Y Llan

LLITH COLEG DEWI SMT. Dydd Mawrth diweddaf etholwyd yn nghyfarfod yr efrydwyr, Mr T E Griffiths (Llanfarian), yn gadeirydd y ddadleufa Gymraeg oherwydd fod y boneddwr a ddewiswyd wedi gwrthod yr anrhydedd. Nos Wener, cafwyd cyfarfod o'r ddadleufa Saesneg o dan lywyddiaeth Mr R Williams (Lleyn). Y pwnc o dan sylw oedd Fod yn amser i ddiddymu y Twrc o Ewrop.' Darllenwyd papurau meistrolgar gan Mri. J Morgan Davies (Aberdare), a L D Roberts (Portmadoc). Dilynwyd hwy gan :Mri W W Scott (Oaerdydd), Rowley (Bath), D J j^nes (Llambedr), J E Stansfield O^eighley), a W T Watson (Newbiidge, Monf. Testyn y bregeth oedd Oni wyddoch chwi fod y rhai sydd yn rhedeg mewn gyrfa, i gyd yn rhedeg, ond bod un yn aerbyn yn gamp ? felly rhedwch, fel y caffoch afael.' Yr oedd tesfyn y traethodau yn un pur anhawdd, Argraffiadau Ganon Gore.' Cafwyd pregeth boreu Sul gan y Paroh. Is Bidf-athraw Davey oddiar y testyn 'Ti, o Dduw yw fy Nuw i.' Gwasanaethwyd yn Mhentrebach gan Mri D Evans (Llanilar), aH James. (@wmarnan, Aberdar), ac yn Mhencarreg gan Mri. T Madoc Jones (Llannon), a D W Davies (Llanybyther), y hai cyntaf fel pregethwyr Darllenwyd yn Eglwys y plwyf gan Mri. Wilfrid Griffiths (Clifford, Hereford), a T Walters (Tumble). Nos Sud, cynhaliwyd cyfarfod cyfeill- achol o dan lywyddiaeth y Prif-athraw. Darllenodd Mr W W Scott, (Caerdydd), prif ysgrifenydd y gymdeithas, bapyr elyddorol a galluog ar Sefyllfa yr offeiriaid mewn perthynas a symudiadau cyfeillachol yr oes.' Cymerwyd rhan hefyd yn y cyfarfod gan Proffeswyr Walker a Green, Mri. J J Davies, B.A., a Wilssn, B. A. (y ddau o Ysgol Ramadegol Llampedr,) J E Stansfield (Keighley), W A Westley (Northampton), J Morgan Davies (Abar-- dare), A 0 Evans (Rhyl), J H Roberts (L.andrindod) a Rowley (Bath.) Gwnaeth Mr B J Phillips (Caerfyrddin), yr ysgrifen- ydd, ei waith yn ddi-guro. Carwn gael gwybod a oes yna rhyw wirionedd ya yr hyn a glywais fod "Ras- mws Jones" wedi ei anafu gan ryw lew mawr; ai hyn yw y rheswm fod ei le yn y LLAN: yn ddiweddar yn wag ? Dyna loan Ben-ddu wedi dyfod yn ei ol ac yr ydym un ac oil yn falch o'i weied. Gobeithiaf y hydd yn fwy llwyddianus gyda'i beirianall y flwyddyn yma. Yr oedd yn dda genym weled fod llyfr Proffeswr Wade mor dderbyniol gan adoiy- gwr y wasg. Y mae Prif-athraw Coleg Balliol, Rhydychain, yn siarad yn uchel iawn, hefyd am lyfr newydd Proffeswr. Walker, 4 Beirdd oes Buddug.' Sibrydir hefyd fod yma lyfr arall wedi ei eni yn Lampetr, a'ifod bron yn barod i'r wasg.— Un ar erthyglau yr Eglwys ydyw, a diagwyliryn bryderus am dano oherwydd (meddant hwy) ei fod hycl yn nod yn well na Haiold Browne. SANBALLAT.

For printing of every description, seud your orders to the L < ffioe, t and 2, St. Mary Street, Carmacu.ou. Cheapness, neatness, and despatch.

GWYL GERDDOROL DEON- IAETH LLANBADARN FAWR. Bwriedir cynal yr wyl uchod ar yr ugeinfed o Fai. Mae y tonau a'r chants wedi eu dethol. Yr hymnau a'r tonau a "Hymnan yr Eglwys." Ar y cyfan, mae y pvvyllgor wedi bod yn hapus yn eu dewisiad. Carwn weled mwy o'r tonau anghyfarwydd. Paham y dewisiwyd, Elliot," Cysur," &c., hen donau sydd mor gyfarwydd, pan y gadewir allan "Belmont," "Tanycastell," "Llangoed- mor," "Lutterwortti," &c. Gan ein bod wedi mabwysiadu y Wyfr ardderchog uchod, ein dyledswydd ydyw dysgu y tonau. Dyben yr wyl ddylai fod, gwella y cann cynulleidfaol, a'r ffordd oreu i hyny ydyw dysgu y corau i ganu yn briodol yu y cywair lleddf. Wrth reswm, nid wyf yn awgrymu y dylai y tonau oil fod yn lleddf dylai fod un ymhob gwasanaeth o leiaf. Rheidol.

unanBBnBnannBanaiii CAERLLEON. Ar gais, ac mewn ffordd o foddio dymun- iad rhai o ddarllenwyr y LLAN, yr ydys yn anfon adroddiad o'r Eglwys Gymraeg yn Nghaer am y flwyddyn 1895—96. Blwydd- yn ryfedd ydoedd hon mewn llawer ystyr- blwyddyn a saif ar ei phen ei hun yn hanes yr Eglwys uchod gyda go] wo, ar ei hadeilad- waith a'i chasgliadau. Nid gwiw i ni oaod gormod o bwys ar ffigyrau, ac eto efallai y dangosant i ryw raddau natur y gwaith a mesur yr egni a ddefnyddir yn y cyflawniad ohono gan aelodau yr Eglwys. Mynegant hefyd y cynorthwy a roddir iddynt, a'r cyd- ymdeimlad estynir iddynt gan ereill. Ni feiddiwn gyffwrdd ond ag ymylon ein hym- drechion ysbrydol, gan mai Duw yn unig a wyr effeithiau gras yn n^halonau pechadur- iaid. Rhaid i ni wneyd ein cyfrifon i fyny y dyddiau masnachol hyn i sicrhau trefn ac hwylusdod. Y cyfanswm a gasglwyd at yr Eglwys Gymraeg y llynedd ydoedd 760p., yn cael ei wneyd i fyny fel y ca nlyn :—Tan- ysgrifiadau blynyddol, 95p; offrymau wyth- nosol, 64p tanysgrifiadau tuagat yr ysgol- ystafell newydd, 214p 153 pris tybiedig y tir i adeiladu ysgol (rhodd Mr B C Roberts), 350p. Y mae ein gofynion mor drwm fel yr ydym eto mewn angen am 150p i'n gwneyd ni yn berffaith rydd o'n holl ddy- ledion. Ac os oes rhywun o ddarllenwyr y LLAN a plethora o arian ganddo, anfoned cheque i'r caplan, a ehaiff ei wobrwyo yn eheiaeth a. thai o 200 y cant. Mae yr ysgol newydd yn agos yn barod, ac y mae 750p wedi ei dalu, diolch am hyny, ond y mae y gweddill arian yn hiryn dyfod i mewn. Nis gwyr neb ond y sawl a fuont yn gwisgo'r gep, am yr anhawaderau sydd yn amgylchu ein llwybrau yn nglyn a'r Eglwysi Cymreig yn Lloegr. Yr ydym yn gorfod ymladd yn galed am ein rhyddid ymhlith y Saeson heb un math o gyd- ymoleirnlad na chynorthwy o blith pendefigion yr Eglwys yng Nghymru. Rhyfedd y culni nt.eddwl a'r eiddigedd a feithrinir gan rai dynion. Fe deimlwn wedi bod yn ngbymdeithas rhai dynion fel pe baem wedi bod yn y North Pole gan mor rhewllyd eu hyrnddygiad. Nid yn anaml y dygir ni i gyssylltiad a'r cyfryw pan yn casglu tanys- grifiadan tuagat ryw achoa newydd. Ymddengys fel pe baent yn edrych ar waith yr Eglwys fel rhywbeth personol ag sydd yn dwyn elw i logell y gweinidog. Nid un lies 4personol a'n cymell i weithio yn yr Eglwys Gymraeg, ac nid ydym yn rhwym i aros o fewn ei chynteddau. 0 bosibl y byddai ein helw a'n dyrchafiad personol yn uwch yn yr Eglwys Saesneg. ■ Hyd yn hyn fe'n cymhellid gan egwyddor gywirach. Ar y Haw arall, yr ydym yn credu y dylem ymgolli yn lies a llwyddiant y cyfangyrf fEglwysig, ac yr ydym o'r farn y byddai yn fantais i'r Eglwya yn Nghymru, ac yn gyfnerthiad i'r Eglwysi Cymreig yn Lloegr pe y dygid y ddau achos ynghyd, ac y dangosid cydymdeimlad a chyfiawnder tuag at y gweinidogion Cymreig yn Lloegr, pa rai a gymerir o'r Eglwys yn Nghymru i weinyddu i'w cyd- wladwyr Eglwysig y tit arall i Glawdd Offa. Nid oes eisieu profi yr angenrheidrwydd o gael Eglwysi Cymreig mewn lleoedd fel Caer a Lerpwl. 0 b'le, atolwg, y ceir gweinidogion Cymreig ond o Gymru ? Ai teg yw boycotio y sawl a ymgymerant a'r gwaith pwysig hwn ? Ai buddiol i'r Eglwys yw ymddwyn yn y modd hwn tuag atynt ? Nid ydym ni yn llefaru mewn dammegion, ond yn apelio at synwyr a rheswm ein cydgenedl Eglwysig. Gall y rhai sydd mewn bywoliaethau bras wawdio diwygiad, ond ni wna i ffordd a ffeithiau sydd yn crochlefain am gyfnewidiad. Ond i droi at yr Eglwys Gymraeg yn Nghaer. Nifer ei mynychwyr yw oddeutu 250, ac y mae iddi 100 ogjmnnwyr, 90 o aelodau yn yr Ysgol Sul, a chor canu da o dan arwemiad y cerddor medrus a llafurus, Mr Thomas Edwards. Y mae un hen gerddor adnabyddus, aelod hynaf o'r Eglwys, Mr Samuel Hughes, o serchog goffadwr- iaeth, wedi ymadael a'r fuchedd hsn yn 72 mlwydd oed. Bu farw Ionawr 30ain, a chafoad gladdedigaeth barchus ddydd Linn, Chwefror 3ydd. Cymerwyd ei weddillion i'r Eglwys, lie y canodd y cor y 90ain Salm, ynghyd ag un o'i hoff emynau, a chwareuodd yr organydd y Dead March' tra yr elai y gynulleidfa allan. Yna ffurfiwyd gorymdaith tua'r gladdfa, yn cael ei blaenori gan y caplan, yr hwn a ddar- llenodd y gwasanaoth claddu. Bydd ein colled yn fawr ar ei ol, ac ni welir ei fath yn fuan o ran ffyddlondeb a dawn canii ac hynawsedd. Nid oedd un man ar wyneb y ddaear a garai yn fwy na'r Eglwys Gymraeg. Yr oedd ei gariad tuag ati yn ogymaint fel nas gallai ymadael a Chaer. Y mae ei lais treiddgar yn porthi y gwasan- aeth, ac yn canu bass yn swrno^yn ein clustiau yn awr, ond ni welwn ei wyneb, ac ni chlywn ei lais mwy. Heddwch i'w lwch. Fe wnaeth angau fwlch mawr yn ein cynulleidfa fechan y llynedd, trwy gipio ymaith bedwar o aelodau defnyddiol, sef Mrs Hughes, Chwitleton Road, Henry Jones, Thomas Hughes, Hoole Mrs Edward Hughes, Hoole. Yr Arglwydd a anfono ereill i lenwi ou lie. (l'w barhau.)

DYFFRYN CEIRIOG. LLWYDDIANT YSGOLFEISTR.—Da genym ddeall fod Mr W. Aeron Davies, ysgolfeistr Ysgol Genedlaethol Pontfadog (diweddar o Ysgol Genedlaethol Llanbedrog, Pwllheli), wedi d'od yn llwyddianus drwy arholiadau yr Associate of the College of Preceptors.' f mae hyn yn dangos fod Mr Davies yn ysgolfeistr diwyd, ac yn gwneyd ei oreu i yaiherffeithio yn y gwaith pwysig sydd dan ei ddwylaw. Deallwn ei fod yn myned i eistedd am yr L.C.P. yn fuan. Dymunwn iddo bob llwyddiant yn y dyfudol. Ysgol- feistriaid cymerwch edampl. DYDD GWYL DEWI.-Gan fod Dydd Gwyl Dewi yn disgyn ar y Sul, bwriada gwyr ieu- ainc Glyn Ceiriog gynal yr wyl ar y dydd olaf o'r mis hwn, trwy gael Bachelor's Tea Party,' a chyngerdd yn yr hwyr. Rhoddir yr elw at drysorfa Ysgol Genedlaethol y lie. Y DOSBARTH BEIBLAIDD.—Y mae yn bleser mawr i ni weled fod pobl ieuainc 6in Heglwys yn deffroi, ac yn arddangos fod syched arnynt am wybodaeth o'r Ysgrythyr- au Sanctaidd. Y maent wedi trefrin dos- barth darllen er dechreu y gauaf, ac y mae golwg llewyrchus iawn arno. Maes llafur y tymor ydyw loan i.—viii.

COCLEDD CYMRU. Nos Fercher diweddaf, yn Nhreffynon, cafwyd perfformiad godidog o'r opera Maritana,' gan Gymdeithas Gerddorol yr Eglwys. Yr arweinydd oedd Mr E. Robin- son, Caer, a'r gyfeilyddes oedd Miss John- son Jones, Pistyll. Mynai Cyngor Trefol Bwrdeisdref Fflint y dylai Cyngor Sirol Fflint ad-dalu iddynt yr oil o'r treulian yr aethant iddynt er cadw y prif ffyrdd o fewn y fwrdeisdref mewn trefn briodol. Gwrthodai'r Cyngor Sirol dalu ond rhan yn unig. Cytunwyd i benodi Mr T. Codrington, M.I.C.E., yn gyflafar- eddwr, a phenderfynodd ef mai'r Cyngor Trefol oedd iawn, a cha'r Cyngor Sirol dalu yr oil. Y mae cryn lawenydd yn nhref Ffliut mai hwy aeth a'r dydd. Yn Llys yr Heddgeidwaid, Warrington, ddydd Mawrth, cyhiul,]wy] bachgen o'r enw Richard Crai eu, 18 oed, o Fflint,, o deithio o Gaer i Wi.)i ar hen eerbyd y rheilffordd. Syuai'r g^rsaf-f. i, s, fnasall wedi cael ei daflu ym) I h wrth 1 asio trwy rai o'r tuneli ar y ffordd. Yn Penmaenmawr, ddydd Iau, derbyn- iodd towr o'r enw Robert Williams niweid- iau trymion drwy syrthio'o ben ty. Yn Llys Ynadon Croesoswallt, ddydd Iau, dirwywyd tri ffermwr o Llansilin a Morda yn drwm am symud defaid o un sir i'r llall heb y drwydded angenrheidiol. Yn y llys hwn y mae 33 wedi eu heuog-brofi yn barod am y trosedd hwn. Y mae mudiad ar droed yn Llandudno i oleuo'r dref a thrydau, ac hefyd i gael electric tramways yno. Y mae dirprwyaeth o'r lie wedi bod yn ymweled a Mr Preece, consulting electrical engineer i'r Llythyrdy Cyffredinol, i gael ei farn ef ar y mater. Dydd Sadwrn, gwnaeth Trengholydd Dwyreinbarth Sir Ddinbych ymchwiliad i farwolaeth plentyn, tri mis ar ddeg oed, merch i filwr yn Barracks Gwrecsam. Yr uedd y fechan yn chwareu ar yr aelwyd pan syrthiodd padellaid o ddwfr berwedig drosti, a bu farw o'r niweidiau a gafodd. Rhoddodd John Davies, un o'r tlodion yn Nhlotty Treffyoon, ormod o Iwyth ar ferfa oedd i gael ei hwylio gan ddau dramp; cwynodd y rhai hyn o herwydd y baich, ac aeth yn frwydr rhyngddynt. Cafodd y tramps y gwaethaf, a chafodd John ei hun, ar ol y Frawdlys ddiweddaf yn Ruthyn, a mis o lafur caled o'i flaen. Bu farw dyn ienanc o'r enw William Smith yn Ysbytty Gwrecsam oddiwrth niweidiau a gafodd yn Ngwaith Mwn Minera. Pan yr oedd y trancedig, yr hwo oedd yu 19 oed, wrth ei orchwyl, syrthiodd rhan o'r to arno, a derbyniodd y fath niweidiau i'w goes fel y bu rhaid ei thori i ffwrdd. Bu farw yn fuan ar ol hyny. Y mae Mr Hughes, Kinmel, Arglwydd- Raglaw Sir Fflint, wedi penodi Mr Robert Podmore, Sealancl, a Mr F. L. Hancock, Penarlag, i fod yn ynadon dros Sir Fflint. Cwyna perchenogion yr hwyl-longausydd yn dal cysylltiad a'r fasnach lechi yo Mangor fod yr ager-longau yn myned a'r 9 11 holl waith, ac o herwydd hyn y maent yn gwneyd ymdrech i sefydlu cymdeithas et amddifiyn eu buddianau. Danfonwyd dyn ieuanc o'r enw ThomaS Griliiths, Littler's-row, Bagillt, i garohaf am fis, o ddiffyg talu dirwy o 5p, am ladrat3 glo o Lofa Bettisfield. Yr oedd y pereliel" ogion yn cymell yr ynadon i sosbi o her* wydd eu bod yn colli cymaint o lo drwY ladrad. Dydd Sadwrn, yn Nghaergybi, cafod'| Cadben Roche, o'r agerlong Shamrock) perthynol i gwmni y London and Nortb Western Railway, ei anrhegu, ar ran 1 Llywodraeth Ysbaenaidd, a medal arian a diploma fel cydnabyddiaeth am gynorth^? a roddwyd ganddo i agerlong Ysbaenai^" yn ystorm fawr Tachwedd, 1894. Penderfynwyd yn nghyfarfod plwyf0' Corwen, a gynhaliwyd nos Wener, fod plwyf i gyinei-yd mantais ar Ddeddf Llyfrgelloedd Cyhoeddus. Dydd Sadwrn, yr oedd Mr N. Stewart yn Llanberls yn derbyn rhe»c dros Mr Assheton Smith oddiwrth y iaid ar ran Llanberis a Dinorwig o'r ystft Cafoad y deiliaid amaethyddol a dalerit 8 trethi eu hunain ostyngiad o 15 y cant. Y mae Mri Chandler a'i Gwmni, perch^ ogion Glofeydd Cannel Leeswood a Pb°°,j ybodkin, yn brysur osod tramway i lavvr0 glofeydd i linell yr L. & N. W., er bod yn alluog i godi rhagor o lo, a gwaith i fwy o weithwyrT Cafodd gwraig weddw o'r enw j Dawson, Treffynon, 60p o iawn i»e cyngaws a ddygodd yn erbyn Mr Tho«J, Griffiths, Canton House, yn Mra^yf Sir Fflint. Ar y 19eg o Ebrill ddiwe^ syrthiodd Mrs Dawson i bwll a gloddi^j gan Griffiths i osod seiliau ty ne^A ynddo, a derbyniodd niweidiau i'w 11*^ braich, ac am hyn cafodd iawn. dJ Yn y Manchester Guardian am ddlyt Llun, ceir hanes ymgom a fu rhwng Balfour a boneddiges Gymreig a flaenllaw yn y symudiad i gael plei wragedd. Os gwir yr hanes, elywedir/l Balfour wneyd y sylwadau hyn j'f Cymru yn danfon gormod o dwrnei0 j Senedd mai un o'r siaradwyr goreu yPjf Senedd yw Mr Lloyd George y byddolo Llywodraeth yn debyg'o ddwyn i Fesur Un Dyn Un Bleidlais, ac y ty hyn yn meddwl Un Ddynes Un Bl01sii hefyd; y byddai yr etholaethau yn c»0 rhanu yn fwy cyfartal." Wrth glyvped^ sylwodd y foneddiges Nid dyina'rf cyntaf i Weinyddiaeth Geidwadol iadu Mesurau Rhyddfrydol." oedd ateb Mr Balfour, "ond pan £ if iadwn ni Fesurau Rhyddfrydol, yr yn eu gwneyd yn Rhyddfrydol mew» o ionedd, yn hytrach nag mewn enw." l bY Dydd Llun, etholwyd Arglwydd J}U1 g1,P yn aelod o Gyngor Sirol Llundaill 4,708 o bleidleisiau, yn erbyn 483 a do f. wyd i Arglwydd Wolverton. Cy yr etholiad hwn le am fod Due lqo wedi ymddiswyddo. codbol Ar y 12fed o'r mis hwn, priodir Basil E. Phillips, Rhual, Wyddg^y Miss Helena Cooke, Colomendy. f. tenantiaid ystad y Milwriad Goo*'J myned i anrhegu'r briodferch diemwnt gwerthfawr, tra y mae %s Rhual yn anrhegu Cadben Phillips a t(tble.silver. Bwriadwyd dwyn ynghyd werth 50,10 o ddarluniau i'w harddangos yn Llj¡åeJleol, mewn cysylltiad a'r Eisteddfod aethol eleni, ac yr oedd Proffes^1, J» komer wedi addaw cynorthwyo i'^ f trefnu. Ofnir yn awr mai troi yn. < wna'r gwaith hwn. Disgwylid cael fel guarantee, ond nid oes ond 850", d'od i law. Yr unig obaith yn awr e9. yr arddangosfa ar raddfa llawer 11 nag a fwriadwyd ar y dechreu. Nos Lun diweddaf. yn Llanelwy. wyd Mr William Jones, yr hwn /ahtffSij mlynedd yn orsaf-feistr yn y lie, P.jj$ cynnwya dros lOOp, fel arwydd o b»r ato ar ei ymddiswyddiad.

Y mae cynydd mewn fuddugoliaeth ar ddiogi. Y mae y dyn a lefaro yn gwyneb, ond a'ch athroda yn elC^ecti oldeb, fel cynog o wenyn goruchuddio a llaeth. ■