Y Llan

ERTHYGLAU YR EGLWYS. [GAN B. D. JOHNS, LLWYNPIA.] RHIF V.-YR YSBRYD GLAN. CYNWYSIAD. Y mae yr erthygl hon yn gwrthbrofi cyfemornadau y sawl a lefarent am y Trydydd Person yn y Drindod fel creadur, ac a wadent Ei Dduwdod Ef. Am hyny y mae yn tystio am yr yr Ysbryd Glan. 1. Ei fod yn Berson, St. Matt. xxvii, 16 Rhuf. viii. 26; 1 Cor. r. 11. 2. Ei fod yn deilliaw oddiwrth y Tad a'r Mab, St. Matt. x. SU; Ufcl. iv, 16; St. loan xiv 26. syhvedd, mawrhydi, a gogoni&nt, a r Tad a'r Mab, 2 Cor. iii. J 7. 4- Ei fod yn wir a thragywyddol rl i i w, Act. v. 3 1 Cor. vi. 19, 2 Cor. xiii. 14. HANES. Yr oedd Macedoeius, esgob Oiler- cysiecyn yn y bedwaredd ganrif, yn cial yr un golygiadau heretieaidd ag Arias j gyda gohvg ar nafur yr Ysbryd Glan, g:m uaeru ei fod Ef yn berson creuedig. Condemniwyd yr heresi hon gan Gyngor Caercystenyn, 381, pan helaethwyd y Credo Niceaidd drsvy ychwanegiad yr adranau a nodant gred yr Eglwys mew a perthynas i natur yr Ysbryd Glan. Y ma y Credo Niceaidd yn syJfaeaedig ar Gredo Cesarea, a ffurfiwyd of yn Ngholeg! cyffredinol Nicea, 325. Cyfeiriwyd ef yn benodol yn erbyn cyfeiliornadau Alius, yr hwn a wadai gyd-dragwydd- oldeb a chydraddoldeb y Mab a'r Tad. Terfynai yn wreiddiol gyda y geiriau, 'A chredaf yn yr Yspryd Glan.' Cafodd yr adranau ag ydynt yn awr yn terfynu y Credo, gyda'r eithriad o'r geiriati I a'r Mab,' eu hychwanegu fel y nodwyd uchod, sef yn Ngbyngor Caercystenyn 381, er mwyn cyfartod ag heresi Macedonius, yr hwn a wadai Dduwdod yr Ysbryd Glan. Ceir y ffurf helaethedig o'r Credo Niceaidd, sef y manylion am yr Yspryd Glan, mewn gwaith a ysgrifenwyd gan Epiphanius, saith mlynedd cyn Cyngor Caercystenyn. Felly digon tebyg iddo gael ei dderbyn ac nid ei ffurfio gan y Tadau oeddynt yn gynulleidig yno. Ceir ef yn cael ei dJwyu ymlaen ,yn Nghyngor Cyffredinol Chalcedon, 451. W edi hyny dygwyd ef y,mlaen yn ami mewn cyinanfaoeod a ehvnghorau, ac erbyn 540, yr oedd wedi dyfod yn ffurf a dderbyuid yu gyffivdinol. Ceir y z,Y Credo helaethttdig hwn bron yn yr un ffurf yn ein GwasHuaeth Cymun ni, gyda'r eithriad o un ychwanegiad, sef a'r Mab,' yn cyuwys yr hyn a elwir yn Ddeilliiid Denblyg yr Ysbryd Glan, yr hwn a roddwyd i mewn yn y Credo yn Nghyngor Toledo, 589. Mabwysiadwyd y geiriau yu raddol gan Eglwysi y G'Ji'lli-rwin. ond ni dderbyniwyd hwynt erioed i Gredo yr Eglwys Ddwyreiniol, Yn Eglwysi y Gorllewin defnydt-lid y Credo mewn c) fieithiad Lladin, ac yn y cyfieithiad hwn y gwnawd yr ychwanegiad. Cynhaliwyd y Cyngor yn Toledo, Yshaen, yn 589. Galwyd ef ynghyd ganl cleccared, brenin y Gothiaid, er mwyn rhoddi prawf o wrthodiad eenedlaethol o Ariaeth. Darfu i'r brenin, yn anerch yr esgobion oeddynt yn bresenol, adrodd math o Gyffes Ffyd l, yn yr hon y digwyddo y frawddeg ganlyuol, Y mae rhaid i ni gyffesu yr Ysbryd Glan, ac y mae yn rhaid i ni b cgethu ei fod Ef yn deilliaw oddiwrth y Tad ac oddiwrth y Mab, a'i fod o'r un syiwedd a'r Tad a'r Mab.' Ynaaethyn mlaen i duatgan, yn ei enw ei. hun a'i bobl, eu hymlyniad wrth yr athrawLethau a osodwyd allan gan y pel war c\Tng.>r cyffteuinol, a dyfyncdd fel ytngorphoiiadwu o'r athiawiaevhau llyn, yn yntaf, gyfieithiad Lladin o Gredo Niceaidd bealaethedig5 yn cynwys y geiriau a'r Mab,' a yenwanegwyd y tro hwnw am y waith gyntaf mor bell ag y gwyddom, at yr erohygl ar Ddeilliad yr Ysbryd Glan. Derbyniwyd y Credo gyda'l' llawenydd mwyaf gan yr holl gyngor. Ond cyn diwedd yr wrthfed ganrif tipchreuodd yr adran hon greu anhyd- fod hwni Eglwysi y Dwyrain a'r Gorllewin, a phery y rhwyg hyd heddyw. Yr oedd Cyngor Epbesus 431 wedi pen- derfynu yn erbyn yr ychwanegiad. Ond yn yr Eglwys Orllewinol, neu Lladin, dyrnwyd y cwestiwn a oedd yr Ysbryd Glan wedi deilliaw oddiwrth y Mab yn ogystal ag oddiwrth y Tad, ac ar ol llawer o ddadleu, dodwyd y geiriau, a'r Mab,' yn y Credo Niceaidd gan Eglwysi Z5 Ffrainc ac Ysbaen. Yr hanes cyntaf a gawn am y pwnc yn fater dadl ydyw yn Ngbyngor Gentilly, 767, pan gyhuddodd rhai cynrychiolwyr Cystenyn Copron- ymus yr Eglwys Orllewinol oychwanegu y geiriau at y Gredo cyntefig. Yr oedd hyn yn nheyrnasiad Pepin, brenin Ffrainc, mab yr hwn a adnabyddid wedi hyny fel yr Ymerawdwr Siarlymaen, yr hwn a ddaeth yn bleidiwr cryf iawn o'r adran yngliylch y Deilliad Deublyg. Cynhyrfwyd el zél fJnvy yr amgylchiadau canlynol:—Yr oedd Tarasias, patriarch Caercy^teRyn, mewn llythyi- at ei esgob- ion a'i offeiriaid, wedi rhoddi iddynt ffurf o Gredo yn yr hon y dywedid, Y mae yr Ysbryd GIHIl yn deilliaw oddi- wrth y Tad t'nvy y Mab. Derbyniwyd v ffurf hon yn 787 gan Hadrian, y Pab, a, danfouodd-Siarlymaen lythyr ato yn condemnio ei waith yn coleddu y fath athi'awiaeth g-yfeiiiornus. Yn 809, galwodd Siarlymaen Gyngor ynghyd yn -Chapelle, er mwyn dadleu y ewetiwn o ddeilliad yr Ysbryd Glan. Pendedynodd y Cyngor yn ffafr yr ychwanegiad. Cyn pen haner can' mlynrdd wedi hyny, yr oedd Eglwysi Ysbacn, 11frainc, Germani, a Rhufain wedi deibyn yr athrawiaeth o ddeilliad yr Ysbryd Glan oddiwrth y Mab yn ogyatal a'r Tad, a byth oddiar hyny y mae wedi bod yn achos ymraniad rhwng Dwyrain a Gorllewin. Yr oedd gan yr Eglwys Ddwyreiniol ddau reswm yn erbyn y geiriau, A'r Mah,' Yn gyntaf, Eu bod yn myned y tuh wnt i iaith yr Ysgrythyr yn ail, Ni chadarnhawyd hwynt gan Gyngor cyffredinol. Yr ymadrodd penaf ar yr hwn yr ym- orphwysa yr Eglwys Ddwyreiniol ydyw, Yr Ysbryd Glan, yr hwn sydd yn deilliaw oddiwrth y Tad (St. loan xv. 26)." SYLWADAU. Yr Ysbryd Glan ydyw y trydydd Person yn y Drindod Sanctaidd. Yn ol y Socniaid, nid yw ond ymadrodd ffigyrol i ddynodi y dylanwad Dwyfol, ac yn ol rhai athronwyr Germanaidd, y Duwdod ei Hun, mor bell ag y mae yn gweithredu dylanifad er mwyn amcanion ysbrydol a mcesol yn gyffredin. Yr ydym yn honi i'r gwrthwyneb ei fod Ef yn Berson, oblegid yn gyntaf, y mae Ysbryd yr Arglwydd yn yr Hen Desta- ment yn eglur a ffurfiol wrthwynebol i ysbrydion aflan, y rhai y mae yn rhaid cydnabod ydynt yn bersonau, fel yn 1 Sam. xvi. 14, Ond Ysbryd yr Arglwydd a giliodd oddiwrth Saul, ac ysbryd drwg oddiwrth yr Arglwydd a'i blinodd Ef ac yn ail, oblegid fod gweithredoedd personol yn cael en priodoli iddo Ef yn ngwahanol ranau o'r Testament Newydd. Dysgwn oddiwrth St. loan xiv. 26, Efe a ddysg;' oddiwrth Sr. loan xv. 26, Efe a dystiolaetha,' ac oddiwrth St. loan xvi. 13, Efe a'ch tywys,' ac Efe a lefara.' Y mae gan y Sociniaid atebiad cyfrwys i'r adnodau a ddyfynir yn gyffredin mewn am- ddiffyniad i Bersonoliaeth yr Ysbryd Glan, oblegid hwy a ddywedant fod y rhai hyn yn engreifftiaxi o berson- oliaeth o'r hyn nid yw yn berson. Dadl- euant nad yw cariad yn berson, ac eto dywed yr Apostol, Cariad nid yw yn cenfigenu; y mae yn dioddef pob dim, yn ymaros a phob dim.' Yn yr un modd, meddent, y mae gweithredoedd personol yn cael eu priodoli i'r Ysbryd Glan, yr hwn nid yw yn Berson, eithr yn unig yn rhinwedd, gallu, ac effeithioliwydd Duw y Tad. Y mae y ddadl hon yn cael ei gwrthbrofi yn eglnr gan yr ymadrodd yn Rhuf. viii. 17, 'Y mae Efe-yn eii-iol,' oblegid nis gellid dweyd yn briodol fod Duw y Tad yn eiriol ag Ef ei Hun. Eto, dywed y Sociniaid, fod yr Ysbryd weith- iau yn cael ei osod am Dduw, ac ar bryd- iau ereill am y dyn yn yr hwn y mae yn gweithredu. Gwrthbrofir hyn ar unw aith gan un ad nod yn unig, sef, Efe a gymer o'r eiddof, ac a'i mynega i chwi.' Yn ol Z5