan y Parchn. J. Edwards, B.A., PwIlholi; J. Daniel, M.A., Llandudwerf; T. E. Owen, M.A., Bottwnog; T. E. Sheppard Jones, Llannor; J, W. Griffith, Llangian ac eraill, Yn ychwanegol i hyn, cafwyd anerchiad rhag- orol gan y Parch. W Sylvanus Williams, B.A., Pwllheli, ar Ei adgofion am Ganada.' Heblaw y rhai a nodwyd, yr oedd yn bresenol y Parchn. R. Cynfelin-Jones, Nefyn; T. Jones, B.A., Llangwnadl; J. Lodwick Davies, M.A., Bryncroes; J. Ware, Nefyn, &c.

Myner y PERL yn mhob ty yn Nffhymr^ yn Nghymru.