Y Llan

Diseddu Aelod Seneddol. Dydd Sadwrn terfynodd y prawf i geisio diseddu yr Anrhydeddus Frederick Guest, yr aelod Rhyddfrydig dros Ddwyreinbarth Swydd Dorset. Y Barnwyr oeddynt Lawrence a Pickford. Diseddwyd Capten Guest ar y tir fod y treuliau ynglyn a'r etholiod o'i ochr ef wedi bod yn ormodol. Nid oeddis yn oael yr un bai ar Capten Guest eu hunan. Yr oedd ei fwyafrif diweddaf yn 426 dros y Tori. Trydydd mab i Arglwydd Wimborne ydyw.

Nodion Hen Bysgotwr. Wrth fyned o amgylch a chlywed yr hanes yma a'r hanes arall, fe fydd yr Hen Bysgotwr mewn penbleth weithiau pa hanesion fyddai oreu iddo anfon i'r LLAN, canys ni fynai gyhoeddi dim fyddai yn ymylu ar wneyd drwg i'r Eglwys mewn unrhyw fodd. Meddyliodd unwaith am gyhoeddi enw'r esgobaeth, y sir, y plwyf, a'r eglwys lie y mae Ymneillduwr yn hyfforddi y cor, ond wedi ail ystyriaeth gwelil ganddo beidio ei enwi ar hyd o bryd. Fe fuasai yn well gan yr Hen Bysgotwr' weled yr Eglwys ymha un y mae ef yn arfer addoli fod heb ddim canu, na gofyn i'r un Ymneillduwr ddyfod tu fewn i'w chaerau i hyfforddi y bobl pa fodd i ganu. Yn marn yr Hen Bysgotwr' y mae pro- se uoldeb Ymneillduwr fel hyfforddwr cor Egiwysig yn dangos gwendid, ie, gwendid mawr hefvd yn rhywle. Ond wrth reswm rhydd i bawb ei farn. Yn Llandegfan, Sir Fon, bu farw hen wraig y dydd o'r blaen. Yr oedd yn cael cymorth plwyfol, ond ar ol'ei marwolaeth cafwyd mewn hen hosan yn y ty zCl99 16s. 6d. Rhyfedd fod hen wreigan fel hyn yn cadw ei harian mewn lie mor ryfedd, ac hefyd yn datgan ei bod mor dlawd bob amser. Cyn y bydd hyn o ysgrif wedi cael goleuni dydd, fe fydd yna Gynhadledd i ddarllenwyr lleyg Esgobaeth Bangor wedi cymeryd He yn Mhalas Glyn Garth. Yn y Gynhadledd fe ddarllenir papyr gan Canon Davies ar y testyn, Darllen, a pha lyfrau i'w darllen.' Rhoddir anerchiad i'r darllenwyr lleyg yn Eglwys Gadeiriol Bangor hefyd gan y Parch. S. G. Brown, warden yr Hostel, ar y testyn, Some aspects of the Holy Spirit's works.' Di- amheu v cewch adroddiad dlawn o'r hell weithrediadau gan rhyw un fydd yn bres- enol yn y Gynhadledd. Y mae pawb sydd yn meddu ychydig o deimlad yn teimlo i'r byw ar ol marwol- aeth ein Brenin ardderchog. Y mae cymaint wedi ei ysgrifenu i'r newyddiad- uron fel mai prin y mae eisiau i'r Hen Bysogtwr' ddweyd gair. Hyn ydwyf wedi sylwi yn y newyddiaduron yn ddi- wahaniaeth eu bod i gyd yn rhoddi gair da iddo, ac y mae hyny yn beth mawr iawn. Ni welais yr un frawddeg oedd yn ymylu at ddarostwng y diweddar Frenin mewn unrhyw fodd. Peth arall a sylwais oedd fod pob plaid grefyddol yn cyfeirio o'r pulpudau at ei farwolaeth, a'r oil yn cyfeirio at y rhinweddau ardderchog oedd- ynt yn nodweddu ei gymeriad. Yr oedd syniad yn bodoli ymysg rhai o'r werin an- wybodus mai dyn cyffredin iawn oedd y Brenin, ond camsyniad dybryd oedd hyny, canys dyn mawr yn ngwir ystyr y gair oedd y Brenin Iorwerth VII. Yn fy nodion yr wythnos ddiweddaf, dywedais fy marn na ddylid rhoddi tocyn i neb i fnyed i Eglwys Gadeiriol Bangor ar yr Wyl Gorawl ond aelodau y cor. Boreu heddyw derbyniais nodyn oddi wrth ysgrif enydd llafurus yr Wyl (Parch. E. P. Howell, Pentraeth, Mon), ac yn mhlith pethau ereill fe ddywed fell hyn:—' It is hoped that, owing to the seating accomo- dation being so limited, clergy will restrict the use of the admission tickets to bona fide singers.' Felly fe welir fod pwyllgor yr Wyl yn hollol yr un farn a'r Hen Bysgotwr.' Yr oedd yn dda iawn genyf ddeall fod y pwyllgor wedi dyfod i'r pen- derfyniad yna, ac yr wyf yn gobeithio y bydd i bob clerigwr gario allan ddymun- iad y pwyllgor, canys nid gwneyd arddan- gosiad fod yr eglwys yma, a'r eglwys arall yn meddu ar gor mawr ydyw amcan Gwyl Gorawl. Fe fuasai rhyw un yn meddwl wrth weled lorries yn llawn o hen wragedd a phlant yn cyrchu am ambell i gymanfa ganu mai trip rhyw Ysgol Sul fyddai yn eich cyfarfod ar yr heol. Anghofiais yn fy llith o'r blaen ddiolch i 'Northman' am wahoddiad i bysgota i'w fangre ef. Ond nid wyf yn gwybod pa le y mae ei fangre, ac felly y mae yn an- mhosibl i mi dderbyn ei wahoddiad cynes. Peth arall, y mae eisiau i mi ddyfod a chymaint o bethau gyda mi fel y mae arnaf ofn y byddai raid i mi logi trol mul Shon y Cocos i'w cario, ac fe fuasai hyny yn golygu traul fawr, canys rhaid cofio nad ydyw yr Hen Bysgotwr' mewn sef- yllfa i allu gwario llawer. Y mae cymaint o bysgod yn dyfod o Grimsby a lleoedd ereill, fel y mae yn anhawdd i bysgotwyr cartrefol allu gwneyd bywoliaeth gysurus. Yn wir, goreu pan gyntaf i ni gael 'Tariff Reform Y ma,e Northman yn meddwl ei fod yn fy adnabod, ond nid wyf o'r un farn ag ef pa fodd bynag, ni fuasai wahaniaeth genyf pe b'ai holl ddarllenwyr y LLAN yn fy adnabod. Yn fy ysgrif ar yr Wyl Gorawl yr wyth- nos o'r blaen darfu i wr du y Wasg roddi y gair awdurdodau' y cor i mewn, yn lie aelodau' y cor. Teg ydyw i mi ddweyd mai nid Golygydd y LLAN a Ilewidodd y gair SuI' o fy ysgrif a rhoddi y ggir Sabbath' yn ei le. Aelod gyda r Methodistiaid oedd Golygydd y mewyddiadur hwnw oedd yn meddwl fod y gair Sabbath yn fwy claeurol na'r gair Sul. Y mae genyf barch mawr i Olygydd y LLAN; y mae ef yn y gorphenol wedi bod mor garedig ag agor y drws i mi orphen gohebiaeth oedd rhyngof ag un brawd, ar ol i un newyddiadur gau y drws arnaf, trwy nad oedd fy syniadau o bosibl yn gydweddol a'r gydwybod Fethodist- aidd. Y mae hyn wedi digwydd er's rhai blynyddoedd yn ol. Ni fydd Golygydd y LLAN yn cyfnewid dim ar fy ysgrifau, oddieithr cywiro ambell i wall fydd yn llithro iddynt, ac yr wyf yn ddiolchgar iddo am hyn. HEN BYSGOTWR.

Barn Gywir." Dyn a ddeisyfiad yr Eglwys yu ei gweddi ar y Sulgwyn. Er fod yr Plfengylaa a'r Episto!-ui am Llun a Mawrth arc! y Sulgwyn yn wahanol, y mae yr Eglwys yn offrymu yr un cole- t trwy gydol y wythnos hon sydd yn cynwys deisyfiad am Farn gywir ym mhob peth.' Tybiwn pe bai enwndau crefyddol ein gwlad yn cynal cyfarfod gweddi undebol ar y Sulgwyn y byddentyn deisyf cael 'diwygiad' yn hytrnch na barn gywir yn mhob peth,' sef rhy\\ gyffroad mawr fel gawd ychydig amser yn ol, yn amser Evan Roberts, neu yn nyddiau Dafydd Morgan yn 1859. Mae mwy o eisiau 'farn gywir ym mhob- peth na'r cyfryw gyffroadau oeddynt yn cael eu nodweddu gan fwy o sel na gwybodaeth- Pe b'ai llawer yn datgan am y peth mwyaf anghenrheidiol i'w gael, dichon gosodent y lie blaenaf i addysg. Gwerir genym ^515,000,000 ar addysg yn flynyddol, am ddj sgeidiaeth mor bwysig a gwerthfawr. Edmygir y rhai safant uwchaf yn y dosbarth blaenaf yn ein prif athrofan yn fwy gan y Cymro na'r dynion mwyaf dyngarol a mwyaf defnyddio! i'r genedl yn eu dydd. Coller golwg ar y ffaith nad yw ysgolheigdod ynddi ei hun yn brawf o fodolaeth barn gywir yn mhob peth.' Mae llawer uu wedi cyraedd y safon uwchaf mewn rhyw bwnc arbenig yn y brif athrofa, ac fe ddichon yn rhagori ar bawb mewn un gangen o wybodaeth, eto yn blentynaidd mewn pethau ereill. Dyna un rheswm nad yw gyrfa athrofaol lwyddianus yn brawf o lwyddiant ar ol cefnu aK yr athrofa. Mae meddiant o farn gywir yn mhobpeth y try- sor gwerthfawrocaf all dyn ei feddianu yn ei fywyd. Mae rhai yn rhagori yn hyn wrth natnriaeth. Mae'r Eglwys yn dangos ei bod yn 3dyledswydd ar bawb i ofyn am y gras hwn, ac yn enwedig ar yr adeg hon. Rhaid fod y duwiolion dysgedig gafodd eu hysbryd- oli i drefnu gwasanaethau ein Heglwys wedi eu cynysgaeddu i raddau rhyfeddol a barn gywir. Nid yn unig y maent wedi iawn-ranu Gair Duw i osod allan y datguddiad Dwyfol yn rheolaidd, yn ol hanes yr Ymgnawdoliad ar wahanol dymhorau yn flynyddol, ond yn ychwanegol at hyn, cawn rywbeth hynod darawiadol yn y gwasanaeth dyddiol i daro amgylchiad y dydd. Fel engraifft, cymer wyd ein Brenin Edward VII. ymaith yn nyddiau y Dyrchafael, pan gyfeiriai y rhanau ddarllenid o'r Beibl at ymadawiad ein Brenin nefol. Cyfeiriai y llithiau ein meddwl at Moses yn ymadael, ac at Joshua yn cymeryd ei le trwy sicrwydd y byddai Duw yn parhau ei bresenoldeb gydag ef fel arweinydd Israel, Mor darawiadol i ni ddarllen y penodau hyn trwy'r holl deyrnas yr un dydd, pan oedd Edward VII. wedi ei gludo at Moses i fyd yr ysbrydoedd, a'i Fab George V. yn cael ei alw i gymeryd ei le. Cyfeiriai ein Harchesgob feddwl y genedl at hyn yn Mynachlog Westminster, a nodai allan, ar yr un pryd, ein bod ni yn bobl arbenig i Dduw, wedi cael ein dwyn o nerth i nerth yn y gorphenol i'r safle yr ydym ynddi yn bresenol, &c., fel Israel gynt. Pan yn y cyfwng presenol pa ddeisyfiad all fod yn fwy tarawiadol i'r holl genedl i ofyn ar law ei Duw nag i'r Brenin George V. ar gychwyn ei deyrnasiad i gael 'Barn gywir yn mhob peth.' Ie, ac i'w gynghorwyr a'i holl ddeiliaid i gael yr un peth. Mae barn gywir yn fendith i bawb, ond yn enwedig i deyrn ein gwlad a'u llywodraeth eang. Os oedd galwad am ddewr- der yn y dyddiau gynt, meddu 'barn gywir yn mhob peth yw gwir angen y Brenin sydd yn sefyllfa George V. heddyw. Teyrnasodd ei dad a'i nain dan nawdd Duw mewn urddas a bri, gan synu y byd trwy eu doethineb, ac y mae po"b hyder i ddisgwyl y dilynir eu esiampl yn hyn gau ein Brenin George V. Bydd yn dechreu ei deyrnasiad pan y mae yr Eglwys yn yr holl ymherodraeth yn taer erfyn am farn gywir yn mhob peth iddo ef a'i ddeiliaid, a llawer ddichon taer weddi y cyfiawn. Rhaid yw i ni briodoli ein bendith- ion cenedlaethol trwy ein teyrn yn ein hoes i weddiau yr Eglwys. Mae adfywiad yr Eglwys yn gydoesawl a, dyddiau Victoria a Edward VII., a hynodid am eu doethineb a'u llwydd- iant yn cyfateb i weddiau yr Eglwys. Mae ein Heglwys Genedlaethol yn eangu ei barn ar bob mater, ac yn cefnogi pwyll a doethineb yn unol a'r Ysgrythyr. Nid yw yn gosod pwys arbenig ar ryw un pwnc, fel yr enwadau. Trwy hyn y mae yn rhoddi sefydlowgrwydd i'r orsedd. Cafodd Mari ei gyru yn ynfyd gan Babyddiaeth, ac Oliver Cromwell ei ynfydu gan Ymneillduaeth. Yr oedd pob un o'r ddau yn medru dyfynu yr Ysgrythyrau i gyfiawnhau eu hymddygiadau creulawn. Mae'r Beibl yn cynwys 66 o lyfrau, ac felly gall pob un rhagfarnllyd gael o fewn ei glor- iau yr hyn y mae yn chwilio am dano. Dywedai un gwyddonwr dysgedig wrth ei ddysgyblion pan yn gwneyd arbrawfiadau er mwyn cael allan ddarganfyddiadau, am fod ar eu gwyliadwriaeth rhag iddynt golli yr hyn oeddynt yn edrych am dano. Dyma gyngor doeth i grefyddwyr sectyddol yr oes hon. Pan yn crefydda, y duedd yw i bob un i gael yr hyn y mae yn chwilio am dano, yn gyd- weddol a'i ragfarn sectyddol, a cholli golwg ar gnewyllyn y gwirionedd. Ymddengys fad Edward VII. yn hynod rydd oddiwrth ragfarn. Disgwylid y byddai ef yn alluog i derfynu y dyryswch sydd wedi aflonyddu ar hedd wch y Senedd, ac yn ansef- ydlogi'r deyrnas trwy ei bwyll. Bu hyn yn foddion i fyrhau ei ddyddiau. Felly, dywed- id iddo dori'r ddadl ar draul byrhau ei ddydd- iau. Y mraniadaeth mewn crefydd sydd wrth wraidd yr anghydfod Seneddol. Felly yr oedd deisyfiad yr Archesgob a'r Esgob am weddio ar y Sulgwyn eleni yn hynod amserol. Oblegid yn ddios y mae ein hymianiadau annedwyddyn peryglu heddwch ein teyrnas yn bresenol. T. MEREDITH WILLIAMS.

Rhai o Fwngloddiau Ceredigion. CWM NEWIDION, neu WEST FRON GOCH, sydd yn ymyl y Fron Goch, ond yn per- thyn i dir-feddianydd gwahanol. Per- chenogid ef ar y dechreu gan Mrs. Lloyd, ac wedi hyny daeth i ddwylaw y Milwriad Wemyss, y tirfeddianwr presenol. Un Morgan Powell a'i ctechreuodd, oddeutu can mlynedd yn ol. Wedi hyny bu ym meddiant Taylor, yr hwn a agorodd am- ryw leoedd newyddion ynddo, oddeutu haner cant, a golchid ynddo o driugain i driugain a deg o dunelli o fwn y mis. Collodd Murray ei afael ynddo rywfodd, a syrthiodd i ddwylaw Cwmni'r Fron Goch. Am ryw reswm, ni fu gweithio yhddo dan y cwmni hwn, ac ni weithiwyd mohono byth wedi hyn. Mwn sine, ac ychydig fwn plwni, gleir ynddo. GRAIG GOCH.—Ychydig yn is i lawr yng nghwm Cwm Newidion, y saif y Graig Goch. Gwaith cymharol ddiweddar yw, a ddaeth i feddiant John Kitto agos yr un amser a'r Frongoch. Oddeutu deg ar hugain o ddynion weithiai ynddo. Mwn sine geid ynddo yn benaf. larll Lisburne yw y tir-feddianwr. Nid oes gweithio ynddo er's ugain mlynedd. PANTAU HIRION.-Fel y Graig Goch, yn gymharol ddiweddar yr agorwyd Pantau Hirion. Bu ym meddiant John Kitto am flynyddau. Nifer y gweithwyr oedd deg ar hugain. Gweithid ef gan agerbeiriant, gan nad oedd yn bosibl cael dwfr yma. GROGWYNION, un o weithiau hynaf y sir, a, saif ar lether serth uwchlaw afon Ystwyth, ar dir a dd,elid gynt gan L. Pryse, Woodstock. Credir gan lawer i'r Rhu- feiniaid fod yn chwilio am fwn ynddo. Gweithiwyd ef gan Gymdeithas y Mwn- gloddiau Brenhinol yn ddiameu. Efe oedd un o'r pedwar weithid gan Syr H. Ma,ckworth yn 1744. Yn amser Lewis Morris yr oedd yn nwylaw cwmni o Loegr, ar brydles oddiwrth Waller Pryse ac Ar- glwydd Lisburne, yr hwn a hawlia ben gorllewninol y gwaith. Codid pedwar cant o dunelli o'r mwn elwid yn potter's ore' ynddo tua'r adeg yma. 'Roedd yn gan' gwrhyd o ddyfnder, a llawer o waith ei gadw rhag llanw o ddwfr. Yn 1810 gweithiai John Probart o'r Amwythig ef ar brydles. Mwn plwm yn fwyaf neill- duol geid, ynddo, yr hwn a werthai yn 1806 am ddeunaw punt y dunell. Ga,n John Kitto y gweithiwyd ef ddiweddaf, dros ugain mlynedd yn ol. GWAITH GOCH neu TAN y GEULAN sydd ychydig i'r gorllewin o Grogwynion, ac yn rhan o'r un wythien. Gweithid ef ar brydles oddiwrth Arglwydd Lisburne, gan gwmni o anturiaethwyr mwnawl, ddi- wedd y ddeunawfed ganrif. Yr oedd am- ryw o ddynion yn gweithio ynddo ddeng mlynedd ar hugain yn ol dan John Kitto. Deallir ei fod yn nwylaw Mr. Nankarrow, a sonir am roi cynyg i'w ail gychwyn. LEFEL FAWR neu'r TRAWSCOED.—Saif ym mhentref Pont Rhyd y Groes, ar lan afon Ystwyth. Gweithiwyd ef gan Bushell, ac yn ddilynol gan y cwmni o'r hwn yr oedd y Tywysog Rupert yn aelod. Bu yn waith Pwyddianus iawn dan y cwmni hwn. Nodir ef allan fel un o weithiau y Rhufeiniaid, a dywedir fod rhyw gymaint o fwn arian wedi ei gael ynddo. Dechreuwyd y lefel roddodd fod i'r enw sydd arno yn 1700. Gwariwyd arni ddwy fil o bunau yn yr ugain mlyn- edd cyntaf. Ymestyna, am y pellder o filldir a lianer dan y mynydd, a chysyllta y gwaith hwn a gwaith y Glog. Dechreu y ganrif o'r blaen gweithid ef gan J. Pro- bart o'r Amwythig, a chanlynwyd ef gan Taylor, dan yr hwn y bu llawer iawn yn gweithio. Gadawyd ef i aros oddeutu pum' mlynedd ar hugain yn ol. Newydd da i drigolion yr ardal oedd clywed, rai misoedd yn ol, son yr ail-ddechreuid ef. Erbyn heddyw, gweithia ynddo ddeugain !o ddynion. Arglwydd Lisburne yw'r tir- feddianwr. Mwn plwm gloddid o hono, a. gwerthai yn 1800 am wyth punt y dunell. GLOG FAWR sydd ychydig yn uwch i fyny na'r olaf a enwyd. Bu yn waith cyfoethog iawn flynyddau yn ol. Mwn plwm geid ynddo. Enillai y gweithwyr gyflogau uchel iawn yno pan yn codi mwn wrth y dunell. Taylor a'i gweithiodd ddi- weddaf. GLOG FACH sydd ar bwys y Glog Fawr. Taylor a weithiodd hwn olaf hefyd. Mwn plwm geid yma. Mae y ddau ym medd- iant Mr. Nankarrow, perchenog y Lefel Fawr yn awr, a, thebygol y rhoddir hwy ar waith unwaith eto, er cysur a chyfoeth ardal eang. HENDRE sydd waith bychan a, weith- iwyd gan Mr. Girdwood am ychydig amser. ESGAIR MWYN sydd waith enwog ym mhlwyf Cwnws Uchaf. Darganfyddwyd mwn yma gyntaf yn 1751, dan arolyg- iaeth Lewis Morris. Gan iddo daraw ar fwn gwerthfawr, talodd gryn sylw iddo. Yn ol ei swydd fel Arolygydd y Goron gosododd ef ar ardreth i dri o fwnwyr,— I Evan Williams, John, a D. Morgan. Tal- ent chweugain am bob tunell o fwn a, dor- rid ganddynt. Dri mis yn ddiweddarach aeth Morris ag un arall i'r cytundeb. Amcan y cytundeb, medd Morris, oedd sicrhau y gwaith rhag syrthio i ddwylaw personau ymrafaelgar, y rhai a fwriadent ei gymeryd. trwy drais. Yn ystod y flwy- ddyn darfu i'r cyfranddalwyr enill tri chant ar ddeg o bunau yn glir yr un. Codwyd ynghylch mil o dunelli o fwn yn- ddo y flwyddyn hono. Gorffenaf 15fed, 1752, penodwyd Morris yn Oruchwyliwr ac Arolygydd ar Esgair Mwyn, a phob gwaith ddarganfyddwyd, neu ddargan- fyddicl, ar diroedd y Goron, yn Aberteifi a Phenfro. Nid oedd y tir-feddianwyr cylchynol yn foddlawn gweled y Goron yn perchenogi y lie. Y canlyniad fu iddynt uno a'u gilydd er ei gwrthsefyll. Yr an- foddogion hyn oedd Iarll Lisburne, Powell Nanteos, a dau frawd, J. a, R. Wil- liams, perchenogion Llwyn Mwyn a Chil- fach y Rhew. Daeth rhai canoedd o ddynion aflywodraethus, yn cael eu blaen- ori gan ddau o Ynadon Sirol, i'r gwaith ar y 23ain o Chwefror, 1753, a meddian- asant ef trwy drais. Ar gais Morris, daeth cynorthwy milwrol i'r lie ar y laf o Ragfyr, 1753, er cadw heddweh. Aeth yn ymgyfreithio rhwng y pleidiau, pa. fodd 'bynag. Aeth cynifer a phedwar ugain o dystion gyda Morris i Lundain, y rhai a ddywedent yn unfryd mai ar Dir y Brenin' y safai y gwaith. Gelwid ef gan- ddynt yn Gae Siors.' Ni holwyd yr un o'r tystion hyn er iddynt fod yno dair wythnos. Cariwyd y gyfraith gan y Goron. Gorfu i Powell Nanteos fenthyca un cant ar bymtheg o bunau i dalu y costau. Daeth Morris yn ol yn arwr y dydd ar y 19eg o Fehefin. Ysgrifenai, ar yr 8fed o'r mis canlynol, fod rhagolygon rhagorol am fwn plwm yn Esgair Mwyn, a'i fod wedi talu mil o bunau mewn cyf- logau y diwrnod hwnw. Oherwydd cen- figen rhyw ddyhirod galwyd Morris i Lun- dain yn lonawr, 1755, i roddi cyfrif o'ior- uchwyliaeth. Nid oedd yr adeg yma, yn gweithio yn Esgair Mwyn ond ychydig ddwylaw i gadw y dwfr allan. Yn ystod y tair blynedd a haner codwyd gwerth X13,604 12s. lie. yn y gwaith. Ni fu holl c'berth Morris i gadw y gwaith yn eiddo'r Goron o un diben. Yn Ebrill, 1755, prynodd Chauncey Townsend hawl honedig y tir-feddianwyr cylchynol am fil o bunau gyda chostau y gyfraith. Yna, perswadiodd Townsend Arglwydd y Try- sorlys i brynu yr hawl ganddo ef er atal ymgyfreithio ychwanegol. Talwyd iddo oddeutu pedair mil o bunau yn 1755. Ar y 26ain o Ionawr, 1756, apwyntiwyd Paynter yn arolygydd yn lie Morris. Rhoddwyd prydles i Arglwydd Powis ary gwaith ar y 26ain o Chwefror, 1757. Goll- yngodd y brydles yn 1759 oherwydd diffyg elw, ond adnewyddwyd hi iddo yn fuan wedi hyny, yr hon a gadwodd hyd y gan- rif ddilynol. Mwn plwm geid ynddo fwyaf. Gweithir ef ar hyn o bryd o dan arolygiaeth Nankarrow. PENLAN FACH.—Saif rhwng Ysbyty Ystwyth a Phont Rhyd Fendigaid. Peter Garland oedd yr unig un fu yn ei weithio. Mwn plwm gafwyd yno. Y mae ym meddiant Nankarrow yn awr, a, sonir am ei ail-ddechreu. LLWYN MALAIS sydd waith bychan yn agos i Swyddffynnon. RHOS Y GOG.-Hen waith yw hwn ym mnlwyf Llanddewi Brefi, ym Maenor Ty- ddewi. Gweithiwyd ef gan T. Johnes yn rhan olaf y ddeunawfed ganrif. ESGAIR GAD FACH sydd waith bychan yn yr un plwyf, ym Maenor yr Esgob. Oddeutu 1744 y darganfyddwyd z;1 ef. Gweithiwyd ef am bymtheng mlynedd, yna gadawyd ef i aros. CWM TRINANT.-Mae hwn eto yn yr un plwyf a maenor. Dechreuwyd ef gan Saunders, Perth y Berllan, a Humphreys, Ivy Bush, Caerfyrddin. TANYGAER sydd waith bychan ym mhlwyf Cellan. Agorwyd ef yn 1807. Perthynai i Jenkin Davies. FACH DDU.—Saif hwn yn yr un plwyf, a, darganfyddwyd hi yn 1806. Mwn plwm godwyd yn y pump olaf a enwyd, gydag ychydig o fwn sine yn Esgairgad Fach.

Gwyl Ysgolion yn Llanfihangel Ystrad. Fel aifer, yr oedd dydd Llun y Sulgwyn yn ddiwrnod mawr yn yr Eglwys a'r lie uchod eleni eto. 0 bob cyfeiriad amgylchynol yno yr oedd y llwythau yn dyfod ytighyd- o Cil- iau Aeron, Trefilan, Dihewyd, Silian, Llanwn- en, Cribyn, no Vstrad, fel tyrfa i gadw gwyl i'r Arglwydd. Dechreuwyd am 10 30 yn y boreu, gyda gwasanaeth byr, Emyn y Credo, y gwersiglau, gweddi'r Arglwydd, a dau Golect, y Llungwyn a 2 Advent a'r gras. Yna yn ddiymdroi aed trwy y rhaglen gan- lynol YSGOLION SUL YSTRAD A CRIBYN. Pwnc y plant, Bywyd Joshua. Pwnc yr Ysgolion, St. Matt. v. Holwr, y Parch. D. W. Davies, Cilcenin. Ton gan y Plant, Yr Ysgol Sul.' Anthem gan y Cor, 0, Dduw rho i'm dy hedd,' o dan arweiniad Mr. Evans, Greengrove. Cyfeilyddes, Miss Davies, Vicar- age. Addysg wyd y plant yn eu pwnc gan Miss Davies, Uwynderw; Miss Jones, Troed- yrhiw, a Miss Jones, Cribyn, Ar ol i'r plant ganu, adroddocld Mary Ann Herbert, Peny- bryn, Cribyn, St. Matthew iii. yn dda dros ben. YSGOL SUL LLANWNEN. Pwnc, Actau iii. Holwr, y Parch. Lee Ramer, Llanybyther a Llanwenog. Ton gan y plant, The Roll up yonder Ton gan y cor, Cawn fyned adref yfory,' arweinydd, Mr. D. R. Williams, Penybont. Cyfeilyddes, Miss Lloyd, Tynllyn. YSGOL SUL SILIAN. Pwnc, Actau ii. Holwr, y Parch. J. D. Lewis, Pencarreg. Ton gan y plant, Ai di- fater genyt ein colli,' arweinydd, Mr. John Jones, Gwarffynon. Ton gan y Cor, Bendi- gedig Ydwyt Ti.' Anthem, Dinas gadarn sydd i ni,' arweinydd, Mr. Thos. Davies, Dremddu Fawr. Cyfeilydd, Mr. Lewis, Silian. Wedi canu emyD,'Dyma Feibl anwyl Iesu,' &c., a datgan y Fendith, ymadawyd am lun- iaeth i'r corph wedi cael gwledd fendigedig i'r enaid. Dechreuwyd yn y prydnawn yn brydlon am ddau o'r gloch, gyda'r un gwasanaeth ar boreu, o dan arweiniad Ficer Ystrad. YSGOL SUL CILIAU AERON. Pwnc y plant, Gweddi'r Arglwydd. Pwnc yr Ysgol, Actau ix. 1-37. Holwr, Parch. B. Jenkins, Llanarth. Ton gan y plant, 'Cawn ninau weled lesu Grist.' Ton, Awn ymlaen,' gan yr Ysgol. Anthem, Nid i ni, 0 Ar- glwydd, dod ogoniant,' arweinydd, Mr. Thomas, Ysgolfeistr Ciliau Park. YSGOL SUL TREFILAN. Pwnc y plant, Hanes Gideon.' Pwnc yr Ysgol, 'Phillipiaid iii.' Holwr, Parch. W. J. E. Jones, Silian. Ton gan y plant, Dis- glaer, Disglaer.' Anthem y c6r, Ar lan'r Iorddonen ddofn.' Arweinydd, Mr. Jno. Davies, Llangeitho; cyfeiles, Miss Jenkins, ysgolfeistres Trefilan. YSGOL SUL DIHEWYD. Pwnc y plant, allan o 'Hawl ac Atteb.' Pwnc yr Ysgol, St. loan xiv.' Ton gan y plant, Y nefol g6r ton gan y c6r, A oes canu yn y nefoedd?' Holwr, Parch. D. W. Davies, Cileeniti arweinydd, Mr. Enoch Jones, athraw cynorthwyol Ciliau Park. Cyn canu'r emyn ymadawol a datgan y Fendith, hysbysodd y Ficer, ar gais ei frodyr clerigol, fod cynhadledd i gael ei chynal yn mhellach ymlaen yn yr Hydref, yn gynwysedig o offeiriaid y gwahanol blwyfi, arolygwyr pob Ysgol, wardeniaid pob plwyf, yr athrawon a'r athrawesau, yr arweinyddion canu, a phawb sydd yn teimlo dyddordeb yn yr Ayl, i gyfar- fod yn yr Ystafell Eglwysig yn Ystrad, i gyd- ymgynghori er ceisio gwella (os oes modd) Wyl Pwnc y Llungwyn. Meddylied pawb, yn y cyfamser, am hyn, a deuant i'r cyfarfod ar ol cael hysbysiad pellach o'r diwrnod. Yn yr hwyr, am 6, cafwyd gwasanaeth corawl yn cael ei lafar-ganu gan y Parch. R. E. Davies, ficer Ystrad. Darllenwyd y llith- iau priodol gan y Parch. T. C. Edmunds, Trefilan, a phregethwyd yn felus, fel arfer, gan y Parch. S. Jones, Llanerchaeron. Wrth ymadael, credwn mai teimlad pawb ydoedd mai 'Da i ni oedd bod yno.' Yr oedd 61 llafur mawr cyn yr wyl, a theimlwn fod pob arolygwr, athraw, ac arweinydd canu wedi cael till da am eu llafur diwyd wrth glywed mor dda orliaeth yr oedd yr attebion a'r canu gan bob Ysgol. Dymuna Ficer Ystrad ddiolch yn wresog am y cynorthwy caredig a gafodd i borthi y ddwy Ysgol gan Mrs. Vaughan, y Brynog, Mrs. Lewes a Miss Grace Lewes, Llanlear; Mrs. Pryce Jones, Rhydygof; Mrs. Davies, Llwynderw Mrs. Evans, Greengrove; Miss Jones, Wernllwyn Mrs. Davies, Tynyfron Mrs. Davies, Cwmere; Mrs. Thomas, Maes- goleu, ac hefyd i bawb oeddynt mor ffyddlon yn cynorthwyo gyda'u gwasanaeth ewyllys- gar.-R.E.D.

Myner y PERL yn mhob ty yn Nghymru- yn Nghymru.