Y Llan

PONTARDULAIS. Nos Fawrth, Rbagfyr yr 81ain,bu cor St. Teilo yn mwynhau ewper yn yr ysgoldy, ag sydd bellach yn sefydliad hlynyddol. Eisteddodd dros gant wrth y byrddau, ac er hynybucrynlaweryn ngweddill, a rhan- wyd y cyfan rhwng tlodion yr Eglwys. Y mae mawr ddiolch yn d,dyledus i Mrs J. W. Jones, Ficerdv, a'i merched Misses Thomas ac Elliott, Birch Cottage Misses Thomas, Tynycoed Cottage Jeffreys, National School, a'i chyd-athrawesau E. Barnes, Myrddin House; M. A. Jones, Northampton House; H. Thomas, Bryn- derwen E. White, Dulais House Mrs Lloyd a'i merched ac i Mri T. Jones, National School; E. A. Evans, orgaziydd R. Gomer, W. Parcell, Griff. Griffiths, Sam Thomas, David Williams, George Reed, Dan Williams, D. Thomas, B.A., ac ereiil, am eu hollyradrechion calonog. Gwahodd- wyd i gyduno, holl athrawon yr Ysgol Sul Gymreig a Seisnig, a wardeniaid yr Eglwys a'r 'Mission Room,' a dangosodd y ddau warden, Mri D. Jones Powell a H. C. B. Lloyd, ddiwydrwydd anarferol ar hyd y swper, yn rhanu y bwydydd, a chafodd pawb fwy na'u digoni a'u boddhau. Tua deg o'r gloch cliriwyd y byrddau, a chafwyd cyngerdd ardderchog o dan lywyddiaeth ddifyr a deheuig warden y Ficer, Mr D. Jones-Powell, yr hwn a wnaeth, am ddeu- ddeg o'r gloch, wrth ddymuno 'Blwyddyn Newydd Dda,' sylwadau gwir bwrpasol a defnyddiol, Cyfeiliwyd gan Mr David Thomas, B.A., yn ei ddull meistrolgar a thalentog ei hun, a chanwyd carolau ac un- awdau am dros ddwy awr yn yr hwyliau goreu, gan aelodau y cor. Tua haner awr wedi deuddeg aeth pob un i'w dy wrth ei fodd. Agorir yr organ newydd ddydd Mercher, yr 22ain, am dri y prydnawn, gydaphregeth gan Arglwydd Esgob Abertawe, a Recital" gan Mr H. Radcliffe, Abertawe. Darlith.—Nos Lun, Ehagfyr 30ain, bu y Parch Alfred Evam, Waunarlwydd, yn yr ysgoldy, yn traddodi ei ddarlith beni- gamp ar Queer Tongues,' y ficer, y Parch J. W. Jones, yn y gadair. Yr oedd yr elw tuag at gyflog y darllenydd lleyg, Mr T. W. Davies, yr hwn sydd yn l'afurio yn wir ddiwyd, ac yn dra derbyniol, i roi gwasan- aeth i'r Saeson yn y Mission Room,' tra bo'r Cymry yn yr Eglwys, a vice versa. Yn Ionawr o'r un flwyddyn, bu yr un darlith- ydd doniol gyda ni ar 'Gar,\], Priodi, a Byw,' yn Saesneg, a bydd yn dda iawn gan bawb ei glywed yma yn fuan eto.

=- EaTHTOLAU YE EGLWYS. [&1N B, D. JOHNS, LLWY2fPIA.] fUllY I.—Y DRINDOD. CYNWYSIAD. Y mae y gyntaf o Un Deu- gain Eutbyglqii Cri f 'v (I yn vnodrin a ffydd yn y Drindod Sanctaidd. Hhy- I buddia., ni yn erbyn cyfeiliornadau y sawl ydynt naill ai yn gwadu bodolaeth DLiw, neu a osodent. derfyn ar ei natur Ef trwy briodoli iddo anraherfFeithderan I dynol. Dywed yn (1) pad ops ond un gwir Dduw byw (Dent. v. 4; Esay xliv. 8; 1 Cor. viii. 6); (2) ei fod Ef yn dragy- wyddol, heb go iff, heb ranau, hob del i- oddefiadau hyny yw, nad oes ynddo Ef ddim rnaterol, neu ranadwy, neu nn- I Y, mherffaith, dim trwy dclerbyniad, dim sydd yn gyffredin mewn ereiil; y mae Efe yn gyfan, perffaith, a syml, yn ua ynddo ei Run mewn sylwedd neu hail fod (Sfc. Joan, i v. 24); (3)ei fod Ef 0 anfeidroi allu-, doethineb, a daioni (Salm cxv. 3; cxlvii. 5 St. Math. xix. 17) (4) ei fod Ef yn Wneuthurwr a Chynhaliwr pob peth gweledig ac anweledig (Gen. i. 1 Col. i. 1'), 17 Act. xvii. 28) (5) fod yn Undod y Duwdod dri Pherson, o un sylwedd, galluogrwydd, a thragywyddol-, deb,*y Tad-/ y Mab, a'r Ysbryd Glan (Geri. 1. 26; St. Math. xxviii. 19). Yr uchod ydyw yr hyn a ddysgir gan yr Erthygl. HANES. EV mor'of nad wy oedd yr erledigaethau cyntefig, ac er mor boeniis ydoedd eu prawf o ffydd y Cristionogion, yr oedd yr heresiau a Jygrasant yr Egl wys yn llawer mwy peryglus. O'r dechreuad yr oedd brodyr gan, y rhai a wnaefchant y cwbl a fedrent i iygiu y ffydd. Heresi a ddeillia 0 air yn golygti dewis allan. Darfu i'r athrawon gau hyn ddewis rhan o't'jffydd, a gadael alian ereiil,, yn lie dal yrfolI yn ei neu hwy a ychwanegasant rywbeth at y ffydd nad oedd wedi ei drcsglwyddo gan yr Eg- lwys. Y mae pob ad ran o'r Erthygi gyntaf, yn ogystal a plob adran o'r Erthyglau ereiil, yn tu'o yn erbyn vhyw heresi sydd wedi blino yr Eglwys, ac a ali fod, er hyd yn nod yn farw yn awr, fel y mae profiad wedi dangos, yn barod i ail-ymddangos ar unrhyw adeg. Am y resw,m hwn, y modd goreu i fyfyrio yr Erthygku ydyw o'u hochr hanesyddol. Pe b'ai dynion yn gwybod mwy am y gwasanaeth gwerthfawr y tilaet-it hwy. a'r Credoau Niceaidd ac Athanasaidd wedi gyflawni yn nghadwraeth gwirioneddau pwysig y ffydd Gristionogo], ni fydchd cymaint o esgeulusdod yn bod yii eu cylch. Cyfododd amryw o heresiau gynt mewn perthynns i'r Drindod. Gwadai y Monarchiaid fod un Person o eiddo y Tad, un araH o eiddo y Mab, ac un arail o eiddo yr Ysbryd GJan. Tra yn cania- tau yr Undod, gwadent y Drindod. Sylfaenydd yr heresi hon ydoedd Theo- dotus, Byzantiad perfchynol i'r ail ganrif, yr hwn a haerai fod Ctisfc yn ddyn yn unig. Gelwid y Patripassiaid felly am eu bod yn credu inai Duw y Tad a ymgnawdolodd, ac a ddioddefodd ar y grces. Dysgwyd yr heresi hon gyntaf gan Praxeas, Phrygiad yn Rbufain, yn yr ail ganrif. Gelwid y Sabell- iaid felly oddiwnh Sabelliua, offairiad Aiphtatdd, neu fel y dywed rhai, esgob, perthynolTr drydedd ganrif, a dalient fod Duw yn un Person, ac mai yr un a'r un- rhyw Berson yw y Tad "a'r Mab a'r Ysbryd Glan, yn datgucldio oi Hun mewn tair perthynas vvalianol fel Creawdwr, Gwaredwr, ac Ysbrydolwr. Felly, yn ol y Credo Athanasaidd, yr oeddynt •' yn cysriysgu y personau.' Golyga cymysgu' yn y fan hon gwneyd yn un. Derbyniodd yr Ariaid eu henw bddiwrth Arius, 319, lienadur o Alecs, andria. Dalient fod amser pan nad oedd y Mab, ac o ganlyniad gwadent ei fod yn Dduw, canys y mae tragywydd- oldeb yn rhan hanfodol o aragyffrediad o Dduw. Cyfododd y ddadl tua'r fl wyddyn 318. Yr oedd Alecsander, esgob Alecsandri; yn traethu ar y Drindod, pan ddarfu i Arius, yr hwn ydoedd yn un o'i wrandawyr, ei gyhuddo o Sabelliaeth, a thaerodd mewn gwrth- ] wynehiad i'w ddysgeidiaeth, nad oedd Mab Duw wedi bodoli er tragywyddol- cleb. Ymdrechodd Alecsander am gryn amsei ei argyhoeddi o'i gyfeiliornad, ond pan ganfu ei fod yn gosod ei hun yn agored i gerydd drwy oddef heretic, cam- ay niadau yr hwn oeddynt yn gyflym wreiddlo yn yr eglwysi, efe a alwodd ,} ynghyd, yn 321, gymanfa o gant o esgob-1 ton Aiphtaidd a Libyiaidd, y rhai a ddi- swyddasarit AriusN, ac a'u diaelodasant o'r Eglwyg. Os," ebai Arius. v cenbedl- odd y Tnd y Mab, yr oedd. gan yr Hwn a genhedhvyd ddechrenad bodolaeth; ac felly y mae yn atnlwg fod amser pan nad oedd y Mab yn bodoli. Y mae felly yn canlyn o angenrlieidrwydd iddo Ef gael ei fodolaeth o bethaa nad ydynt.' Yn y I modd hwn gwadai Arius fod y Mab yn C wir Dduw o wir Dduw,' fod Duwd'od y Tad. y Mab, a'r Ysbryd Glan. yn un- rbyw; gogoniant gogyfuweh, mawrhydi gogyd-tragywyddola bod y Mab yn 'ddigreedig,' a 'thragywyddol.' Haerodd mai nid dyn yn unig oedd Crist, ond ei fod yn Dduw perffaith yn unig tiwy fabwvsiad. Condemniwyd Ariaeth vn Nghyngor Nicea, 325. Ond er gwaetbaf hyn, ymledu a wnaeth y cyfeiliornad drwy y gwledydil, a gwnaeth niwecl mawr i'r Eglwys. Deilliodd camsyniad Arius yn berwydd iddo fethu deall fod y gair 1 cenhedlu yn cyfeirio nid at amgylchiad ond at y berthynas anfeidrol rhwng y Tad a'r Mab. Darfu i Gyngor Nicea sefydlu yr afhrawiaeth Ysgrythyrol fod y Mab yn gydsylweddol zl'r Tad. Ar ol hyn cyfcdodd amryw o sectau y rhai a gyfnewidiasant ychydig ar olygiadau Arius, ac a haerent nad oedd y Mab o'r un sylwedd eithr o gyffelyb sylwedd a'r Tad, a hyny nid o anian ond o ragor- fraint. Yn 431 dysgodd un Photinus nas gellid galw Crist vi-i Fab Duw hyd L, nes y ganwyd Ef, ac "iddo gael ei alw felly, oblegid iddo gael ei eni. o forwyn, felly, oblegid iddo gael ei eni o forwyn, drwy weithrediad yr Ysbryd Glan. Felly, efe a wadai Genheviliad Tra- gywyddol a Chynfodolaeth Crist, athrwy hyny Ei Gydsvlweddolrwydd a'r Tad. Yn y 16 ganrif. dysgodd Eausfcus Socinu-, brodor o Tuscany, i'r lesu ar ol ei eni o Forwyn, ac wedi ei ddyrchafu i'r nefoedd, gael ei addysgu yn ewyllys Dnw, a'i gynysgaeddu a'r rhan hono o'r gallu Dwyfol a elwid yn Ysbryd Glim. Yna Efe a ddaeth i lawr yn athraw cyfiawnder. Y sawl a ufuddhant iddo a gant eu cadw. Yn 343, yr oedd Mace- donius yn esgob Caercystenyn, yr hwn a wadai Dduwdod yr Ysbryd Glan. Hhai o'i ganlynwyr a ddalient fod yr Ysbryd Glan yn greadwr; ereiil a wadent hyn, ond ni chaniataent ei fod Kf yn Ddu w tra y dysgai ereiil i'r Ysbryd Glan gael ei gren gan y Mab. Condemniwyd yr heresi hon gan Cyngor Caercystenyn, 381, pan ychwanegwyd yr adranau canlynol at y Credo Niceaidd, 'yr Arglwydd a'r Pryniawdwr, yr Hwn svdd yn deilliaw o'r Tad a'r IVLtb; yr Hwn ynghyd a'r Tad a'r Mab a. gyd- addolir ac a gydogoneddir, yr Hwn a lefarodd trwy'r Proffwydi.' SYLWADAU. Y mae gwybod fod Duw, a gwybod, mor bell ag y medrwn amgyffred, beth ydyw Efe, yn ffurfio y wybodaeth uwchaf, teilwng olymchwiliad difrifol a gweddigar pob cr?adur deallol yn y bydysawd. Hfurna iawn aragyffrediad am fodolaeth Duw, sylfaen pob gwybod aeth a doethineb. Yr un Person A nfeidrol ydyw Duw y Cymro, God' y Sais, Dens' y Lladinwr, Theos' y Groegwr, ac 'Elohim' yr Hebrewr. UeIwir y cyfeilioruadau a wnant gam a bodolaeth Duw yn Ddidduwiaeth, Amldduwiaeth, a Holldduwiaeth. Y cyntaf a wada fodolaeth Duw yn hollol; yr ail ydyw y a gyfododd o'r argyhoeddiad fod Dn w i'w weled yn ngwrtliddryehau mawrion Anian, er engraifft, y bobl a ystyrient yr haul a'r lleuad fel cynrych- iolwyr gweledig rheolwyr anwyledig y ddaear dyma sylfaen eilunaddoliaeth a'r trydydd ydyw y cyfeiliornad sydd yn dysgu fod Duw yn bob peth, a phob pethynDduw; fu-Jyr oil o feddwl ar oil 0 fater yn Dduw. Felly collir holl bersonoirwydd pendant y Duwdod. Y mater eynfaf gyda golwg ar Dduw ydyw si fodolaeth Ef, ffaith a geisir ei sefydlu tnewn dwy ffordd gwahanol 0 ymresyinu, j < an i brofi ei fed o angenrlieidrwydd, a'r j ] —man——n—h—1- ———a' ■■ —-n ia llall ei fod Ef. Y mae y ddadl dros fodolaeth angenrheidiol y Bod Dwyfol yn gorwedd yn hollo! o fewn cylch ymresymiad dyn, tra y mae y ddadl oddiwrth gynllun at gynlluniwr, yn perthyn i Dduwinyddiaeth Anianyddol. Dywed y cyntaf, Gwyr dyn ei fod ef ei hun. Y mae efe yn gwybod hefyd na fedr dim gynyrchu bod fel efe, ac y mae yn rhaid gan hyny fod rhyw- beth yn dragwyddoJ. lib aid ma; un goralluog a gorwybodus ydyw y bod j tragywyddol hwnw. Ac am hyny yn Dduw.' Y mae y ddadl oddiwrth gyn- llun at gynlluniwr yn sylfaenedig ar egwyddor gydnabyddedig. Mae y byd oddiaragvlch i ni yn orlawn o brawfion o gynllun deallgar. Gwelir yn amlwg na ffurfiwyd pethau nefoedd a daear trwy ddamwain, trwy amrywiaeth o fodau, na chan fod annoeth a dialgar. Yn ychwanegol at y dadleuon a nodwyd, eellid enwi amryw erein sydd yn ffafriol i'r bô3 o' Dduw, yr Hwn sydd yn Fed Hollalluog ac Hollwybodol, yr hwn ydyw Pen Arglwydd a Phen Llywydd y bydysawd. Mae natur hanfodol Duw yn ddirgelwch. Dim omd gwybodaeth negyddol geir yn yr Ysgrythyrau am ffurf a dull bodolaeth Dnw. Perthyna priodoleddau naturiol Duw iddo Ef ei Hun, sef mawredd, nerth, doethineb, ysbrydolrwydd, anfeidroldeb, tragywydd- oldeb, anghyfnewidioldeb; perthynant yn hollol i natur Duw, a chyfansoddant ei hanfod an am gy ffred ad wy priodol- eddau moesol Duw, y rhai yn nghyd a ffurfiant ddeddf ei natur Ef, ydynt ei sancteiddrwydd, cyfiawnder, daioni, ac fel y cyfryw gosodir Ef o'n blaen yn gymeriad sydd yn hawlio ein cariad a'n hefelychiad llwyr, cyson, a gwastadol. Y mae dadleuon oddiar reswm yn dangos mai Un Duw sydd. Argyhoeddir ni o Undod y Duwdod yn herwydd, 1, Nis gallwn ddychymygu y dylai fod dau acbos dechreuol. 2, Nis gall fod dau Brif Lywydd y byd. 3, Gan fod un Duw yn ddigon, am hyny, pe bae ychwaneg, ni fyddai y naill na'r llall yn angenrheidiol; ond y mae Duw yn F6d angenrheidiol, Mae genym amryw o awgrymiadau am luosowgrwydd yn y Duwdod yn yr Hen Destament. Undod ydyw gwers fawr yr Hen Destament, a Drindod ydyw gwers fawr y Testament Newydd. Ceir lluaws o broffwydol- iaethau yn yr Ben Destament y byddai y Messiah yn Berson Dwyfol. Pan yr oedd lesu o Nazareth yn y byd priodol- wyd nodweddion Dwyfol iddo, a phrofodd Ef ei hun ei fod yn Hollalluog, Holl- bresenol, Hollwybodol. Coronodd ei adgyfodiad a'i esgyniad y cwbl a ddy- wedodd, ac a ddywedwyd am dano. Y mae yr Ysbryd Glan yn Berson, canys y mae gweithredoedd person yn cael eu cyllawnu ganddo a'u priodoli iddo ac y mae yr Ysbryd Glan yn Ddwyfol, oblegyd yn ychwanegol at brawfion ami ereiil, y maeyr un priodoleddau yn cael eu rhoddi iddo ag i'r Tad a'r Mab, ac mewn 48 o fanau yn yr Ysgrythyr cyf- lwynir y Tri Pherson yn gydutiol i'n sylw. Cofiwn y geiriau yn y Credo I A'r Ffydd Gatliolil(r yw non Bod i ni addoli un Duw yn Drindod, a'r Drindod yn Undod.'