Y Llan

AT EIN GOHEBWYR. PfctwiR sylw Darllenwyr, Gohebwyr, a Dos- oarthwyr caredig Y LLAN A'R DYWYSOGAETH at J cyfnewidiadau canlynol mewn cysylltiad & tygiad allan ein newyddiadnr. O hyn allan, eYleirier Sewyddion Lleol, Cyfansoddiadan, Ysgrifau, Gohebiaethau, a Llyfrau i'w hadolygu fel y canlyn:— Rev. LL: M. WILLIAMS, The Reotory, Dowlais. Er mwyn siorhau tegwoh ac osgoi siomedig- aeth, erfynir ar ein Gohebwyr lliosog dalu sylw 4tbBrlig ir rheolan canlynol:— 1. Ysgrifener ar un tu i'r ddalen, yn fyr ac i'r Pwrpas. 2. Cofier nas gall y Golygydd siorhau ym- C, 4dal3gosiad unrhyw Ysgrif, Gohebiaeth, &c., os dderbynir hwynt cyn, neu ar foreu DDYDD **LUN ymhob wythnos. 3. Nis gellir dychwelyd Ysgrifan na wneir ^efnydd o honynt. Rhaid i enw priodol pob Gohebydd gael ei f^ddiried i'r Golygydd, nid er mwyn ei gy- ^oeddi, ond fel sicrwydd o gywirdeb a gonest- /ddTyr awdwr. Ni wneir sylw o gyfansoddiadau dienw. AM Y LLAN A'#DYWYSOG- AETH." ¡' A-Ufonir un copi drwy y Post itmrliyw gyfeir- *ty y Deyrnas Gyfunolamy prisiaucanlyno 1 "Cbwarter blwyddyn, Is. 8c.; haner blwyddyn, 1 VT.' 4,C'; blwyddyn, 6s. 8c. Dau neu dri rhifyn H? yr un raddfa. Rhaid anfon blaendal gyda o archeb. y telerau i Ddosbarthwyr ac eraill a gymer- ddwsin ac uchod yn wythnosol ydynt 9c. y 10c. gyda'r rheilffordd, a Is. gyda'r post. aaid i bob Dosbarthwr wastadhau ei gyf- yn chwarterol, a dymunir ar i bob un *lu sylw neillduol i hyn. Os digwydda unrhyw ^puhisdra ar ran swyddogion y Llytliyrdy Rheilffyrdd gyda chludiad unrhyw sypyn, an^on hysbysrwydd o hyny yn ddioed i'r Rhaid i'r Dosbarthwyr a dder- wQiatit eu sypynau gyda'r rbeilfifordd ofalu eu yttiofyn yn eu gwahanol orsafau bob wythnos. lltSBYSIADAU Y LLAN A'R DYWYS. OGAETH." Qan MAI Y LLAN A'R DYWYSOGAETH yw yr ^9 Newyddiadnr Eglwysig a gyhoeddir yn y^faeg, a dderbynir ac a ddarllenir gan ^T^yaf deallus o bob dosbarth yn y Dywysog- efe, gan hyny, ydyw y cyfrwng goreu i d unrhyw beth yn hysbys. 76 Y Telertm am Hysbysiadau. 0 Oiriau (solid) neu un fodfedd i lawr y golofn i (displayed) I n wythnos (tSl ymlaen llaw). 2s. 6c. ^wythnos 2s„ 0c. wythnos Is. 8o. **Wech wythnos 3 s. 6c. Wythnos Is. 3c. w b wythnos Is. ^ysiadau Seneddol a Rhybuddion Cyfreith. iol, 6c. y llinell. Arwerthiadau, 4c. y Uinell. ^^°eddir Hysbysiadau yn Gymraeg neu yn **eg. Ni ofynir tal am gyfieithu. —Rhaid i bob Gohebiaeth ynglyn W?sbysiadau a Thaliadau o hyn allan gael eu 011 i'r Cyhoeddwyr, M S$rs. FARRANT & FROST, f LLAN A'R DYWYSOGAETH Office, 135, High Street, t Uerthyr Tydfa,

TTTTTTT H H EEEEEEE T H H E T HHHHHH EEEEE T H H E T H H EEEEEEE AAA LLLL LLLL IUIII AAA NNN NNN CCCCCCC EEEEEEEEEE BEE AAAA LLLL LLLL IIlIU AAAA NNNN NNN CCCCCCCC EEEEEEEEEEEEE AAAAA LLLL LLLL IIIIII AAAAA NNNNN NNN CCCCCCCC CC EEEEEEEEEEEEE AAAAAA LLLL LLLL IIIIII AAAAAA NNNNNN NNN CCCC CCC EEE AAAAAAA LLLL LLLL IIIIII AAAAAAA NNNNNNN NNN CCCC CCC EEE AAA AAA LLLL LLLL IIIIII AAA AAA NNNNNNNN NNN CCCC EEEEEEEEEE AAA AAA LLLL LLLL Illiri AAA AAA NNN NNN NNN CCCC EEEEEEEEEE AAAAAAAAAA LLLL LLLL IIIIII AAAAAAAAAA NNN NNN NNN CCCC rcc EEE AAAAAAAAAAA LLLL LLLL IIIIII AAAAAAAAAAA NNN NNNNNN CCCC CCC EEE AAA AAA LLLLLLLLLLLLLL LLLLLLLLLLLLLL IIIIII AAA AAA NNN NNNNN CCCCCCCCCCC EEEEEEEEEEEEE AAA AAA LLLLLLLLLLLLLL LLLLLLLLLLLLLL IIIIII AAA AAA NNN NNNN CCCCCCCCC EEEEEEEEEEEEE AAA AAA LLLLLLLLLLLLLL LLLLLLLLLLLLLL IIIIII AAA AAA NNN NNN CCCCCCC EEEEEEEEEEEEE CCC L 000 TTTTT H H II EEEEE RRRR SSS A A SSS TTT M M A RRRR Y Y SSS TTT CCL 0 0 THHIIE RRSS fM fM SST MMMMAARRYY SST C L 00THHIIE R R S ■■ ■■ S T MMMMAARRYY S T C L 0 0 T HHHH II EEE RRRR S T M M M M AAAA RRRR Y S T C L OOTH HIIE RE S mM .■ ST MMMA ARR Y ST CCL 0 0 THHIIE RRSS ■■■■ SS M MA ARR Y SS CCC LLLL 000 T H H II EEEEE R R SSS SS M M A A R R Y SSS CARDIFF. ARE SHOWING A LARGE ASSORTMENT 4 RE SHOWING A SPLENDID RANGE A RE SHOWING A GRAND SELECTION OF USEFUL FANCY ARTICLES, OF MEN'S OVERCOATS AND ULS- OF BOYS'CLOTHING AT EXTREME- SUITABLE FOR CHRISTMAS PRESENTS, TER8, MADE EQUAL TO BESPOKE, 21s. LY LOW PRICES. AT PRICES SIMPLY ASTONISHING. AND UPWARDS. or A SILK TIE GIVEN TO EVERY PURCHASER UP TO AND IN- CLUDING CHRISTMAS EVE. mr NEW BRANCH: 31, COMMERCIAL-STREET, NEWPORT. (Exactly opposite Wesley Buildings). 93—107

Patom mae Gweinidogion yn troi yn Offeiriaid ? MAE y llwybr rhwng y capel a'r Eglwys yn frith gan bregethwyr Ymneillduol yn myned o'r naill i'r llall. Ceir dynion galluog a chyfrifol, perthynol i bob enwad yn ddiwahaniaeth, yn cefnu ar y capeli, ac yn gwynebu ar y Llan. Mae yr ymfudiaeth Ymneillduol yn olygfa hynod i'r pleidiau enwadol, ac i'r Fam Eglwys. Rhaid fod rhywbeth allan o le yn y byd Anghydffurfiol ag sydd yn cyf- rif am yr ansefydlogrwydd gweinidog- aethol. Amlwg ydyw mai nid paradwys yw Ymneillduaeth, a'r ffaith yw fod rhai o'r gweinidogion goreu yn cefnu ar yr ardd Anghydffurfiol, am fod ysbryd aflan annhrefn yn gwneyd ei gartref yno. Mae y bod bawlyd, fel neidr, yn dorchedig oddiamgylch i foncyff pob pren, fel deifiad difaol ar brydferthwch pob blod- euyn, ac fel cwmwl du yn tywyllu gardd DUW. Mae Anghydff urfiaeth yn drigle cynwrf crefyddol, a hyny sydd yn cyfrif am yr anesmwythder gweinidogaethol mawr presenol. Ceir yn y dymhestl aruthrol sydd wedi siglo Prydain yr wythnos hon ddarlun tarawiadol o'r ystorm grefyddol sydd wedi bod yn rhuo ar hyd y blynyddoedd drwy ororau Anghydffurfiaeth. Mae yr aflonyddwch anianyddol yn portreadu yr enbydrwydd enwadol. Gan ein bod yn trigo yn ngbanol Ymneillduaeth, mae genym gyf- leusdra i farnu y golygfeydd, a chorffoli darluniad o honynt mewn geiriau sydd yn hawlio sylw. Craffed y darllenydd ar bob brawddeg o'r erthygl hon, canys y mae yr hyn a gyhoeddwn yn gynyrch gwybodaeth bersonol, yn gadarn fel y graig, mor amlwg a thrwyn ar wyneb, ac yn elwgar i Eglwyswr, fel ag yr oedd y gwlaw gwyrthiol yn y cnu gwlan i GEDEON gynt. Nid cawl wedi ei ail dwymno sydd yn ein crochan, ond nwyddau newydd wedi eu coginio mewn berw byw, ac yn y mwynhad o honynt a brofant i archwaeth iachus yn fel ar fara. Dylai yr ymfudiaeth Ymueillduol fod yn destyn pryder yn y capel, ac yn bwnc llonder yn y Llan. Dacw yr orymdaith bwlpndaidd, cyfansoddedig o ddynion galluog, gweithgar, a chrefyddol yn teithio i'w cartref Eglwysig newydd! Beth ydynt achosion yr aflonyddwch Anghydffurfiol ? Wele i chwi wirion- eddau. A wado hyn, mad a hi, A gwaded i'r haul godi.' Rhestr y rhesymau sydd fel y can- lyn:— GORMES Y SET FAWR. Sonir llawer am gythraul y canu, ond y mae hwnw, er dued yw, yn fod cy'm- harol barchus, yn ymyl diafol y ddiacon- iaeth ddrwg. Yn wir i chwi, saint bychain, fel rheol, sydd yn y set fawr. Caniataer i ni gyflwyno allwedd a chlo, gofyniad ac atebiad. Paham y mae diaconiaid fel wyau Gwyddelig ? Am fod llawer o honynt yn ddrwg. Mae Ilawer swyddog fel sausage-yn ddirgel- wch; ni wyddoch beth sydd tufewn iddynt. Mae llawer o wirionedd yn yr hen ddihareb, I Gwrthwynebweh y diafol, ac efe a ffy oddiwrthych gwrth- wynebwch ddiacon, ac efe a ffy atoch.' Yn eistedd ar y fainc hir, ceir rhai o weÀUio YmneUldnaeth. j oot umi at yr areithfa yw y bellaf oddiwrthi mewn cydymdeimlad. Mae gofid y gweinidog yn dechreu, parhau, a diweddu ymysg y swyddogion. Byddai gwybod manylion etholiad Ilawer 0 honynt i swydd yn ddi- gon i beri i wallt pob dyn duwiol sefyll fel nodwyddau ar ei ben. Plant pleid- iaeth ydynt, a gorsedd gormeswyr yw y gadair lie yr eisteddant. Ni wyddant fwy am ddyledswyddau diaconiaid nag a wyr twrch daear am wau hosanau. Cyfyd hyn o'r ffaith nad oes ynddynt gym- hwysder pen, calon, na buchedd at y gwaith. Byddai mor ofer chwilio am berlau mewn twmpath gwadd a chwilio am hawliau Ysgrythyrol mewn Ilawer o ddiaconiaid. Ymhob ffrae grefyddol, ceir swyddog yn bwt y gynen, a chan wired a bod ymddiswyddiad pregethwrol, mae diaconiaid drwg a bys yn y badell. Mae yr oil o'r tylwyth tymhestlog, fel diacon WILLIAMS o'r Wern, I Yn wahanol i ddynion ereill.' Gwreiddyn y cyfan yw ysfa angerddol am arglwyddiaeth. Iddynt hwy y mae teyrnwialen awdur- dod yn gangen o bren y bywyd. Fel diafol Coll Gwynfa MILTON, dywedant, 1 Gwell yw llywodraethu yn uffern na gwasanaethu yn y nefoedd.' Meistrol- aeth yw eu manna, awdurdod gormes- yddol yw eu HALPHA a'u HOMEGA, ac yn eu brwydrau am y blaen y maent wedi gwaghau Ilawer areithfa enwog am ei hathrylith, ac ysblenydd yn ei def- nyddioldeb. ANONESTRWYDD ARIANOL. Ymffrostia Ymneillduaeth yn ei chyf- undrefn wirfoddol, ond hon yw ei gwendid a'i gwarth. Mae y broffes yn dda, ond y cyflawniad yn ddrwg. Yr arferiad yw gadael y cyfraniadau i gyd- wybodau y bobl. Beth yw y canlyniad ? Yn union y cyfyd diflasdod yn y gynull- eidfa, y peth cyntaf a wneir yw dial drwy y dimeiau. Ceir Iluaws o gynulleidfa- oedd, lie mae haner cant o aelodau, mwy neu lai, yn derbyn gweinidogaeth bob Sul, ond heb gyfranu ceiniog at gynal y gweinidog drwy y fiwyddyn. Pan ddar- llenir eu henwau ar g'oedd, gwenant mewn dirmyg, a chwarddant wrth weled y bara yn cael ei dynu o enau y gwein- idog, ei wraig, a'i blant. Yr ydym yn barod i enwi capeli ac aelodau, yn llawer mewn nifer, lie mae hyn yn bod. Cofier, nid corachod o bregethwyr (mae digom o'r rhai hyn i'w cael) sydd yn cael eu newynu gan swyddogion sarug, ac aelod- au afreolaidd, ond rhai o brif bregethwyr Gwalia grefyddol Unrhyw weinidog feiddia fod yn ddyn, a esyd ei hun ar unwaith, ac o hyd, yn agored i ddialedd arianol, a sodlir ef gan gythraul y geiniog, nos iddo droi, taro, ac ymadael i eglwys arall, neu dori ei galon a syrthio i noddfa briddlyd bedd cynamserol. Fel dyferyn o inc mewn costrelaid o ddwfr grisialaidd, ceir un diacon drwg yn llygru lluaws 0 aelodau a thrwy wrando y Gair, ac heb gyfranu at y gweinidog, try yr oil yn Uadron y cysegr, a gorfodant y pregethwi i ymadael o (Idiffyg torth i dori angen y teulu. 4 A ysbeilia dyn Dduw ? Etc chwi a'm hysbeiliasoch i ond chwi a ddywedwch, Ymha beth y'th ysbeiliasom? Yn y degwm a'r offrwm. Melldigedig ydych trwy felldith canys chwi a'm hysbeiliasoch i, sef yr holl genhedlaeth hon.' Mae hanesiaeth yn ail-adrodd ei hun, oblegid fel yr oedd yn amserMalachi, felly y mae, i'r blewyn, yn awr. DIWYGIAD YN YR EGLWYS. Rhaid cyfaddef fod yr Eglwys, flyn- yddoedd yn ol, yn araf iawn ei symudiad- au. Y canlyniad oedd, fod Ymneillduwyr yn cablu. Ond mae yr hen bethau wedi myned heibio. Heddyw. y mae yr Eglwys yn rhodio yn ei sandalau arian, ei gwedd yn brydferth, ei gwisg yn berlog, a'i gwaith yn bendithio y bobl. Mae llawer o Ymneillduwyr, y rhai goreu o honynt, yn llawen yn ngwyneb y llwyddiant, ac amryw o weinidogion yn awyddus i gymeryd rban ynddo. Ffynhonell eu hawydd yw cariad at y crefyddol a'r dwyfol. Maent wedi hen fiino ar ymladdfeydd Ymneillduaeth. Clywir afleaia eqdQefJ GWle. ft fy mod yn preswylio yn Mesach, yn cyfaneddu yn mhebyll Cedar.' GWRTHDYSTIAD YN ERBYN ERLEDIG- AETH EGLWYSIG. Mae gweinidogion, diaconiaid, ac aelod- au Ymneillduol fel pe byddai ffraeo yn wledd Nadolig iddynt. Fel rhyfelfarch Job, aroglant y frwydr o bell. Bara a chaws ac ymenyn iddynt yw gwaedu trwynau. Maent yn ddigon i greu awel groes rhwng y cardotyn a'i gwdyn, ac mae ambell un i'w gael yn barod, heb funyd o feddwl, i ffraeo a'i grys. Prif nod y nwyd ymladdgar mewn Ymneillduaeth boliticaidd yw yr Eglwys. Mae y gwaew gelyniaethus yn cael agorfa yn y floedd, I lawr a'r Eglwys.' Nid y gwragedd goreu sydd yn smwtlyd eu gwynebau, annhrefnus eu gwallt, ffedogedig eu dwy- law brwnt, ac yn estynedig eu tafodau yn y drws nesaf. Teimla llawer o weinidog- ion yr atgasrwydd ffieiddiaf at y cerdded- tai-crefyddol hwn, ac wedi hen flino ar ymosodiadau haerllug y capel ar yr Eglwys, ysgydwant y llwch Ymneillduol oddiwrth eu traed, ac ant dan gysgod y gloch. EDMYGIAD 0 ESGOBYDDIAETH. Pan fydd yr holl ddwylaw sydd yn y Hong am fod yn gadbeniaid, gobaith tlawd sydd am gyraedd yr hafan. Mae Ymneillduaeth yn ddiarebol am feistroli. Mae pob gweithiwr yn awyddus i fod yn gaffer. Clywir dadl dragwyddol rhwng y badell a'r crochan. Ceir ceffylau blaen mor ami a dail yn Valambrossa. Gwyr gweinidogion am oriau duon yn herwydd llu y gwyr yn ysgwyd gwialen. Un LEGREE oedd gan Ewythr TOM, ond y mae lluaws o honynt gan bob gweinidog. Mae yr un DLOTREPHES wedi amlhau fel gwenyn meirch yn yr haf, a'r oil o'r hil heidiog yn colynu y pregethwr. Yn yr Eglwys ceir unboneddwr urddasol ymhob esgobaeth, yr hwn a ofala gyda'r manyl- wch mwyaf am y praidd, gyda'r amcan deublyg o gadw dynion a gogoneddu Duw. Heb os nac onibae, mae Esgob- yddiaeth yn elw crefyddol, gan ei bod yn gyson a Gair Duw, ac yn ddrych ad- lewyrchiadol 0 FAB Duw. AWYDD AM YR YSBRYDOL. Mae y capeli yn cael eu eyflym droi yn dSti etMiiadol, ac y mae gwleidyddiaeth yn prysur droi crefydd yn fydolrwydd. Ceir holl beirianwaith Ymneillduaeth yn gweithio yn erbyn sefydliadaeth dduwiol, a thuedd y cwbl yw siglo egwyddorion sylfaenol crefydd CRIST. Mae CAESAR yn esgyn i deyrngadair y Cyfryngwr, a phervglir y swydd weinidogaethol gan aelodaeth seneddol. Y peth penaf mewn dyn yw ysbryd, ac amcan penaf bywyd ddylai fod, coethiad, codiad achoroniad y Dwyfol mewn dyn. Mae yr enaid yn ymestyn am sylweddau tragywyddol, pa rai geir mewn cyfiawnder dan adenydd yr angylion yn nghoffr crefyddol yr Eglwys Esgobaethol. Canaan cymdeithas yw yr Eglwys. Yno y llifeiria fel lli, y llaeth a'r mel ydynt yn fwyd i fyd. Yno ceir yr athrawiaethau iachus mewn geiriau grasusol ac ordinhadau sanctaidd ag ydynt fel 'afalau aur mewn gwaith arian cerfiedig.' Mae y byd Ymneillduol yn faes brwydrau pleidiau. Mae yn toror o raiadrau lie neidia dyfroedd cynddeiriog yn drystfawr dros glogwyni creigiog i ddyfnderoedd du a dinystriol. Dylan- wad yw cwbl ar y defaid yw eu dychrynu a'u gwasgaru. Gan adael mewn arswyd cartref eynwrf oesol, gwynebant ar yr Eglwys lie ffrydia y i dyfroedd tawel,' i bori ar y glanau gwyrddlas dan ycoedydd cnydfawr, ac i orphwys yn y gorlan sydd dan gysgod adenydd yr Hollalluog. Hiraetha llawer o weinidogion am dawel- wch, digonedd, a diogelwch ysbrydol, fel yr hiraetha yr hydd am y gwlybwr clir. CHWAETH AT GYFRAITH A CHREFYDD. Ymffrostia Anghydffurfwyr yn un rhyddid crefyddol. Eu syniad am y milflwyddiant yw,' Hawl pob un i wneyd fel y myno.' Ond mae rhyddid yn myned yn ben-rhyddid, a hyny yn ben- gamrwydd, a'r cwbl yn diweddu mewn tryblith, twrw, a thrafetb. Mw gwaith dyn yn gwneyd fel y myno, mewn un- rhyw gylch, yn sicr o ddiweddu mewn drwg. Nid oes cymhwysder na hawl gan ddynion i fod yn rheol iddynt eu hunain. Caniatau hyn, a gweithredu yn gyffred- inol yn ei ol, fyddai i ddyrysu trefn y byd, gwneyd cymeriad da a dedwydd- wch gwirioneddol yn anmhosibl, dyrysu peirianwaith llywodraeth foesol, ysbeilio Duw o'i geron, a'i Iluchio mewn dirmyg i'r llaid du. Un yw ein Meistr, sef CRIST, a chredir gan lawer fod yr Eglwys yn gorffoliad o'i awdurdod, a bod yn crogi yn ei chynteddoedd yr allwedd arian sydd yn agor drws aur y. bywyd. Trefn yw deddf gyntaf anian. Gwelir ei bod- olaetb a'i dylanwad ymhob peth—o'r haul mawr sydd yn disgleirio mewn ysblander llachar i lawr at y wreichionen wan sydd ond yn brin fodoli ar ymylon iiddymdra. Yn sicr, yr un egwyddor fawr sydd i nodweddu y greadigaeth foesol, o'r archangel sydd yn chwareu ei iden wen yn y goleuni pur o amgylch gorsedd lOR, i lawr at y Cristion distadlaf sydd a'i ddeigryn bach ar ei rudd lwyd, yn crynu wrth orsedd gras. Yn yr Eglwys ceir crefydd yn holl odidogrwydd si hawdurdod Dwyfol ac er mwyn byw Ian deyrnasiad y Frenhines Nefol, ac Eelly yn nghysgod yr HOLLALLUOG, 5Tmf uda gweinidogion yn llu i'r Llan. Mae yn hynod fod y fath aflonyddwch I gweinidogaethol yn bod yn y cyfnod ag y mae cymaint o dwrw gan Ymneillduwyr ynghylch Dadgysylltu a Dadwaddoli yr Eglwys. Gall yr Eglwys droi at yr Ymneillduwyr a dweyd, 'Y meddyg, iacha dy hun.' Golched pob un ei barth ei hun, yna bydd pob aelwyd yn lan. JVtae Anghydffurfiaeth yn gyfanwaith o ryfel cartrefol. Tra mae brwydro gartref, nid oes fawr o allu i niweidio oddicartref. Mae yr Eglwys ar y graig-medr herio gwynt a thon, ac nid yw ymosodiadau y gelynion ond gwelltyn yn erbyn y gallestr. Bydded pob un yn effro ac arfog, a pbawb yn un a chytun, yna gall Eglwyswyr, Eglwysyddiaeth ac Eglwys, fod mor ddiogel a bodolaeth ei hun. Mae y Llan yn llanw, a bydd ei dyfodol yn goronedig.

AGOR BEDD HEN FRENIN. Cyhoeddir fod y Dr. Cressdh a Mr. Warren K. Morehead, y rhai sydd wedi bod er's tro yn cloddio i'r mwntau ger Chillicothe, Ohio, ar ran Ffair y Byd yn Chicago, wedi taro yn ddiweddar ar feddrod brenin a brenhines dybiedigy Mound Builders, am y rhai y sonir cymaiut gan rai henafiaethwyr Araericanaid i. Ar fferm Hope well, rhyw saith milldir o'r ddinas a enwyd, ar y 14eg cynfisol, tari vwdd y cloddwyr ar gorff anfertnol ei faint, bedair troedfedd ar ddeg islaw yr arwyneb, yn nghanol un o'r mwntau. Yr oedd y corff yn orcliuddiedig gan fath o wisg gopr yr oedd ar ei ben gap copr, ar ei fynwes ddwyfroneg gopr, am ei freicliiau lewys copr, o gylch ei en amlen gIJpr, tra yr oedd ei geg yn y t, llawn perlau, a chyrn copr-wisgedig yn addiirno dwy ochr ei ben. 0 gylch ei wddf yr oedd cadwen addurnedig a pherlau a danedd arth. Wrth ochr y cawr-gorff yr oedd gweddillion ei briod dybiedig. Dywedir fod y ddau mewn cadwraeth da. Bernir fod o leiaf chwe' chanrif er pan gladdwyd hwy. Parheir y cloddiadau a chan fod ar fferm Hopewell ei hun ugain o fwntau, disgwylir y ceir gafael ar lawer yn rhagor o weddillion dynol hynod, y rhai a fyddant o ddyddordeb mawr i haneswyr bob armer, ac i'r miliynau fyddant yn ymweled i'r Arddangosfa Golum- biaidd yn 1893. Hyd yma, ychydig iawn a wyddom am fro- dorion America. Nid oedd y llwythau Indiaidd a gafwyd yma gan Columbus a'i ganlynwyr ond rhanfechan o'r trigolion. Yr oedd yn nghanol- barth America, yn Mexico, a rhanau eraill o'r cyfandir, amlygiadau go helaeth o ddiwylliad. Àc am y Mound Builders ag y ceir cynifer o'u cylch-iynwentydd yn Ohio, yr oedd arbenigion lawer yn perthyn iddynt hwy, fel nad ydyw yn sicr eu bod yn perthyn yn hollol i'r dosbarth o ddynion a elwir yr Indiaid. Odid na fydd i olrheiniadau dyfodol daflu llawer o oleuni ar y maes cydmarol ddieithr hwn. Os try allan fod y Ffair Fawr wedi achlysuro ymchwiliadau cynyrchiol i hanes y Mound Builders, teimla henafiaethwyr yn falch. Beth am gynwysiad y cylch hwnw ar y bryn yn nghymydogaeth Granville, Ohio ? Onid all fod dan hwnw hefyd esgyrn breninoedd coedwigawl yr hen amser gynt, y rhai a wnaethant wrhydri anhysbys cyn i'r dyn gwyneb-lwyd erioed aflonyddu ar y dyn oooh a'i gymydogion I

Y CYMRY GYNT A'R CYMRY PRESENOL. [o GASGLIAD ALLTUD EIFION.] Yr oedd y Cymry gynt fel cenedl yn rhydd iawn oddiwrth droseddau mawrion yn erbyn y gyfraith yn amser y Frenhines Elizabeth, ond pan y caiff y barnwr bar o fenyg gwynion yn ein hamser ni, priodoiir hyny i ddylanwad Ym- neillduaeth yn y wlad. Yr oedd yr un peth yn cymeryd lie cyn i'r sectau godi, pan oedd Bess yn teyrnasu. Felly, nid ydyw y cymhwysiad yn gywir yn y dyddiau hyn, pan y mae man ladradau a pheehodau ffiaidd yn dyfod i'r amlwg, megis y gwelwyd yn mrawdlysoedd di- weddaf Gogledd Cymru, y rhai oeddynt yn ddi- gon i beri i wallt yr un Cristion godi yn ei sefyfl.' MALAIS. Mae malais, o ran y cyfansoddiad o hono, yn wir natur y diafol, a'r enaid sydd yn medd- iant malais sydd hefyd yn meddiant y diafol, canys lie y mae cenfigen, casineb, a dial yn llanw y galon, nid oes lie wedi ei adael i Dduw yn ei lioll feddyliau ef. Gallaf gyfarfod a gwallgofddyn, a dianc rhagddo; gallaf gyffwrdd a dyn yn meddiant y cholera heb gael niwed oddiwrtho; gallaf gyfarfod a meddwyn creulon, a chilio rhagddo ond y mae y dyn jualeisus yn fwy peryglus, gelynol, ac anocheladwy na hwynt oil. Ni chyll malais un cyfleustra i wneuth r drwg os metha gyda sylwedd, fe erlidia y cysgod. Fy enaid, na ddos i'w gyf- rinach ef." Rhaid i mi roddi lie i ddigofaint. ac nid lie i drigo, ond lie iddo fyned heibio, fel y gallwyf gael hollol ymadawiad o'r gelyn an- nymunol hwn.' SAITH ESGOBAETH CYMRU YN YR AMSER GYNT. Pan oedd yr Esgobaethau Cymreig yn saitb o nifer, y Frenhiniaeth a'r Dywysogaeth yn un yn amser Cadwaladr, ac mewnysbaid o amstrau gwahanol y clipiwyd rhaudiroedd Cymru oddi- wrthi. Nid oedd son am siroedd y pryd hyny, nac Arglwyddi y Cyffiniau na Chlawdd Ofia. Eithaf priodol y dywedodd yr Archesgob yn Rhyl, mai Eglwys y Cymry yn Lloegr ydyw yr Eglwys hon, ac nid Eglwys Lloegr yn N ghvinru mohoni. Yn y rhandir Cymreig yr oedd Caer- lleon-ar-Ddyfrdwy, ac fel yr bysbyswyd, Sir Amwythig, Henfiordd, Mynwy, a rhanau o siroedd eraill Lloegr, yn awr a bertiiyneut i Gymru yn Eglwysig, yr hyn a brawf nad Estronsa yw :— How God's vicegerents are in order seen, How each have ruled the lance, God save the Queen, Our sacred Anne, send her a happy reign, Our Church and State in safety maintain.' 1710. Prin y tybiaf fod yr hyn a lefarodd Arch- esgob Caergaint o berthynas i bedair Esgobaeth Cymru yn awr, fel rhan o'r un Eglwys yn Lloegr, yn gwbl wybyddus i'w Raslonrwydd. Yn amser yr hen seintiau Cymreig yr oedd Sir Gaerlleon, Amwythig. Henffordd, a rhanau o siroedd eraill Lloegr yn awr, yn gwneyd gyda'u gilydd, yr o l yn rban o Walia :— 'Pedwar Esgob 'nawr sydd iddi, I Oesoedd gynt oedd saith i'w dysgu.' Yr oedd Cynhaiarn, medd Ralph Higden yn Lladin, yn un o'r saith esgob.

CONFFIRMASIWN YN ESGOBAETH LLANDAF. Pontypridd.—Dydd Sul, Rhagfyr Ged, cynhaliodd Arglwydd Esgob Llandaf wasanaeth Conffirmasiwn yn eglwys St. Catherine, Pontypridd, pan y cyflwyn- wyd 28 o wrywod a 37 o fenywod i dder- byn arddodiad dwylaw gan ei arglwydd- iaeth. Yn ychwanegol at hyn, conffirm- iwyd un ferch ieuanc glaf yn ei chartref gan yr Esgob. Gilfach Goch.—Dydd Llun, Rhagfyr 7fed, ymwelodd ei arglwyddiaeth a'r Gilfach Goch, lie y conffirmiwyd 21 o wrywod, a 22 o fenywod. Pontycymer cCr Dyffryn Garw.-N os Lun, Rhagfyr 7, yn Mhontycymer, con- ffirmiwyd 1G o wrywod a 25 o fenywod perthynol i'r lie hwnw a'r Dyffryn Garw. Merthyr Tydfil.—Dydd Sul diweddaf, ymwelodd ei arglwyddiaeth a piilwyi Merthyr Tydfil. Am 11 y boreu, cyn- haliwyd gwasanaeth Conifirmasi wn yn eglwys Treharris, lie yr oedd 29 o ym- geiswyr, sef 10to wrywod, a 19 o fenywod. Am dri y prydnawn, yn eglwys Dewi Sant, Merthyr Tydfil, conffirmiwyd 16 o wrywod, a 27 o fenywod. Pregethodd yr Esgob yn eglwys Dewl Sant yn yr hwyr ar ran y 'Llandaff Church ExtensioD Society.'

Dygwyd pytatw i Germany gyntaf yn y fiwyddyn 1710 i Rwssia yn 1769; ac i Y sgot- land ymllen rhai bljrnyddoedd wedi hyny. Bn y dyn a blanodd y cae cyntaf o bytatw yn Ysijotland farw yn y fiwyddyn 1850. Fe ddywedodd Mary Yr wyf newydd dderbyn llythyr oddiwrth Wil. Y mae yn dweyd tod ei holl feddyliau wedi eu sefydlu arn.i.f fi.' Atebodd Jane (ei chwaer) 'Y mae yn ddigon tebyg ei fod yn dweyd y gwir. Ni bu erioed yn feddyliwr mawr Anfynych y mae merch ddrwg yn gwneyd gwraig dda. Os bydd geneth yn ddrwg ei thymer gartref, yn chwyru ar ei rhieni, yn bi«og wrth ei brodyr a'i chwiorvdd, ac yn osgoi cyflawni ei dyledswyddau cyffredin, deg i un, pan y caiff gartref iddi ei hun, na bydd iddi ei wneyd yn hollol druenus. Carciiaror yn y bar,' meddai y barnwr 'a oes rhywbeth yr ewvllysiech ei ddweyd cyn i ddedfryd gael ei phasio arnoch?' Edrychodd y careharor yn bruddaidd tua'r drws, a sylwai y buasai yn hoffi dweyd Prydoawn da,' os buasai hyny yn ddymunol gan y cwmni. Ond ni chaniataent hyny iddo. 'Y mae yn debyg eich bod yn cofio y ffeithiau,' meldai dadleuydd dysgedig wrth y Barawr Kerr, gan gyfeirio at ryw achos y bu yn ei wrandaw bythefnos cyn hyny. Nac ydwyf,' atebai y barnwr, Pe bawn yn ceisio cofio beth a gymerodd le yn yr holl achosion y bu'm yn eu profi, buaswn mewn gwallgofdy er's llawer o p amser.' Cymerodd pregethwr oedd yn hoii o eiriau hirion y geiriau hyn yn destyn, 'Portha fy 'yr; Wrth ddyfod allan o'r addoldy cyfarchwyd ff gan hen ffermwr gyda'r geiriau, 'Roedd genycii destyn da heddyw, syr ond rhaid i chwi ofalu peidio rhoddi y gwair yn rhy uchel yn y glwyd, lei na *Uo jx »ya ei